ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΣ/ΤΜ.7(Κ.Π.Ε)/24/2013

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΣ/ΤΜ.7(Κ.Π.Ε)/24/2013 Αποτελούμενο από τον Πρόεδρο του Κλιμακίου Ευάγγελο Νταή, Σύμβουλο και τα μέλη Νεκταρία Δουλιανάκη, Πάρεδρο και, κωλυωμένων των λοιπών Παρέδρων, την Εισηγήτρια Αικατερίνη Θεοφανίδου (εισηγήτρια). Γραμματέας: Μαρία Εξαρχουλάκου, υπάλληλος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, με βαθμό Γ της κατηγορίας ΤΕ. Συνήλθε στην αίθουσα διασκέψεων του Καταστήματός του, που βρίσκεται στην Αθήνα, στις 22 Ιανουαρίου 2013, για να αποφανθεί, ύστερα από σχετική διαφωνία που ανέκυψε μεταξύ του Επιτρόπου του Ελεγκτικού Συνεδρίου στο Νομό... και του Δήμου..., αν πρέπει να θεωρηθούν τα 104 και 105, οικονομικού έτους 2012, χρηματικά εντάλματα πληρωμής του Δήμου αυτού. Αφού μελέτησε τα στοιχεία του φακέλου Και Έλαβε υπόψη Την 264/29.11.2012 έγγραφη γνώμη του Αντεπιτρόπου της Επικρατείας στο Ελεγκτικό Συνέδριο Αντωνίου Νικητάκη, σύμφωνα με την οποία τα υπό κρίση χρηματικά εντάλματα πληρωμής δεν πρέπει να θεωρηθούν. Σκέφθηκε κατά το νόμο Ι. Ο Επίτροπος του Ελεγκτικού Συνεδρίου στο Νομό... αρνήθηκε, με την 21/13.6.2012 πράξη επιστροφής, τη θεώρηση των 104 και 105, οικονομικού έτους 2012, χρηματικών ενταλμάτων πληρωμής του Δήμου..., με τα οποία εντέλλεται η καταβολή ποσού 13.953,78 και 13.953,78 ευρώ, αντίστοιχα, στους φερόμενους ως δικαιούχους αυτών μελετητές... το πρώτο και... το δεύτερο, ως αμοιβή τους για την συλλογή και σύνταξη ολοκληρωμένης πρότασης αρχιτεκτονικής αποκατάστασης (X.E. 104) και στατικής αποκατάστασης (X.E. 105) του διατηρητέου μνημείου του Ιερού Ναού Αγίου Δημητρίου Τ.Δ.... Ως αιτιολογία της άρνησής του, ο Επίτροπος προέβαλε ότι η ελεγχόμενη δαπάνη δεν είναι νόμιμη, διότι α) οι ανωτέρω μελέτες μη νομίμως κατατμήθηκαν και ανατέθηκαν απευθείας σε δύο μελετητές κατηγορίας (7) και (8), καθόσον πρόκειται για μελέτες με κοινό στόχο, ήτοι την αποκατάσταση του διατηρητέου μνημείου του Ι.Ν. Αγ. Δημητρίου..., β) μη νομίμως οι ως άνω μελέτες ανατέθηκαν απευθείας, καθόσον η συνολική τους δαπάνη υπερβαίνει το τιθέμενο από τις διατάξεις του άρθρου 209 παρ. 3 του ν. 3463/2006 όριο, γ) οι φερόμενοι ως δικαιούχοι μελετητές κατέχουν πτυχίο Γ τάξης, κατά παράβαση του άρθρου 209 παρ. 3 του ν. 3463/2006, που απαιτεί ο πτυχιούχος μελετητής να έχει πτυχίο Α ή Β τάξης και δ) αντισυμβαλλόμενοι του Δήμου, με βάση τις οικείες συμβάσεις, ήταν τα γραφεία μελετών «...» και «...», αντίστοιχα, επομένως τα κρινόμενα χρηματικά εντάλματα έπρεπε να εκδοθούν στο όνομα των αντισυμβαλλόμενων γραφείων και όχι των μελετητών. Ο Δήμος..., με το 12910/3473/30.10.2012 έγγραφο του Δημάρχου, επανυπέβαλε για θεώρηση τα ανωτέρω χρηματικά εντάλματα, υποστηρίζοντας τη νομιμότητα της εντελλόμενης δαπάνης και ειδικότερα ότι οι ανατεθείσες εργασίες αφορούν σε παροχή υπηρεσιών, που δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του ν. 3316/2005, καθόσον αντικείμενο των οικείων συμβάσεων ήταν η συλλογή στοιχείων από τους αναδόχους μέσω εξειδικευμένου συνεργείου και με εφαρμογή ειδικών τεχνικών, καθώς και η σύνταξη προτάσεων α. για την αντιμετώπιση των παρεμβάσεων που είχαν λάβει χώρα κατά καιρούς στην αρχική αρχιτεκτονική μορφή της εκκλησίας και β. για την στατική αποκατάσταση του μνημείου από μεταβολές που είχε επιφέρει ο χρόνος και οι ανθρώπινες παρεμβάσεις. Επομένως, κατά την άποψη του Δήμου, νομίμως οι ως άνω υπηρεσίες ανατέθηκαν απευθείας με βάση το άρθρο 209 παρ. 9 του ν. 3463/2006. Ο Επίτροπος, όμως, ενέμεινε στις απόψεις του, με συνέπεια να ανακύψει η υπό κρίση διαφωνία, για την άρση της οποίας νομίμως απευθύνεται, με την από 920.11.2012 έκθεσή του, προς το Κλιμάκιο αυτό, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 21 παρ.1 του π.