Περίληψη α) Όσον αφορά στην σύμβαση με τίτλο «Συντήρηση παιδικών χαρών Δ.Κ.», η οποία έχει μικτό χαρακτήρα, αφού το αντικείμενο της αφορά τόσο στην προμήθεια των εξαρτημάτων και ανταλλακτικών των οργάνων, που ήδη υπάρχουν στις παιδικές χαρές, όσο και σε εργασίες συντήρησης και επισκευής ενός δαπέδου (10 τ.μ.) και μίας σύνθετης κατασκευής, η σύμβαση αυτή συνιστά σύμβαση προμήθειας, διότι η αξία των υπό προμήθεια ειδών υπερβαίνει, και μάλιστα δυσανάλογα πολύ, την αξία των εργασιών, η οποία δεν εγγίζει ούτε τα 1.000 ευρώ και ως εκ τούτου μη νομίμως ανατέθηκε απευθείας στην ανάδοχο εταιρία, αφού η συνολική προϋπολογιζόμενη δαπάνη ποσού 24.600 ευρώ, υπερβαίνει το ποσό των 15.000 ευρώ, μέχρι του οποίου είναι δυνατή η προσφυγή στη διαδικασία αυτή. β) Τόσο τα εξαρτήματα - ανταλλακτικά των οργάνων των παιδικών χαρών που περιλαμβάνονται στην σύμβαση προμήθειας, όσο και αυτά που περιλαμβάνονται στην δεύτερη σύμβαση προμήθειας αποβλέπουν στην συντήρηση των παιδικών χαρών της Δ.Κ., που επιβάλλει είτε την επιδιόρθωση και αντικατάσταση τμήματος των οργάνων που ήδη υπάρχουν, είτε την προμήθεια νέων οργάνων, πρόκειται, δηλαδή, και στις δύο περιπτώσεις για προμήθεια ειδών που κατά τις συναλλακτικές αντιλήψεις θεωρούνται ομοειδή και τα οποία από τη φύση τους και τη λειτουργικότητά τους εντάσσονται σε όμοιες ή παρεμφερείς κατηγορίες αγαθών και εκτελούνται και από την ίδια εταιρία και συνεπώς, θα έπρεπε για την προμήθειά τους να διενεργηθεί ένας ενιαίος πρόχειρος διαγωνισμός, δεδομένου ότι η συνολική προϋπολογιζόμενη δαπάνη αυτών ανέρχεται στο ποσό των 39.460 ευρώ και ως εκ τούτου μη νομίμως αυτές ανατέθηκαν με απευθείας ανάθεση. ΚΛΙΜΑΚΙΟ ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΔΑΠΑΝΩΝ ΣΤΟ VIΙ ΤΜΗΜΑ ΠΡΑΞΗ 14/2017 Αποτελούμενο από την Πρόεδρο του Κλιμακίου, Δέσποινα Καββαδία - Κωνσταντάρα, Σύμβουλο και τους Παρέδρους Ιωάννα Ευθυμιάδου (εισηγήτρια) και Παναγιώτη Παππίδα Συνήλθε στην αίθουσα διασκέψεων του Καταστήματός του, που βρίσκεται στην Αθήνα, στις 23 Ιανουαρίου 2017, με την παρουσία του Γραμματέα του, για να
αποφανθεί, ύστερα από διαφωνία που ανέκυψε μεταξύ της Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στον Δήμο ΧΧΧ και τον Δήμο ΧΧΧ - ΧΧΧ, αν πρέπει να θεωρηθούν τα 204 και 205, οικονομικού έτους 2017, χρηματικά εντάλματα πληρωμής του εν λόγω Δήμου. Αφού μελέτησε τα στοιχεία του φακέλου και Έλαβε υπόψη Την 296/16.12.2016 έγγραφη γνώμη του Επιτρόπου της Επικρατείας στο Ελεγκτικό Συνέδριο Αντωνίου Νικητάκη, σύμφωνα με την οποία τα ελεγχόμενα χρηματικά εντάλματα πληρωμής δεν πρέπει να θεωρηθούν. Σκέφθηκε κατά το νόμο Ι. Η Επίτροπος του Ελεγκτικού Συνεδρίου στον Δήμο ΧΧΧ αρνήθηκε, με την 95/18.10.2016 πράξη επιστροφής, να θεωρήσει τα 204 και 205, οικονομικού έτους 2016, χρηματικά εντάλματα πληρωμής, ποσού 2.482,48 και 3.467,04 ευρώ αντίστοιχα, του Δήμου ΧΧΧ - ΧΧΧ, με δικαιούχο την εταιρία «ΧΧΧ», που αφορούν, το πρώτο, μέρος της αμοιβής της από την εκτέλεση της από 21.7.2016 σύμβασης για τη συντήρηση των παιδικών χαρών της Δ.