ΑΝΑ ΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΑΛΥΣΙ ΑΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΑΜΕΑ ΣΤΟ ΗΜΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. Αριστοτέλης Νανιόπουλος Καθηγητής Α.Π.Θ.

ΑΝΑ ΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΑΛΥΣΙ ΑΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΑΜΕΑ ΣΤΟ ΗΜΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Αριστοτέλης Νανιόπουλος Καθηγητής Α.Π.Θ. Ταπεινόπουλος ηµήτρης Πολιτικός Μηχανικός Α.Π.Θ. υπ. ιδάκτωρ Α.Π.Θ. Παναγιώτης Τσαλής Πολιτικός Μηχανικός Α.Π.Θ. υπ. ιδάκτωρ Α.Π.Θ. Μαρία Ζουρνά Αρχιτέκτων Μηχανικός ιεύθυνση Μελετών Αρχιτεκτονικών Έργων ήµου Θεσσαλονίκης Περίληψη: Η εργασία αυτή πραγµατεύεται την αναδιοργάνωση της υπηρεσίας µεταφοράς ατόµων µε αναπηρίες «ΑΙΝΕΙΑΣ», στα πλαίσια του ερευνητικού προγράµµατος SUNRISE (INTERREG IIIC, Νότια Ευρώπη), µε την χρησιµοποίηση νέων τεχνολογιών στα πρότυπα υπηρεσίας «που ανταποκρίνεται στη ζήτηση» (Demand Responsive Transport). Παράλληλα, γίνεται αναφορά και σε ευρύτερες παρεµβάσεις που σχεδιάζονται για την προσβασιµότητα της αλυσίδας µετακίνησης πεζή και την προσβασιµότητα κτιρίων του ήµου Θεσσαλονίκης, στα πλαίσια του ερευνητικού έργου «ΕΥΒΑΤΟΣ ΠΟΛΙΣ». Τέλος, παρουσιάζονται κάποιες αρχές του «οικουµενικού σχεδιασµού» της µεταφορικής αλυσίδας και το πως η προσβασιµότητα των κτιρίων και των ελεύθερων χώρων µαζί µε ένα κατάλληλο σύστηµα πληροφόρησης αποτελούν απαραίτητο στοιχείο για τη δυνατότητα µετακίνησης των Ατόµων µε Αναπηρίες. Λέξεις- Κλειδιά: Νέες τεχνολογίες, Υπηρεσία που ανταποκρίνεται στη ζήτηση, Οικουµενικός Σχεδιασµός, Προσβασιµότητα, Άτοµα µε Αναπηρίες

172 3 o Διεθνές Συνέδριο για την Έρευνα στις Μεταφορές στην Ελλάδα 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο ήµος Θεσσαλονίκης θέτοντας ως απώτερο στόχο να γίνει προσβάσιµος για όλους και πρότυπο για άλλους ήµους της χώρας προωθεί την υιοθέτηση από όλες τις υπηρεσίες του των αρχών του οικουµενικού σχεδιασµού. Κύριος στόχος της προσπάθειας αυτής, η βελτίωση υποδοµών και υπηρεσιών για την καλύτερη εξυπηρέτηση των Ατόµων µε Αναπηρίες (Α.µε.Α). Στην εργασία αυτή παρουσιάζονται τα αποτελέσµατα της συνεργασίας µεταξύ του ήµου Θεσσαλονίκης και της Ερευνητικής Οµάδας Συστηµάτων Μεταφοράς του Α.Π.Θ. σε δύο ερευνητικά έργα Το Μάιο του 1996 ο ήµος Θεσσαλονίκης έθεσε σε λειτουργία, µε χρηµατοδότηση του προγράµµατος HORIZON της Ε.Ε., µια νέα υπηρεσία µεταφοράς Α.µε.