δ/τος 774/1980 (ΦΕΚ Α, 189), 139 παρ.1 του π.δ/τος 1225/1981 (ΦΕΚ Α, 304) και 77 παρ. 2 του ν.4055/2012 (ΦΕΚ Α, 51), σε συνδυασμό με την ΦΓ8./22431/6.10.2004 κανονιστική απόφαση της Ολομέλειας του Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΦΕΚ Β, 1620), όπως τροποποιήθηκε και συμπληρώθηκε με τις ΦΓ8./52557/6.12.2006 (ΦΕΚ Β, 62/25.1.2007) και ΦΓ8./22043/4.4.2012 (ΦΕΚ Β, 1213/11.4.2012) όμοιες. II. Ο Δημοτικός και Κοινοτικός Κώδικας (Δ.Κ.Κ.), που κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του ν. 3463/2006 (ΦΕΚ Α 114), ορίζει, στο άρθρο 209, ότι: «1. (-) 2. Η παροχή των κάθε είδους υπηρεσιών προς τους φορείς της προηγούμενης παραγράφου, πλην αυτών που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του ν. 3316/2005 (ΦΕΚ 42 Α ), ρυθμίζεται με προεδρικό διάταγμα, που εκδίδεται ύστερα από πρόταση των Υπουργών Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης και Οικονομίας και Οικονομικών. 3. Με απόφαση της δημαρχιακής επιτροπής (-) επιτρέπεται, κατά παρέκκλιση των διατάξεων της εκάστοτε ισχύουσας νομοθεσίας περί εκπόνησης μελετών, η απευθείας ανάθεση της εκπόνησης μελέτης του Δήμου (-) σε πτυχιούχο μελετητή ή μελετητικό γραφείο Α ή Β τάξης πτυχίου, εφόσον η προεκτιμώμενη αμοιβή όλων των σταδίων της μελέτης δεν υπερβαίνει σε ποσοστό το τριάντα τοις εκατό (30%) του ανώτατου ορίου αμοιβής πτυχίου Α τάξης που κάθε φορά ισχύει για την αντίστοιχη κατηγορία μελέτης (-) 9. Οι Δήμοι και οι Κοινότητες, οι Σύνδεσμοι τους, τα νομικά τους πρόσωπα δημοσίου δικαίου και τα ιδρύματα τους δύνανται να αναθέτουν απευθείας ή με συνοπτική διαδικασία (πρόχειρο διαγωνισμό) παροχή υπηρεσιών, που δεν υπάγονται στις διατάξεις του ν. 3316/2005 (ΦΕΚ 42 Α ), σύμφωνα με τις προβλέψεις του άρθρου 83 του ν. 2362/1995 (ΦΕΚ 247 Α ), ως προς τα επιτρεπτά χρηματικά όρια, όπως αυτά καθορίζονται με τις εκάστοτε εκδιδόμενες αποφάσεις του Υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών. Για την απευθείας ανάθεση απαιτείται απόφαση Δημάρχου ή Προέδρου Κοινότητας, προέδρου συνδέσμων, νομικών τους προσώπων δημοσίου δικαίου

και ιδρυμάτων, χωρίς προηγούμενη απόφαση του συμβουλίου» (η παρ. 9 προστέθηκε με την παρ. 13 άρθρου 20 ν. 3731/2008, ΦΕΚ Α 263/23.12.2008) και στο άρθρο 273, ότι: «Μέχρι την έκδοση του προεδρικού διατάγματος της παραγράφου 2 του άρθρου 209, οι κάθε είδους υπηρεσίες, εκτός από τις υπηρεσίες που παρέχονται σύμφωνα με τις διατάξεις του ν.3316/2005 (ΦΕΚ 42 Α ), διενεργούνται σύμφωνα με τις διατάξεις του π.δ/τος 28/1980 (ΦΕΚ 11 Α ), με την επιφύλαξη των ειδικών ρυθμίσεων του π.δ/τος 346/1998 (ΦΕΚ 230 Α ), ως ισχύει» (βλ. ήδη π.δ. 60/2007 και άρθρα 287 παρ. 1 του ν. 3463/2006 και 77 του π.δ/τος 60/2007). III. Το άρθρο 1 του ν. 3316/2005 «Ανάθεση και εκτέλεση δημοσίων συμβάσεων εκπόνησης μελετών και παροχής συναφών υπηρεσιών και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ Α 42 και 85) ορίζει ότι: «1. -Δημόσια σύμβαση- είναι η έγγραφη σύμβαση εξ επαχθούς αιτίας, η οποία συνάπτεται μεταξύ αναθέτουσας Αρχής της παραγράφου 9 και αναδόχου της παραγράφου 19 και έχει ως αντικείμενο την εκπόνηση μελέτης ή την παροχή λοιπών υπηρεσιών μηχανικού, όπως αυτή ορίζεται στις κείμενες διατάξεις, καθώς και την παροχή υπηρεσιών άλλων ελευθέριων επαγγελμάτων κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 2. Οι δημόσιες συμβάσεις του νόμου αυτού διακρίνονται σε συμβάσεις εκπόνησης μελετών και παροχής υπηρεσιών. 