1ο Φύλλο Εργασίας. Παράρτηµα µε τα φύλλα εργασίας

Παράρτηµα µε τα φύλλα εργασίας 1ο Φύλλο Εργασίας 1η Πηγή Πρώτη και επείγουσα φροντίδα του νέου αυτοκράτορα, του Λέοντα Γ, ήταν να αποκρούσει τον αραβικό κίνδυνο, που πλησίαζε όλο και περισσότερο απειλώντας και πάλι την υπόσταση της αυτοκρατορίας. [...]. Ο αγώνας έµελλε να διεξαχθεί για µια ακόµη φορά µπροστά στα τείχη της βυζαντινής πρωτεύουσας. Με µεγάλη σπουδή ο Λέων Γ προετοίµασε την πρωτεύουσα, για να αντιµετωπίσει την επικείµενη πολιορκία και ολοκλήρωσε τα αµυντικά έργα. [...]. Τον Αύγουστο του 717 εµφανίσθηκε µπροστά στην Κωνσταντινούπολη µε το στρατό και το στόλο του ο αδελφός του Χαλίφη Μασαλµάς. [...]. Όπως όµως και πριν από σαράντα χρόνια, το Βυζάντιο κέρδισε και τώρα τον αποφασιστικό αγώνα. Με τη χρήση του υγρού πυρός κατόρθωσαν και πάλι οι Βυζαντινοί να κάψουν τον εχθρικό στόλο, ενώ παράλληλα οι προσπάθειες των Αράβων να καταλάβουν την Κωνσταντινούπολη µε επίθεση απέτυχαν µπροστά στα πανίσχυρα τείχη. [...]. Ο πόλεµος όµως ξανάρχισε σε λίγο στην ξηρά και µάλιστα µε µεγάλη σκληρότητα. Από το 726 και κάθε χρόνο οι Άραβες επέδραµαν στη Μ. Ασία. Κατέλαβαν την Καισάρεια και πολιόρκησαν τη Νίκαια. Η αραβική αυτή απειλή αποκρούσθηκε οριστικά µε τη µεγάλη νίκη του Λέοντα Γ στο Ακροηνό, κοντά στο Αµόριο, το 740. Σηµαντική υποστήριξη στην αυτοκρατορία προσέφεραν οι παραδοσιακές φιλικές σχέσεις µε τους Χαζάρους, που τους ένωνε µε τους Βυζαντινούς η κοινή εχθρότητα προς το χαλιφάτο. [...]. Με τη σωτηρία της Κωνσταντινουπόλεως και την εκκαθάριση της Μ. Ασίας κλείνει µια σηµαντική φάση του βυζαντινού-αραβικού πολέµου. [...]. Ενώ ο αραβικός κίνδυνος περιοριζόταν, αντίθετα απειλητικές διαστάσεις έπαιρνε το βουλγαρικό πρόβληµα. Τα µέτρα που έλαβε ο Κωνσταντίνος Ε, ο γιος του Λέοντα Γ, για την άµυνα της Θράκης δείχνουν ότι η βυζαντινή κυβέρνηση δεν µπορούσε πια να υπολογίζει µε τη συνέχιση της ειρήνης στα βουλγαρικά σύνορα. Στην ανοικοδόµηση των βυζαντινών οχυρωµάτων οι Βούλγαροι αντέδρασαν µε µια εισβολή στα αυτοκρατορικά εδάφη το 756. Έτσι άρχισε η περίοδος των µεγάλων πολεµικών συγκρούσεων ανάµεσα στους Βυζαντινούς και τους Βουλγάρους. Ο Κωνσταντίνος Ε έβλεπε τους Βουλγάρους ως τον κύριο εχθρό της αυτοκρατορίας και εναντίον τους έγιναν οι µεγαλύτερες στρατιωτικές επιχειρήσεις της βασιλείας του. Ο αυτοκράτορας πραγµατοποίησε συνολικά εννιά εκστρατείες εναντίον τους [...]. Οι πόλεµοι των Βουλγάρων εναντίον του Βυζαντίου αποδυνάµωσαν σοβαρά το κράτος τους. Κλονίσθηκε η στρατιωτική του ισχύς και παρέλυσε ο κρατικός οργανισµός. [...]. Το βουλγαρικό κράτος είχε στο µεταξύ µεταβληθεί σε θανάσιµο εχθρό του Βυζαντίου. Αυτό δηµιούργησε µια νέα κατάσταση στη βυζαντινή εξωτερική πολιτική, γιατί έθεσε την αυτοκρατορία σε ένα δύσκολο διµέτωπο αγώνα στα βόρεια και στα ανατολικά σύνορά της. Georg Ostrogorsky, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, τόµ. Β, σελ. 21-22, 34-36.