Α, εξυπηρετώντας άτοµα µε κινητικά προβλήµατα, κυρίως χρήστες τροχοκαθίσµατος, και άτοµα µε νοητική υστέρηση (σύνδροµο Down). Η υπηρεσία ονοµάζεται «ΑΙΝΕΙΑΣ» και λειτουργεί 195 ηµέρες το χρόνο, µεταφέροντας περίπου 50 επιβάτες καθηµερινά και κάνοντας περίπου 9.000 µετακινήσεις ετησίως. Ο ήµος Θεσσαλονίκης έχει στη διάθεσή του σήµερα πέντε (5) προσβάσιµα οχήµατα, ειδικά διασκευασµένα για τη µεταφορά Ατόµων µε Αναπηρίες. Στα πλαίσια του ερευνητικού προγράµµατος SUNRISE (INTERREG IIIC, Νότια Ευρώπη), έγινε αναδιοργάνωση µε τη χρήση νέων τεχνολογιών καθώς και οργανωτικών παρεµβάσεων στα πρότυπα υπηρεσιών «που ανταποκρίνονται στη ζήτηση» (Demand Responsive Transport). Τον Ιανουάριο του 2005 ο ήµος Θεσσαλονίκης χρηµατοδότησε το ερευνητικό έργο «Εύβατος Πόλις», το οποίο έχει ως κύριο στόχο του τη βελτίωση των υποδοµών και των προσφερόµενων υπηρεσιών του ήµου Θεσσαλονίκης προς τους πολίτες µε αναπηρία αλλά και τα εµποδιζόµενα άτοµα γενικότερα. Ειδικότερα, έγινε µια συλλογική προσπάθεια για τη διάγνωση των προβληµάτων στην αλυσίδα µεταφοράς, τη διαµόρφωση µέτρων αντιµετώπισης των προβληµάτων σε επιλεγµένες τρέχουσες µελέτες του ήµου Θεσσαλονίκης που αφορούν κτιριακά έργα και διαµορφώσεις ελεύθερων χώρων και την παροχή εκπαίδευσης και τεχνικής υποστήριξης σε όλους τους εµπλεκόµενους. Τέλος, δηµιουργήθηκε ένα σύστηµα πληροφόρησης των Α.µε.Α για την προσβασιµότητα της αλυσίδας µεταφοράς στην πόλη. Ένα τέτοιο σύστηµα σε συνδυασµό πάντα µε την προσβασιµότητα των συστηµάτων µεταφοράς, κτιρίων και των ελεύθερων χώρων αποτελούν απαραίτητο εργαλείο για την αρτιότερη µετακίνηση των Ατόµων µε Αναπηρίες. 2. Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ «ΑΙΝΕΙΑΣ» 2.1 Οι ανάγκες των χρηστών και στόχοι της αναδιοργάνωσης Στο πρώτο στάδιο, πριν την πραγµατοποίηση της αναδιοργάνωσης της υπηρεσίας, πραγµατοποιήθηκε έρευνα ερωτηµατολογίου σε 20 επιβάτες χρήστες της υπηρεσίας. Σκοπός ήταν να εξεταστεί η σκοπιµότητα της αναδιοργάνωσής της, να εντοπιστούν τα προβλήµατά της και η πιθανότητα χρησιµότητας και αποδοχής των νέων τεχνολογιών που θα εφαρµοστούν. Οι επιβάτες ήταν σε ποσοστό 70% γυναίκες και 30 % άνδρες, ενώ το 60% παρουσίαζε κινητικά και το 40% νοητικά προβλήµατα. Κατά µέσο όρο πραγµατοποιούνταν 11 µετακινήσεις ανά εβδοµάδα ανά επιβάτη, µε σκοπό πρωτίστως την εκπαίδευση (60%) και δευτερευόντως την εργασία (30%). Όλοι οι ερωτηθέντες επιβάτες απάντησαν ότι ο κύριος λόγος που δεν χρησιµοποιούν τα µέσα µαζικής µεταφοράς είναι η έλλειψη προσβασιµότητας, ασφάλειας και άνεσης, ενώ χρησιµοποιούν την υπηρεσία του ΑΙΝΕΙΑ για την προσβασιµότητα και ασφάλεια που προσφέρει στους µετακινούµενους. Υπήρξαν όµως και

