ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΛΕΓΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙO

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΛΕΓΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙO 2009 ISSN 1831-0826 Ειδική έκθεση αριθ. 3 Η ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΔΑΠΑΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΛΥΜΑΤΩΝ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΩΝ ΜΕΤΡΩΝ ΚΑΤΑ ΤΙΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ 1994-1999 ΚΑΙ 2000-2006 EL

Ειδική έκθεση αριθ. 3 2009 Η ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΔΑΠΑΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΛΥΜΑΤΩΝ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΔΙΑΡΘΡΩΤΙΚΩΝ ΜΕΤΡΩΝ ΚΑΤΑ ΤΙΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ 1994-1999 ΚΑΙ 2000-2006 (υποβαλλόμενη δυνάμει του άρθρου 248, παράγραφος 4, δεύτερο εδάφιο, ΕΚ) ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΛΕΓΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙO

2 EYPΩΠAÏKO EΛEΓKTIKO ΣYNEΔPIO 12, rue Alcide De Gasperi 1615 Luxembourg LUXEMBOURG Τηλ. +352 4398-45410 Φαξ +352 4398-46430 E-mail: euraud@eca.europa.eu Internet: http://www.eca.europa.eu Ειδική έκθεση αριθ. 3 2009 Περισσότερες πληροφορίες για την Ευρωπαϊκή Ένωση παρέχονται από το Διαδίκτυο μέσω του εξυπηρετητή Europa (http://europa.eu). Βιβλιογραφικό δελτίο υπάρχει στο τέλος του τεύχους. Λουξεμβούργο: Υπηρεσία Επισήμων Εκδόσεων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, 2009 ISBN 978-92-9207-249-0 Ευρωπαϊκές Κοινότητες, 2009 Επιτρέπεται η αναπαραγωγή με αναφορά της πηγής. Ειδική έκθεση αριθ. 3/2009 Printed in Η Belgium αποτελεσματικότητα των δαπανών για την επεξεργασία λυμάτων

3 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Σημείο ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ I X ΣΥΝΟΨΗ 1 14 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1 4 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 5 13 ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ 14 ΠΟΣΟΣΤΟ ΚΑΛΥΨΗΣ ΤΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΑΠΟ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΛΥΜΑΤΩΝ 15 19 ΕΜΒΕΛΕΙΑ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ 20 56 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 20 28 ΕΙΝΑΙ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΗ Η ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΣ ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΟΥΜΕΝΩΝ ΣΤΑΘΜΩΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΤΗΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ ΛΥΜΑΤΩΝ; 20 21 ΠΛΑΙΣΙΟ 22 ΟΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΣΑΝ ΜΕ ΤΗΝ ΕΝΔΕΔΕΙΓΜΕΝΗ ΔΥΝΑΜΙΚΟΤΗΤΑ 23 ΟΡΙΣΜΕΝΟΙ ΩΣΤΟΣΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΣΑΝ ΠΟΛΥ ΧΑΜΗΛΟΤΕΡΑ ΤΗΣ ΔΥΝΑΜΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥΣ 24 ΕΝΩ ΕΝΑΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΕΙΧΕ ΑΝΕΠΑΡΚΗ ΔΥΝΑΜΙΚΟΤΗΤΑ 25 26 Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΛΕΙΟΝΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΣΤΑΘΜΩΝ ΠΑΡΗΓΑΝ ΕΚΡΟΗ Η ΟΠΟΙΑ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΝΟΤΑΝ ΣΤΙΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΕ 27 28 ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΕΚΡΟΗΣ: ΓΕΝΙΚΩΣ ΑΠΟΔΕΚΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΔΟΣΗ ΜΕ ΟΡΙΣΜΕΝΕΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ 29 38 ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΚΑΤΑΛΛΗΛΩΣ Η ΙΛΥΣ ΠΟΥ ΠΑΡΑΓΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΤΑΘΜΟΥΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ; 29 30 ΠΛΑΙΣΙΟ 31 33 ΤΑ ΔΥΟ ΤΡΙΤΑ ΤΩΝ ΣΤΑΘΜΩΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΥΠΟΒΛΗΘΗΚΑΝ ΣΕ ΕΛΕΓΧΟ ΔΙΕΘΕΤΑΝ ΤΗΝ ΙΛΥ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΙΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΠΟΥ ΣΥΝΙΣΤΑ Η ΕΕ 34 ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΤΙΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΛΥ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΥ ΛΥΜΑΤΩΝ 35 36 ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΝΑΘΕΩΡΗΘΕΙ Η ΟΔΗΓΙΑ; 37 38 ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ ΤΗΣ ΙΛΥΟΣ: ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΟΡΙΣΜΕΝΕΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ ΣΕ ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΟΣΟ ΕΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΣΤΑΘΜΩΝ ΟΣΟ ΚΑΙ ΦΟΡΕΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ ΜΕΛΩΝ 39 56 ΕΚΠΛΗΡΩΝΕΙ Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΗΝ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΗΣ; 39 40 ΠΛΑΙΣΙΟ 41 45 ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΝΑΓΚΗ ΣΥΝΕΠΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΞΕΤΑΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ 46 48 ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ 49 56 ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΕΕ 57 66 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ 58 60 ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ ΛΥΜΑΤΩΝ 61 63 ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΘΕΣΗ ΤΗΣ ΙΛΥΟΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΥ ΛΥΜΑΤΩΝ 64 66 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΡΟΛΟΥ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΣΤΙΚΩΝ ΛΥΜΑΤΩΝ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ 5 Ανεξάρτητοι έλεγχοι: Έλεγχοι που διενεργούνται από ανεξάρτητες αρχές (σε εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο ή σε επίπεδο λεκάνης απορροής ποταμού) με σκοπό την παρακολούθηση, αφενός, της ποιότητας των απορριπτόμενων υδάτων και, αφετέρου, του περιεχομένου της ιλύος και των εδαφών όπου αυτή αποτίθεται. Αποτελεσματικότητα: Μέτρο της σχέσης μεταξύ των επιτευχθέντων αποτελεσμάτων και των καθορισθέντων στόχων. Αρχή της προφύλαξης: Η αρχή της προφύλαξης αναφέρει ότι εάν ενέργεια ή πολιτική ενδέχεται να προκαλέσει σοβαρή ή μη αναστρέψιμη βλάβη στο κοινό ή στο περιβάλλον, ελλείψει επιστημονικής συναίνεσης ότι δεν θα προκληθεί βλάβη, το βάρος της απόδειξης βαρύνει εκείνους που υποστηρίζουν την ανάληψη της ενέργειας. Σε ορισμένα νομικά συστήματα, όπως το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η αρχή της προφύλαξης συνιστά επίσης γενική και αναγκαστική αρχή του δικαίου. Αυτοέλεγχοι: Έλεγχοι που διενεργούνται τακτικά από τον φορέα εκμετάλλευσης στο πλαίσιο της καθημερινής λειτουργίας ενός σταθμού επεξεργασίας αστικών λυμάτων, με σκοπό την παρακολούθηση της ποιότητας των απορριπτόμενων υδάτων και του περιεχομένου της ιλύος. Δευτεροβάθμια επεξεργασία: Βιολογικό στάδιο κατά το οποίο τα λύματα υποβάλλονται σε επεξεργασία με σκοπό την απομάκρυνση των βιοαποδομήσιμων οργανικών ρύπων. Διαρθρωτικά μέτρα: Στην παρούσα έκθεση, παρεμβάσεις του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και του Ταμείου Συνοχής. Εκροή ή απορριπτόμενα ύδατα: Επεξεργασμένα λύματα τα οποία απορρίπτονται στα ύδατα υποδοχής της λεκάνης απορροής ποταμού. Επιχειρησιακό πρόγραμμα: Έγγραφο εγκρινόμενο από την Επιτροπή το οποίο λαμβάνει τη μορφή συνεκτικού συνόλου προτεραιοτήτων που περιλαμβάνουν πολυετή μέσα. Οι προτεραιότητες μπορούν να υλοποιούνται με τη βοήθεια ενός ή περισσοτέρων διαρθρωτικών ταμείων ή, εναλλακτικά, με τη βοήθεια άλλων χρηματοδοτικών μέσων καθώς και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Ευαίσθητη περιοχή: Υδατικό σύστημα ή τμήμα υδατικού συστήματος το οποίο απειλείται με ευτροφισμό. Ο ορθός προσδιορισμός των ευαίσθητων περιοχών είναι ιδιαίτερα σημαντικός, καθώς υπαγορεύει το είδος της επεξεργασίας λυμάτων η οποία πρέπει να εφαρμοστεί για τη μείωση των παραγόντων που προκαλούν τον ευτροφισμό. Στις ευαίσθητες περιοχές το άζωτο ή/και ο φώσφορος πρέπει να αφαιρούνται.