2η Πηγή 2. ÌÂÙ ÙÈÎ ÂappleÔ : È ÚÈ Â ÁÈ ÙÔ ÙËÌ ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ ÍÂÈ -ÎÏÂÈ È ÙË ÂÓfiÙËÙ ÈÎÔÓÔÌ, ÓÂÈÎÔÓÈÎ ÓÙÈÏ ÂÈ, ÂÈÎÔÓÔÌ ÔÈ, ÂÈÎÔ- ÓfiÊÈÏÔÈ, πˆ ÓÓË Ì ÛÎËÓfi, ÙÈÌËÙÈÎ appleúôûî ÓËÛË, Ó Û٠ψÛË ÂÈÎfiÓˆÓ, apple ÁfiÚ ÛË apple Ú ÛÙ ÛË ıâ ˆÓ appleúôûòappleˆó, Î Ù ÛÙÚÔÊ ÚÁˆÓ Ù ÓË.. ÚÈÛÌfi, appleúˆùâúá ÙÂ Î È apple Ú ÁÔÓÙ applefi ÙÈ Ú ÙÔ 8Ô ˆ Ù Ì Û ÙÔ 9Ô È. ÙÔ µ - ÓÙÈÔ Û ÁÎÏÔÓ ÛÙËΠapplefi ÙË È Ì Ë ÙË ÈÎÔÓÔÌ -, appleóâ Ì ÙÈÎ Î ÓËÛË appleô Û Ó ıëîâ ÛÙÂÓ Ì ÙÔ ÎfiÏÔ ıô ÂÚÒÙËÌ : Ó È Û ÌʈÓË Ì ÙÈ apple Ú fiûâè ÙË ÚıÔ ÔÍ fi È Ë Ï ÙÚÂ ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ; ÚˆÙÂÚÁ Ù ÙË ÂÈÎÔÓÔÌ ÈÎ Î ÓËÛË apple ÚÍ Ó ÔÈ ÙÔÎÚ ÙÔÚ ˆÓ (717-741) Î È ˆÓÛÙ ÓÙ ÓÔ (741-775). ˆÓ, Ô ÔappleÔ Ô Î Ù ÁfiÙ Ó applefi ÙËÓ ÂÚ- Ì Ó ÎÂÈ ÙË µ. Ú, Î È Ô ÁÈÔ ÙÔ Ê ÓÂÙ È fiùè Â Ó ÂappleËÚ ÛÙ applefi ÙÈ ÓÂÈÎÔÓÈÎ ( ÓÙ ıâùâ ÛÙË Ï ÙÚÂ ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ) ÓÙÈÏ ÂÈ ÙË ÈÔ Î Î È ÙË ÈÛÏ ÌÈÎ ıúëûîâ Î È ÁÈ Ùfi apple ÚÚÈappleÙ Ó ÙË Ï ÙÚÂ ÙˆÓ ÂÈÎfi- ÓˆÓ ˆ ÂΠψÛË ÂÈ ˆÏÔÏ ÙÚÈÎ. appleè ÂÈÚ Ì Ù ÙˆÓ ÂÈÎÔÓÔÌ ˆÓ È ÂÈÎfiÓÂ Ó appleïëúòóô Ó Ù Â ˆÏ Î È Ú ÙÔ appleô ÙÈ appleúôûî ÓÔ Ó Â Ó È ÂÈ ˆÏÔÏ ÙÚ [ ]. ŸÌˆ ÂÓ appleú appleâè Ó appleúôûî ÓÔ Ì Π٠ÛΠÛÌ Ù ÙˆÓ ÓıÚÒappleÈÓˆÓ ÂÚÈÒÓ Î È Î ıâ Â Ô ÔÌÔ ˆÌ [...]. ÏËÚÔÊfiÚËÛ Ì appleôèô Ì ÎÏË- ÚÔ fiùëûâ Ù ÙËÓ apple Ú ÔÛË, ËÏ Ó Û fiì ÛÙÂ Î È Ó appleúôûî ÓÔ Ì Π٠ÛΠÛÌ Ù ÂÚÈÒÓ, ÂÓÒ Ô Âfi apple ÁÔ- Ú ÂÈ ÙËÓ appleúôûî ÓËÛË, Î È ÂÁÒ ı Û ÌÊˆÓ Ûˆ fiùè Ùfi  - Ó È ÓfiÌÔ ÙÔ ÂÔ. applefi ÂappleÈÛÙÔÏ ÙÔ ÔÓÙÔ ÛÙÔÓ apple apple ÚËÁfiÚÈÔ µ, Travaux et mémoires 3 (1968) 279. È ÓÂÈÎÔÓÈÎ ÓÙÈÏ ÂÈ Ù Ó appleôï È Â ÔÌ Ó ÛÙÔ ÁÚfiÙ ÙË ÁÂÈÙÔÓÈÎ Ì ÙÔ πûï Ì ª. Û, appleô Û ÎˆÓ Ó ÙÔ Î ÚÈÔ ÚÔ ÙË Ì Ó Î Ù ÙˆÓ Ú ˆÓ. È ÿû ÚÔÈ Â Ó Î ıâ ÏfiÁÔ Ó Â ÓÔ ÛÔ Ó ÙÔ appleïëı - ÛÌÔ ÙÔ. ÕÏÏÔÈ apple Ú ÁÔÓÙ appleô Ô ÁËÛ Ó ÛÙËÓ apple ÁfiÚ ÛË ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ Ù Ó appleèı ÓÒ ÔÈ ÂÈÛÈ ÈÌÔÓ Â Î È ÔÈ appleâú- ÔÏ, appleô Â Ó ÂÎ Ëψı Á Úˆ applefi ÙË Ï ÙÚÂ ÙˆÓ ÂÈ- ÎfiÓˆÓ, Ë ÂappleÈı Ì ÙˆÓ πû ÚˆÓ Ó appleâúèôú ÛÔ Ó ÙËÓ ÂappleÈÚÚÔ ÙˆÓ ÌÔÓ ÒÓ Î È Ë È fiùè ÔÈ ÂappleÈÙ Â ÙˆÓ Â ıúòó ÙÔ µ ÓÙ Ô, appleúô Ú ÔÓÙ Ó applefi ÙË Î ÈË ÔÚ- Á ÙÔ ÂÔ ÁÈ fi,ùè Û Ó ÈÓ ÛÙÔ ÒÚÔ ÙË Ï ÙÚÂ.. º ÛÂÈ appleúòùë Ê ÛË ÙË ÈÎÔÓÔÌ (726-787) Ú ÈÛ Ì ÙËÓ appleôì ÎÚ ÓÛË ÙË ÂÈÎfiÓ ÙÔ ÃÚÈÛÙÔ applefi ÙËÓ Ã ÏÎ ÏË ÙË fiïë, appleú ÍË appleô appleúôî ÏÂÛ ÙÈ È - appleè ÂÈÚ Ì Ù ÙˆÓ ÂÈÎÔÓÔÏ ÙÚÒÓ ÊfiÛÔÓ appleúôûî ÓÒ Î È Û ÔÌ È ÙÔ ÛÙ Úfi Î È ÙË ÏfiÁ Ë, ÙÔÓ Î Ï ÌÔ Î È ÙÔÓ ÛapplefiÁÁÔ, Ì ٠ÔappleÔ ÔÈ ıâôîùfióôè πô ÔÈ appleúôû Ï Ó Î È ÛÎfiÙˆÛ Ó ÙÔÓ ÚÈfi ÌÔ, ÁÈ Ù fiï Ù ÛÙ ıëî Ó fiúá Ó ÙÔ ÚÁÔ ÙË ÛˆÙËÚ ÙˆÓ ÓıÚÒappleˆÓ, appleò Ó ÌËÓ appleúôûî Ó Ûˆ Î È ÙÈ ÂÈÎfiÓ appleô Î Ù ÛÎÂ Ô Ó ÔÈ appleèûùô Ì Á ı appleúô ÚÂÛË Î È Ì ÛÎÔapplefi ÙË ÔÍÔÏÔÁ Î È ÙËÓ Ó ÌÓËÛË ÙˆÓ apple ıëì ÙˆÓ ÙÔ ÃÚÈÛÙÔ ; È ÂÊfiÛÔÓ appleúôûî ÓÒ ÙËÓ ÂÈÎfiÓ ÙÔ ÛÙ ÚÔ appleô Î Ù ÛΠÂÙ È applefi ÔappleÔÈÔ appleôùâ ÏÈÎfi, appleò Ó ÌËÓ appleúôûî Ó Ûˆ ÙËÓ ÂÈÎfiÓ ÙÔ ÃÚÈÛÙÔ appleô Î Ù ÛÙËÛ ۈ٠ÚÈÔ ÙÔÓ ÛÙ Úfi; ŸÙÈ ÂÓ appleúô- ÛÎ ÓÒ ÙËÓ ÏË Â Ó È Ê ÓÂÚfi, ÈfiÙÈ, Ó Î Ù ÛÙÚ Ê ÙÔ ÂÎÙ - appleˆì ÂÓfi ÛÙ ÚÔ appleô Â Ó È Î Ù ÛΠÛÌ ÓÔ applefi Í ÏÔ, apple Ú ˆ ÙÔ Í ÏÔ ÛÙË ÊˆÙÈ. Ô ÈÔ Û Ì ÓÂÈ Î È Ì ÙÔ Í - ÏÔ ÙˆÓ ÂÈÎÔÓÈÛÌ ÙˆÓ, fiù Ó Ù Î Ù ÛÙÚ ÊÔ Ó. πˆ ÓÓË Ì ÛÎËÓfi, ÂÚ ÂÈÎfiÓˆÓ, fiáô  ÙÂÚÔ, ÎÂÊ. 19, Migne, Patrologia Graeca, Ù. 94, ÛÙ ÏË 1305. Ì ÚÙ Ú Â ÙÔ Ï Ô ÙË appleúˆùâ Ô Û. Ô appleúòùô ÙÔ- ÎÚ ÙÔÚÈÎfi È Ù ÁÌ Î Ù ÙË Ï ÙÚÂ ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ Ë- ÌÔÛÈ ÙËΠÙÔ 730. È ÂÈÎÔÓfiÊÈÏÔÈ, fiappleˆ ÔÓÔÌ ÛÙËÎ Ó ÔÈ Ôapple Ô ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ, ÙÈÌˆÚ ıëî Ó Ì ÂÍÔÚ Â, Ê Ï - Î ÛÂÈ Î È ËÌ ÛÂÈ appleâúèô ÛÈÒÓ. ËÓ applefiıâûë ÙˆÓ ÂÈÎÔÓÔÏ ÙÚÒÓ appleâú Ûapple ÛÙËΠıâˆ- ÚËÙÈÎ Ô ÌÂÁ Ï ÙÂÚÔ ıâôïfiáô ÙË ÂappleÔ ÙÔ, Ô πˆ- ÓÓË Ì ÛÎËÓfi, appleô ËÛ ÛÙËÓ ÂappleÈÎÚ ÙÂÈ ÙÔ Ú ÈÎÔ Ã ÏÈÊ ÙÔ Î È apple ı Ó Á Úˆ ÛÙ 750. ÓÙ ÛË ÙË È Ì Ë ÙˆÓ Ô apple Ú Ù ÍÂˆÓ ÎÔÚ - ÊÒıËΠÂapple ˆÓÛÙ ÓÙ ÓÔ, appleô ÂÍ apple Ï Û ÂÎÛÙÚ Ù ÙÚÔÌÔÎÚ ÙËÛË ÙˆÓ ÌÔÓ ÒÓ Î È Î Ù ÛÙÚÔÊ ÙˆÓ ÌÔ- ÓÒÓ appleô Ù Ó appleúôapple ÚÁÈ ÂÈÎÔÓÔÏ ÙÚ. appleúòùë Ê ÛË ÙÂÚÌ Ù ÛÙËΠ̠ÙËÓ ÈÎÔ ÌÂÓÈÎ ÓÔ Ô (787). Û ÓÔ Ô Ù, Ë ÔappleÔ Û ÁÎÏ ıëîâ Ì appleúˆùô Ô Ï ÙË ÙÔÎÚ ÙÂÈÚ ÈÚ ÓË ÙË ıëó (780-802), appleôî Ù ÛÙËÛ apple ÓËÁ ÚÈÎ ÙÈ ÂÈÎfiÓÂ,  - ÎÚÈÓ ÔÓÙ fiùè ÛÙÈ ÂÈÎfiÓ appleôó ÌÂÙ È ÌfiÓÔ ÙÈÌËÙÈÎ appleúôûî ÓËÛË.  ÙÂÚË Ê ÛË (815-843), Ë ÔappleÔ ÂÓ Â Â ÙË È Ú- ÎÂÈ Ô ÙÂ Î È ÙËÓ ÓÙ ÛË ÙË appleúòùë ÂÁÎ ÈÓÈ ÛÙËΠapplefi ÙÔÓ ÔÓÙ ÙÔÓ ÚÌ ÓÈÔ. Ùfi apple ˆÛ ÛÙËÓ ÂÈÎÔÓÔ- Ï ÙÚ ÙÈ ÙÙÂ ÙˆÓ µ ÓÙÈÓÒÓ ÛÙ appleâ ÙˆÓ Ì ÒÓ. È Ù Ë Ê ÛË ÙÂÚÌ Ù ÛÙËΠapplefi ÌÈ ÙÔÎÚ ÙÂÈ- Ú, Ù ÙË ÊÔÚ applefi ÙËÓ ÁÔ ÛÙ ÂÔ ÒÚ, ÌËÙ - Ú ÙÔ Ó ÏÈÎÔ ªÈ Ï. Û ÓÔ Ô ÙÔ 843 appleúô- ÒÚËÛ ÛÙËÓ ÔÚÈÛÙÈÎ Î È apple ÓËÁ ÚÈÎ appleôî Ù ÛÙ ÛË Î È Ó Û٠ψÛË ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ.. ËÌ Û ÙË ÙÙ ÙˆÓ ÂÈÎÔÓÔÎÏ ÛÙÒÓ appleôî Ù ÛÙ ÛË ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ ıâˆúâ Ù È ˆ Ó ÎË ÙË ÂÏÏËÓÈÎ appleóâ Ì ÙÈÎ apple Ú ÔÛË appleô  ÓÔÔ - Û ÙËÓ applefi ÔÛË ÙË ıâ ÌÔÚÊ apple Óˆ ÛÙËÓ ÓÂÈ- 34

ÈÎÔÓÔÌ ÔÈ Î Ï appleùô Ó ÙËÓ ÂÈÎfiÓ ÙÔ ÃÚÈÛÙÔ ÌÂ Û ÛÙË. æ ÏÙ ÚÈ ÃÏÔ ÓÙfiÊ (appleâú ÙÔ 830). ªfiÛ, πûùôúèîfi ªÔ Û Ô. ÎÔÓÈÎ ÛÈ ÙÈÎ apple Ú ÔÛË. Ó Û٠ψÛË ÙˆÓ ÂÈÎfi- ÓˆÓ ÙÂÚÌ ÙÈÛ ÙÈ ıúëûîâ ÙÈÎ È Ì Â Î È ÂÁÎ È- Ó Û appleâú Ô Ô ÁfiÓÈÌË Û ÓÂÚÁ Û ÙÔ ÎÚ ÙÔ Ì ÙËÓ ÂÎÎÏËÛ, appleô ÊÔÛÈÒıËΠÛÙÔ ÈÂÚ appleôûùôïèîfi ÙË ÚÁÔ. ÌÔÓ ÛÙ ÚÈ Ú ÈÛ Ó Ó appleôïï appleï ÛÈ Ô- ÓÙ È Î È Ó appleïô Ù Ô Ó. Ú ÏÏËÏ fiìˆ appleâúèôú ÛÙË- Î Ó Î È ÔÈ appleâú ÔÏ ÛÙË Ï ÙÚÂ ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ Î È ÙˆÓ ÏÂÈ ÓˆÓ. Â. Ó appleâèâ ÙË ÂÈÎÔÓÔÌ ÈÎÔÓÔÌ Û ÙÔÓ ÓÙÈÓfi Ï fi Î È Â Â ÔÏ ıúèâ Û Ó appleâèâ ÛÙÔ ÙÔÌ ÙË Â͈ÙÂÚÈÎ appleôïèùèî Î È ÙÔ appleôïèùèûìô. ÎÎÏËÛ ÙË ƒòìë Û ÚÂÛÙË- Ì ÓË applefi ÙÔ ÂÈÎÔÓÔÌ Ô ÙÔÎÚ ÙÔÚÂ, "Á ÚÈÛ ÙËÓ appleï ÙË" ÛÙÔ µ ÓÙÈÔ, appleôì ÎÚ ÓıËΠapplefi Ùfi Î È Ó ÙËÛ ÛÙ ÚÈÍË ÛÙÔ ËÁÂÌfiÓÂ ÙˆÓ ºÚ ÁΈÓ, Ó - fiìâóë ÙfiÙ appleôïèùèî Ó ÌË ÙË ÙÈÎ ÚÒappleË. ÙË È ÚÎÂÈ ÙË ÂÈÎÔÓÔÌ apple ÁÔÚ ÙËÎÂ Ë apple - Ú ÛÙ ÛË ıâ ˆÓ appleúôûòappleˆó ÛÙÔ ÙÔ Ô ÙˆÓ ÂÎÎÏË- applefi ÂÈ ÔÓÙÔ ÁÈ ÙËÓ ÂÈÎÔÓÔÏ ÙÚ È Ù ÔÈ ÃÚÈÛÙÈ ÓÔ apple ı ÓÔ Ó ÙÙ applefi ÙÔ ÂıÓÈÎÔ ; appleâè Ï ÙÚ ÔÓÙ È ÔÈ ÂÈÎfiÓ [ ]! È Ùfi ÛÎÔapple ˆ Ó ÙÈ Î Ù ÛÙÚ ˆ. [ ] È ÙÔÎÚ ÙÔÚ appleô ÙËÎ Ó Î È Ï - ÙÚÂ Ó ÙÈ ÂÈÎfiÓ apple ı Ó Ó ÛÙËÓ ÂÍÔÚ ÛÙË Ì Ë. ÙÔ fiìˆ appleô ÂÓ ÙÈ Ï ÙÚÂ Ó apple ı Ó Ó ÛÙÔ ÎÚ ÙÈ ÙÔ Î È Ù ÊËÎ Ó Ì ÙÈÌ ÛÙÔ ÙÔÎÚ ÙÔÚÈÎÔ Ù ÊÔ ÎÔÓÙ ÛÙÔ Ó fi ÙˆÓ Á. appleôûùfiïˆó. ÁÒ ÂappleÈı ÌÒ Ó ÌÈÌËıÒ ÙË Â ÙÂÚË Î ÙËÁÔÚ Î È Ó ÙÈ Î Ù ÛÙÚ ˆ, ÁÈ Ó Ì ÎÚÔË- ÌÂÚ ۈ Î È ÂÁÒ Î È Ô ÁÈÔ ÓÔ Î È Ë Ó ÛÙÂ Ì Ó - ÛÈÏ ÛÂÈ ˆ ÙËÓ 4Ë Î È 5Ë ÁÂÓÈ. Scriptor incertus de Leone Bardae filio, Î. I. Bekker, Bonn 1842, 349. ÛÈÒÓ Î È Ë Ó ÚÙËÛË ÂÈÎfiÓˆÓ Î È È Ù ıëîâ Ë Î Ù - ÛÙÚÔÊ ÙÔ. ÔÏÏ ÚÁ Ù ÓË Î Ù ÛÙÚ ÊËÎ Ó ÙfiÙÂ Î È ÔÈ ÂÎÎÏËÛ Â È ÎÔÛÌ ıëî Ó Ì Ò, Ê Ù Î È È ÎÔ- ÛÌËÙÈÎ ÌÔÙ. Á ÚfiÓˆ appleô ÒÚËÛÂ Ë ÂÓ Û fiïëûë Ì ٠ÁÚ ÌÌ Ù, ÂÓÒ, ÌÂÙ ÙË Ó ÎË ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ, Î Ù - ÛÙÚ ÊËÎ Ó appleôïï ÛËÌ ÓÙÈΠΠÌÂÓ ÙˆÓ ÂÈÎÔÓÔÌ ˆÓ. Ù ÏÈ ÚÈÛÌ Ó ÂÈÎÔÓÔÌ ÈÎ ÌÔÙ applefi ÂÎÎÏËÛ ÙË appleapple ÔÎ, ÚˆÙ ÛÂÈ 1. ÔÈ Ù Ó Ù Î ÚÈfiÙÂÚ ÂappleÈ ÂÈÚ Ì Ù ÙˆÓ ÂÈÎÔÓÔÌ ˆÓ Î È ÙˆÓ ÂÈÎÔÓÔÏ ÙÚÒÓ, Û ÌÊˆÓ ÌÂ Ù Ô Î ÌÂÓ ; 2. ÔÈÔ ÏfiÁÔ ÂappleÈÎ ÏÂ Ù È Ô ˆÓ, Û ÌÊˆÓ Ì ÙÔ apple Ú ıâì, ÁÈ Ó Âapple Ó Ê ÚÂÈ Û ÈÛ ÙËÓ ÈÎÔÓÔÌ ; 3. ÔÈÔÈ apple Ú ÁÔÓÙ ÂappleËÚ Û Ó ÙÔ πû ÚÔ ÁÈ Ó ÂÈÛËÁËıÔ Ó ÙËÓ ÈÎÔÓÔÌ ; 4. ÂappleÈÛËÌ ÓÂÈ ÙÈ Û Ó appleâèâ ÙË ÈÎÔÓÔÌ ÛÙÔ ÙÔÌ ÙË Â͈ÙÂÚÈÎ appleôïèùèî Î È ÙË Ù ÓË. Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία, Β Γυµνασίου, σελ. 34-35. Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία, Β Γυµνασίου, σελ. 34-35. 35