2. α) -Μελέτη είναι το αποτέλεσμα συστηματικής και αναλυτικής επιστημονικής και τεχνικής εργασίας και έρευνας σε συγκεκριμένο απλό ή σύνθετο γνωστικό αντικείμενο, που αποβλέπει ιδίως στην παραγωγή τεχνικού έργου ή στην επέμβαση σε τεχνικό έργο ή αφορά στο σχεδιασμό και την απεικόνιση τεχνικού έργου ή παραγωγικής διαδικασίας ή σε μεθόδους ανάπτυξης και σχεδιασμού του ευρύτερου χώρου. (...) β) -Σύμβαση παροχής υπηρεσιών- είναι η σύμβαση στην οποία η παροχή του αναδόχου συνίσταται στην προσφορά γνώσεων και ικανοτήτων, με τη διάθεση κυρίως συγκεκριμένου επιστημονικού προσωπικού και άλλων μέσων επί ορισμένου χρόνου, που προσδιορίζεται είτε ημερολογιακά είτε σε συνάρτηση με ορισμένο γεγονός της διαδικασίας παραγωγής έργου. Ως συμβάσεις παροχής υπηρεσιών νοούνται ιδίως οι συμβάσεις: αα) (-). ββ) Για τον έλεγχο και την επίβλεψη έργου ή μελέτης, όπως η επίβλεψη προσδιορίζεται στην παράγραφο 3 του άρθρου 25. γγ) Για την υποστήριξη της υπηρεσίας στη διεξαγωγή ανάθεσης σύμβασης μελέτης, έργου ή υπηρεσίας, στην επίβλεψη ή έλεγχο μελέτης και στη διοίκηση ή επίβλεψη ή έλεγχο έργου. (-). 3. -Σύνθετη Σύμβαση είναι η σύμβαση που περιλαμβάνει εκπόνηση μελέτης και παροχή υπηρεσιών, εφόσον αφορούν στο ίδιο έργο και δεν κωλύεται, λόγω σύγκρουσης καθηκόντων ή παραβίασης των αρχών του υγιούς ανταγωνισμού, η ανάθεσή τους στον αυτό ανάδοχο (-). 5. -Ανοικτή διαδικασία' είναι η διαδικασία ανάθεσης μελέτης ή υπηρεσίας στην οποία μπορεί να υποβάλει προσφορά κάθε ενδιαφερόμενος. 6. -Κλειστή διαδικασία' είναι η διαδικασία ανάθεσης μελέτης ή υπηρεσίας στην οποία μπορεί να υποβάλει αίτηση εκδήλωσης ενδιαφέροντος κάθε ενδιαφερόμενος, αλλά προσφορά υποβάλλουν μόνον οι υποψήφιοι που προεπιλέγονται από την αναθέτουσα Αρχή. 7. -Διαδικασία με διαπραγμάτευση είναι η διαδικασία ανάθεσης μελέτης ή υπηρεσίας στην οποία οι αναθέτουσες Αρχές προσκαλούν τους ενδιαφερόμενους που επιλέγουν και διαπραγματεύονται τους όρους της σύμβασης με έναν ή περισσότερους από αυτούς. (-) 9. -Αναθέτουσες Αρχέςείναι το Δημόσιο, τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου (Ν.Π.Δ.Δ.), οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.) όλων των βαθμών (-). 16. -Εταιρεία' ή -γραφείο μελετών- και -εταιρεία ή -γραφείο παρόχων υπηρεσιών- είναι η επαγγελματική μονάδα που έχει νομική προσωπικότητα με εταιρική μορφή, διαθέτει κατάλληλη επιστημονική και λοιπή στελέχωση και έχει το αναγνωρισμένο από το δίκαιο της έδρας της δικαίωμα να εκπονεί μελέτες ή αντίστοιχα να παρέχει υπηρεσίες των παραγράφων 1 έως 4. (-)». Περαιτέρω, το άρθρο 2 του ίδιου ως άνω νόμου, ορίζει ότι: «1. Ο νόμος αυτός ρυθμίζει τη σύναψη και εκτέλεση όλων των δημοσίων συμβάσεων, ανεξαρτήτως αξίας, για την εκπόνηση μελετών και παροχή λοιπών υπηρεσιών μηχανικού και των άλλων ελευθερίων επαγγελμάτων των κατηγοριών μελετών της παραγράφου 2, που εμπίπτουν καθ` ύλην στο -Παράρτημα ΙΙ Α' της Οδηγίας 2004/18/ΕΚ και στο -Παράρτημα XVIIΑ' της Οδηγίας 2004/17/ΕΚ, όπως εκάστοτε ισχύουν, όταν οι μελέτες δεν εκπονούνται και οι υπηρεσίες δεν παρέχονται από το προσωπικό της αναθέτουσας Αρχής. 