6 Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ): Χρηματοδοτικό μέσο το οποίο προορίζεται για την προώθηση της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής μεταξύ των περιφερειών της ΕΕ. Οι παρεμβάσεις του ΕΤΠΑ υλοποιούνται κυρίως μέσω επιχειρησιακών προγραμμάτων τα οποία περιλαμβάνουν μεγάλο αριθμό έργων. Ευτροφισμός: Ο εμπλουτισμός των υδάτων με θρεπτικές ουσίες, ιδίως με ενώσεις του αζώτου και του φωσφόρου, που προκαλεί την ταχύτερη ανάπτυξη φυκών, με επακόλουθο τη μείωση των επιπέδων του οξυγόνου στα ύδατα και εξαφάνιση των ιθαγενών υδρόβιων φυτών, ψαριών και άλλων υδρόβιων ζωικών ειδών. Ισοδύναμος πληθυσμός (ι.π.): Ποσοτική έκφραση του φορτίου ρύπανσης των λυμάτων ως ο «ισοδύναμος» αριθμός ανθρώπων, οι οποίοι θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ρύπανση του αυτού μεγέθους. Μία μονάδα ι.π. αντιστοιχεί στο φορτίο ρύπανσης λυμάτων που προέρχεται από έναν κάτοικο. Λεκάνη απορροής ποταμού: Εδαφική έκταση από την οποία συγκεντρώνεται το σύνολο της επιφανειακής απορροής μέσω διαδοχικών ρευμάτων, ποταμών και πιθανώς λιμνών και παροχετεύεται στη θάλασσα με ενιαίο στόμιο ποταμού, εκβολές ή δέλτα. Οδηγία για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων: Οδηγία 91/271/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 21ης Μαΐου 1991 σχετικά με την επεξεργασία των αστικών λυμάτων (ΕΕ L 135 της 30.5.1991, σ. 40). Οδηγία για την ιλύ καθαρισμού λυμάτων: Οδηγία 86/278/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 12ης Ιουνίου 1986 σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος και ιδίως του εδάφους κατά τη χρησιμοποίηση της ιλύος καθαρισμού λυμάτων στη γεωργία (ΕΕ L 181 της 4.7.1986, σ. 6). Οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα: Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2000 για τη θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων (ΕΕ L 327 της 22.12.2000, σ. 1). Οικισμός: Περιοχή στην οποία ο πληθυσμός ή/και οι οικονομικές δραστηριότητες είναι επαρκώς συγκεντρωμένοι ώστε τα αστικά λύματα να μπορούν να συλλέγονται και να διοχετεύονται σε σταθμό επεξεργασίας αστικών λυμάτων ή σε τελικό σημείο απόρριψης. Περίοδος προγραμματισμού: Το πολυετές πλαίσιο εντός του οποίου σχεδιάζονται και εκτελούνται οι δαπάνες των διαρθρωτικών ταμείων και του Ταμείου Συνοχής. Πρωτοβάθμια επεξεργασία: Μηχανικό στάδιο κατά το οποίο πραγματοποιείται ο αρχικός διαχωρισμός των μεγάλων σωματιδίων από τα λύματα.