3η Πηγή!"#$#%&'()(*+,-+# +.!"#$%&'()!('*&+,-.)!/.)!01'2$234564)! /&# 01(# 2345(&#67+83(&# 9:;<)# =>#'+&#?<)@ 75+)5-)(A# %>B#82C3D+)"# 7E#78)E3F+7-+# *E# E'@ 23(742(8A#5(8#+)<5;3(8#'GC3(8"#(&#23<5E3@ FH5EA#5(8#'&)C*+5(A#5IA#%&'()(*+,-+A"#5(#(2(-(# 78)5H3+DE# F&+#2E3&77J5E3(# +2J#;)+)# +&4)+# 5(#K8L+)5&)J#?3H5(A#9MNO@PQRB.#SGGH#I#E&'()(@ *+,-+# 0E)# *2(3E-# )+# TE<3ITE-# '+32JA# 5IA# U(1GI7IA#E)JA# C#01(#+85('3+5J3<)#*E#&0&J@ 582EA# T3I7'E85&';A# &0;EA.# V0E(G(F&'C# UH7I# 5(8# '&)C*+5(A# +85(1# 82C3D+)# (&! "#$%&'#%&()! "#*%+,-$%).# 5<)#'+5(-'<)#5<)#+)+5(G&'4)# E@ 2+3,&4)"#(&#(2(-EA#75I3-L()5+)#75(#E2&,E-3I*+# J5&#I#+2E&'J)&7I#5(8#TE-(8#*E#+)T342&)I#*(3@ WC# 0E)# 78*U&UHLE5+&# *E# 5()#,+3+'5C3+# 5(8# X3&75&+)&7*(1# <A# '+T+3H# 2)E8*+5&'CA# T3I@ 7'E-+A.# %DHGG(8"#(&#82E3U(G;A# 5IA# G+53E-+A# 5<)#E&'J)<)#'+&#5<)#GE&YH)<)"#*&+A# G+53E-+A# 2(8#HFF&LE#5+#J3&+#5IA#0E&7&0+&*()-+A# +)H*E@ 7+#75(#G+J"#&0&+-5E3+#75&A#E83<2+Z';A#E2+3,-@ EA"#23('+G(17+)#7(U+3;A# +)5&03H7E&A.# [+#*;53+#2(8#;G+UE#I#'E)53&'C#ED(87-+#F&+# 5I)#+)5&*E542&7I#5(8#23(UGC*+5(A"#'+5H#5&A#+3@,;A# 5(8# P(8# +&4)+"# 0&'+&(G(F(1)5+&# +2J# 5I)# '3&7&*J5I5+#5<)#2E3&75H7E<)#2(8#+)5&*E542&LE# I#+85('3+5(3-+#5I)#2E3-(0(#+85C\#5+#+3+U&'H# 2G(-+# J3F<)+)# 5&A# U8L+)5&);A# THG+77EA# '+&# GEIG+5(17+)#+'5;A"#)I7&H#'+&#2JGE&A"#2+3+G1@ ()5+A#5(#E*2J3&(#'+&#+2E&G4)5+A#+'J*I#'+&#5I)# -0&+#5I#K+7&GE1(87+#9M]MB.#[I)#-0&+#E2(,C#(&#U8@ L+)5&);A# E2+3,-EA# 75I#K+G'+)&'C# E-,+)# '+5+@ 'G87TE-#+2J#^GHU(8A#'+RWE3+)#+2J#5&A#E@ 2&03(*;A#E)JA#);(8#FE-5()+"#5<)#K(8GFH3<).# _;7+# 75&A# 78)TC'EA# +85;A# C5+)# W+)E3J# J5&# I#7<5I3-+# 5IA# S85('3+5(3-+A# ED+35&J5+)# (G('GI3<5&'H# +2J# 5(8A# +F3(5&'(1A# 2GIT8@ 7*(1A#5IA#_.#S7-+A#2(8#82I3E5(17+)# 75(8A# TE*+5&'(1A# 753+5(1A#'+&#+2;33&25+)#5I)#&0;+# 5IA#+)+2+3H75+7IA#5(8#TE-(8.#$#E&'()(*+,&'C# 2(G&5&'C#C5+)#I#*J)I#2(8#T+#*2(3(17E#)+#78*@ W&G&47E&# 5I)#'E)53&'C#ED(87-+#*E#5(8A#2GIT8@ 7*(1A# +85(1A# '+&#5I)#2(G&5&'C#+85C# +2(WH7&@ 7+)#)+#EW+3*J7(8)#(&#+85('3H5(3EA#5IA#08@ )+75E-+A#5<)#V7+13<).# 7!82+1/1'&! 4$49'41:/./4! /.)! (1'2$234564)! _;7+#7 ] #+85;A#5&A#78)TC'EA#F&)J5+)#JG(#'+&#2&(#W+@ )E3J"#J5&#I#7<5I3-+#5IA#S85('3+5(3-+A# ED+35&J5+)# +2('GE&75&'H#+2J#5(8A#+F3(5&'(1A#2GIT87*(1A# 5(8# E7<5E3&'(1#5IA#_.#S7-+A# `E)# 82H3,E&#'+*&H# +*W&@ U(G-+"#J5&#I#E&'()(*+,&'C#2(G&5&'C"#2(8#C5+)#E)5EG4A# +)5-TE5I#7>#J5&#T1*&LE#5()#EGGI)(3<*+Z'J# 2(G&5&7*J# '+&# 5I)# 2+G&H# &0E(G(F-+"# T+# *2(3(17E# )+# 78*W&@ G&47E&# 5I)#?<)75+)5&)(12(GI# *E# 5(8A# +F3(5&'(1A# 2GIT87*(1A# 5IA# +)+5(G&'CA# _.#S7-+A"#2(8# ED+TG&@ <*;)(&# '+&# 2H*W5<,(&# +2(L(17+)# +2J# 5I#FI"# 2(8# 543+# JWE&G+)# )+# 82E3+72-7(8)# +2J# 5(8A# E2&@ 03(*E-A.# %.#=G1'+5LI#@S3UEG;3"!"!#$%&'&()!&*+$%$,-.! '$/!0/1 2.3'&3$4! 567'$/89! :+!';!<;!=6.($#$4%$/9! >?)3.! @ABB;!CD! 7!;'<.=.! /2#!.>41-/(62#! /.)!?&<4)!'41!.!;$4<=.! /.)! (1'2$234564)! [()# -0&(#,3J)(# 9MNOB"# 5(# '+G('+-3&"# +);U3+7E# I# THG+77+#'+&#7+)#+2J#'+*-)&#7I'4TI'E#+5*JA#+2J#5(# U8TJ#+)H*E7+#75I#aC3+#'+&#5I#aI3+7-+#.#S85J#'3H@ 5I7E#'H*2(7EA#*;3EA.#^5(#*;7(#+85J#5IA#W(UE3CA# W<5&HA#7,I*+5-75I'E#;)+#);(#)I7-#2(8#78)E)4TI'E# *E#5(#)I7-#VE3H.#b2<A#I#aC3+#'+&#I#aI3+7-+"#;57&# '+&#5(#)E(7,I*H5&75(#)I7-#JWE&GE#5I#F;)E7C#5(8#75I)# ;'3IDI# 5(8# IW+&75E-(8# '+&# 0I*&(83FCTI'E# 75I# 0&H3'E&+#5IA#U+7&GE-+A# 5(8#+)5-,3&75(8#:;()5(A.# /# +85('3H5(3+A# EDCFI7E# +85J# 5(# 7I*H0&# 5IA# TE-+A# (3FCA#E)+)5-()#5(8#*E#53J2(#E8)(Z'J#F&+#5()#E+85J# 5(8# '+&# 7C'<7E# +'J*I# 2&(# +)+-7,8)5(# 2JGE*(# E)+)5-()#5<)#+F-<)#'+&#7E254)#E&'J)<).#?+&#(#G+JA# 5IA# K+7&GE1(87+A# ED+&5-+A# 5IA# +2;3+)5IA# G12IA# 5(8#F&+#5&A#'+&)(W+)E-A#0&0+7'+G-EA#23(72HTI7E#)+# E2&5ETE-# '+&#)+#7'(547E&#5(8A#753+5&45EA#5(8#+85(@ '3H5(3+# 2(8# '+T+-3E7+)# 5I)# E&'J)+# 5(8# X3&75(1# 75I#X+G'C# c1gi.#?+&#5j5e# 2(GG(-# +2J#+85(1A# 5&*<@ 3CTI'+)#F&+#5I)#E87;UE&H#5(8A#*E#+'3<5I3&+7*(1A"# *+75&F47E&A"# ED(3-EA# '+&# 23J75&*+# '+&#&0&+-5E3+# (&# +3&75('3H5EA#'+&#E2&W+)E-A.# ae(wh)ia"! E6$3$,6.F-.9! G(*;! H;!IJ! KLLM9!'N:;!@9! O+&P-.! @QQC9!DRD1DRS;!