Μεταφορά επικίνδυνων φορτίων και διαχείριση εκτάκτων αναγκών 173 προβλήµατα που αναφέρθησαν και ελήφθησαν υπόψη κατά το σχεδιασµό της αναδιοργάνωσης της υπηρεσίας. Αναφέρθηκε η ελλιπής εκπαίδευση του προσωπικού, οδηγών και συνοδών, στην αντιµετώπιση προβληµάτων κατά τη διάρκεια των ταξιδίων, κυρίως σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, όπως έκτακτο κάποιο πρόβληµα στην υγεία ή τη συµπεριφορά κάποιου επιβάτη. Τέτοιες καταστάσεις αποτελούν όχι σπάνιο φαινόµενο, αφού τα ΑµεΑ αποτελούν µια ευπαθή και ευαίσθητη κοινωνική οµάδα ως προς την υγεία, σωµατική και ψυχική. Όσον αφορά τα οχήµατα, αναφέρθησαν αρκετές περιπτώσεις µηχανικών προβληµάτων στα παλαιού τύπου οχήµατα της υπηρεσίας αλλά ζητήθηκε και βελτίωση του εξοπλισµού τους µε καινούριες ζώνες για τα τροχοκαθίσµατα και πιο εργονοµικές χειρολαβές για όλους τους επιβάτες. Επίσης, διατυπώθηκαν παράπονα για µεγάλες καθυστερήσεις σε ορισµένες περιπτώσεις, όπου ο χρήστης δεν ειδοποιείται έγκαιρα γι αυτές και επίσης ότι δεν υπάρχει µεγάλη ευελιξία για αλλαγές στα δροµολόγια και τις κρατήσεις. Επίσης, τονίστηκε ότι πρέπει να δίδεται προτεραιότητα στα Άτοµα µε Αναπηρίες που ανήκουν σε ιδρύµατα και οργανώσεις, που δεν έχουν στην κατοχή τους οχήµατα για την µετακίνηση των µελών τους. Τέλος, ευχή και µελλοντική απαίτηση των µετακινούµενων ΑµεΑ ήταν η βελτίωση όλων των υπηρεσιών µαζικής µεταφοράς, ώστε να είναι εύκολα χρησιµοποιήσιµες από τα ΑµεΑ. Από την πλευρά των υπαλλήλων που διαχειρίζονται την υπηρεσία του ΑΙΝΕΙΑ διατυπώθηκαν τα αιτήµατα για δυνατότητα ελέγχου της θέσης των οχηµάτων και της διαθεσιµότητας των θέσεων, επικοινωνίας µε το όχηµα, βελτιωµένων δυνατοτήτων διαχείρισης του στόλου προκειµένου να δίνεται η δυνατότητα εξυπηρέτησης «εµβόλιµων δροµολογίων» και καλύτερης αξιοποίησης της υποδοµής. 2.2 Ανασυγκρότηση της Υπηρεσίας στα Πρότυπα των Υπηρεσιών «που Ανταποκρίνονται στη Ζήτηση» Κατευθυντήριος άξονας και πρότυπο της ανασυγκρότησης της υπηρεσίας του ΑΙΝΕΙΑ ήταν η οργανωτική δοµή των συστηµάτων µεταφοράς «που ανταποκρίνονται στη ζήτηση» (Demand Responsive Transport), που εφαρµόζονται µε επιτυχία σε χώρες του εξωτερικού. Έτσι, η νέα DRT δοµή της υπηρεσίας του ΑΙΝΕΙΑ περιλαµβάνει: ένα κέντρο ελέγχου TDC (Travel Dispatch Centre), που εξοπλίζεται µε µια κεντρική µονάδα υπολογιστή και ειδικό λογισµικό, απεικόνισης και διαχείρισης του στόλου των οχηµάτων της υπηρεσίας. Παράλληλα, αναβαθµίζεται το τηλεφωνικό κέντρο, όπου ο χειριστής λαµβάνει τις επιθυµίες για µετακίνηση και επικοινωνεί σε πραγµατικό χρόνο µε τους οδηγούς µέσω των οθονών στα οχήµατα. εξοπλισµό στα οχήµατα που αποτελείται από έναν υπολογιστή µε µια οθόνη αφής υψηλής ευκρίνειας και σύστηµα πλοήγησης GPS. Μέσω του δικτύου GPRS ο οδηγός µπορεί να ενηµερώνεται σε πραγµατικό χρόνο από το κέντρο ελέγχου για τυχόν αποκλίσεις από το δροµολόγιο του µε µηνύµατα και ενδείξεις στην οθόνη του, αλλά και να επικοινωνεί και ο ίδιος µε το κέντρο σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης µε αποστολή σήµατος κινδύνου στο κέντρο ελέγχου.