7 Σταθμός επεξεργασίας αστικών λυμάτων: Υποδομή η οποία παρέχει μια σειρά διεργασιών επεξεργασίας με σκοπό τη μείωση σε αποδεκτό επίπεδο του επιπέδου ρύπανσης των αστικών λυμάτων πριν από την απόρριψή τους στα ύδατα υποδοχής. Ταμείο Συνοχής: Χρηματοδοτικό μέσο το οποίο προορίζεται για την ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής μέσω της χρηματοδότησης έργων στους τομείς του περιβάλλοντος και των μεταφορών σε κράτη μέλη με κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ χαμηλότερο του 90 % του κοινοτικού μέσου όρου. Το Ταμείο Συνοχής εφαρμόστηκε αρχικά στην Ισπανία, στην Ελλάδα, στην Ιρλανδία και στην Πορτογαλία. Από την 1η Ιανουαρίου 2004 η Ιρλανδία έπαυσε να είναι επιλέξιμη για το Ταμείο. Τριτοβάθμια επεξεργασία: Βιολογικό/χημικό στάδιο το οποίο εφαρμόζεται, εφόσον καθίσταται αναγκαίο, για τη μείωση των επιπέδων συγκέντρωσης των θρεπτικών ουσιών που περιέχονται στα επεξεργασμένα λύματα, πριν από την απόρριψή τους σε ύδατα υποδοχής που απειλούνται με ευτροφισμό. Φυσιολογική περιοχή: Υδατικό σύστημα ή τμήμα υδατικού συστήματος το οποίο δεν απειλείται με ευτροφισμό.

8 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΥΝΟΨΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ I. Τα λύματα και η ιλύς καθαρισμού λυμάτων των αστικών οικισμών μπορούν να επηρεάσουν την ποιότητα των υδάτων των λιμνών και των ποταμών, των παράκτιων και υπόγειων υδάτων καθώς και την ποιότητα του εδάφους της Ευρώπης. Συνεπεία αυτού, η ΕΕ έχει εκδώσει μια σειρά οδηγιών και επίσης έχει συγχρηματοδοτήσει την κατασκευή σταθμών επεξεργασίας αστικών λυμάτων μέσω του Ταμείου Συνοχής και του ΕΤΠΑ. Αυτό έχει βελτιώσει σημαντικά το ποσοστό κάλυψης του αστικού πληθυσμού που εξυπηρετείται από επεξεργασία λυμάτων. II. Ο έλεγχος του Συνεδρίου επικεντρώθηκε στους σταθμούς που χρηματοδοτήθηκαν από το Ταμείο Συνοχής και το ΕΤΠΑ κατά τις περιόδους προγραμματισμού 1994-1999 και 2000-2006, στην Ισπανία, στην Πορτογαλία, στην Ελλάδα και στην Ιρλανδία, οι οποίοι αντιπροσώπευαν το μεγαλύτερο μέρος των δαπανών στον τομέα αυτό. Τα ελεγκτικά συμπεράσματα που παρουσιάζονται στην παρούσα έκθεση βασίζονται σε εξέταση των συστημάτων διαχείρισης και ελέγχου της Επιτροπής και σε αξιολόγηση της απόδοσης 73 σταθμών επεξεργασίας λυμάτων. Επιπλέον, αναλύθηκαν η διάθεση της ιλύος η οποία παράγεται ως υποπροϊόν της επεξεργασίας των λυμάτων καθώς και ο ρόλος της Επιτροπής στον τομέα της επεξεργασίας των λυμάτων. III. Το Συνέδριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, γενικά, τα διαρθρωτικά μέτρα έχουν συμβάλει στη βελτίωση της επεξεργασίας των λυμάτων στα τέσσερα κράτη μέλη στα οποία πραγματοποιήθηκε έλεγχος. IV. Συνολικά, η απόδοση των σταθμών επεξεργασίας που είχαν συγχρηματοδοτηθεί από διαρθρωτικά μέτρα ήταν ικανοποιητική. Ωστόσο, διαπιστώθηκε ότι ορισμένοι λειτουργούσαν χαμηλότερα της δυναμικότητάς τους και σε λίγες περιπτώσεις οι απαιτήσεις της ΕΕ όσον αφορά την ποιότητα της εκροής δεν ικανοποιούνταν.