!"#$%&'()# *)+#,-./%/0&12&+#!"#$%&'()*$+,%$-"#$.#%(/"$-"0$1,2'#')%345 %0$ &%4#1-%,$ 6-,$.7891$.#%0$ 2%-%9-('&,260$ 91,9)60$ :';$1431$1:421#-('$-'$<%=>99,'$3?5 ('$)1-%/@$A*(%0$ 2%,$A"(%94%0$ BCDEFG$H$91,5 9)60$ 1()"#1@-"21$ 80$ 127*=89"$ <14%0$ '(5 +*0I$7,6-,I$->3%I$"$=%-(14%$-8#$1,26#8#$%:'-15 3&#,4-1,-'50&*&# *6%#,-./%/.7&8*9%:"# H,$1,26#10$%#%:="(?#';#$-%$1478=%$2%,$ >(%$%;-'4$ :';$-,0$:('92;#'@#$14#%,$1,78='=>-(10G$H)80$ 71#$ :(.:1,$ #%$ :('92;#'@)1$ 2%-%921;>9)%-%$ -8#$ %#<(?:,#8#$ 31(,?#$ 2%,$ 2><1$ 147';0$ ')'48)%G$ J="('&6("9.$)1$:','0$)%0$>&"91$80$2="('#'),>$ %;-*#$-"#$:%(>7'9"I$7"=%7*$#%$91K6)%9-1$2%,$#%$ :('92;#'@)1$ 2%-%921;>9)%-%$31(,?#I$2%,$1+?$<%$ 9;)&8#*98$6-,$%;-6$14#%,$#6)'0$-';$A1'@G$!"#$%&'()%&*)+,&-%&.) /0) $%&-) "1"2)/34563#&) 708) $%&9) :;)<=>?=@8) 7*A1-%#&) B2#)!''1C28) DE%;) :;) 723,"2.8) EBC;) F;$L1="<%#>9"0I$M<*#%$ NOOPI$NQRG$ ='@91$127*=89"$1,78='=%-(4%0$9-'$3?('$-"0$ S22="94%0G$!'$CDE$'$T.8#$ UV$1/%:.=;91$ -"#$ :(?-"$1:4<19*$-';$2%->$-8#$1,26#8#G$W1$7,%5 -%+*$-';$'$9-(%-60$%:')>2(;#1$%:6$-"$X%=2*$ J@="$-8#$%#%2-6(8#$),%$1,26#%$-';$X(,9-'@G$!'$'(+,9).#'$ :=*<'0$%#-.7(%91$ 2%,$/.9:%5 9%#$'7')%3410G$Y$%#-47(%9"$2%->$-"0$1,2'#'5 )%3,2*0$ :'=,-,2*0$%:=?<"21$ %:6$-"#$:(8-1@5 ';9%$9-'$A.)%$S==>7'0$B9")1(,#*$%#%-'=,2*$ Z-1(1>$S==>7%FG$H$<1)%-,260$9-6='0$2,#*<"21$ 1#%#-4'#$ -';$ T.'#-'0I$ %==>$ 2%-%-(':?<"21$ 2'#->$9-'#$S==*9:'#-'I$!'$ :(?-'$ 1:49")'$ 1,2'#')%3,26$ 7,>-%+)%$ &%4#1-%,$ 6-,$ 1276<"21$ -'$.-'0$ C[\$ 2%,$ :('5.K=1:1$ 2%-%9-('&*$ -8#$1,26#8#$ 2%,$ 7,?/1,0$ 2%->$ -8#$1,2'#'&4=8#G$ H,$7,?/1,0$ %;-.0$ :*5 (%#$ 9-"#$ :(>/"$ 7,>&'(10$ )'(&.0]$ K%9%#,5 9-*(,%I$1/'(410I$7")1@91,0$ :1(,';9,?#G$!'$7,>-%+)%$ K(*21$ %#-4<1-"$ -"#$ 122="94%$ -"0$^?)"0G$H$:>:%0I$7;9%(19-").#'0I$9-(>5 &"21$%(+6-1(%$:('0$-';0$_(>+2';0$2%,$9;#5 7.<"21$ 9-1#>$)1$-';0$"+1)6#10$-';0G$S-9,$"$ 1,2'#')%34%$ 1431$ %(#"-,2.0$ 9;#.:1,10$ +,%$-,0$ 93.91,0$-"0$M;-'2(%-'(4%0$)1$-"$L@9"G$ ;"#</'=>68)# *)+#,-./%/0&12&+# Y$1,2'#')%34%$ 2'(;&?<"21$ 1:4$`8#9-%#-45 #';$-';$ SVI$':6-1$ 2%,$:('9.=%K1$ 7,%9->91,0$ 3&#,4-1,-'50&*&# *6%#,-./%/7&*'9%# J('92;#?$2%,$9.K')%,$-'$Z-%;(6$2%,$-"$=6+3"I$-'#$ 2>=%)'$ 2%,$ -'$ 9:6++'I$ )1$ -%$ ':'4%$ ',$ <1'2-6#',$ a';7%4',$k%9>#,9%#$2%,$@k(,9%#$2%,$-.='0$ 926-89%#$ -'#$`@(,6$)';I$+,%-4$6=%$%;->$9-><"2%#$6(+%#'$-';$.(+';$-"0$98-"(4%0$-8#$%#<(?:8#G$J?0$=',:6#I$#%$ )"#$ :('92;#*98$ 2%,$-,0$ 1,26#10$ :';$ 2%-%921;>5 b';#$',$:,9-'4$)1$%+%<*$:('%4(19"$2%,$)1$92':6$-"$ 7'/'='+4%$ 2%,$ -"#$ %#>)#"9"$ -8#$ :%<")>-8#$ -';$ X(,9-'@c$ d-,$71#$ :('92;#?$-"#$@="I$14#%,$&%#1(6G$ L,6-,I$%#$ 2%-%9-(%&14$ -'$ 93*)%$ 1#60$ 9-%;('@$ :';$ 14#%,$ 2%-%921;%9).#'0$ %:6$/@='I$-'$(43#8$9-"$&8-,>$#%$ 2%14G$!'$ 47,'$ 9;)K%4#1,$ 2%,$ )1$ -'$ /@='$ -8#$ 1,2'#,9)>-8#I$6-%#$2%-%9-(%&14I$!"#$%$&'($") #*+,-.$/%).0%) 1"#2%*).$%) 34"5.$,) &1) *5675.08) 9"#4$:4*;<*) *-2).$) =*+.>4") 3+$/%.?;) @:,4A) 5.$) BCDE) @925(*F) G5.$4"#2) 9$/51<$E8) a8>##"0$l%)%92"#60i) GE3H) E#B6-I-8) DE%;) +;J$2B%$H32.8) $%&9)+;) J$2B%$H32.KL;) M3N2-&*C1B4.K:;) OE&P134;) Q$%&3H2) RID2SB() B2#) 7*A2-%#-(8) M!T78)FU(-2) VWWW8) VXY;)

!"#$%#&'()*+*$% ',-+.#+'/#$%'&#&+/0&%+1&%!02 &#34&%,#"%+1&%!0&#-+*."4&5%607%#60+'(08-#&% +#%6.068.9"#%+*$%'",0&0(#+./#$:%;%',-+.#+'/#% #7+<%&0!"!060"<=*,'%#6>%+*%-8&0?0%+*$%@).'"2 #$%ABCDE5%*%060/#%,#+#?/,#-'%+*%(#+.'/#%+1&%'"2,>&1&%,#"%#&#='!F+"-'%+07$%06#?08$%+*$:% G0% BHB%>!1$5%'6/%I1&-+#&+/&07%JGK%,#"%L".<&*$5%*%MK% N",07!'&",<%J8&0?0$%,#+#?/,#-'% +*&% '",0&02!#3/#:%!"#$%&'()*'+,"-%."/0123"/,3"4.-25%67%38" ;%'",0&0!#3/#% #&#O167.4=*,'% #6>% +07$% L.1+<-'"$% #7+0,.F+0.'$% P)0&+#% LK%,#"%Q'>R"(05% 31./$% 6F&+1$%&#%)3'"%+*&%0.!<%,#"%+0%R#&#+"-!>%+*$% 6.4+*$%6'.">?07:%G'(",F5%+0%SF.+"0%+07%HDT5%*% -8&0?0$5%607%-79,(<=*,'%-+*&%I1&-+#&+"&082 60(*%#6>%+*%!*+).#%+07%#7+0,.F+0.#% S"3#<(% UK5%Q'0?4.#5%,#"%+07$%-7&'.9F+'$%+*$5%VF.?#%,#"%Q'>,+"-+05%#60RF-"-'% +*&% #60,#+F-+#-*% +1&%'",>&1&:%;%#6>R#-*%+*$%-7&>?07% #7+<$% -<!#&'%+*&%0."-+",<%#60+73/#%+07%,.F+07$% &#% 760+FW'"% 0(0,(*.1+",F% -+*% X08(*-<% +07% +*&% L,,(*-/#:%!"#$%&'# ()*)+,-)+)# +&# -.)+/01# 23456)(3# 03/# ()# 75-8# +89# /-+&4/0,# 3%,:8-8;# 93# )<)+5-)+)# 2&/3# 2&*/+/0,#393:03/1+8+3# )2=73*)# +89# )/0&9&(3.>3# 03/# 2&/3# *3?0,# 39+>*8@8# A284)+&'-)"# B# C&/3# 8#)4(89)>3# 2&A#=DE-39# -+89# =048<8# +&A#8%3/-+)>&A# +8F# G,43F# H23456)(3# I# &/# )/0&9&(5.&/# 03/# 2&/3# &/# )/0&9&*5+4)FJ# C&/&#.3430+84/-+/01# +8F# ()-3/E9/0,F# 9&&+4&2>3F# 32&03*'2+&A9# &/#-A:0)04/(=9)F# )4(89)>)FJ# K"# L3# )2/-8(59)+)# +3#0A4/1+)43# )2/.)/4,(3+3# +E9#)/0&9&(5.E9# 03/# )/0&9&*3+4M9# H7*"# -.)+/05# 23436=(3+3I# 3%&'# *57)+)# A21@8#-3F# +/F#32&%5-)/F# +E9#-A91DE9# +&A# NOP#03/# +&A# NQN#H7*"#-)*"#RPI"# Ιστορία του Μεσαιωνικού και του Νεότερου Κόσµου, Β Λυκείου, σελ. 21-23. Y:%I0"&1&/#%,#"% 0",0&0!/#% Εργασία Αφού διαβάσετε προσεκτικά τις τρεις πήγες, γράψτε µία σύντοµη εισαγωγή για την #:"9"2.-2$257%" κατάσταση που :;23<=23"%.8>" επικρατούσε στην εξωτερική πολιτική +"$%6>('"$%#7+)$5%>61$%*%\R'-0$%,#"%*%]/,#"#5% του Βυζαντίου πριν την έναρξη και κατά τη N"%'6"?*!/'$% διάρκεια της,#"%0"%r7-",)$% εικονοµαχίας,#+#-+.0r)$% και σχεδιάστε έναν -7&)3"-#&%&#%#,!FO07&%1$%,)&+.#% πίνακα µε τις κυριότερες φάσεις '!60./07% της, τους 607%-79,(>&"-#&%+*&%#7+0,.#+0./#%-+0%?'8+'2 σηµαντικότερους Εικονοµάχους και Εικονολάτρες,#"%X"0+'3&/#$:% και τις αντίστοιχες ενέργειές τους. Στη συνέχεια.0%!"->%+07%y07%#":5%-'%-7&?7#-!>%!'%+"$%#642 ετοιµάστε ένα αρχείο παρουσίασης (ppt) στο οποίο ^!1$% θα παρουσιάσετε 0"%#-+",)$%?.#-+*.">+*+'$% εν συντοµία τα αποτελέσµατα 6'."0./2 ('"'$% της #6>%+07$% εργασίας 60()!07$% σας.,#"%+"$%'3=.",)$% '"2 O0&+#"%,#"%+0% 'W1+'.",>%'!6>."0%R=/&'"%-7&'2 -X0()$5%6.0,F('-#&%!'9F(*%!'/1-*%+07%6(*2 34$:%N"%3'.-#/0"%?.>!0"%+07%'!60./07%!'% +*&% =7-!08%+*$:%Z-+>-05% 6#.F%+*&%0",0&0!",<%,#"% _&#+0(<5%+#%("!F&"#%,#"%+#%'!60.",F%,)&+.#%+*$%?*!09.#R",<%,./-*%607%6.0,F('-#&%0"%6#.#2 J7./#$%,#"% +*$% _"986+07% '()930&+#"% 6"#% #6>% 6F&1%#"+/'$5%?',F?'$% 6>('"$% '6"X/1-#&%,#+F% +07$% `.#X'$:% J+"$% 6'.">?07$% #&#,13<$5% X)2 +*%?8-,0(*%#7+<%6'./0?0:%[0(()$%!F("-+#%#6>% X#"#5%+0% #.#X0X7O#&+"&>% '!6>."0% #&#X"4&'":%