174 3 o Διεθνές Συνέδριο για την Έρευνα στις Μεταφορές στην Ελλάδα ίκτυο GPRS Όχηµα ΑΙΝΕΙΑΣ Κέντρο ελέγχου Τηλεφωνικές κλήσεις Σχήµα 1. DRT Αρχιτεκτονική της υπηρεσίας του ΑΙΝΕΙΑ 2.3 Η Επεξεργασία του Λογισµικού µε Βάση τις Ειδικές Απαιτήσεις της Υπηρεσίας του ΑΙΝΕΙΑ Η έρευνα ερωτηµατολογίου, αλλά και η πιλοτική δοκιµή της εφαρµογής του λογισµικού σε πραγµατικές συνθήκες, οδήγησε στη δηµιουργία ενός πλαισίου απαιτήσεων για την περαιτέρω επεξεργασία του διαθέσιµου λογισµικού της εταιρείας COMPUCON που ήδη το εφαρµόζει στη διαχείριση στόλων ταξί στη Θεσσαλονίκη, αλλά και την προσθήκη νέων απαραίτητων λειτουργιών. Έτσι, το λογισµικό προσαρµόστηκε στις ειδικές απαιτήσεις µιας υπηρεσίας που µεταφέρει αποκλειστικά Άτοµα µε Αναπηρίες και στις ικανότητες οδηγών και χειριστών αυτής. Οι ενέργειες που έγιναν ήταν: Η διαµόρφωση της διεπιφάνειας στην οθόνη αφής του οχήµατος µε µεγάλα, ευανάγνωστα πλήκτρα και µε απλή µορφολογία στις λειτουργίες για τον οδηγό, έτσι ώστε να µην αποσπάται κατά τη διάρκεια της οδήγησης. Στο κέντρο ελέγχου, µετά από την πιλοτική χρησιµοποίηση του λογισµικού από τον χειριστή της υπηρεσίας σε πραγµατικές συνθήκες µιας ηµέρας, η διεπιφάνεια του λογισµικού άλλαξε µορφή και προσαρµόστηκε στις ανάγκες του χειριστή. Το αποτέλεσµα ήταν ένα πιο φιλικό και ευκολόχρηστο περιβάλλον λογισµικού, το οποίο είναι άµεσα κατανοητό και εφαρµόσιµο από τον χειριστή του κέντρου. Η προσθήκη διαφόρων επιπρόσθετων λειτουργιών, όπως η καταγραφή και η απεικόνιση των δροµολογίων των οχηµάτων και η απεικόνιση του στίγµατος των τηλεφωνικών κλήσεων µε αναγνώριση του καλούντος πάνω στον χάρτη. Μετά από απαίτηση των οδηγών προστέθηκε η δυνατότητα αυτόµατης αποστολής σήµατος πανικού προς το κέντρο σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, όπως και η δυνατότητα φωνητικής επικοινωνίας του οδηγού µέσω του δικτύου GPRS µε προεπιλεγµένους αριθµούς. Επικοινωνία µε οχήµατα Πληροφορίες για τα οχήµατα σε πραγµατικό χρόνο Απεικόνιση οχηµάτων και τηλεφωνικών κλήσεων στον χάρτη Σχήµα 2. Προσαρµοσµένη διεπιφάνεια λογισµικού στο κέντρο ελέγχου της υπηρεσίας του ΑΙΝΕΙΑ

Μεταφορά επικίνδυνων φορτίων και διαχείριση εκτάκτων αναγκών 175 2.4 Εκπαίδευση του Προσωπικού Η εταιρεία ανάπτυξης του λογισµικού και προµήθειας του εξοπλισµού οργάνωσε σεµινάρια εκπαίδευσης του προσωπικού του ΑΙΝΕΙΑ, οδηγών και χειριστών του κέντρου ελέγχου, µε σκοπό την κατανόηση και την άµεση προσαρµογή στα νέα δεδοµένα που τέθηκαν στην υπηρεσία του ΑΙΝΕΙΑ µε την εφαρµογή νέων τεχνολογιών. Παράλληλα, αναπτύσσεται ένα εγχειρίδιο χρήσης του λογισµικού και του εξοπλισµού για όλο το προσωπικό που εµπλέκεται στην υπηρεσία. Οι χειριστές του κέντρου και οι οδηγοί των οχηµάτων µετά την εκπαίδευσή τους εφάρµοσαν πιλοτικά σε ρεαλιστικές συνθήκες µια ολοκληρωµένη ηµέρα της υπηρεσίας για να δοκιµαστούν σε πραγµατικές συνθήκες και να υποδείξουν ενδεχόµενες αλλαγές που θα επιθυµούσαν για να προσαρµόσουν το λογισµικό και τον εξοπλισµό στις ιδιαίτερές τους ανάγκες. Επιπρόσθετα, οργανώθηκαν και σεµινάρια ενηµέρωσης ευαισθητοποίησης και εκπαίδευσης σε θέµατα Α.µε.Α από ειδικούς επιστήµονες όπου σαν κύριο πρότυπο χρησιµοποιήθηκαν πρακτικές που εφαρµόζονται στο Ηνωµένο Βασίλειο. 