9 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΥΝΟΨΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ V. Το Συνέδριο διαπίστωσε ότι χρειάζεται περισσότερη προσοχή ώστε εξασφαλίζεται ότι οι σταθμοί επεξεργασίας συνδέονται καταλλήλως με το αποχετευτικό δίκτυο και ότι τα βιομηχανικά λύματα που φθάνουν σε αυτούς έχουν υποστεί την απαιτούμενη προεπεξεργασία. VI. Ως προς την ιλύ καθαρισμού λυμάτων, το Συνέδριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η πλειονότητα των συγχρηματοδοτηθέντων σταθμών επεξεργασίας στα τέσσερα κράτη μέλη στα οποία διενήργησε έλεγχο διέθεταν την ιλύ σύμφωνα με τις μεθόδους επαναχρησιμοποίησης που συνιστά η ΕΕ, μολονότι ένας μικρός αριθμός είχε επιλέξει λιγότερο βιώσιμες μεθόδους μη επαναχρησιμοποίησης. Επιπλέον, το Συνέδριο εντόπισε ορισμένες πτυχές της παρακολούθησης της διάθεσης της ιλύος οι οποίες θα μπορούσαν να βελτιωθούν. IX. Επίσης, το Συνέδριο επεσήμανε ότι υπάρχει ανάγκη για καλύτερη παρακολούθηση των αποτελεσμάτων εκ μέρους της Επιτροπής, όταν αυτή εξετάζει τις τελικές εκθέσεις πριν από την καταβολή του υπολοίπου της χρηματοδότησης. Κατάλληλη συνέχεια θα πρέπει να επιφυλάσσεται στις περιπτώσεις μη παροχής των απαιτούμενων πληροφοριών ή μη επίτευξης των προβλεπόμενων αποτελεσμάτων. X. Τέλος, το Συνέδριο εκτιμά ότι η διατήρηση της καλής οικολογικής κατάστασης των υδατικών συστημάτων απαιτεί να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στις περιβαλλοντικές αρχές της ΕΕ σύμφωνα με τις οποίες «ο ρυπαίνων πληρώνει» και η ρύπανση μειώνεται στην πηγή. VII. Η ισχύουσα οδηγία για την ιλύ καθαρισμού λυμάτων χρονολογείται από το 1986 και, ως εκ τούτου, δεν περιλαμβάνει τις εξελίξεις που συντελέστηκαν στον τομέα αυτό από τότε. Τυχόν αναθεώρησή της θα πρέπει να λάβει υπόψη κάθε είδος κόστους και όλα τα οφέλη των προτεινόμενων νέων μέτρων καθώς και τον πιθανό αντίκτυπο σε άλλες πολιτικές της ΕΕ. VIII. Όσον αφορά το ρόλο της Επιτροπής, το Συνέδριο φρονεί ότι θα μπορούσε να επιδείξει μεγαλύτερη συνέπεια στην εξέταση των αιτήσεων για επιχορήγηση και αυτό θα μπορούσε να διευκολυνθεί με την ανάπτυξη εσωτερικών κατευθυντήριων γραμμών και ερωτηματολογίων ελέγχου που θα χρησιμοποιούνταν κατά τη διαδικασία αξιολόγησης.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 10 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 1. Σύμφωνα με τη Συνθήκη, η Κοινότητα συμβάλλει στη διατήρηση, προστασία και βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος βάσει των αρχών της προφύλαξης και της προληπτικής δράσης, της επανόρθωσης των καταστροφών στην πηγή, καθώς και βάσει της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει» 1. 1 Άρθρο 174 της ενοποιημένης απόδοσης της Συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (ΕΕ C 325 της 24.12.2002, σ. 1). 2 Οδηγία 91/271/ΕΟΚ του 2. Τα λύματα των αστικών περιοχών καθώς και η ιλύς καθαρισμού λυμάτων μπορούν να επηρεάσουν την ποιότητα των υδάτων των λιμνών και των ποταμών, των παράκτιων και υπόγειων υδάτων καθώς και την ποιότητα του εδάφους της Ευρώπης. Τα σημαντικότερα κοινοτικά νομοθετικά μέσα στον τομέα αυτό είναι: α) η οδηγία για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων 2, η οποία επιβάλλει στα κράτη μέλη να μεριμνήσουν ώστε, έως τις 31 Δεκεμβρίου 2000 ή τις 31 Δεκεμβρίου 2005, ανάλογα με το μέγεθος του οικισμού, όλοι οι οικισμοί να διαθέτουν δίκτυα αποχέτευσης αστικών λυμάτων, τα οποία θα υποβάλλονται τουλάχιστον σε δευτεροβάθμια επεξεργασία και σε τριτοβάθμια στην περίπτωση ευαίσθητων περιοχών. Η κατάλληλη επεξεργασία των αστικών λυμάτων σκοπό έχει την παρακολούθηση και τη μείωση σε αποδεκτά επίπεδα των οργανικών και ανόργανων ρύπων, συμπεριλαμβανομένων αυτών που θα μπορούσαν να προκαλέσουν τον ευτροφισμό παρακείμενου υδατικού συστήματος ή που εγκυμονούν κινδύνους για την υγεία των λουομένων σε αυτά τα ύδατα. Η οδηγία προβλέπει επίσης την επαναχρησιμοποίηση της ιλύος που παράγεται κατά την επεξεργασία των λυμάτων 3 Συμβουλίου. 3 Άρθρο 14 της οδηγίας 91/271/ΕΟΚ. 4 Οδηγία 86/278/ΕΟΚ του Συμβουλίου. 5 Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. β) η οδηγία για την ιλύ καθαρισμού λυμάτων 4, η οποία θεσπίζει κανόνες για τη δειγματοληψία και την ανάλυση της ιλύος και του εδάφους και καθορίζει οριακές τιμές για τις συγκεντρώσεις και τις μέγιστες ετήσιες ποσότητες βαρέων μετάλλων που μπορούν να εισάγονται στο έδαφος. Σκοπός της είναι να ρυθμίσει και να ενθαρρύνει τη χρησιμοποίηση ιλύος καθαρισμού λυμάτων στη γεωργία κατά τρόπο ώστε να αποφεύγονται οι επιβλαβείς επιπτώσεις στη βλάστηση, στα ζώα ή στον άνθρωπο γ) η οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα 5, η οποία αφορά τη διαφύλαξη και την παρακολούθηση της ποιότητας των υδάτων των λεκανών απορροής ποταμού και των οικοσυστημάτων τους. Η εν λόγω οδηγία απαιτούσε την καθιέρωση συστημάτων ταξινόμησης και ενός δικτύου παρακολούθησης έως το 2006, τη δημοσίευση σχεδίων διαχείρισης λεκανών απορροής ποταμού το 2009 και, κατά κανόνα, την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων μέχρι το 2015. 3. Σύντομη επισκόπηση της διαδικασίας επεξεργασίας λυμάτων και διάθεσης ιλύος παρέχεται στο διάγραμμα του παραρτήματος με τίτλο «Περιβάλλον επεξεργασίας αστικών λυμάτων», το οποίο συνοδεύεται από επεξηγήσεις.