2ο Φύλλο Εργασίας 1η πηγή Η λατρεία των ιερών εικόνων είχε διαδοθεί ευρύτατα στο χώρο της ελληνικής Εκκλησίας τους προηγούµενους αιώνες και ιδιαίτερα την εποχή µετά τον Ιουστινιανό Α και αποτελούσε µια από τις σπουδαιότερες µορφές της ευσέβειας των Βυζαντινών. Από την άλλη µεριά, δεν έλειψαν και µέσα στην ίδια την Εκκλησία εικονοκλαστικές τάσεις, σύµφωνα µε τις οποίες ο χριστιανισµός, ως καθαρά πνευµατική θρησκεία, αποκλείει τη λατρεία των εικόνων. Οι τάσεις αυτές ήταν ιδιαίτερα ισχυρές στις ανατολικές επαρχίες της αυτοκρατορίας, που ήταν πάντοτε χώρος θρησκευτικών ζυµώσεων. Εδώ εξακολουθούσαν να υπάρχουν σηµαντικά υπολείµµατα των Μονοφυσιτών και κέρδιζε συνεχώς έδαφος ο Παυλικιανισµός, µια αίρεση που ήταν εχθρική προς κάθε µορφή εκκλησιαστικής λατρείας. Πάντως την έκρηξη της υποβόσκουσας εικονοµαχίας προκάλεσε η επαφή µε τον αραβικό κόσµο. Georg Ostrogorsky, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, τόµ. Β, σελ. 25. 2η πηγή Ο προσεκτικός αναγνώστης θα πρόσεξε ότι δεν αναφέρω καν την Έβδοµη Οικουµενική Σύνοδο της Νίκαιας (787), τη σχετική µε τη διαµάχη των εικόνων και αυτό γιατί θεωρώ την εικονοµαχική έριδα ως έκφραση λειτουργικού και όχι δογµατικού προβλήµατος. Θα τολµούσα µάλιστα να πω ότι η εικονοµαχία είναι, όπως έγραψα αλλού, η εκκλησιαστική µορφή πολιτισµικών, αλλά και κοινωνικο-οικονοµικών διαφορών και τάσεων των αντικρουόµενων οµάδων, που λόγω των ιστορικών παραδόσεών τους είχαν διαφορετική τοποθέτηση στο πρόβληµα της απεικόνισης του θείου. Εννοώ εδώ ότι οι ανατολικές επαρχίες είχαν, αντίθετα µε την Ιταλία, την Ελλάδα και τα νησιά, ανεικονικές κυρίως διαθέσεις. Και αυτό γιατί οι πληθυσµοί τους επηρεάστηκαν περισσότερο από τα ιουδαϊκά, αλλά ακόµη και τα ισλαµικά δεδοµένα, και όχι, όπως έγινε µε τον ευρωπαϊκό χώρο του Βυζαντίου, από τα κλασικά ρωµαιοελληνικά λατρευτικά πρότυπα της απεικόνισης του θείου. Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ, Γιατί το Βυζάντιο, σελ. 165-166. 3η πηγή Από τον έβδοµο αιώνα και εξής εµφανίζονται στους κύκλους της βυζαντινής θεολογικής γραµµατείας πολλά πολεµικά συγγράµµατα, που απαντούν σε ιουδαϊκές επιθέσεις εναντίον του χριστιανισµού. Περισσότερο σηµαντική είναι όµως η υπόθεση για το αραβόφιλο φρόνηµα του Λέοντα Γ [...]. Οι Άραβες, που από δεκαετίες έκαναν τις επιδροµές τους µέσα στα µικρασιατικά εδάφη, δεν έφερναν µαζί τους µόνο το σπαθί, αλλά και τον πολιτισµό τους και µαζί µε αυτόν και την ιδιάζουσα µωαµεθανική αποστροφή στην παράσταση του ανθρώπινου προσώπου. Έτσι η εικονοµαχία γεννήθηκε στις ανατολικές περιοχές της αυτοκρατορίας µέσα από µιαν ιδιόµορφη συνάντηση της χριστιανικής πίστεως, που επιζητούσε την καθαρή πνευµατικότητα, µε τις διδασκαλίες αιρετικών εικονοκλαστικών κύκλων και των παλαιών χριστολογικών αιρέσεων, καθώς και µε τις επιδράσεις µη χριστιανικών θρησκειών, όπως του Ιουδαϊσµού και ιδιαίτερα του Ισλάµ. Μετά την απώθηση της στρατιωτικής επιθέσεως στην Ανατολή, άρχισε, µε την εικονοµαχία, η πάλη ενάντια στη διείσδυση των ανατολικών πολιτιστικών επιδράσεων. Georg Ostrogorsky, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, τόµ. Β, σελ. 26. 4η πηγή [...]. Στην υπηρεσία της εικονοκλαστικής κινήσεως τέθηκε και ο ίδιος ο αυτοκράτορας Λέων Γ ο Ίσαυρος, ο οποίος καταγόταν από την Ανατολή, είχε ζήσει πολλά χρόνια στις µεθοριακές περιοχές της Ανατολής και ως στρατηγός των Ανατολικών είχε έρθει σε στενή επικοινωνία µε τους Άραβες. Έτσι, η υποφώσκουσα εχθρότητα κατά των εικόνων µεταβλήθηκε σε ανοικτή εικονοµαχία. Georg Ostrogorsky, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, τόµ. Β, σελ. 26.