Κ. ΧΧΧ και το δεύτερο την καταβολή μέρους της δαπάνης της από 21.7.2016 σύμβασης για την προμήθεια οργάνων παιδικών χαρών της ως άνω Δημοτικής Κοινότητας. Ως αιτιολογία της άρνησής της η Επίτροπος προέβαλε τα εξής: α) μη νομίμως ανατέθηκε απευθείας η σύμβαση για τη συντήρηση των παιδικών χαρών της Δ.Κ. ΧΧΧ, διότι ο προέχων χαρακτήρας αυτής συνιστά σύμβαση προμήθειας, και η προϋπολογιζόμενη γι αυτήν δαπάνη υπερβαίνει τις 15.000 ευρώ, έως το οποίο επιτρέπεται η προσφυγή στη διαδικασία αυτή και β) μη νομίμως ανατέθηκε απευθείας η σύμβαση για την προμήθεια των οργάνων των παιδικών χαρών, διότι η προμήθεια αυτή αφορά σε προμήθεια ομοειδών υλικών με αυτά της πρώτης σύμβασης, που εξυπηρετούν τον ίδιο λειτουργικό σκοπό και δοθέντος ότι η συνολική δαπάνη των δύο συμβάσεων υπερβαίνει το όριο των 15.000
ευρώ, έως το οποίο επιτρέπεται η προσφυγή στη διαδικασία αυτή, θα έπρεπε να έχει τηρηθεί η διαδικασία του πρόχειρου διαγωνισμού. Ο Δήμος ΧΧΧ - ΧΧΧ, με το 28832/16.11.2016 έγγραφο της Αντιδημάρχου του επανυπέβαλε τα ως άνω χρηματικά εντάλματα για θεώρηση υποστηρίζοντας τη νομιμότητα των εντελλόμενων δαπανών, για τους λόγους που αναλυτικά αναφέρονται στο συνημμένο 28666/15.11.2016 ενημερωτικό σημείωμα της Νομικής Συμβούλου του Δήμου. Η Επίτροπος, όμως, ενέμεινε στις απόψεις της για τη μη θεώρησή τους, με συνέπεια να ανακύψει διαφωνία, για την άρση της οποίας παραδεκτώς απευθύνεται με την από 8.12.2016 έκθεσή της, στο παρόν Κλιμάκιο. ΙΙ. Α. Από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 209 και 275 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων, που κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του ν. 3463/2006 (Α 114), του άρθρου 83 του ν. 2362/1995 (Α 247) και της κατ εξουσιοδότηση αυτού εκδοθείσας 35130/739/11.8.2010 απόφασης του Υπουργού Οικονομικών (Β 1291), προκύπτει ότι οι Δήμοι δύνανται να προβαίνουν στην με απευθείας ανάθεση παροχή υπηρεσιών σε τρίτους σύμφωνα με τις διατάξεις του π.δ. 28/1980, εφόσον η προϋπολογιζόμενη γι αυτές δαπάνη δεν υπερβαίνει το ποσό των 20.000,00 χωρίς το Φ.Π.Α. και εφόσον δεν πρόκειται για υπηρεσίες - μελέτες που υπάγονται στις διατάξεις του ν. 3316/2005. Περαιτέρω, από τον συνδυασμό των διατάξεων της παρ. 1 του άρθρου 209 του ως άνω Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων, των άρθρων 2, 3 και 23 της 11389/8.3.1993 απόφασης του Υπουργού Εσωτερικών «Ενιαίος Κανονισμός προμηθειών οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης» (Ε.Κ.Π.Ο.Τ.Α., Β 185), του ν. 2286/1995 «Προμήθειες του δημόσιου τομέα και ρυθμίσεις συναφών θεμάτων» (Α, 19) - στον οποίο παραπέμπει ο Ε.Κ.Π.Ο.Τ.Α., μετά την κατάργηση του ν. 1797/1988 με το άρθρο 10 παρ. 2 περ. θ του ν. 2286/1995 - και της 27319/18.7.2002 (Β 945) κοινής απόφασης των Υπουργών Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης και Ανάπτυξης προκύπτει ότι οι Δήμοι δύνανται να προβαίνουν στην με απευθείας ανάθεση πραγματοποίηση των προμηθειών τους, σύμφωνα με τις διατάξεις του Ε.Κ.Π.Ο.Τ.Α., εφόσον η προϋπολογιζόμενη γι αυτές