11 4. Σύμφωνα με το «έκτο κοινοτικό πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον» 6, η διαχείρηση των λυμάτων αποτελεί προτεραιότητα της ΕΕ για την περίοδο 2002-2012. ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ 6 Απόφαση αριθ. 1600/2002/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 22ας Ιουλίου 2002 για τη θέσπιση του έκτου κοινοτικού προγράμματος δράσης για το περιβάλλον (ΕΕ L 242 της 10.9.2002, σ. 1). 5. Η προστασία του περιβάλλοντος αποτελεί τομέα κοινής αρμοδιότητας των κρατών μελών και της Κοινότητας και, ως εκ τούτου, κάθε σχετική κοινοτική δράση πρέπει να αναλαμβάνεται σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας 7. 6. Οι οδηγίες σχετικά με το περιβάλλον εφαρμόζονται σε όλη την Ένωση. Η συμμόρφωση με τις διατάξεις τους μπορεί να απαιτεί επενδυτικά έργα τα οποία ποικίλλουν ανάλογα με το είδος της επεξεργασίας λυμάτων που υπαγορεύει η περιβαλλοντική κατάσταση των υδατικών συστημάτων στα οποία απορρίπτονται τα εξερχόμενα επεξεργασμένα λύματα, καθώς και με τον τύπο του αναγκαίου εξοπλισμού (αντλιοστάσια, ξηραντήρια ιλύος κ.λπ.). Μπορεί να κυμαίνονται από ποσά χαμηλότερα των 10 εκατομμυρίων ευρώ για έναν μικρό οικισμό έως άνω των 200 εκατομμυρίων ευρώ για ένα σημαντικό αστικό κέντρο, με το κατά κεφαλήν κόστος να μειώνεται ανάλογα με το μέγεθος του σταθμού λόγω οικονομιών κλίμακας (βλέπε πλαίσιο 1). 7 Το άρθρο 5 της ενοποιημένης απόδοσης της Συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας αναφέρει: «μόνον εάν και στο βαθμό που οι στόχοι της προβλεπόμενης δράσης είναι αδύνατον να επιτευχθούν επαρκώς από τα κράτη μέλη και δύνανται συνεπώς, λόγω των διαστάσεων των αποτελεσμάτων της προβλεπόμενης δράσης, να επιτευχθούν καλύτερα σε κοινοτικό επίπεδο». ΠΛΑΙΣΙΟ 1 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΘΕΝΤΩΝ ΕΡΓΩΝ ΣΤΑ ΟΠΟΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΕ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ Στην Ισπανία, ένα έργο συγχρηματοδοτήθηκε από το Ταμείο Συνοχής για να εξυπηρετήσει τέσσερα χωριά με πληθυσμό 10 000 κατοίκους. Περιελάμβανε έναν σταθμό επεξεργασίας αστικών λυμάτων που παρείχε δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια επεξεργασία, αγωγούς 18 χιλιομέτρων και έξι αντλιοστάσια. Η δαπάνη του έργου ανερχόταν σε 5,5 εκατομμύρια ευρώ και το ύψος της κοινοτικής επιχορήγησης ήταν 4,3 εκατομμύρια ευρώ. Στην Πορτογαλία, το κόστος ενός νέου σταθμού επεξεργασίας που συγχρηματοδοτήθηκε από το Ταμείο Συνοχής ανήλθε σε 22,8 εκατομμύρια ευρώ. Ο εν λόγω σταθμός, σχεδιασμένος για να εξυπηρετεί πληθυσμό 250 000 κατοίκων, με δευτεροβάθμια επεξεργασία και απολύμανση των υδάτων, επιδοτήθηκε από την ΕΕ με ποσό ύψους 19,4 εκατομμυρίων ευρώ. Στην Ελλάδα, το Ταμείο Συνοχής συγχρηματοδότησε τον εις βάθος εκσυγχρονισμό ενός σταθμού επεξεργασίας που εξυπηρετεί μια πόλη 3,7 εκατομμυρίων κατοίκων, μετατρέποντάς τον από έναν απλό σταθμό πρωτοβάθμιας επεξεργασίας σε σταθμό που παρείχε δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια επεξεργασία. Η δαπάνη του έργου ανήλθε σε 202,2 εκατομμύρια ευρώ και η κοινοτική επιχορήγηση σε 135,0 εκατομμύρια ευρώ.

12 7. Τα έξοδα κατασκευής σταθμών επεξεργασίας είναι επιλέξιμα για χρηματοδότηση στο πλαίσιο των διαρθρωτικών δράσεων. Στις περιοχές του στόχου 1 8 το ποσοστό της επιχορήγησης μπορεί να ανέρχεται στο 85 %. Για την περίοδο προγραμματισμού 2000-2006 9 η κοινοτική χρηματοδοτική υποστήριξη ανήλθε συνολικά σε 10,6 δισεκατομμύρια ευρώ, με τέσσερα κράτη μέλη (Ισπανία, Πορτογαλία, Ελλάδα και Ιρλανδία) να έχουν λάβει άνω του 50 % των δαπανών. Για την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013 έχουν διατεθεί συνολικά 13,9 δισεκατομμύρια ευρώ, από τα οποία 9,1 δισεκατομμύρια προορίζονται για τα 12 νέα κράτη μέλη της ΕΕ. 8. Δύο γενικές διευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έχουν αναλάβει σημαντικό ρόλο όσον αφορά την έγκριση και την παρακολούθηση των έργων επεξεργασίας λυμάτων και ιλύος καθαρισμού λυμάτων: η Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος (ΓΔ ENV) και η Γενική Διεύθυνση Περιφερειακής Πολιτικής (ΓΔ REGIO). 9. Η ΓΔ ENV είναι αρμόδια για την περιβαλλοντική πολιτική στον τομέα της επεξεργασίας των λυμάτων. Καθήκον της είναι, αφενός, η παρακολούθηση της απόδοσης των σταθμών επεξεργασίας από την άποψη της ποιότητας των απορριπτόμενων υδάτων και της διάθεσης της ιλύος και, αφετέρου, η κίνηση των διαδικασιών για παράβαση όποτε αυτό απαιτείται. 10. Η ΓΔ REGIO είναι αρμόδια για τον κοινοτικό προϋπολογισμό στον τομέα της περιφερειακής πολιτικής μέσω της επιμερισμένης διαχείρισης με τα κράτη μέλη. Στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής, οι σταθμοί επεξεργασίας συγχρηματοδοτούνται από δύο χρηματοδοτικά μέσα: το Ταμείο Συνοχής και το ΕΤΠΑ 10. 11. Η Επιτροπή εξετάζει όλες τις αιτήσεις που υποβάλλουν τα κράτη μέλη για έργα στο πλαίσιο του Ταμείου Συνοχής και για μεγάλα έργα στο πλαίσιο του ΕΤΠΑ 11, προκειμένου να εξακριβώνει ότι αυτές έχουν συμπληρωθεί σωστά και ότι συμμορφώνονται με τις κοινοτικές οδηγίες. Η Επιτροπή, προκειμένου να βοηθήσει τα κράτη μέλη με την υποβολή των αιτήσεών τους για ενίσχυση, τους παρέχει καθοδήγηση με το έγγραφο «Οδηγός Ταμείου Συνοχής 2000-2006». Ρόλος της ΓΔ REGIO είναι να εξετάζει την ποιότητα των επιμέρους προς χρηματοδότηση έργων, ενδεχομένως σε συνεννόηση με άλλες γενικές διευθύνσεις (ιδίως τη ΓΔ ENV). 8 Ο στόχος 1 προάγει την ανάπτυξη και τη διαρθρωτική προσαρμογή περιοχών που παρουσίαζαν καθυστέρηση στην ανάπτυξη σε σύγκριση με το μέσο όρο (κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ χαμηλότερο του 75 % του κοινοτικού μέσου όρου). Τα δύο τρίτα των παρεμβάσεων των διαρθρωτικών ταμείων σχετίζονταν με το στόχο 1, ο οποίος αφορούσε σχεδόν το 20 % του συνολικού πληθυσμού της Ένωσης. Για την περίοδο προγραμματισμού 2000-2006, το ανώτατο ποσοστό ενίσχυσης σε αυτές τις περιοχές είναι το 75 % για έργα του ΕΤΠΑ και το 85 % για έργα του Ταμείου Συνοχής. 9 Για την περίοδο προγραμματισμού 1994-1999 δεν διατίθενται πληροφοριακά στοιχεία σε επίπεδο Επιτροπής, δεδομένου ότι, για την περίοδο αυτή, στοιχεία σχετικά με το ΕΤΠΑ ήταν διαθέσιμα μόνο σε επίπεδο κρατών μελών. 10 Η συγχρηματοδότηση των σταθμών επεξεργασίας εγκρίθηκε επίσης για τις υποψήφιες χώρες στο πλαίσιο του προενταξιακού διαρθρωτικού μέσου (ISPA). Κατά την ένταξη, τα έργα αυτά μετατράπηκαν σε έργα του Ταμείου Συνοχής. 11 Για την περίοδο προγραμματισμού 1994-1999, «μεγάλα έργα» ήταν εκείνα «των οποίων το συνολικό κόστος που λαμβάνεται υπόψη για τον καθορισμό του ύψους της κοινοτικής συνδρομής υπερβαίνει, κατά κανόνα, τα 25 εκατομμύρια Ecu για τις επενδύσεις σε έργα υποδομής και τα 15 εκατομμύρια Ecu για τις παραγωγικές επενδύσεις». Για την περίοδο προγραμματισμού 2000-2006, ο ορισμός των «μεγάλων έργων» κάλυπτε έργα «των οποίων το συνολικό κόστος που λαμβάνεται υπόψη για τον καθορισμό του ύψους της συμμετοχής των Ταμείων, υπερβαίνει τα 50 εκατομμύρια ευρώ». Για την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013, το κατώτατο όριο για τα έργα στον τομέα του περιβάλλοντος είναι 25 εκατομμύρια ευρώ.