2.6 Η υπηρεσία µεταφοράς ΑµεΑ του Ο.Α.Σ.Θ. Παράλληλα µε την υπηρεσία του ΑΙΝΕΙΑ, στην πόλη της Θεσσαλονίκης λειτουργεί άλλη µία υπηρεσία DRT µεταφοράς Ατόµων µε Αναπηρίες, αυτή του Οργανισµού Αστικών Συγκοινωνιών Θεσσαλονίκης για την οργάνωση της λειτουργίας της οποίας υπάρχει επίσης συνεργασία µεταξύ Ε.Ο.Σ.Μ./ Α.Π.Θ. Σ.Α.Σ.Θ.- Ο.Α.Σ.Θ. Ξεκίνησε τη λειτουργία της τον Απρίλιο του 2005 και εξυπηρετεί πρωτίστως άτοµα µε κινητικές δυσκολίες, αλλά και άτοµα µε προβλήµατα όρασης. Αποτελεί την πρώτη υπηρεσία δηµόσιου φορέα αστικών συγκοινωνιών για µεταφορά ΑµεΑ και σε συνδυασµό µε την υπηρεσία του ΑΙΝΕΙΑ του ήµου Θεσσαλονίκης ορίζουν τη Θεσσαλονίκη πρωτοπόρο σε θέµατα µεταφοράς Α.µε.Α µε DRT. 3. ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΛΥΣΙ Α ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΣΤΟ ΗΜΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΟ ΕΡΓΟ «ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΕΥΒΑΤΟΣ ΠΟΛΙΣ» 3.1 Καταγραφή Υφιστάµενης Κατάστασης και Αξιολόγηση ηµοτικών Κτιρίων και Χώρων Στα πλαίσια του Ερευνητικού Έργου «ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΕΥΒΑΤΟΣ ΠΟΛΙΣ» (ΕΥ.ΠΟΛΙΣ) έγινε κατ αρχήν µια προσπάθεια καταγραφής της υφιστάµενης κατάστασης σε ότι αφορά την κατανοµή του πληθυσµού των ατόµων µε αναπηρία, σε εθνικό επίπεδο και σε επίπεδο ήµου Θεσσαλονίκης, καθώς και των προσφερόµενων υπηρεσιών προς τα ΑµεΑ στο ήµο Θεσσαλονίκης. Στόχος ήταν η διαµόρφωση από τους εργαζοµένους του ήµου µιας κατά το δυνατόν πληρέστερης άποψης για το µέγεθος του ζητήµατος αναπηρία, µια πρώτη επαφή µε τα διαφορετικά είδη αναπηρίας και η κατανόηση των εµποδίων που δηµιουργεί το δοµηµένο περιβάλλον και η σηµερινή µορφή των προσφερόµενων προς τα ΑµεΑ υπηρεσιών. (ερευνητικό έργο «ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΕΥ.ΠΟΛΙΣ», 1.1α, 2005) Ακολούθησε προσπάθεια αξιολόγησης του προσφερόµενου επιπέδου προσβασιµότητας αριθµού κτιρίων του ήµου Θεσσαλονίκης. Για το σκοπό αυτό έγινε σύνθεση ενός ερωτηµατολογίου αξιολόγησης των ηµοτικών κτιρίων. Στόχος εδώ ήταν η διαµόρφωση ενός κατά το δυνατόν πληρέστερου και αναλυτικότερου εργαλείου αξιολόγησης που να λαµβάνει υπ όψη τις πρακτικές ανάγκες των εµποδιζοµένων ατόµων.

176 3 o Διεθνές Συνέδριο για την Έρευνα στις Μεταφορές στην Ελλάδα Αξιολογήθηκαν 16 κτίρια που για τη λειτουργία τους είναι υπεύθυνος ο ήµος Θεσσαλονίκης και διατυπώθηκαν αντίστοιχες λίστες απαιτήσεων προκειµένου αυτά να γίνουν προσβάσιµα στις διάφορες κύριες οµάδες Α.µε.Α. Από την επί τόπου εξέταση των κτιρίων και του περιβάλλοντος χώρου σε αυτά προκύπτει πως τα κτίρια που εξετάστηκαν έχουν σοβαρές ελλείψεις σε επίπεδο υποδοµής εκτός του κτίσµατος αυτού καθ αυτού. Παράλληλα, παρατηρήθηκαν και σηµαντικότατες ελλείψεις στον τοµέα των παρεχόµενων εξυπηρετήσεων σε επίπεδο υποδοµών, π.χ. η απουσία προσβάσιµης τουαλέτας, αλλά και σε επίπεδο εκπαίδευσης προσωπικού, π.χ. η παντελής έλλειψη ενηµέρωσης των εργαζοµένων για τις ανάγκες των Ατόµων µε Αναπηρίες. (ερευνητικό έργο «ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΕΥ.ΠΟΛΙΣ», 1.1γ, 2.1, 2005) 3.2 Παραδοτέα- Αποτελέσµατα Στα πλαίσια του προγράµµατος ΕΥ.