5η πηγή Από την αρχή κιόλας του 8ου αιώνα, το Βυζάντιο, υποχρεωµένο να υπερασπιστεί τα εδάφη που παρέµειναν υπό τη δικαιοδοσία του, όταν η Ελλάδα είχε κατακλυσθεί από τις σλαβικές εισβολές και τα παράλια και τα νησιά είχαν ερηµωθεί σχεδόν λόγω του κινδύνου των αραβικών ληστρικών επιδροµών, το Βυζάντιο στηρίχθηκε, για να εξασφαλίσει την επιβίωσή του στις ανατολικές µικρασιατικές δυνάµεις. Έτσι, λογικά, η πολιτική της Κωνσταντινούπολης θα ταυτισθεί µε τα συµφέροντα και τα ενδιαφέροντα των πληθυσµών της περιοχής αυτής. [...]. Το Βυζάντιο αναλαµβάνει τώρα την υπεράσπιση των αγροτικών πληθυσµών της ανατολικής Μικρασίας, των ελλιπώς ελληνοποιηµένων και από παλαιόθεν προσκείµενων σε ανατολίζουσες παραδόσεις: αυτές κυρίως που KEFALAIO χαρακτηρίζονται 2-3_022-051 23-09-05 από 19:26 τις ÂÏ ανεικονικές 27 λατρευτικές τάσεις. Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ, Γιατί το Βυζάντιο, σελ. 34-35. 6η πηγή È Ú ÈÎ Î Ù ÎÙ ÛÂÈ È ÕÚ Â appleúô Ï Û Ó ÎÔÏÔ ıˆ Î Ù Ì ÎÔ ÙˆÓ ÎÙÒÓ ÙË µ. ÊÚÈÎ. ªÂÙ ÙËÓ Î Ù ÎÙËÛË ÙË Ú- Ë fió (Ù ÏË 7Ô È.) ÔÈ ÛÙÚ ÙÈ ÙÔ apple Ú Û Ó, ÛÙÈ Ú ÙÔ 8Ô È., ÙÔÓ appleôúıìfi ÙÔ È Ú ÏÙ Ú Î È apple - Ù Í Ó ÙÔ ÌÂÁ Ï ÙÂÚÔ Ì ÚÔ ÙË πûapple Ó. ÂÏÈÎ Ô - ÚÔÏÔ ª ÚÙ ÏÔ, Ì ÁÈÔÚ fiìô ( Ï Ú Ë ) ÙˆÓ ºÚ - Εργασία ÁΈÓ, Î Ù ÊÂÚÂ Ó Ó ÈÙ ÛÂÈ ÙËÓ appleúô Ï Û ÙÔ Αφού διαβάσετε τις προηγούµενες πηγές και µελετήσετε Πappleèô apple ÓˆØ fiù Ó προσεκτικά Û ÓÙÚÈ Ô Ó ÔÈ ÙÚÂ, Ù την appleïô ÙˆÓ εικόνα,  ıúòó εντοπίστε και ÛÙÔ Á ÏÏÈÎfi Ô ÙÈ, fiúâè applefi Ù ÚËÓ (732). ı Úapple ÍÔ Ó Â ÎÔÏ ÊˆÙÈ. καταγράψτε µε δικά ÙËÓ Ó ÙÔÏ σας Ë Ú ÈÎ λόγια appleúô Ï ÛË τα αίτια ÛÙ Ì ÙËÛ της ÛÙËÓΕικονοµαχίας. Ú appleâè Ó ÚËÛÈÌÔappleÔÈÂ Ù È Στη Î È συνέχεια ÌÈ ÏÏË Ì ıô Ô : Ë ετοιµάστε Ú Ë Ì ένα αρχείο ÙÔ ÚÈ ÌÈÎÚÒÓ ÛÈÊˆÓ ˆÓ, ÙˆÓ ÂÈÚÔÛÈÊÒÓˆÓ, appleô Ù ÎÚ ÙÔ Ó ÔÚÔÛÂÈÚ ÙÔ ÚÔ, fiappleô Î È ÛÙ ıâúôappleôè ıëî Ó ÔÈ ÛÙÚ ÙÈÒÙ apple Ûˆ applefi ÙÈ ÛÈ ÂÚ ÓÈ Ûapple  ÙÔ. [ ]. ª παρουσίασης (ppt) στο οποίο θα παρουσιάσετε εν συντοµία τα αποτελέσµατα της εργασίας σας. Ù Ú Ô ÓÙÈÓ Û ÓÔÚ. È ÕÚ Â ÂÓ appleâúèôú - ÛÙËÎ Ó Û ÂÚÛ Â ÂappleÈ ÂÈÚ ÛÂÈ, ÏÏ ÈÂÎ ÎËÛ Ó applefi ÙÔ µ ÓÙÈÔ ÙËÓ Î ÚÈ Ú ÛÙË ªÂÛfiÁÂÈÔ. µ ÛÈ- fiìâóôè ÛÙËÓ Ù ÓÔÁÓˆÛ Î È ÙËÓ Ó ÙÈÎ ÂÌappleÂÈÚ ÙˆÓ apple Ú ÎÙÈˆÓ appleïëı ÛÌÒÓ ÙË ºÔÈÓ ÎË Î È ÙË È- Á appleùô, Ó apple ÁËÛ Ó Î È ÔÚÁ ÓˆÛ Ó Ó Ó ÍÈfiÌ Ô ÛÙfiÏÔ. ÎÔÏÔ ıˆ ÁÈÓ Ó Î ÚÈÔÈ ÙË appleúô, ÙË ƒfi- Ô, ÙË ˆ, ÙË Ã Ô, ÙË ÎÔ Î È appleôïèfiúîëû Ó Ô ÊÔÚ ÙËÓ ˆÓÛÙ ÓÙÈÓÔ appleôïë (674-678 Î È 717-718). È ÓÙÈÓÔ Ì ËÙ apple ÎÚÔ Û Ó Î È ÙÈ Ô ÊÔÚ ÙÔ ÕÚ Â Ì ÙË Ô ıâè ÙˆÓ applefiúıëùˆó ÙÂÈ- ÚfiappleÔÈ Ú ÛË ÙÔ ÁÚÔ apple Úfi È Ô ÚfiÌˆÓ ( ÓÙÈÓfi appleôïâìèîfi appleïô Ô) ÂÈ Û Π- ıâ appleâú appleùˆûë ÌappleÚÔÛÙ ÛÙËÓ appleïòúë ÛÈÊÒÓÈÔ, ÊÙÈ ÁÌ ÓÔ applefi ÏÎfi, Ì ÙÔÓ ÔappleÔ Ô Ó ÂÎÙÔÍ ÂÈ ÙÔ ÁÚfiÓ apple Ú Î Ù ÙˆÓ Â ıúòó. [ ] ÌÂ Û Ì Ô ÏÂ Ô ÌÂ Ó ÂÎÙÔÍ ÔÓÙ È Î È ÙÚ ÁÂÌ Ù Ì ÁÚfiÓ apple Ú, Î Ù ÙË Ì ıô Ô Û ÛÎÂ Û appleô appleô  ÙË- Ù ÙÔ ÁÚfiÓ apple Ú ı ÂÎÙÔÍ ÂÙ È Î Ù appleúfiûˆapple ÛÙÔ Â ıúô. Ì ÈÎ ÔÓÙÔ, Î. A. Dain, Ú ÛÈ 1943, 20 Î È 29-30. ÒÓ ÙË µ ÛÈÏÂ Ô Û Î È ÙË Ú ÛË ÙÔ ÁÚÔ apple - Úfi, ÂÓfi Ó Ô fiappleïô appleô Î Ù Î È ٠ ıúèî appleïô Î È Ù Ó ÂappleÈÓfiËÛË ÙÔ Û ÚÔ ÏÏ ÓÈÎÔ. Ú ÈÎ ÂappleÈıÂÙÈÎfiÙËÙ ÛÙË ı Ï ÛÛ ÊÙ Û ÛÙÔ applefiáâèfi ÙË ÙÔÓ 9Ô È. Ì ÙËÓ Î Ù ÎÙËÛË ÙË Ú ÙË Î È ÙË ÈÎÂÏ. 27

3ο Φύλλο Εργασίας 1η πηγή Απόψεις Λέοντος Ε για την εικονολατρία Γιατί οι Χριστιανοί παθαίνουν ήττες από τους εθνικούς; Επειδή λατρεύονται οι εικόνες [ ]! Γι αυτό σκοπεύω να τις καταστρέψω [ ]. Οι αυτοκράτορες που δέχτηκαν και λάτρεψαν τις εικόνες πέθαναν στην εξορία ή στη µάχη. Αυτοί όµως που δεν τις λάτρεψαν πέθαναν στο κρεβάτι τους και τάφηκαν µε τιµές στους αυτοκρατορικούς τάφους κοντά στο ναό των Αγ. Αποστόλων. Εγώ επιθυµώ να µιµηθώ τη δεύτερη κατηγορία και να τις καταστρέψω, για να µακροηµερεύσω και εγώ και ο γιος µου και η δυναστεία µας να βασιλεύσει ως την 4η και 5η γενιά. Scriptor incertus de Leone Bardae filio, έκδ. I. Bekker, Bonn 1842, 349. 2η πηγή Η έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας και η έναρξη της εικονοµαχίας Τον ίδιο χρόνο (726), το καλοκαίρι, ανέβρασε η θάλασσα και σαν από καµίνι σηκώθηκε ατµός από το βυθό ανάµεσα στη Θήρα και τη Θηρασία. Αυτό κράτησε κάµποσες µέρες. Στο µέσο αυτό της φοβερής φωτιάς σχηµατίστηκε ένα νέο νησί που συνενώθηκε µε το νησί Ιερά. Όπως η Θήρα και η Θηρασία, έτσι και το νεοσχηµάτιστο νησί όφειλε τη γένεσή του στην έκρηξη του ηφαιστείου και δηµιουργήθηκε στη διάρκεια της βασιλείας του αντίχριστου Λέοντος. Ο αυτοκράτορας εξήγησε αυτό το σηµάδι της θείας οργής εναντίον του µε τρόπο ευνοϊκό για τον εαυτό του και σήκωσε ακόµη πιο αναίσχυντο πόλεµο εναντίον των αγίων και σεπτών εικόνων [...]. Θεοφάνης, Χρονογραφία, έκδ. C. De Boor, τόµ. 1, Λειψία 1883. 404-405. 3η πηγή Μαζί µε τη θρησκευτικότητα συναντούσε κανείς και τη δεισιδαιµονία. Η αγάπη που είχαν οι Βυζαντινοί για τα άγια λείψανα φαίνεται από την υπερηφάνεια τους για τις µεγάλες συλλογές της Κωνσταντινούπολης. Κάθε αιώνα πρόσθεταν καινούργια λείψανα. [...]. Τα µουσεία των ιερών λειψάνων ήταν µοναδικά σε όλο τον κόσµο. Και, παρ όλο που το κράτος δεν επιθυµούσε να έρχονται στην Κωνσταντινούπολη ξένοι χωρίς άδεια, τους προσκυνητές που επιθυµούσαν να προσκυνήσουν τα ιερά λείψανα τους ενθάρρυνε πάντα και τους βοηθούσε. Η ιστορία της εικονοµαχίας µας δείχνει τι σηµασία είχαν για τους Βυζαντινούς οι άγιες εικόνες. Τα ιερά όµως αυτά αντικείµενα είχαν και µεγάλη αξία πρακτική. [...]. Άντρες και γυναίκες, [...], για να θεραπευτούν από τις αρρώστιες τους, γέµιζαν τις εκκλησίες των αγίων Αναργύρων, Κοσµά και Δαµιανού. Οι άγιοι µπορούσαν επίσης να προστατεύουν και τις πόλεις. [...]. Η δεισιδαιµονία είχε και τη σκοτεινότερη πλευρά της. Παντού υπήρχαν διάβολοι και δαίµονες. [...]. Οι κοµήτες και οι εκλείψεις ήταν προάγγελοι συµφορών. Υπήρχαν άνθρωποι που µπορούσαν να προλέγουν το µέλλον. Συνεχώς τρελοί µοναχοί ή θεόπνευστα παιδιά αναγνώριζαν µελλοντικούς αυτοκράτορες. Η αστρολογία ήταν επιστήµη. [...]. Τα όνειρα και τα οράµατα καθοδηγούσαν τα γεγονότα. Στήβεν Ράνσιµαν, Βυζαντινός Πολιτισµός, σελ. 242-246. 4η πηγή Η ξαφνική εµφάνιση της εικονοκλασίας -η λέξη, κυριολεκτικά, σηµαίνει σπάσιµο των εικόνων - [...] ήταν, φανερά, φυσική συνέπεια της µονοφυσιτικής πίστης: αν δεχθούµε µόνο τη θεία φύση του Χριστού, δεν µπορούµε λογικά να εγκρίνουµε µια δισδιάστατη ή τρισδιάστατη απεικόνισή του ως ανθρώπινου πλάσµατος. Από µια πιο πρακτική άποψη, οι εικονοκλάστες είχαν ένα ισχυρό επιχείρηµα. Επί ένα διάστηµα η λατρεία των εικόνων αυξανόταν σταθερά κι έγινε ανεξέλεγκτη: οι άγιες εικόνες λατρεύονταν µε υπερβολή και σε κάποιες περιπτώσεις χρησιµοποιούνταν ως νονοί στις βαφτίσεις. Η ενέργεια ενός αριθµού Επισκόπων από τη Μικρά Ασία να υπογράψουν µια εικονοκλαστική διακήρυξη ήταν µια κίνηση διαµαρτυρίας ενάντια σε αυτό που θεωρούσαν εξόφθαλµη ειδωλολατρία. J.J. Norwich, Σύντοµη Ιστορία του Βυζαντίου, σελ. 198-199.

5η πηγή Η εικονοµαχία έθετε ένα καίριο πολιτικό ζήτηµα των χρόνων εκείνων. Την ανασύνταξη του κράτους γύρω από σταθερά και θα λέγαµε παραδοσιακά κέντρα εξουσίας: το Παλάτι, το Πατριαρχείο, το Στράτευµα, τη Διοίκηση. Αυτά τα κέντρα ήταν που από την εποχή του Μεγάλου Κωνσταντίνου εξασφάλιζαν τη συνοχή και την άµυνα της απέραντης πολυεθνικής και πολύγλωσσης αυτοκρατορίας. Η δύναµη των µοναχών και των µοναστηριών είχε τόσο διογκωθεί την εποχή εκείνη, ώστε ουσιαστικά αποτελούσε κράτος εν κράτει. Και κυρίως ήταν δύναµη σε µεγάλο βαθµό παρασιτική και οπωσδήποτε κεντρόφυγη. Αυτή την παραλυτική δύναµη θέλησαν να περιορίσουν ή να συντρίψουν οι Ίσαυροι, εξαπολύοντας την εικονοµαχία. Αντώνης Καρκαγιάννης, Η εικονοµαχία απέτυχε, αλλά η διαδροµή της ήταν συγκλονιστική. Εργασία Αφού διαβάσετε τις προηγούµενες πηγές, εντοπίστε και καταγράψτε µε δικά σας λόγια τα αίτια της Εικονοµαχίας. Στη συνέχεια ετοιµάστε ένα αρχείο παρουσίασης (ppt) στο οποίο θα παρουσιάσετε εν συντοµία τα αποτελέσµατα της εργασίας σας.

