Περιεχόμενα Πρόλογος συγγραφέων... 7 Εισαγωγή... 9 Πώς να διαβάσετε αυτό το βιβλίο... 11 Απλές συμβουλές για την ώρα των εξετάσεων... 13 Βασικές γνώσεις για τα νοσοκομεία και τους νοσηλευτές... 17 Κατάλογος ερωτήσεων... 21 Α: Αξιολόγηση ζωτικών σημείων... 21 Β: Χορήγηση φαρμάκων... 35 Γ: Μετάγγιση αιμορραγίες... 41 Δ: Εκτέλεση καρδιοαναπνευστικής αναζωογόνησης... 51 Ε: Βασικός εξοπλισμός χειρουργείου... 55 Στ: Χρήση οξυγόνου τραχειοστομία... 61 Ζ: Προσωπικό οργάνωση κανονισμοί χειρουργείου... 65 Η: Αποστείρωση απολύμανση... 77 Θ: Κίνδυνοι στο χειρουργείο... 83 Ι: Αντιμετώπιση εκτάκτων και ειδικών περιστατικών στο χειρουργείο... 87 ΙΑ: Αναισθησία... 89 ΙΒ: Φροντίδα ασθενών... 99
ΒΑΣΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΕΣ Οι νοσηλευτές διακρίνονται σε νοσηλευτές πανεπιστημιακής εκπαίδευσης (Π.Ε.), τεχνολογικής εκπαίδευσης (Τ.Ε.) και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (Δ.Ε.). Τα προσόντα του νοσηλευτικού προσωπικού διακρίνονται σε τυπικά (πτυχίο, προϋπηρεσία, εξειδίκευση) και σε ουσιαστικά (επαγγελματική κατάρτιση, υ- πηρεσιακό ενδιαφέρον, υπευθυνότητα, ποιοτική απόδοση, ποσοτική απόδοση, αντοχή και υπομονή).
18 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΕΙΟΥ Ένας νοσηλευτής πρέπει: Να είναι ευχάριστος Να είναι φιλικός Να είναι συνεργάσιμος Να είναι τυπικός Να είναι ευγενής Να είναι υπομονετικός Να είναι ακριβής Να έχει θετική σκέψη Το νοσοκομείο είναι ο ειδικά διαμορφωμένος και επανδρωμένος χώρος όπου παρέχεται ιατρική και νοσηλευτική περίθαλψη. Ο σκοπός του νοσοκομείου είναι η νοσηλεία των ασθενών, η πρόληψη εμφάνισης νόσου, η πρόληψη μετάδοσης νόσου, η εκπαίδευση σπουδαστών σχολών επαγγελμάτων υγείας και η έρευνα επιστημών υγείας. Το νοσηλευτικό τμήμα είναι ο χώρος του νοσοκομείου όπου νοσηλεύονται οι ασθενείς. Ο αριθμός των ασθενών ποικίλλει ανάλογα με τη χωρητικότητα του νοσοκομείου. Η εύρυθμη λειτουργία του νοσηλευτικού τμήματος εξαρτάται από τα εξής: Οργάνωση νοσηλευτικής ιατρικής υπηρεσίας Καταλληλότητα των χώρων Επάρκεια υλικού-δυναμικού Καλή συνεργασία προσωπικού Προκειμένου ένα δωμάτιο να είναι κατάλληλο για να διαμείνει ένας ασθενής πρέπει να πληροί τις ακόλουθες προϋποθέσεις: Να είναι ευρύχωρο Να είναι ευάερο και ευήλιο Να μην είναι κοντά σε πηγές θορύβου Να έχει ανοιχτό χρώμα Να έχει εύκολα καθαριζόμενο δάπεδο Να μην έχει πολλές γωνίες και εσοχές Να έχει λιτή και ευχάριστη διακόσμηση
ΒΑΣΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΕΣ 19 Να μην έχει περιττά έπιπλα Να έχει ντουλάπα και τουαλέτα Το τμήμα επειγόντων περιστατικών είναι ο χώρος της πρώτης επαφής του α- σθενούς με το νοσοκομείο. Είναι εφοδιασμένο με υγειονομικό υλικό και από το απαραίτητο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό για την αντιμετώπιση έ- κτακτων περιστατικών. Ο ρόλος του νοσηλευτή κατά την εισαγωγή του ασθενούς στο τμήμα επειγόντων περιστατικών περιλαμβάνει τα εξής: Αξιολόγηση κατάστασης αρρώστου Τοποθέτηση στο εξεταστικό κρεβάτι και κλήση του ιατρού Καταγραφή στοιχείων αρρώστου Λήψη ζωτικών σημείων και ηλεκτροκαρδιογραφήματος Βοήθεια κατά την εξέταση Εργαστηριακές εξετάσεις Ενημέρωση νοσηλευτικού τμήματος για την εισαγωγή του ασθενούς Ενημέρωση ασθενούς και συγγενών του Κλήση τραυματιοφορέα Ο ρόλος του νοσηλευτή κατά την εισαγωγή του ασθενούςστο Νοσηλευτικό Τμήμα περιλαμβάνει τα εξής: Συνοδεία του αρρώστου μέχρι το νοσηλευτικό τμήμα Παράδοση του φακέλου του ασθενούς στην Προϊσταμένη Ενημέρωση του ασθενούς Σύσταση του ασθενούς με τους άλλους ασθενείς Λήψη ζωτικών σημείων και νοσηλευτικού ιστορικού Ειδοποίηση ιατρού για να εξετάσει εκ νέου τον ασθενή Ο ρόλος του νοσηλευτή κατά την εξέταση του ασθενούς στο Νοσηλευτικό Τμήμα περιλαμβάνει τα εξής: Ενημέρωση του ασθενούςγια την εξέταση, το σκοπό της και τη διαδικασία της Προετοιμασία των οργάνων που πρόκειται να χρησιμοποιηθούν Τοποθέτηση του ασθενούς στη σωστή θέση Συλλογή δειγμάτων και έγκαιρη αποστολή τους