2. Οι μελέτες ή και υπηρεσίες επίβλεψης μελετών και έργων, ανάλογα με το αντικείμενό τους, διακρίνονται στις ακόλουθες κατηγορίες: (1) (...) (7) Ειδικές Αρχιτεκτονικές Μελέτες. (-) (21) Γεωτεχνικές μελέτες και έρευνες (-)», το άρθρο 9 παρ. 1 (ως έχει μετά την αντικατάστασή του με την παρ.3 του άρθρου 5 του ν. 3481/2006, ΦΕΚ Α 162/2.8.2006) και 2, ορίζει ότι: «1. Συμβάσεις παροχής υπηρεσιών της παρ. 2β του άρθρου 1 μπορούν να ανατίθενται από τον κύριο του έργου: α) σε έργα και υπηρεσίες συγχρηματοδοτούμενες από κοινοτικές πηγές χρηματοδότησης, όταν τούτο υπαγορεύεται από τους κανόνες διαχείρισης των κοινοτικών κονδυλίων ή β) σε κάθε περίπτωση αιτιολογημένης αδυναμίας των αναθετουσών αρχών να ανταποκριθούν στα καθήκοντα που αντιστοιχούν στις ανατιθέμενες συμβάσεις. (-) 2. Για την ανάθεση σύμβασης παροχής υπηρεσιών τηρείται είτε η ανοικτή είτε η κλειστή διαδικασία. (...)» και το άρθρο 10, ότι: «1. (...). 2. Επιτρέπεται η χρήση της διαδικασίας με διαπραγμάτευση, χωρίς δημοσίευση σχετικής προκήρυξης μόνο στις ακόλουθες περιπτώσεις: (-)». Κατ' εξουσιοδότηση των διατάξεων του άρθρου 45 παρ. 3 και 4 του ν. 3316/2005 εκδόθηκε η Δ15/οικ/19263/2009 (ΦΕΚ Β 1837/3.9.2009) απόφαση του Υπουργού ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., η οποία ίσχυε κατά τον κρίσιμο χρόνο ανάθεσης των επίμαχων μελετών (9.12.2009) και όριζε στο άρθρο μόνο αυτής: «1. (-) 2. (-) τα όρια αμοιβής κάθε τάξης πτυχίου καθορίζονται σε EURO όπως παρακάτω: Α) (-). Β) Για τις κατηγορίες μελετών του άρθρου 3 του π.δ 798/1978: 2-6-11-15-19-20-21-22-27 πτυχίο Α τάξης από 0,0029 EURO έως 22.847 EURO, Γ) Για τις κατηγορίες μελετών του άρθρου 4 του π.δ. 798/1978: 3-4-5-7-8-9-12-17-18-23-24-25-26 ΠΤΥΧΙΟ Α ΤΑΞΗΣ Από 0,0029 EURO έως 11.416 EURO (-)». ΙV. Από τις προπαρατιθέμενες διατάξεις συνάγονται, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα: α) Ο νομικός χαρακτηρισμός της εκάστοτε υφιστάμενης έννομης σχέσης ως μελέτης ή παροχής υπηρεσιών που εμπίπτουν στο πεδίου εφαρμογής του ν. 3316/2005 ή ως παροχής υπηρεσιών που δεν υπάγονται στις διατάξεις του ν. 3316/2005 και για τις οποίες τυγχάνουν εφαρμογής οι διατάξεις του άρθρου 209 παρ. 9 του Δ.Κ.Κ. και, συνακόλουθα, ο καθορισμός, συνεπεία του ως άνω γενόμενου χαρακτηρισμού, της διαδικασίας που πρέπει να ακολουθηθεί για την επιλογή του αντισυμβαλλόμενου αναδόχου είναι ζήτημα πραγματικό και γίνεται κατόπιν, το μεν, εκτίμησης των εκτελούμενων υπηρεσιών, το δε, ερμηνείας της βούλησης των μερών. β) Στο πεδίο

εφαρμογής του ν. 3316/2005 υπάγονται τόσο οι μελέτες που συγκροτούν το αποτέλεσμα συστηματικής και αναλυτικής επιστημονικής και τεχνικής εργασίας και έρευνας σε συγκεκριμένο απλό ή σύνθετο γνωστικό αντικείμενο, το οποίο αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στην ανάλυση αποτελεσμάτων μετρήσεων και στην επεξεργασία αυτών (πρβλ Ελ.Συν. IV Τμ. 216/2009, 178/2008, 179/2008) όσο και οι συμβάσεις παροχής υπηρεσιών στις οποίες η παροχή του αναδόχου συνίσταται στην προσφορά των γνώσεων και ικανοτήτων που διαθέτει, οι οποίες σε συνδυασμό με εξειδικευμένο προσωπικό ή άλλα μέσα τείνουν στην επίτευξη ενός έργου εντός ορισμένου χρονικού πλαισίου. Στην τελευταία αυτή κατηγορία υπάγονται μεταξύ άλλων οι συμβάσεις οι οποίες έχουν ως αντικείμενο την υποστήριξη της υπηρεσίας στη διεξαγωγή ανάθεσης σύμβασης μελέτης, έργου ή υπηρεσίας, στην επίβλεψη ή έλεγχο μελέτης που η ίδια πρόκειται να συντάξει καθώς και την εκπόνηση των σχεδίων και των τευχών δημοπρατήσεως έργου που στηρίζονται σε αυτές, οι οποίες εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας 2004/18/ΕΚ (πρβλ. απόφαση ΔΕΚ της 4.3.1999 στην υπόθεση C-258/97, Συλλογή Νομολογίας ΔΕΚ 1999, σελ. Ι-01405, Ελ.Συν. IV Τμ. πράξ. 24/2012, 187/2011). Με τις διατάξεις δε του ν. 3316/2005 καθιερώνεται ο κανόνας της σύναψης των σχετικών συμβάσεων ύστερα από δημόσιο, ανοικτό ή κλειστό, διαγωνισμό, ώστε να καθίσταται δυνατή, με την προσέλευση μεγάλου ή έστω ικανού αριθμού μειοδοτών, η ανάπτυξη επαρκούς ανταγωνισμού και η διασφάλιση των οικονομικών συμφερόντων των Ο.