13 12. Η απόφαση συγχρηματοδότησης ενός έργου καθορίζει το χορηγούμενο ποσό καθώς και τις προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται. Μετά την ολοκλήρωση των έργων του Ταμείου Συνοχής, ο δικαιούχος, προκειμένου να λάβει το υπόλοιπο της επιχορήγησης, οφείλει να υποβάλει τελική έκθεση, η οποία να περιγράφει τις εκτελεσθείσες εργασίες και να προβαίνει σε μια πρώτη αξιολόγηση του κατά πόσον έχουν επιτευχθεί τα προβλεπόμενα αποτελέσματα 12. Για τα μεγάλα έργα του ΕΤΠΑ ο κανονισμός δεν απαιτεί ειδικές τελικές εκθέσεις, αλλά οι εκθέσεις σχετικά με τα επιχειρησιακά προγράμματα στα οποία περιλαμβάνονται τα μεγάλα έργα πρέπει να περιέχουν κεφάλαιο με πληροφορίες ειδικά για αυτά. 13. Ως προς τα άλλα έργα του ΕΤΠΑ, ο ρόλος της Επιτροπής περιορίζεται στην αξιολόγηση και στην έγκριση περισσότερο των επιχειρησιακών προγραμμάτων και λιγότερο των επιμέρους έργων. 12 Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1164/94 του Συμβουλίου της 16ης Μαΐου 1994 για την ίδρυση του Ταμείου Συνοχής (ΕΕ L 130 της 25.5.1994, σ. 1), όπως τροποποιήθηκε από τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1265/1999 (ΕΕ L 161 της 26.6.1999, σ. 62). 13 Στα τέσσερα κράτη μέλη στα οποία πραγματοποιήθηκε επίσκεψη, άνω του 50 % των χρηματοδοτικών πόρων που ήταν αναγκαίοι για την εφαρμογή επεξεργασίας αστικών λυμάτων είχαν χορηγηθεί από την ΕΕ. ΠΟΣΟΣΤΟ ΚΑΛΥΨΗΣ ΤΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΑΠΟ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ ΛΥΜΑΤΩΝ 14. Ως αποτέλεσμα εν μέρει της έναρξης ισχύος της οδηγίας για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων και της σημαντικής οικονομικής υποστήριξης εκ μέρους της ΕΕ 13, σημειώθηκε μεγάλη αύξηση του ποσοστού κάλυψης του αστικού πληθυσμού που εξυπηρετείται από συστήματα δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας επεξεργασίας (βλέπε ορισμό στο παράρτημα). Αυτό είναι ιδιαίτερα αισθητό στα τέσσερα κράτη μέλη που έλαβαν άνω του 50 % των κοινοτικών δαπανών για την υλοποίηση έργων επεξεργασίας αστικών λυμάτων κατά την περίοδο προγραμματισμού 2000-2006 (πίνακες 1 και 2).