4ο Φύλλο Εργασίας 1η πηγή Ο αυτοκράτορας δεν µπόρεσε να επιβάλει την εικονοµαχία στην απόµερη Ιταλία. Ωστόσο ο εικονοκλαστικός αγώνας στο Βυζάντιο είχε σοβαρές συνέπειες στις σχέσεις της Κωνσταντινουπόλεως µε τη Ρώµη. Μετά τη δηµοσίευση του εικονοκλαστικού διατάγµατος, που κατέστησε την εικονοµαχική διδασκαλία επίσηµο δόγµα του κράτους και της Εκκλησίας, ήταν πλέον αναπόφευκτη η ανοικτή ρήξη, που υποδαυλιζόταν από καιρό. Ο πάπας Γρηγόριος Γ, ο διάδοχος του Γρηγορίου Β, βρέθηκε στην ανάγκη να καταδικάσει σε σύνοδο τη βυζαντινή εικονοκλαστική καινοδοξία κι ο Λέων Γ, που είχε διαψευσθεί στην ελπίδα να κερδίσει τον πάπα, όπως και εκείνος στην ελπίδα του να µεταπείσει τον αυτοκράτορα, έριξε τους απεσταλµένους του Γρηγορίου Γ στη φυλακή. Τη θρησκευτική διαφωνία ακολούθησε η πολιτική αποξένωση. Πρώτες πολιτικές συνέπειες της εικονοµαχίας ήταν η διεύρυνση του χάσµατος ανάµεσα στην Κωνσταντινούπολη και τη Ρώµη και η επικίνδυνη αποδυνάµωση της θέσεως του Βυζαντίου στην Ιταλία. Georg Ostrogorsky, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, τόµ. Β, σελ. 29. 2η πηγή Η αποξένωση ανάµεσα στη Ρώµη και το εικονοκλαστικό κράτος του Βοσπόρου ευρυνόταν όλο και περισσότερο. Όσο ο πάπας πίστευε ότι µπορούσε να υπολογίσει στη βοήθεια του βυζαντινού κράτους για την αντιµετώπιση των Λογγοβάρδων και όσο καιρό δεν υπήρχε καµιά άλλη δύναµη, που θα µπορούσε να αντικαταστήσει το Βυζάντιο, η Ρώµη δεν δίσταζε να παραβλέπει τις θρησκευτικές διαφορές και να παραµένει πιστή στους αυτοκράτορες. Το 751 όµως συνέβη ένα γεγονός που έθεσε τέλος στη βυζαντινή κυριαρχία της βόρειας και κεντρικής Ιταλίας και έθαψε τις τελευταίες ελπίδες του πάπα για βοήθεια από το βυζαντινό αυτοκράτορα. Έπεσε η Ραβένα στα χέρια των Λογγοβάρδων και καταλύθηκε οριστικά το οµώνυµο εξαρχάτο. Την ίδια εποχή εµφανίστηκε στον ορίζοντα της Ρώµης µια νέα δύναµη, το ανερχόµενο κράτος των Φράγκων, που υποσχόταν ουσιαστικότερη και από πολλές απόψεις βολικότερη προστασία προς τη ρωµαϊκή Εκκλησία εναντίον των Λογγοβάρδων από ό,τι το αιρετικό Βυζάντιο. Ο ίδιος ο πάπας Στέφανος Β πέρασε τις Άλπεις και στις 6 Ιανουαρίου 754 συνάντησε το βασιλέα Πιπίνο στο Ponthion... Ο παπισµός έστρεψε τα νώτα στο βυζαντινό αυτοκράτορα και προτίµησε τη σύνδεση µε το βασιλέα των Φράγκων, από την οποία έµελλε να αναδυθεί µισό αιώνα αργότερα η δυτική αυτοκρατορία. Georg Ostrogorsky, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, τόµ. Β, σελ. 36. 3η πηγή Η εφαρµογή των αποφάσεων της συνόδου ήταν τώρα υπόθεση του αυτοκράτορα. Παντού καταστράφηκαν οι ιερές εικόνες και αντικαταστάθηκαν από κοσµικούς πίνακες. Για τη διακόσµηση των κρατικών κτιρίων αλλά και των ιερών ναών έπρεπε πια να χρησιµοποιηθούν διακοσµητικές παραστάσεις µε θέµατα από τον κόσµο των ζώων και των φυτών, κυρίως όµως εικόνες του αυτοκράτορα και ανάλογες σκηνές από πολέµους και κυνήγια, ιπποδροµίες και θεατρικά έργα, αφιερωµένα σε αυτόν. Η κοσµική τέχνη υπήρχε πάντοτε στο Βυζάντιο παράλληλα µε την εκκλησιαστική. Τώρα µόνον η τέχνη αυτή επιτρεπόταν να καλλιεργηθεί, µε σκοπό να εξυπηρετήσει την αποθέωση του αυτοκράτορα και της αυτοκρατορίας που αυτός αντιπροσώπευε. Ο Κωνσταντίνος Ε δεν απέρριπτε την τέχνη γενικά, παρά µόνο την εκκλησιαστική τέχνη και τη λατρευτική της χρήση. Έργο του αυτοκράτορα ήταν τώρα να εκριζώσει αυτή την τέχνη και αυτή τη λατρεία... Georg Ostrogorsky, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, τόµ. Β, σελ. 40-41.

α όλο και περισσότερο. Επίσης, η πνευµατική ζωή στο άτος γίνεται περισσότερο κοσµική: δεν ασχολείται µόνο ικά ζητήµατα, αλλά αρχίζει να δίνει και πάλι σηµασία ες και τα γράµµατα. µαχία επηρέασε και τη βυζαντινή τέχνη. Πολλά ζωγραφικά έργα 4η (τοιχογραφίες, πηγή ψηφιδωτά, ξύλινες αστράφηκαν. Οι εικονοµάχοι διακοσµούσαν τις εκκλησίες, λουλούδια, γεωµετρικά σχέδια, ζώα κτλ. 3.9 Σελίδα από χειρόγραφο µε τα Ιατρικά του ιοσκουρίδη. Τέλη 8ου -- αρχές 9ου αιώνα, Παρίσι, Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας. %;-*#$-"#$:%(>7'9"I$7"=%7*$#%$91K6)%9-1$2%,$#%$ :('92;#'@)1$ 2%-%921;>9)%-%$31(,?#I$2%,$1+?$<%$ 9;)&8#*98$6-,$%;-6$14#%,$#6)'0$-';$A1'@G$!"#$%&'()%&*)+,&-%&.) /0) $%&-) "1"2)/34563#&) 708) $%&9) :;)<=>?=@8) 7*A1-%#&) B2#)!''1C28) DE%;) :;) 723,"2.8) EBC;) F;$L1="<%#>9"0I$M<*#%$ NOOPI$NQRG$.K=1:1$ 2%-%9-('&*$ -8 2%->$ -8#$1,2'#'&4=8# (%#$ 9-"#$ :(>/"$ 7,>&' 9-*(,%I$1/'(410I$7")1@!'$7,>-%+)%$ K(*21$ -"0$^?)"0G$H$:>:%0I$7 &"21$%(+6-1(%$:('0$-' 7.<"21$ 9-1#>$)1$-';0$ 1,2'#')%34%$ 1431$ %(#"- 93.91,0$-"0$M;-'2(%-' ;"#</'=>68)# *)+#,-. Y$1,2'#')%34%$ 2'(; #';$-';$ SVI$':6-1$ 2%,$: Ψηφιδωτό του 6ου αιώνα: ο άγγελος αριστερά καταστράφηκε πιθανόν στη διάρκεια της Εικονοµαχίας. Κύπρος, εκκλησία Παναγίας της Αγγελόκτιστης. Γαβριήλ σε τοιχογραφία από την εκκλησία της Σάντα Μαρία Αντίκα στη Ρώµη (Ιταλία). Πολλοί εικονολάτρες, για ις διώξεις πήγαν στην Ιταλική χερσόνησο. Εκεί σώθηκαν έργα που δείχνουν ότι η καλλιτεχνική παράδοση ς -- 8ος αιώνας. ιφάτο των Αβασιδών κµή του αραβο σλαµικού κόσµου!"#$%$&'($") #*+,-.$/%).0%) 1"#2%*).$%) 34"5.$,) &1) *5675.08) 9"#4$:4*;<*) *-2).$) =*+.>4") 3+$/%.?;) @:,4A) 5.$) BCDE) @925(*F) G5.$4"#2) 9$/51<$E8) 3&#,4-1,-'50&*&# * J('92;#?$2%,$9.K')%,$-' 2>=%)'$ 2%,$ -'$ 9:6++'I$ ) a';7%4',$k%9>#,9%#$2%,$@k -'#$`@(,6$)';I$+,%-4$6=%$%;.(+';$-"0$98-"(4%0$-8#$% )"#$ :('92;#*98$ 2%,$-,0$ b';#$',$:,9-'4$)1$%+%<*$:( 7'/'='+4%$ 2%,$ -"#$ %#>)# X(,9-'@c$ d-,$71#$ :('92;#?$-"#$@=" 2%-%9-(%&14$ -'$ 93*)%$ 1 2%-%921;%9).#'0$ %:6$/@ 2%14G$!'$ 47,'$ 9;)K%4#1, 1,2'#,9)>-8#I$6-%#$2%-%9- a8>##"0$l%)%92"#60 +;J$2B%$H32.8) $%& M3N2-&*C1B4.K:;) OE&P1 7*A2-%#-(8) M!T78 5η πηγή Στη φανατική αυτή διάθεση καταστροφής αντιστάθηκε µία εξ ίσου φανατική στις πεποιθήσεις της αντιπολίτευση... Την πιο σθεναρή αντίδραση εναντίον της εικονοκλαστικής πολιτικής αντέταξαν όµως οι µοναχοί του Βυζαντίου, γι αυτό και η συµπεριφορά του αυτοκράτορα εναντίον τους ήταν ιδιαίτερα σκληρή... Οι µοναχοί άρχισαν πια να διώκονται, όχι µόνο για το εικονόφιλο φρόνηµά τους, αλλά και για τον απλό λόγο ότι ήταν µοναχοί και εξαναγκάζονταν να αποβάλουν το µοναχικό σχήµα. Πολλά µοναστήρια έκλεισαν ή µεταβλήθηκαν σε στρατώνες, σε δηµόσια λουτρά ή σε άλλα δηµόσια καταστήµατα, και κατασχέθηκαν από τον αυτοκράτορα τα απέραντα κτήµατά τους. Έτσι η εικονοµαχία στην 47 περίοδο της µεγαλύτερης οξύτητάς της στράφηκε εναντίον του πανίσχυρου βυζαντινού µοναχισµού και της µοναστικής περιουσίας. [...]. Ο στρατηγός των Θρακησίων Μιχαήλ Λαχανοδράκοντας, ο πιο ένθερµος συνεργάτης του αυτοκράτορα, έθεσε στους µοναχούς του θέµατός του το δίληµµα ή να αποτάξουν το µοναχικό σχήµα και να παντρευτούν ή να τυφλωθούν και να εξορισθούν. Το αποτέλεσµα ήταν να αρχίσει µια µαζική µετανάστευση µοναχών, ιδιαίτερα στις περιοχές της νότιας Ιταλίας, όπου ίδρυσαν καινούργια µοναστήρια και σχολεία, δηµιουργώντας έτσι νέα κέντρα ελληνικού πολιτισµού. Στο Βυζάντιο τα κύµατα της εικονοµαχίας υψώνονταν όλο και περισσότερο. Ο αυτοκράτορας [...] στράφηκε όχι µόνο εναντίον των εικόνων και των λειψάνων των Αγίων, αλλά απαγόρεψε ακόµη και τη λατρεία των Αγίων καθώς και της Θεοτόκου. George Ostrogorsky, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, τόµ. Β, σελ. 41-42. ν εξουσία στο Αραβο σλαµικό Χαλιφάτο πήραν οι Αβασίδες. Η διοίκηση στο Χαν Αβασιδών επηρεάστηκε πολύ από τους θεσµούς που υπήρχαν παλιότερα στο των Σασανιδών. Η εξουσία περνάει σιγά σιγά από τους Άραβες και σε άλλους µάνους. Από τον 9ο αιώνα ο χαλίφης αρχίζει να χάνει τις πολιτικές και στρατιωτικές του και περιορίζεται στις θρησκευτικές. Παράλληλα ο αραβο σλαµικός κόσµος χωρίζεται σε πολλά µουσουλµανικά κράτη. Αυτή την περίοδο η αραβο σλαµική αλλάζει: οι µουσουλµάνοι είναι πια περισσότεροι από όσους πιστεύουν σε άλλες ς. Από τον 9ο αιώνα και µετά το εµπόριο και η βιοτεχνία αναπτύσσονται και ακµάράµµατα, οι επιστήµες και οι τέχνες. 47 16/4/2010 10:07:13!ì Εργασία Αφού διαβάσετε τις προηγούµενες πηγές και παρατηρήσετε προσεκτικά τις εικόνες, εντοπίστε και καταγράψτε µε δικά σας λόγια τις συνέπειες της Εικονοµαχίας. Στη συνέχεια ετοιµάστε ένα αρχείο παρουσίασης (ppt) στο οποίο θα παρουσιάσετε εν συντοµία τα αποτελέσµατα της εργασίας σας.