Τ.Α., με την επιλογή της πλέον συμφέρουσας γι' αυτούς προσφοράς. γ) Μόνο κατ' εξαίρεση είναι δυνατή η προσφυγή στη διαδικασία της απευθείας ανάθεσης σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, οι οποίες καθορίζονται ρητά και περιοριστικά από τις ανωτέρω διατάξεις (βλ. Ελ.Συν. Κλιμάκιο VII Τμ. πράξ. 159/2012). Τέτοια περίπτωση αποτελεί και η διάταξη του άρθρου 209 παρ. 3 του Δ.Κ.Κ., με την οποία ο νομοθέτης διατήρησε τη δυνατότητα που είχαν οι Ο.Τ.Α. Α βαθμού με βάση τον προηγούμενο Δ.Κ.Κ. (άρθρο 269 παρ. 1 του π.δ/τος 410/1995) να αναθέτουν απευθείας μελέτες με μικρό οικονομικό αντικείμενο σε μελετητή ή μελετητικό γραφείο με πτυχίο Α ή Β τάξης για την εξυπηρέτηση ειδικών αναγκών των Δήμων και των νομικών προσώπων που αυτοί ελέγχουν, με την προϋπόθεση ότι η προεκτιμώμενη αμοιβή όλων των σταδίων της μελέτης δεν θα υπερβαίνει το ποσοστό τριάντα τοις εκατό (30%) του ανώτατου ορίου αμοιβής πτυχίου Α τάξης, που ισχύει κάθε φορά για κάθε κατηγορία μελέτης. Σκοπός του νομοθέτη ήταν η διευκόλυνση των δήμων καθώς και των νομικών τους προσώπων να μπορούν να αναθέτουν μελέτες με μικρό οικονομικό αντικείμενο, κατά παρέκκλιση των διατάξεων της εκάστοτε ισχύουσας νομοθεσίας περί εκπόνησης μελετών (και δη κατά παρέκκλιση των τακτικών διαδικασιών), λόγω, αφενός της ιδιαίτερης φύσης των μελετών αυτών, με τις οποίες θα εξυπηρετούνταν οι ειδικές ανάγκες των συγκεκριμένων φορέων και αφετέρου της αδυναμίας των τεχνικών τους υπηρεσιών να φέρουν εις πέρας τις πολύπλοκες και χρονοβόρες διαδικασίες που απαιτούνται από τις εκάστοτε ισχύουσες κοινές διατάξεις περί ανάθεσης των μελετών (βλ. πράξεις VII Τμ. 291, 430/2010). Πλην όμως, με το ν. 3316/2005 (άρθρο 4) ο νομοθέτης άλλαξε τον τρόπο προσδιορισμού της τελικής αμοιβής του μελετητή, για την οποία, με τη διαδικασία του ν. 716/1977 γινόταν μεν προεκτίμηση αυτής, η προεκτιμώμενη, όμως, αυτή αμοιβή δεν αντιστοιχούσε στην τελικώς καταβαλλόμενη αμοιβή και αυτό, διότι ήταν εξαρτώμενη από αστάθμητους παράγοντες, όπως ο προϋπολογισμός του υπό κατασκευή έργου. Ακολούθως, στο πλαίσιο της ανάγκης προσδιορισμού του συμβατικού και του οικονομικού αντικειμένου της σύμβασης, προβλέφθηκε ότι η ελάχιστη αμοιβή του αναδόχου (η οικονομική του προσφορά) δεν δύναται να υπολείπεται της προεκτιμώμενης αμοιβής, όπως αυτή προκύπτει με βάση τον Κανονισμό Προεκτιμώμενων Αμοιβών Μελετών και Υπηρεσιών, ο οποίος εφαρμόζεται υποχρεωτικά από τις αναθέτουσες αρχές, σε κάθε περίπτωση, ακόμη και στις περιπτώσεις της διαδικασίας με διαπραγμάτευση, κατά συνέπεια και της απευθείας ανάθεσης, που προβλέπεται στο άρθρο 209 παρ. 3 του Δ.Κ.Κ. (βλ. πρακτικά της 5ης Γεν.Συν./4.3.2009 της Ολομέλειας του Ελεγκτικού Συνεδρίου). Και τούτο, διότι η διάταξη αυτή, με την οποία παρέχεται έρεισμα για την προσφυγή στην εξαιρετική αυτή διαδικασία, είναι στενά ερμηνευτέα και για την εφαρμογή της πρέπει να προηγείται ο σαφής καθορισμός του ύψους της προεκτιμώμενης αμοιβής, κατ' εφαρμογή του ως άνω Κανονισμού. Συνεπώς, όταν ο νομοθέτης ορίζει την εφαρμογή της, κατά παρέκκλιση των διατάξεων της εκάστοτε ισχύουσας νομοθεσίας περί εκπόνησης μελετών, δεν αναφέρεται στο σύνολο των διατάξεων του ν. 3316/2005, αλλά η εξαίρεση αφορά μόνο στην παρέκκλιση από την τακτική διαδικασία ανάθεσης (βλ. πράξη Κλιμ. VII Τμ. 157/2012). δ) Περαιτέρω, στις περιπτώσεις ενιαίας μελέτης ενός έργου που συντίθεται από πλείονες αυτοτελείς μελέτες, οι οποίες ανήκουν σε περισσότερες της μιας κατηγορίες μελετών, ο υπολογισμός του ποσοστού του 30% της προεκτιμώμενης αμοιβής θα πρέπει να γίνεται επί των ορίων κάθε επιμέρους κατηγορίας μελέτης και όχι αθροιστικά επί του συνόλου της αμοιβής της σύνθετης μελέτης, καθώς η τελευταία λύση θα καταστρατηγούσε την εκ του π.