δαπάνη δεν υπερβαίνει το ποσό των 15.000,00 με Φ.Π.Α, κατά κωδικό αριθμό είδους αυτών (του αρχείου ειδών του Ενιαίου Προγράμματος Προμηθειών). Τέλος στην παρ. 2 του άρθρου 1 του ως άνω ν. 2286/1995 ορίζεται ότι: «Επίσης θεωρούνται προμήθειες του δημόσιου τομέα και οι συμβάσεις ανάθεσης εκτελέσεως εργασιών, εγκατάστασης, συντήρησης, μεταφοράς ή και άλλων εργασιών που σχετίζονται με την προμήθεια των ανωτέρω ειδών, εφόσον όμως η αξία αυτών υπερβαίνει την αντίστοιχη των εργασιών». Β. Από το συνδυασμό των ανωτέρω διατάξεων συνάγεται, μεταξύ άλλων ότι η ανάθεση υπηρεσιών και η προμήθεια κάθε είδους αγαθών από τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοικήσεως α βαθμού διενεργείται κατά κανόνα κατόπιν δημόσιου τακτικού διαγωνισμού, ώστε να καθίσταται δυνατή, με την προσέλευση μεγάλου ή έστω ικανού αριθμού μειοδοτών, η ανάπτυξη επαρκούς ανταγωνισμού και η διασφάλιση των οικονομικών συμφερόντων αυτών (Ο.Τ.Α.) με την επιλογή της πλέον συμφέρουσας γι αυτούς προσφοράς. Κατ εξαίρεση, είναι δυνατή η προσφυγή στη διαδικασία της διαπραγμάτευσης και της απευθείας ανάθεσης υπηρεσιών ή προμήθειας αγαθών σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, που καθορίζονται ρητά και περιοριστικά από το νόμο, όπως όταν η συνολική ετήσια δαπάνη των υπό ανάθεση υπηρεσιών δεν υπερβαίνει το ποσό των 20.000 ευρώ, μη συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α. ή, όταν πρόκειται για προμήθεια, εφόσον η κατ έτος αξία αυτής δεν υπερβαίνει το ποσό των 15.000,00 ευρώ με Φ.Π.Α. Προκειμένου δε να διαπιστωθεί το ποσό στο οποίο ανέρχεται η δαπάνη συγκεκριμένης προμήθειας και, κατ επέκταση, η δυνατότητα αναθέσεώς της απευθείας, με διαπραγμάτευση, πρόχειρο ή ανοιχτό διαγωνισμό, λαμβάνεται υπόψη η συνολική δαπάνη που απαιτείται για να καλυφθούν οι ετήσιες ανάγκες του δήμου σε αγαθά που, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας και τις συναλλακτικές αντιλήψεις, θεωρούνται όμοια ή ομοειδή ή που από τη φύση, το αντικείμενο ή τη λειτουργικότητά τους εντάσσονται σε όμοιες ή παρεμφερείς κατηγορίες αγαθών. Συνεπώς, δεν είναι νόμιμος ο επιμερισμός της κατά τα ανωτέρω συνολικής ποσότητας όμοιων ή ομοειδών αγαθών σε περισσότερες μικρότερες ποσότητες ή
μερικότερες όμοιες ή ομοειδείς κατηγορίες, με σκοπό την ανάθεση των μερικότερων αυτών προμηθειών με βάση το ύψος της δαπάνης που προκύπτει από την κατάτμηση της συνολικής ετήσιας ποσότητας, αντί της διενέργειας μιας ενιαίας για τα είδη αυτά προμήθειας (βλ. πράξ. Κ.Π.Ε.Δ. στο VΙΙ Τμ. 12/2014, 121/2013 κ.α.). Τέλος, όταν η υπό σύναψη σύμβαση είναι μικτού χαρακτήρα, δηλαδή έχει ως αντικείμενο τόσο την προμήθεια αγαθών όσο και την εκτέλεση εργασιών, το εφαρμοστέο κριτήριο για να κριθεί αν η σύμβαση πρέπει να θεωρηθεί ως σύμβαση προμηθειών ή ως σύμβαση υπηρεσιών είναι η υπερέχουσα αξία των προϊόντων ή αντιστοίχως των υπηρεσιών που αφορά η σύμβαση αυτή. ΙΙΙ. Στην προκειμένη περίπτωση, από τα στοιχεία του φακέλου προκύπτουν τα ακόλουθα Α. Με την 184/2016 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου ΧΧΧ - ΧΧΧ (στο εξής «Δήμος») εγκρίθηκε η με απευθείας ανάθεση του έργου με τίτλο «Συντήρηση παιδικών χαρών Δ.