ΠΟΛΙΣ δηµιουργήθηκε ένα εγχειρίδιο που συνδυάζει αναλυτική παρουσίαση των προδιαγραφών του Υ.Πε.Χω..Ε. (ή και διεθνών εφόσον αυτές δεν επαρκούν) και τεχνικών λύσεων που υπάρχουν αυτή τη στιγµή στην Ελληνική, Ευρωπαϊκή και διεθνή αγορά. Με τον τρόπο αυτό δηµιουργήθηκε µια βάση για συνεχείς προσθήκες και εξελίξεις, τόσο κατά τη διάρκεια ολοκλήρωσης του έργου «Εύβατος Πόλις», ένα «ζωντανό εγχειρίδιο», η ανανέωση του οποίου ανά τακτά χρονικά διαστήµατα είναι επιβεβληµένη. Παράλληλα, έγινε προσπάθεια να συγκεντρωθούν και να παρατεθούν πρακτικές που έχουν ακολουθήσει ήµοι σε διεθνές επίπεδο για να βελτιώσουν το αστικό περιβάλλον και τις προσφερόµενες παροχές προς τα Άτοµα µε Αναπηρία. (ερευνητικό έργο «ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΕΥ.ΠΟΛΙΣ», 1.2α, 2005) Από το σύνολο των 16 κτιρίων που αξιολογήθηκαν επελέγησαν πέντε για τα οποία εκπονήθηκαν µελέτες προσβασιµότητας. Γενικότερα, θα µπορούσε να ειπωθεί ότι οι µέχρι τώρα δράσεις στα πλαίσια του προγράµµατος είχαν σαν σκοπό την ανάλυση της υφιστάµενης κατάστασης, τη δηµιουργία εγχειριδίων εργαλείων, την εκπαίδευση τεχνικού προσωπικού του ήµου Θεσσαλονίκης και τη συνεργασία µε αυτό τόσο στην αξιολόγηση όσο και στην πιλοτική εκπόνηση µελετών. Σε δεύτερο στάδιο θα πρέπει να ακολουθήσει η εφαρµογή των επεµβάσεων σε κτίρια και η αξιολόγησή τους από τους χρήστες καθώς και επέκταση των πιλοτικών σχεδιασµών και παρεµβάσεων σε ελεύθερους χώρους. 4. Η ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΛΥΣΙ Α ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ Τα Άτοµα µε Αναπηρίες προτού ξεκινήσουν µια µετακίνηση χρειάζονται µια σειρά από πληροφορίες που αφορούν την προσπελασιµότητα των µέσων µεταφοράς και χώρων προορισµού προκειµένου να αξιολογήσουν την δυνατότητα πραγµατοποίησής της αυτόνοµα, ή µε συνοδό. Η ύπαρξη, εποµένως, κατάλληλων συστηµάτων πληροφόρησης πριν και κατά τη διάρκεια της διαδροµής αποτελεί βασική απαίτηση για τον σχεδιασµό της. Η εφαρµογή των νέων τεχνολογιών δίνει τη δυνατότητα σήµερα δηµιουργίας διαφόρων συστηµάτων πληροφόρησης που µπορούν να έχουν καταχωρηµένο µεγάλο όγκο πληροφοριών µε δυνατότητα εύκολης σχετικά ανανέωσής του (σε αντίθεση µε τους έντυπους οδηγούς), όπως πριν την διαδροµή: διαδίκτυο, Infokiosks, κατά τη διαδροµή: πινακίδες µεταβλητών µηνυµάτων (V.M.S.), συστήµατα πλοήγησης κλπ. (Νικολακάκης 2004) Ιδιαίτερα θετικά είναι τα οφέλη της χρήσης από τα άτοµα µε ειδικές ανάγκες του τεχνολογικού συνδυασµού Η/Υ και διαδικτύου. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα παραδοσιακά µέσα ενηµέρωσης και πληροφόρησης όπως οι εφηµερίδες, οι οδηγοί και οι χάρτες αδυνατούν να ικανοποιήσουν πλήρως το χρήστη άτοµο µε ειδικές ανάγκες λόγω της ίδιας τους της φύσης