δ/τος 798/1978 διαφοροποίηση των ορίων αμοιβής κατά τάξη πτυχίου σε κάθε προβλεπόμενη κατηγορία μελέτης (βλ. πράξη VII Tμ. 369/2010). ε) Η διάταξη του άρθρου 83 του ν. 2362/1995, η οποία ρυθμίζει την περίπτωση της απευθείας ανάθεσης, μεταξύ άλλων, και της παροχής υπηρεσιών, όταν η δαπάνη της σύμβασης χωρίς Φ.Π.Α. δεν υπερβαίνει το ποσό των 20.000,00 ευρώ, δεν μπορεί να εφαρμοσθεί στις περιπτώσεις των συμβάσεων μελετών ή συναφών υπηρεσιών, αφού αυτές διέπονται από τις προμνησθείσες ειδικές διατάξεις (Ελ.Συν. Κλιμ. VΙΙ Τμ. πράξ. 159/2012). V. Στην προκειμένη περίπτωση, από τα στοιχεία του φακέλου προκύπτουν τα ακόλουθα: Με την 4303/9.12.2009 απόφαση του Δημάρχου... (ήδη Δήμου... - ν. 3852/2010) ανατέθηκε απευθείας, με βάση το άρθρο 209 παρ. 9 του Δ.Κ.Κ., η εργασία συλλογής στοιχείων και σύνταξη ολοκληρωμένης πρότασης αρχιτεκτονικής αποκατάστασης του διατηρητέου μνημείου του Ιερού Ναού Αγίου Δημητρίου..., στον αρχιτέκτονα μηχανικό..., κάτοχο πτυχίου Γ τάξης στην κατηγορία μελετών (7), έναντι ποσού 13.500,00 ευρώ, συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α. Σύμφωνα δε με την οικεία τεχνική έκθεση (βλ. την 4/8.12.2009 μελέτη της Τεχνικής Υπηρεσίας του Δήμου), αντικείμενο των υπηρεσιών, που είχε υποχρέωση να παράσχει ο ανωτέρω αρχιτέκτονας, ήταν: «1. Πλήρης και λεπτομερής αποτύπωση του μνημειακού συνόλου με συνεργασία τοπογράφου. Αποτύπωση των αστοχιών και των αποκλίσεων.

2. Πλήρης φωτογραφική τεκμηρίωση σε ψηφιακή μορφή. 3. Ιστορική έρευνα. Αναγνώριση των φάσεων και των επεμβάσεων από μακροσκοπικό έλεγχο και έρευνα σε αρχεία και δημοσιεύσεις, καθώς και από τις ερευνητικές εργασίες και καταγραφή στα σχέδια αποτύπωσης. 4. Πλήρης και λεπτομερής αρχιτεκτονική αποτύπωση του ναού. Τα γενικά σχέδια (κατόψεις - όψεις - τομές) θα γίνουν σε κλίμακα 1:50 και 1:100, οι δε λεπτομέρειες σύμφωνα με τις απαιτήσεις της υπηρεσίας σε κλίμακες 1:20, 1:10 κ.λπ. 5. Καταγραφή και αποτύπωση της παθολογίας επί των σχεδίων αποτύπωσης (υγρασίες - ρηγματώσεις - αποκλίσεις - γήρανση υλικών). 6. Προγραμματισμός, επίβλεψη ερευνητικών εργασιών. 7. Σύνταξη οριστικής μελέτης επί των σχεδίων αποτύπωσης. 8. Κατασκευαστικές λεπτομέρειες των προτεινόμενων λύσεων. 9. Τεχνική έκθεση και προδιαγραφές των νέων ενσωματούμενων υλικών. 10. Τεχνικές προδιαγραφές των εργασιών αποκατάστασης. 11. Τεύχη δημοπράτησης και τιμολόγιο μελέτης. Τα τεύχη δημοπράτησης θα συνταχθούν μετά την έγκριση της μελέτης ώστε να συμπεριληφθούν τυχόν αλλαγές που θα προκύψουν από την απόφαση του ΚΑΣ». Στην συνέχεια, υπεγράφη μεταξύ του Δημάρχου και του προαναφερόμενου αναδόχου η από 9.12.2012 σύμβαση, με συμφωνηθείσα αμοιβή 11.344,54 ευρώ (χωρίς Φ.Π.Α.) και χρόνο ολοκλήρωσης των εργασιών το αργότερο σε 180 ημερολογιακές ημέρες από την υπογραφή της σύμβασης. Προς εκπλήρωση των συμβατικών του υποχρεώσεων, ο Δήμος... εξέδωσε το 104, οικονομικού έτους 2012, χρηματικό ένταλμα πληρωμής, βάσει της με ημερομηνία 8.10.2010 βεβαίωσης καλής εκτέλεσης της αρμόδιας Επιτροπής, και της 39/21.5.2012 απόδειξης παροχής υπηρεσιών του αναδόχου. Περαιτέρω, με την 4304/9.12.2009 απόφαση του Δημάρχου... (ήδη Δήμου... - ν. 3852/2010) ανατέθηκε απευθείας, με βάση του άρθρο 209 παρ. 9 του Δ.Κ.