Κ. ΧΧΧ», προϋπολογιζόμενης δαπάνης 24.600 ευρώ με το Φ.Π.Α. Σχετικά συντάχθηκε η 40/2016 Μελέτη, ενώ σύμφωνα με την από 1.6.2016 τεχνική περιγραφή, το ως άνω έργο αφορά σε προμήθεια των εξαρτημάτων των οργάνων των παιδικών χαρών που έχουν φθαρεί, βανδαλιστεί ή εκλείπουν, καθώς και σε εργασίες επισκευής και συντήρησης. Συγκεκριμένα, όπως τούτο προκύπτει από τον πίνακα του προϋπολογισμού, η ως άνω σύμβαση αφορά στην προμήθεια των παρακάτω ειδών: πάτωμα γέφυρας σύνθετου οργάνου, πάνελ πλαϊνά γέφυρας, πατάρι, σχοινί αναρρίχησης, προστατευτικό τσουλήθρας, κουζινέτα, κάθισμα παίδων, κάθισμα νηπίων, αύλακα τσουλήθρας (σε 3 διαφορετικές διαστάσεις), προστατευτικά πάνελ, πάτωμα 1Χ1 πλαϊνά πάνελ και ξύλινη σκάλα και στην εκτέλεση των παρακάτω εργασιών: συντήρηση δαπέδου ασφαλείας 40 χιλ., συνολικής προϋπ/νης δαπάνης 350 ευρώ και επισκευή σύνθετης κατασκευής, συνολικής προϋπ/νης δαπάνης 490 ευρώ. Το ως άνω έργο ανατέθηκε απευθείας στην εταιρία «ΧΧΧ», αντί ποσού 19.425,00 ευρώ πλέον Φ.Π.Α. και συνολικά ποσού 24.087,00 ευρώ και υπογράφηκε σχετικά η από 21.7.2016 σύμβαση
«παροχής υπηρεσιών». Σε εκτέλεση της σύμβασης αυτής, η ανάδοχος εταιρία προέβη στη συντήρηση του δαπέδου ασφαλείας και στην επισκευή της σύνθετης κατασκευής καθώς και στην προμήθεια ενός πατώματος γέφυρας σύνθετου οργάνου και μίας ξύλινης σκάλας και εξέδωσε σχετικά το 25/9.8.2016 τιμολόγιο για το συνολικό ποσό των 2.482,48 ευρώ, για την εξόφληση του οποίου εκδόθηκε το ελεγχόμενο, 204/2016, χρηματικό ένταλμα πληρωμής. Β. Με την 183/2016 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου εγκρίθηκε, ομοίως, η με απευθείας ανάθεση του έργου με τίτλο «Προμήθεια οργάνων παιδικών χαρών Δ.Κ. ΧΧΧ», συνολικής προϋπολογιζόμενης δαπάνης 15.000,00. Σχετικά συντάχθηκε η 22/2016 Μελέτη, ενώ σύμφωνα με τον πίνακα του προϋπολογισμού, η ως άνω σύμβαση αφορά στην προμήθεια και τοποθέτηση των παρακάτω ειδών: πέντε (5) ζωάκια ελατηρίου, δεκατρείς (13) ξύλινες τραμπάλες 2 θέσεων, μία (1) ξύλινη τραμπάλα ελατηρίων 2 θέσεων, δύο (2) μύλους και ένα (1) σύνθετο όργανο - τσουλήθρα. Η προμήθεια των ως άνω οργάνων ανατέθηκε απευθείας στην εταιρία «ΧΧΧ», αντί ποσού 11.935,00 ευρώ πλέον Φ.Π.Α. και συνολικά ποσού 14.799,40 ευρώ και υπογράφηκε σχετικά η από 21.7.2016 σύμβαση «παροχής υπηρεσιών». Σε εκτέλεση της σύμβασης αυτής, η ανάδοχος εταιρία προέβη στην προμήθεια και τοποθέτηση των μύλων και των τριών ξύλινων τραμπάλων (βλ. σχετ. και το από 5.8.2016 πρωτόκολλο παραλαβής προμηθειών) και εξέδωσε σχετικά το 49/5.8.2016 τιμολόγιο για το συνολικό ποσό των 3.467,04 ευρώ, για την εξόφληση του οποίου εκδόθηκε το ελεγχόμενο, 205/2016, χρηματικό ένταλμα πληρωμής. ΙV. Με αυτά τα δεδομένα και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στη μείζονα σκέψη της παρούσας, προκύπτουν τα εξής: α) Όσον αφορά στην από 21.6.2016 σύμβαση με τίτλο «Συντήρηση παιδικών χαρών Δ.