Μεταφορά επικίνδυνων φορτίων και διαχείριση εκτάκτων αναγκών 177 και δοµής. Παράγοντες όπως η δυνατότητα παροχής πληροφοριών σε πραγµατικό χρόνο, το µέγεθος, το υλικό, το βάρος, τα σηµεία αγοράς και εξυπηρέτησης και η διαµόρφωση των πληροφοριών (κείµενα, εικόνες, περιεχόµενα, σύµβολα) παίζουν καθοριστικό ρόλο στην αναγνωσιµότητα προσπελασιµότητα από κάποιο άτοµο µε κινητικές, οπτικές, ακουστικές ή άλλες δυσκολίες. Στα πλαίσια της δηµιουργίας ενός συστήµατος πληροφόρησης για την αλυσίδα µεταφοράς έγινε µια προσπάθεια αξιολόγησης των κτιρίων του Πολεοδοµικού Συγκροτήµατος της Θεσσαλονίκης και καταγραφής τους σε µια βάση δεδοµένων. Στόχος είναι η δηµιουργία ενός συστήµατος πληροφόρησης που θα έδινε τη δυνατότητα στο χρήστη να αποκτήσει αξιόπιστες πληροφορίες σχετικά µε τον σχεδιασµό του ταξιδιού του για κάποιον προορισµό, την προσπελασιµότητα των µέσων µεταφοράς καθώς και των κτιρίων ή τόπων προορισµού του για την πόλη της Θεσσαλονίκης. Παράλληλα, και µε τη συνεχή ανανέωση και προσθήκη δεδοµένων, η βάση αυτή θα αποτελέσει ουσιαστικά την εικόνα της υφιστάµενης κατάστασης για την προσβασιµότητα της αλυσίδας µεταφοράς στην πόλη της Θεσσαλονίκης και την «πύλη πληροφόρησης» για κάθε ενδιαφερόµενο µετακινούµενο Α.µε.Α. 5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Οι παράλληλες υπηρεσίες µεταφοράς ΑµεΑ του ΑΙΝΕΙΑ ( ήµος Θεσσαλονίκης) και του Ο.Α.Σ.Θ., λειτουργώντας συµπληρωµατικά και όχι ανταγωνιστικά, δηµιούργησαν για την πόλη της Θεσσαλονίκης ένα µοναδικό για τα ελληνικά δεδοµένα δίκτυο µεταφοράς Ατόµων µε Αναπηρίες. Βασισµένες και οι δύο στο πλαίσιο οργάνωσης υπηρεσιών µεταφοράς «που ανταποκρίνεται στη ζήτηση» προσφέρουν υψηλά δεδοµένα ποιότητας, ασφάλειας και προσβασιµότητας καλύπτοντας µε τον καλύτερο τρόπο τις ιδιαίτερες ανάγκες της κοινωνικής οµάδας των ΑµεΑ. Η υφιστάµενη υποδοµή σε οχήµατα και οδηγούς δε φαίνεται να ικανοποιεί τη ζήτηση, γι αυτό απαιτείται περαιτέρω επέκτασή της. Παρατηρώντας την παράλληλη λειτουργία δυο υπηρεσιών µε κοινωφελή σκοπό, ανακύπτει το όραµα µιας ενιαίας υπηρεσίας µεταφοράς ΑµεΑ, ενσωµατωµένης ίσως στα µέσα µαζικής µεταφοράς και παράλληλα δηµόσιες συγκοινωνίες και δοµηµένο περιβάλλον προσβάσιµο σε όλους. (Νανιόπουλος κ.ά. 2005) Η εισαγωγή νέων τεχνολογιών στην υπηρεσία του ΑΙΝΕΙΑ αναβάθµισε την ποιότητα της παρεχόµενης υπηρεσίας, αλλά και την ποιότητα εργασίας για τους εργαζοµένους σε αυτήν. Πλέον, ένας οδηγός έχει στη διάθεσή του σύστηµα πλοήγησης, άµεση επικοινωνία µέσω της οθόνης του υπολογιστή στο όχηµα, ενώ αντίστοιχα ο χειριστής έχει εικόνα του στίγµατος και της κατάστασης των οχηµάτων σε πραγµατικό χρόνο, µε αποτέλεσµα να µπορεί να διαχειρίζεται τις τηλεφωνικές κλήσεις και τα δροµολόγια µε µεγαλύτερη ευκολία και ακρίβεια. Παράλληλα, µε την αναβάθµιση του τηλεφωνικού κέντρου και την εφαρµογή του λογισµικού από τον χειριστή, µειώθηκε αισθητά ο τηλεφωνικός χρόνος για την επικύρωση των επιθυµιών των επιβατών για ταξίδια, αναβαθµίζοντας συγχρόνως και την ποιότητα της υπηρεσίας που παρέχει ο ήµος Θεσσαλονίκης. Είναι σηµαντική η κατανόηση της σηµασίας της δηµιουργίας µιας ενιαίας αλυσίδας µεταφοράς, χωρίς αυτή να αποκόπτεται µε «εµπόδια» που προκαλούνται από την έλλειψη προσβασιµότητας σε κάποια κοµµάτια της αλυσίδας. Από το σηµείο προέλευσης µέχρι το σηµείο προορισµού, η αλυσίδα µεταφοράς, δηλαδή η δίοδος για την πραγµατοποίηση της µετακίνησης πρέπει να είναι πλήρως προσβάσιµη και φιλική προς τα Άτοµα µε Αναπηρίες. Παράλληλα, ένα ισχυρό σύστηµα πληροφόρησης θα παρέχει την απαραίτητη βοήθεια να πραγµατοποιούνται µε ασφάλεια και σιγουριά όλες οι επιθυµητές µετακινήσεις.