Κ., η εργασία συλλογής στοιχείων και σύνταξη ολοκληρωμένης πρότασης στατικής αποκατάστασης του ως άνω διατηρητέου μνημείου, στο γραφείο μελετών «...», κάτοχο πτυχίου Γ τάξης στην κατηγορία μελετών (21 - γεωτεχνικές, στατικές μελέτες), έναντι ποσού 13.500,00 ευρώ, συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α. Σύμφωνα δε με την οικεία τεχνική έκθεση (βλ. την 5/8.12.2009 μελέτη της Τεχνικής Υπηρεσίας του Δήμου), αντικείμενο των υπηρεσιών, που είχε υποχρέωση να παράσχει το ανωτέρω γραφείο, ήταν: «Στοιχεία - πληροφορίες οι οποίες θα συλλεχθούν επί τόπου και θα αξιολογηθούν. Χαρακτηριστικά αναφέρονται ορισμένα από τα απαιτούμενα στοιχεία: μορφολογία εδάφους, σύσταση εδάφους - σχηματισμός, στάθμες θεμελίωσης - συνθήκες θεμελίωσης, υλικά δόμησης φερουσών λιθοδομών (αλληλοπλοκή κονιάματα, κλειδιά συρραφής κ.λπ.), φέρων οργανισμός, φορέας στέγης, φορέας γυκαικωνίτη, ζημιές,φθορές. Θα διανοιχθούν, υπό την εποπτεία και καθοδήγηση της αρχαιολογικής υπηρεσίας, ερευνητικά - ανασκαφικά ορύγματα, εσωτερικά και εξωτερικά του Ι. Ναού και θα γίνουν διεγματοληψίες και εργαστηριακοί έλεγχοι σε διαταραγμένα και αδιατάρακτα δείγματα εδαφικού υλικού και υλικών δόμησης των λιθοδομών για την εκτίμηση των σταθερών που υπεισέρχονται στις στατικές - εδαφοστατικές διερευνήσεις. Θα γίνει συλλογή σεισμολογικών, γεωλογικών, υδρογεωλογικών και κλιματολογικών στοιχείων για την περιοχή μελέτης. Θα γίνει στατική αποτύπωση του μνημείου όπου θα καταγραφούν φθορές - ζημιές, παραμορφώσεις και ρηγματώσεις (διατμητικές, εφελκυστικές ή θλιπτικές) και θα αξιολογηθούν με στατικές, παραμετρικές διερευνήσεις για διάφορους φορείς, ως προς το αίτιο γένεσής τους (συνθήκες και προβλήματα στη θεμελίωση, παραμόρφωση από εξωγενείς παράγοντες, σεισμικές καταπονήσεις κ.λπ). Με βάση τα συμπεράσματα των ερευνητικών εργασιών (αρχαιολογική, αρχιτεκτονική, γεωλογική, στατική αποτύπωση και αποτελέσματα επιτόπου και εργαστηριακών δοκιμών) θα προσδιοριστεί η στατική λειτουργία του φορέα στην υπάρχουσα κατάσταση και μετά τη διαμόρφωση του σύμφωνα με την αρχιτεκτονική πρόταση θα εκτιμηθεί ο συντελεστής ασφάλειας με κριτήρια αστοχίας με και χωρίς σεισμό κατά ΕΑΚ2004. Οι επιλύσεις θα γίνουν με τη μέθοδο των χωρικών πεπερασμένων στοιχείων, θα προσδιοριστούν οι περιοχές αστοχίας και θα συσχετιστούν με τα δεδομένα της στατικής αποτύπωσης. Η αξιολόγηση των περιοχών αστοχίας θα επιτρέψει την επιλογή των πλέον κατάλληλων μέτρων στερέωσης λαμβάνοντας υπόψη την αρχιτεκτονική πρόταση, αρχαιολογικά κριτήρια και δεσμεύσεις που θα τεθούν από τους συντηρητές (-). Τα μέτρα στερέωσης και αντισεισμικής θωράκισης του μνημείου θα περιλαμβάνουν τη διαστασιολόγηση νέου φορέα στέγης, νέου φορέα γυναικωνίτη, πιθανή διαπλάτυνση της θεμελίωσης (-) καθώς και διατύπωση πρότασης για την αποστράγγιση των ομβρίων. Η μελέτη θα συνταχθεί σύμφωνα με τις προδιαγραφές μελετών της ΔΑΒΜΜ του ΥΠΠΟ». Στην συνέχεια, υπεγράφη μεταξύ του Δημάρχου και του προαναφερόμενου αναδόχου η από 10.12.2012 σύμβαση, με συμφωνηθείσα αμοιβή 11.344,54 ευρώ (χωρίς Φ.Π.