4η πηγή Λεπτοµέρεια από τη Γέννηση: το σπήλαιο, Μονή Λατόµου, Θεσσαλονίκη, 5ος-6ος αι. Ψηφιδωτόό πορτρέέτο του Αγίίου Απολλιναρίίου, βασιλικήή του Αγίίου Απολλιναρίίου, Ραβέένα, 6ος αι. Η Π α ν α γ ίί α η Β ρ ε φ ο κ ρ α τ ο ύύ σ α, τοιχογραφίία απόό την εκκλησίία της Santa Maria Antiqua, Ρώώµμη, 7ος- 8ος αι.

Εργασία 1) Παρατηρήστε προσεκτικά τις φωτογραφίες των θρησκευτικών χώρων της πρώτης και της δεύτερης πηγής. Συζητήστε µεταξύ σας τις σας προκαλεί το ενδιαφέρον. 2) Ποιες οµοιότητες εντοπίζετε µεταξύ ισλάµ και ιουδαϊσµού; Συζητήστε γιατί µπορεί να συµβαίνει αυτό. 3) Παρατηρήστε προσεκτικά τις φωτογραφίες της τρίτης πηγής. Συζητήστε µεταξύ σας τι σας προκαλεί το ενδιαφέρον. 4) Ποιες διαφορές εντοπίζετε ανάµεσα στις φωτογραφίες της τρίτης και τέταρτης πηγής; Συζητήστε γιατί µπορεί να συµβαίνει αυτό. 5) Φανταστείτε την εκκλησία της ενορίας σας χωρίς εικόνες. Θα άλλαζε κάτι στην ατµόσφαιρα του χώρου ή στην ψυχική σας διάθεση µέσα σε αυτόν; 6) Καταγράψτε αρχικά τις διαφορές που εντοπίσατε ανάµεσα στην ασιατική (ιουδαϊκή-ισλαµική) και την ελληνορωµαϊκή παράδοση ως προς τη θρησκευτική τέχνη. Στη συνέχεια ετοιµάστε ένα αρχείο παρουσίασης (ppt) όπου θα παρουσιάζετε συνοπτικά τις διαφορές αυτές. Μπορείτε να προσθέσετε σχετικό φωτογραφικό υλικό από την ακόλουθη ιστοσελίδα: http:// www.hellenichistory.gr ή κατόπιν δικής σας αναζήτησης.

6ο Φύλλο Εργασίας 1η πηγή Σε αντίθεση προς τους εικονόφιλους που θεωρούσαν την εικόνα ως σύµβολο σε νεοπλατωνική έννοια, ο Κωνσταντίνος Ε, ξεκινώντας από τις µαγικές ανατολικές αντιλήψεις, υποστήριζε την πλήρη ταυτότητα ακόµη και την οµοουσιότητα της εικόνας µε το πρωτότυπο. Ιδιαίτερα όµως αντέδρασε εναντίον της απεικονίσεως του Χριστού, στηριζόµενος στις παλαιές χριστολογικές αντιλήψεις και ξεπερνώντας µε τον τρόπο αυτό τα επιχειρήµατα των παλαιότερων εικονοµάχων, οι οποίοι καταπολεµούσαν τη λατρεία των εικόνων σας αναβίωση της ειδωλολατρίας. Οι εικονόφιλοι, όπως ο πατριάρχης Γερµανός και κυρίως ο Ιωάννης ο Δαµασκηνός, δικαιολογούσαν την απεικόνιση του Χριστού µε βάση την ενσάρκωση, ενώ την παράσταση του Σωτήρος στην ανθρώπινη µορφή του τη χρησιµοποιούσαν σαν επιβεβαίωση του γεγονότος της ενσαρκώσεώς του. Αντίθετα ο Κωνσταντίνος Ε απέρριπτε τη δυνατότητα της πραγµατικής απεικονίσεως του Χριστού, επιµένοντας στη θεία του φύση. Έτσι το ζήτηµα των εικόνων συνδέθηκε και από τις δύο παρατάξεις µε τη χριστολογική δογµατική διδασκαλία. Στην πραγµατικότητα η εικονοµαχία αποτελεί συνέχεια των αρχαίων χριστολογικών ερίδων σε νέα µορφή. Georg Ostrogorsky, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, τόµ. Β, σελ. 38-39. 2η πηγή Τα επιχειρήµατα των εικονοκλαστών Οι εικόνες αναπληρώνουν τα είδωλα και άρα αυτοί που τις προσκυνούν είναι ειδωλολάτρες. Όµως δεν πρέπει να προσκυνούµε κατασκευάσµατα των ανθρώπινων χεριών και κάθε είδους οµοίωµα. Πληροφόρησέ µε ποιος µας άφησε ως κληρονοµιά αυτήν την παράδοση, δηλαδή να σεβόµαστε και να προσκυνούµε κατασκευάσµατα χεριών, και εγώ θα συµφωνήσω ότι αυτό είναι νόµος του Θεού. Επιστολή του Λέοντος Γ στον πάπα Γρηγόριο Β, στο: M. Kaplan, Βυζάντιο και Ελλάδα, µετ. Μ. Βαρέπας, εκδ. Α. Δεληθανάσης, Αθήνα 1994, 158. 3η πηγή Τα επιχειρήµατα των εικονολατρών Προσκυνώ και σέβοµαι το Σταυρό και τη λόγχη, τον κάλαµο και το σπόγγο, µε τα οποία οι θεοκτόνοι Ιουδαίοι βασάνισαν και ύβρισαν και τέλος σκότωσαν τον Κύριό µου, γιατί όλα αυτά στάθηκαν όργανο του έργου της σωτηρίας των ανθρώπων. Πώς, λοιπόν, να µην προσκυνήσω και τις εικόνες που κατασκευάζουν οι πιστοί µε αγαθή προαίρεση και µε σκοπό τη δοξολογία και την ανάµνηση των παθηµάτων του Χριστού; Ότι δεν προσκυνώ την ύλη, είναι φανερό. Διότι, αν καταστραφεί το σχήµα ενός σταυρού που είναι κατασκευασµένος από ξύλο, το ρίχνω στη φωτιά να καεί. Το ίδιο συµβαίνει και µε το ξύλο των εικονισµάτων, όταν καταστραφεί. Ιωάννης Δαµασκηνός, Περί εικόνων, µετ. Λ. Τσακτσίρας, στο: Λ. Τσακτσίρας-Ζ. Ορφανουδάκης-Μ. Θεοχάρη, Ιστορία Ρωµαϊκή και Βυζαντινή, ΟΕΔΒ, Αθήνα 1999, σελ. 183. 4η πηγή Επειδή ο Χριστός γεννήθηκε από Πατέρα Απερίγραπτο, δεν µπορεί να έχει µορφή [...]. Όµως, από τη στιγµή που ο Χριστός γεννήθηκε από Μητέρα περιγραπτή, έχει φυσικά µορφή που µοιάζει µε αυτή της Μητέρας Του. Και αν δεν ήταν δυνατό να απεικονιστεί µέσω της τέχνης, αυτό θα σήµαινε ότι γεννήθηκε µόνο από τον Πατέρα και ότι δεν ενσαρκώθηκε. Αυτό όµως είναι αντίθετο προς τη θεία οικονοµία της σωτηρίας µας. Άγιος Θεόδωρος ο Στουδίτης, 3η ανασκευή, ch. 2. P.G. XCIX, στ. 417 C.

5η πηγή Η νίκη της Ορθοδοξίας δεν έγινε οριστική παρά µόνο µετά το θάνατο του Θεόφιλου, όταν η χήρα του Θεοδώρα ανέλαβε την αντιβασιλεία. Υπό τον πατριάρχη Μεθόδιο, έναν από τους οµολογητές της πίστεως, η λατρεία των εικόνων αποκαταστάθηκε οριστικά στη σύνοδο του 842 στην Κωνσταντινούπολη, επιβεβαιώνοντας τις αποφάσεις που τέθηκαν σε ισχύ από τη Σύνοδο της Νίκαιας. Οµοίως, έριξε ανάθεµα ενάντια στους εικονοκλάστες. Την πρώτη Κυριακή της Σαρακοστής, στις 11 Μαρτίου 843, διακηρύχθηκε στην Αγία Σοφία η αποκατάσταση της λατρείας των εικόνων. Από τότε, κάθε χρόνο την ηµέρα αυτή η Εκκλησία εορτάζει τη µνήµη του «Θριάµβου της Ορθοδοξίας» επάνω στους εικονοκλάστες και, παράλληλα, στις προγενέστερες αιρέσεις. R.P. Boris Bobrinskoy, Σύντοµη Ανασκόπηση της Εικονοµαχίας. Εργασία α) Αφού διαβάσετε προσεκτικά τις προηγούµενες πηγές, καταγράψτε τα κυριότερα επιχειρήµατα των εικονοµάχων και των εικονολατρών και ετοιµάστε ένα παιχνίδι ρόλων µε το οποίο θα τα παρουσιάσετε στην ολοµέλεια της τάξης. β) Τι γιορτάζεται την Κυριακή της Ορθοδοξίας; Ποια είναι η επίσηµη θέση της Ορθόδοξης Εκκλησίας όσον αφορά το ζήτηµα των εικόνων;