178 3 o Διεθνές Συνέδριο για την Έρευνα στις Μεταφορές στην Ελλάδα Απώτερος στόχος της αναδιοργάνωσης της αλυσίδας µεταφοράς στην πόλη της Θεσσαλονίκης είναι και η γενικότερη υιοθέτηση των αρχών του οικουµενικού σχεδιασµού. Η ισότητα στον σχεδιασµό της αλυσίδας µεταφοράς, δηλαδή η παροχή των ίδιων δυνατοτήτων χρήσης αυτής από όλους, και η αποφυγή διαχωρισµού ή «στιγµατισµού» των χρηστών ΑµεΑ αποτελούν µια από τις βασικές αρχές πάνω στην οποία πρέπει να δοµείται µια αλυσίδα µεταφοράς. Προσαρµοστικότητα στον ευαίσθητο χρήστη, εύκολα αντιληπτές πληροφορίες και όσο το δυνατόν περιορισµός της πολυπλοκότητας στο σχεδιασµό τείνουν να υιοθετηθούν µέσω µακροχρόνιων πάντως διαδικασιών από όλες της υπηρεσίες και τις υποδοµές της Θεσσαλονίκης. Κύρια απειλή της προσπάθειας αυτής για ανασυγκρότηση της αλυσίδας µεταφοράς στην πόλη της Θεσσαλονίκης αποτελεί η έλλειψη σταθερότητας στην κοινή πλεύση προς τις αρχές αυτές του οικουµενικού σχεδιασµού στην αλυσίδα µεταφοράς. Φαίνεται να είναι πολύ δύσκολο για το κοινωνικό µας σύνολο να κρατήσει απλά µε την πειθώ του ορθού λόγου σταθερή πορεία µε σθένος προς τον µακροπρόθεσµο στόχο της δηµιουργίας µιας κοινωνίας που θα προσφέρει ίσες ευκαιρίες και αντιµετώπιση απέναντι σε κάθε µέλος της. Ίσως και εδώ µια ριζική λύση θα ήταν ένα αυστηρό σχετικά θεσµικό πλαίσιο παρόµοιο µε αυτό της ADA (American with Disabilities Act) των Η.Π.Α. ή του DDA (Disability Discrimination Act) του Ηνωµένου Βασιλείου. (Νανιόπουλος 2003) ΑΝΑΦΟΡΕΣ- ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ερευνητικό έργο «ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΕΥ.ΠΟΛΙΣ», 1.1α Ανάλυση υφιστάµενης κατάστασης (Πληθυσµός- Μεταφορές). Θεσσαλονίκη, Ιούλιος 2005 Ερευνητικό έργο «ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΕΥ.ΠΟΛΙΣ», 1.1γ Γενικά συµπεράσµατα από την αξιολόγηση της προσπελασιµότητας δηµοτικών κτιρίων. Θεσσαλονίκη, Ιούλιος 2005 Ερευνητικό έργο «ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΕΥ.ΠΟΛΙΣ», 1.2α Εγχειρίδιο προδιαγραφών- ιαθέσιµων λύσεων. Θεσσαλονίκη, Ιούλιος 2005 Ερευνητικό έργο «ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΕΥ.ΠΟΛΙΣ», 2.1 Αναλυτική αξιολόγηση της προσπελασιµότητας δηµοτικών κτιρίων. Θεσσαλονίκη, Σεπτέµβριος 2005 Naniopoulos A., Nalmpantis D., Tapeinopoulos D. (2005) Flexible transport systems responding to demand in Europe. The SUNRISE approach and expected results in the case of Greece. International Conference "Transport Infrastructure and ICT and seminar "Regional and cities EU transport projects and cooperation, Parduvice, Czech Republic, March 2005 Naniopoulos A. (2003). Improving Access to European Transport. In: The IPTS Report. 79, November 2003. Νικολακάκης A.(2004) ιπλωµατική εργασία. ηµιουργία ιστοσελίδας για την πληροφόρηση της προσπελασιµότητας της πόλης της Θεσσαλονίκης από τα Άτοµα µε Αναπηρίες. Επιβλέπων καθηγητής Νανιόπουλος Αριστοτέλης, Τµήµα Πολιτικών Μηχανικών Α.Π.Θ. Νοέµβριος 2004