14 ΠΙΝΑΚΑΣ 1 ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΠΟΣΟΣΤΟΥ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΤΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΠΟΥ ΕΞΥΠΗΡΕΤΟΥΝΤΑΙ ΑΠΟ ΣΤΑΘΜΟΥΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΛΥΜΑΤΩΝ ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΠΑΡΕΧΟΥΝ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ Κράτος μέλος Έναρξη της περιόδου προγραμματισμού 1994-1999 Τέλος της περιόδου προγραμματισμού 2000-2006 Ιρλανδία 1 20 % (1994) 87 % (2006) Ισπανία 2 41 % (1995) 77 % (2005) Πορτογαλία 3 32 % (1994) 80 % (2006) Ελλάδα 4 < 20 % (1994) 85 % (2005) 1 Environmental Protection Agency (EPA) Office of Environmental Enforcement, Urban Waste Water Discharges in Ireland Εκθέσεις για έτη 2002-2003 και 2004-2005. Τα αριθμητικά στοιχεία για το 2006 παρασχέθηκαν από το Department of Environment, Heritage and Local Government. 2 Όσον αφορά τα στοιχεία για το 1995, πρόκειται για έκθεση που καταρτίστηκε σύμφωνα με το άρθρο 16 της οδηγίας για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων και διαβιβάστηκε στην Επιτροπή από την Ισπανία (Οκτώβριος 2004) ως προς αυτά του 2005, πρόκειται για εκτίμηση που κοινοποίησε το Υπουργείο Περιβάλλοντος. 3 Στρατηγικό σχέδιο για τα ύδατα και την επεξεργασία λυμάτων (2007-2013). 4 Υπουργείο Περιβάλλοντος Εκτίμηση της Κεντρικής Υπηρεσίας Υδάτων. ΠΙΝΑΚΑΣ 2 ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΠΟΣΟΣΤΟΥ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΤΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΕ ΕΥΑΙΣΘΗΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΚΑΙ ΕΞΥΠΗΡΕΤΟΥΝΤΑΙ ΑΠΟ ΣΤΑΘΜΟΥΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΛΥΜΑΤΩΝ ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΠΑΡΕΧΟΥΝ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΚΑΙ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ Κράτος μέλος Έναρξη της περιόδου προγραμματισμού 1994-1999 (1995) 1 Τέλος της περιόδου προγραμματισμού 2000-2006 Ιρλανδία 2 % 8 % (2006) 2 Ισπανία 3 % 84 % (2005) 3 Πορτογαλία 0 % 63 % (2005) 4 Ελλάδα 6 % 55 % (2006) 5 1 Στοιχεία για το περιβάλλον του ΟΟΣΑ (Compendium 2006). 2 Για το 2006 Environmental Protection Agency (EPA), ενώ για το 2009 το Department of Environment (Υπουργείο Περιβάλλοντος) εκτιμά ότι το ποσοστό θα αυξηθεί στο 80 %. 3 Υπουργείο Περιβάλλοντος. 4 Το Ιnstituto da Água I. P. (INAG I. P.) εκτιμά ότι το ποσοστό θα αυξηθεί στο 78 % το 2008. 5 Υπουργείο Περιβάλλοντος Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων. Το 2007 το ποσοστό είχε αυξηθεί στο 97 %.

ΕΜΒΕΛΕΙΑ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ 15 15. Κύριος στόχος του ελέγχου ήταν η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των δαπανών για την επεξεργασία λυμάτων στο πλαίσιο διαρθρωτικών μέτρων κατά τις περιόδους προγραμματισμού 1994-1999 και 2000-2006. 16. Το Συνέδριο επιδίωξε να δώσει απαντήσεις στα ακόλουθα ερωτήματα: α) Είναι ικανοποιητική η απόδοση των κοινοτικώς συγχρηματοδοτούμενων σταθμών επεξεργασίας όσον αφορά την επεξεργασία των λυμάτων; β) Χρησιμοποιείται καταλλήλως η ιλύς που παράγεται από τους σταθμούς επεξεργασίας; γ) Εκπληρώνει η Επιτροπή την αποστολή της όσον αφορά την επιλογή των έργων, την παρακολούθηση των αποτελεσμάτων μέσω ανάλυσης των τελικών εκθέσεων και την προώθηση των περιβαλλοντικών αρχών; 17. Ο έλεγχος διενεργήθηκε στην Επιτροπή και σε τέσσερα κράτη μέλη, ήτοι στην Ισπανία, στην Πορτογαλία, στην Ελλάδα και στην Ιρλανδία. Το σύνολο των κοινοτικών δαπανών για έργα επεξεργασίας λυμάτων σε αυτά τα κράτη μέλη ανήλθε σε 5,2 δισεκατομμύρια ευρώ για την περίοδο προγραμματισμού 1994-1999 και σε 5,9 δισεκατομμύρια ευρώ για την περίοδο 2000-2006. Ο έλεγχος διενεργήθηκε από το Μάιο του 2007 έως το Μάρτιο του 2008. 18. Βάση του ελέγχου ήταν η αξιολόγηση της απόδοσης δείγματος 73 εν λειτουργία σταθμών επεξεργασίας οι οποίοι συγχρηματοδοτήθηκαν κατά τις αντίστοιχες περιόδους προγραμματισμού. 19. Εξετάστηκαν οι διαδικασίες που εφαρμόζει η Επιτροπή για την έγκριση, τον έλεγχο και την παρακολούθηση των έργων. Στα κράτη μέλη, το Συνέδριο συζήτησε με εκπροσώπους των διαφόρων τοπικών, περιφερειακών και εθνικών αρχών που είναι αρμόδιες για το σχεδιασμό, την επιλογή, τη λειτουργία και την παρακολούθηση των σταθμών. Το Συνέδριο πραγματοποίησε επίσκεψη σε 26 έργα (πίνακας 3), συνοδευόμενο από ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες ειδικούς σε θέματα λειτουργίας, συντήρησης και ελέγχου σταθμών επεξεργασίας λυμάτων. 47 ακόμη σταθμοί υποβλήθηκαν σε ελέγχους βάσει εγγράφων. Για τον καθορισμό και τη σύγκριση των στοιχείων αναφοράς και των βέλτιστων πρακτικών στον τομέα αυτό, εξετάστηκαν τα πρότυπα ορισμένων τρίτων χωρών (ΗΠΑ, Ελβετίας, Καναδά, Αυστραλίας και Ιαπωνίας).