Α.) και χρόνο ολοκλήρωσης των εργασιών το αργότερο σε 180 ημερολογιακές ημέρες από την υπογραφή της σύμβασης. Προς εκπλήρωση των συμβατικών του υποχρεώσεων, ο Δήμος... εξέδωσε το 105, οικονομικού έτους 2012, χρηματικό ένταλμα πληρωμής, βάσει της με ημερομηνία 8.10.2010 βεβαίωσης καλής εκτέλεσης της αρμόδιας Επιτροπής, και της 112/21.5.2012 απόδειξης παροχής υπηρεσιών του αναδόχου. VI. Με τα δεδομένα αυτά και σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στις προηγούμενες σκέψεις, το Κλιμάκιο κρίνει ότι η εντελλόμενη δαπάνη δεν είναι νόμιμη, διότι διενεργήθηκε βάσει των διατάξεων που διέπουν την απευθείας ανάθεση υπηρεσιών και όχι βάσει των διατάξεων του ν. 3316/2005, καθόσον αφενός μεν οι ανατεθείσες εργασίες, όπως αυτές περιγράφονται στις οικείες τεχνικές εκθέσεις, αφορούσαν σε εκπόνηση αρχιτεκτονικής και στατικής μελέτης, αντίστοιχα, σε συνδυασμό με παροχή υπηρεσιών που συνδέονταν με τη διαδικασία εκπόνησης μελέτης τεχνικού έργου, και απέβλεπαν στην υποστήριξη της τεχνικής υπηρεσίας του πρώην Δήμου... (ήδη Δήμου...) για την ασφαλή κατασκευή του έργου της συντήρησης του διατηρητέου μνημείου του Ιερού Ναού Αγίου Δημητρίου από άποψη αρχιτεκτονικής αποκατάστασης και στατικής υποδομής, αφετέρου δε οι συμβαλλόμενοι απέβλεψαν στην παροχή συγκεκριμένων υπηρεσιών από πρόσωπα με εξειδικευμένες γνώσεις (η παροχή των αναδόχων συνίστατο στην επίτευξη ενός αποτελέσματος ως αντικείμενο συγκεκριμένης δραστηριότητας), γεγονότα που εντάσσουν τις ανωτέρω υπηρεσίες εννοιολογικά στις σύνθετες συμβάσεις (εκπόνηση μελέτης και παροχή συναφών υπηρεσιών) του άρθρου 1 παρ. 3 του ν. 3316/2005 και όχι στις λοιπές υπηρεσίες που διενεργούνται κατ' ανάλογη εφαρμογή των διατάξεων περί προμηθειών. Επομένως, για την ανάθεση των ανωτέρω μελετών και συναφών υπηρεσιών έπρεπε να εφαρμοσθούν οι διατάξεις του ν. 3316/2005, οι οποίες ως ειδικές κατισχύουν, κατά ρητή πρόβλεψη του νόμου αυτού (άρθρο 46 παρ. 2 περ. ε του ν.3316/2005), των γενικών διατάξεων του άρθρου 83 του ν. 2362/1995, ενώ θέτουν, όπως ήδη

εκτέθηκε στην προηγούμενη σκέψη, αυστηρές προϋποθέσεις για την απευθείας ανάθεση υπηρεσιών (άρθρο 10 του ν. 3316/2005), οι οποίες δεν προκύπτει ότι συντρέχουν στην προκειμένη περίπτωση. Εξάλλου, δεν συνέτρεχαν, εν προκειμένω, ούτε οι προϋποθέσεις εφαρμογής των διατάξεων της παρ. 3 του άρθρου 209 του Δ.Κ.Κ., ώστε να δικαιολογείται η απευθείας ανάθεση, με βάση τις εν λόγω διατάξεις, των επίμαχων μελετών, οι οποίες, μάλιστα, δεν συνιστούν μία ενιαία μελέτη, όπως αβασίμως προβάλλεται από τον Επίτροπο, αλλά μία σύνθετη μελέτη που αφορά στην αποκατάσταση του εν λόγω διατηρητέου μνημείου και η οποία αποτελείται από δύο επιμέρους αυτοτελείς μελέτες, μία αρχιτεκτονική και μία γεωτεχνική, με διακριτό αντικείμενο και ξεχωριστή προϋπολογισθείσα δαπάνη. Και τούτο, διότι το μεν η προεκτιμώμενη αμοιβή των μελετών αυτών (11.344,54 ευρώ έκαστη χωρίς Φ.Π.Α.), ανεξαρτήτως του ότι υπολογίστηκε αυθαίρετα, ήτοι χωρίς την προηγούμενη προσφυγή της αναθέτουσας αρχής στον Κανονισμό Προεκτιμώμενων Αμοιβών Μελετών, υπερέβαινε το ποσοστό του 30% του ανώτατου ορίου αμοιβής πτυχίου Α τάξης, που ίσχυε κατά τον κρίσιμο χρόνο ανάθεσης αυτών για την συγκεκριμένη κατηγορία των αρχιτεκτονικών και γεωτεχνικών μελετών, αντίστοιχα (30% Χ 11.416 = 3.424,80 ευρώ και 30% Χ 22.847 = 6.854,10 ευρώ), το δε οι μελέτες αυτές ανατέθηκαν σε κατόχους πτυχίων Γ τάξης. Επιπροσθέτως, όσον αφορά στο 105 χρηματικό ένταλμα, η υπό κρίση δαπάνη δεν εντέλλεται νόμιμα, αφού το χρηματικό αυτό ένταλμα έπρεπε να εκδοθεί υπέρ του νομικού προσώπου του γραφείου μελετών «...», που είναι και ο αντισυμβαλλόμενος του Δήμου στην από 10.12.2009 οικεία σύμβαση παροχής υπηρεσιών, και όχι στο όνομα του φυσικού προσώπου του μελετητή. Κατ' ακολουθίαν των ανωτέρω, οι εντελλόμενες με τα ελεγχόμενα χρηματικά εντάλματα δαπάνες δεν είναι νόμιμες και αυτά δεν πρέπει να θεωρηθούν. Για τους λόγους αυτούς Αποφαίνεται ότι τα 104 και 105, οικονομικού έτους 2012, χρηματικά εντάλματα πληρωμής του Δήμου..., ποσού 13.953,78 ευρώ έκαστο, δεν πρέπει να θεωρηθούν.