Κ. ΧΧΧ», η οποία έχει μικτό χαρακτήρα, αφού το αντικείμενο της αφορά τόσο στην προμήθεια των εξαρτημάτων και ανταλλακτικών των οργάνων, που ήδη υπάρχουν στις παιδικές χαρές, όσο και σε εργασίες συντήρησης και επισκευής ενός δαπέδου (10 τ.μ.) και μίας σύνθετης κατασκευής, η σύμβαση αυτή συνιστά
σύμβαση προμήθειας, διότι η αξία των υπό προμήθεια ειδών υπερβαίνει, και μάλιστα δυσανάλογα πολύ, την αξία των εργασιών, η οποία δεν εγγίζει ούτε τα 1.000 ευρώ και ως εκ τούτου μη νομίμως ανατέθηκε απευθείας στην ως άνω ανάδοχο εταιρία, αφού η συνολική προϋπολογιζόμενη δαπάνη ποσού 24.600 ευρώ, υπερβαίνει το ποσό των 15.000 ευρώ, μέχρι του οποίου είναι δυνατή η προσφυγή στη διαδικασία αυτή. β) Τόσο τα εξαρτήματα - ανταλλακτικά των οργάνων των παιδικών χαρών (π.χ. κάθισμα κούνιας, σκοινί αναρρίχησης, ξύλινη σκάλα κλπ.) που περιλαμβάνονται στην ως άνω σύμβαση προμήθειας, όσο και αυτά που περιλαμβάνονται στην, ομοίως από 21.7.2016, δεύτερη σύμβαση προμήθειας (τραμπάλες, μύλοι, ζωάκια ελατηρίου κλπ) αποβλέπουν στην συντήρηση των παιδικών χαρών της Δ.Κ. ΧΧΧ, που επιβάλλει είτε την επιδιόρθωση (π.χ. προστατευτικά πάνελ) και αντικατάσταση (π.χ. καθίσματα κούνιας και ξύλινη σκάλα) τμήματος των οργάνων που ήδη υπάρχουν, είτε την προμήθεια νέων οργάνων, πρόκειται, δηλαδή, και στις δύο περιπτώσεις για προμήθεια ειδών που κατά τις συναλλακτικές αντιλήψεις θεωρούνται ομοειδή και τα οποία από τη φύση τους και τη λειτουργικότητά τους εντάσσονται σε όμοιες ή παρεμφερείς κατηγορίες αγαθών και εκτελούνται και από την ίδια εταιρία και συνεπώς, θα έπρεπε για την προμήθειά τους να διενεργηθεί ένας ενιαίος πρόχειρος διαγωνισμός, δεδομένου ότι η συνολική προϋπολογιζόμενη δαπάνη αυτών ανέρχεται στο ποσό των 39.460 ευρώ και ως εκ τούτου μη νομίμως αυτές ανατέθηκαν με απευθείας ανάθεση. Ο ισχυρισμός του Δήμου, ότι ενόψει της τριμερούς διάκρισης των συμβάσεων επιτρέπεται η ξεχωριστή ανάθεση των υπηρεσιών συντήρησης των παιδικών χαρών από αυτήν της προμήθειας των οργάνων αυτών, προβάλλεται αλυσιτελώς, διότι, όπως και ανωτέρω ελέχθη, στην προκειμένη περίπτωση, και οι δύο συμβάσεις συνιστούν συμβάσεις προμηθειών, των οποίων τα είδη κατατμήθηκαν σε ανταλλακτικά και νέα όργανα, προκειμένου να ανατεθούν απευθείας και μάλιστα στην ίδια προμηθεύτρια εταιρία. (βλ. σχετ. και την από 11.7.2016 σύμβαση μεταξύ του Δήμου ΧΧΧ και της ίδιας αναδόχου εταιρίας, όπου τα ίδια ανταλλακτικά
συνιστούν προμήθεια διακριτή από την αξία ελέγχου, συντήρησης και επισκευής των οργάνων). Περαιτέρω, θα πρέπει ομοίως ν απορριφθεί και ο ισχυρισμός του Δήμου, που υποβάλλεται το πρώτον με το έγγραφο επανυποβολής, ότι η υπογραφή των συμβάσεων αυτών υπαγορεύθηκε από την επείγουσα περίπτωση αντιμετώπισης των κατεστραμμένων οργάνων των παιδικών χαρών, πρωτίστως ως αναπόδεικτος.