16 ΠΙΝΑΚΑΣ 3 ΣΤΑΘΜΟΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΛΥΜΑΤΩΝ ΠΟΥ ΕΠΙΣΚΕΦΘΗΚΕ ΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΟΥ (ΚΑΤΑ ΧΩΡΑ ΚΑΙ ΠΗΓΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ) Ταμείο Συνοχής ΕΤΠΑ Σύνολο Ισπανία 5 1 6 Πορτογαλία 5 1 6 Ελλάδα 6 0 6 Ιρλανδία 6 2 8 Σύνολο 22 4 26

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 17 ΕΙΝΑΙ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΗ Η ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΣ ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΟΥΜΕΝΩΝ ΣΤΑΘΜΩΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΤΗΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΤΩΝ ΛΥΜΑΤΩΝ; ΠΛΑΙΣΙΟ 20. Σκοπός της επεξεργασίας των οικιακών λυμάτων και των προεπεξεργασμένων βιομηχανικών αποβλήτων είναι η μείωση των ρύπων σε αποδεκτό επίπεδο, ώστε αυτά να μπορούν να απορροφώνται με ασφάλεια από τα υδατικά συστήματα υποδοχής. Η ποιότητα της εκροής παρακολουθείται με δειγματοληψία. 14 Δύο σταθμοί λειτουργούσαν με δυναμικότητα 35 %, τέσσερις με περίπου 40 % και ένας με 45 %. 21. Το Συνέδριο εξέτασε κατά πόσο: α) οι σταθμοί λειτουργούσαν με την ενδεδειγμένη δυναμικότητα β) η ποιότητα της παραγόμενης εκροής ήταν αποδεκτή γ) η παρακολούθηση της απόδοσης των σταθμών ήταν η κατάλληλη. ΟΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΣΑΝ ΜΕ ΤΗΝ ΕΝΔΕΔΕΙΓΜΕΝΗ ΔΥΝΑΜΙΚΟΤΗΤΑ 22. Από τους 26 σταθμούς στους οποίους πραγματοποιήθηκε επίσκεψη οι 18 κρίθηκε ότι λειτουργούσαν ικανοποιητικά από άποψη δυναμικότητας, με ποσοστό χρησιμοποίησης άνω του 50 %. Σε αυτές τις περιπτώσεις, υπήρχε κατάλληλη σύνδεση των νοικοκυριών και των βιομηχανικών χρηστών με το σταθμό. ΟΡΙΣΜΕΝΟΙ ΩΣΤΟΣΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΣΑΝ ΠΟΛΥ ΧΑΜΗΛΟΤΕΡΑ ΤΗΣ ΔΥΝΑΜΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥΣ 23. Οι σταθμοί που λειτουργούν κάτω του 50 % της δυναμικότητάς τους μπορούν να θεωρηθούν ότι υποχρησιμοποιούνται. Στο δείγμα του Συνεδρίου, επτά σταθμοί λειτουργούσαν κατ αυτό τον τρόπο και η υπολειτουργία τους μπορεί να αιτιολογηθεί ως εξής 14 :

18 α) έξι από τις επτά περιπτώσεις υποχρησιμοποίησης οφείλονταν σε προβλήματα στην αποπεράτωση του δικτύου, καθώς πολλά νοικοκυριά και βιομηχανικοί χρήστες δεν είχαν ακόμη συνδεθεί με τους σταθμούς παρά το γεγονός ότι αυτοί λειτουργούσαν ήδη προ πενταετίας ή και περισσότερο. Συνεπεία αυτού, τα λύματα που παράγονταν στην περιοχή δεν υποβάλλονταν όλα σε επεξεργασία β) ο έβδομος σταθμός λειτουργούσε με δυναμικότητα χαμηλότερη της αρχικά προβλεπόμενης λόγω απώλειας τοπικών βιομηχανιών, γεγονός που είχε ως συνέπεια τη δραστική μείωση της ποσότητας των υδάτων που εισέρχονταν για επεξεργασία. ΕΝΩ ΕΝΑΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΕΙΧΕ ΑΝΕΠΑΡΚΗ ΔΥΝΑΜΙΚΟΤΗΤΑ 15 Στους πίνακες 1 και 2 του παραρτήματος Ι της οδηγίας 91/271/ΕΟΚ του Συμβουλίου, ορίζονται απαιτήσεις για τις απορρίψεις που αφορούν τις βιοχημικές ανάγκες σε οξυγόνο (BOD5), τις χημικές ανάγκες σε οξυγόνο (COD), τα ολικά αιωρούμενα στερεά (TSS) για φυσιολογικές περιοχές και επιπλέον, για ευαίσθητες περιοχές, τον ολικό φώσφορο (TP) ή/και το ολικό άζωτο (TN) (βλέπε παράρτημα). 24. Ένας σταθμός λειτουργούσε με πλήρη δυναμικότητα λόγω της απροσδόκητα ταχείας οικονομικής ανάπτυξης της σχετικής περιοχής. Συνεπεία αυτού, κατά το χρόνο της επίσκεψης του Συνεδρίου, ο σταθμός δεν διέθετε επαρκή δυναμικότητα για να διαχειριστεί το φορτίο των λυμάτων που έφθανε σε αυτόν. Καθώς οι εργασίες επέκτασής του προβλέπονται για το 2009-2010, επί του παρόντος αυτός δεν είναι σε θέση να επεξεργαστεί καταλλήλως όλα τα λύματα που δέχεται. Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΛΕΙΟΝΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΣΤΑΘΜΩΝ ΠΑΡΗΓΑΝ ΕΚΡΟΗ Η ΟΠΟΙΑ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΝΟΤΑΝ ΣΤΙΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΕ 25. Το Συνέδριο αξιολόγησε την ποιότητα των υδάτων τα οποία απορρίπτονται από τους 73 επιλεγέντες σταθμούς σε σχέση με τις απαιτήσεις της οδηγίας για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων 15. Στη συνέχεια έγινε σύγκριση της οδηγίας με τους κανονισμούς που ισχύουν σε τρίτες χώρες με παρόμοιο επίπεδο οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης. Σε 64 περιπτώσεις η ποιότητα των απορριπτόμενων υδάτων ανταποκρινόταν στις απαιτήσεις της ΕΕ. Τα σχετικά αποτελέσματα συνοψίζονται στον πίνακα 4.