20 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΕΙΟΥ Ο ρόλος του νοσηλευτή κατά την έξοδο του ασθενούς από το Νοσηλευτικό Τμήμα περιλαμβάνει τα εξής: Ετοιμασία εξιτηρίου Ειδοποίηση συγγενών Χορήγηση γραπτών και προφορικών οδηγιών σχετικά με την ενδεικνυόμενη φυσική δραστηριότητα, τη φαρμακευτική αγωγή, τη δίαιτα και την η- μερομηνία επανεξέτασης Συγκέντρωση προσωπικών ειδών ασθενούς Παράδοση του φακέλου του ασθενούς στο αρχείο του νοσοκομείου
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ Σελίδα 28 από 38 ΧΕΙΡΟΥΡΓΕΙΟΥ Ν Α: Αξιολόγηση ζωτικών σημείων 1. Ποια είναι η φυσιολογική θερμοκρασία του σώματος; Η φυσιολογική θερμοκρασία του σώματος είναι 36-37 C. 2. Τι ονομάζουμε υπερθερμία και τι υποθερμία του σώματος; Η φυσιολογική θερμοκρασία του σώματος είναι 36-37 C. Είναι η θερμοκρασία στην οποία επιτυγχάνεται η καλύτερη δυνατή λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού. Υποθερμία ονομάζουμε την ελάττωση της θερμοκρασίας στο εσωτερικό του σώματος κάτω από τους 35 C. Η υποθερμία μπορεί να εμφανιστεί σε υγιή άτομα που βρίσκονται σε κακές συνθήκες χωρίς προετοιμασία ή να προσβάλει άτομα που πάσχουν από συγκεκριμένες παθήσεις. Μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε θάνατο του ασθενούς μέσα σε λίγες ώρες, σε περίπτωση που δεν αναγνωριστεί και δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα. Η υποθερμία συνοδεύεται από τα εξής συμπτώματα:
22 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΕΙΟΥ Θερμόμετρο μασχάλης Μυϊκό τρόμο Εγρήγορση Σημεία σύγχυσης Κακή άρθρωση λόγου Άτσαλες κινήσεις Αλλοιώσεις στον τρόπο της βάδισης Σε θερμοκρασίες μικρότερες από 32 C, ο ασθενής παραπονείται ότι κρυώνει, δεν υπάρχει πια τρόμος, το επίπεδο συνείδησης του ασθενή είναι μειωμένο, οι κόρες των ματιών κινούνται αργά ή μένουν ακίνητες και διασταλμένες, οι σφυγμοί είναι ελάχιστοι ή ανύπαρκτοι, η συστολική πίεση είναι πολύ χαμηλή, οι αναπνοές ελάχιστες και το ηλεκτροκαρδιογράφημα μπορεί να δείχνει κολπική ή κοιλιακή μαρμαρυγή. Λέμε ότι έχουμε δεκατική πυρετική κίνηση (πυρετικά δέκατα) όταν η θερμοκρασία του σώματος είναι 37,2-37,6 C και συνοδεύεται από ελαφρά εφίδρωση και αδυναμία. Η θερμοκρασία αυτή εμφανίζεται συνήθως κατά τις απογευματινές ώρες. Υπερπυρεξία ονομάζεται η κατάσταση κατά την οποία η θερμοκρασία του ανθρώπινου σώματος υπερβαίνει τους 40 C. Η υπερπυρεξία συνοδεύεται από τα εξής συμπτώματα: Πολύ χλωμό πρόσωπο Αίσθηση ρίγους Κροτάλισμα των χειλιών Γενικευμένος πόνος Ιδρώτες Πονοκέφαλος
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ 23 3. Να αναφέρετε αιτίες που προκαλούν αύξηση της φυσιολογικής θερμοκρασίας του οργανισμού. Αύξηση της φυσιολογικής θερμοκρασίας του οργανισμού προκαλούν τα εξής: Αυξημένη θερμοκρασία περιβάλλοντος Ηλικία (διαταραχή θερμορυθμιστικού κέντρου) Στρες Ορμονική διαταραχή (πριν την έμμηνη ρύση) Σωματική άσκηση Τροφή Ενδύματα Φάρμακα 4. Δώστε τον ορισμό του αρτηριακού σφυγμού. Αρτηριακός σφυγμός είναι ο ρυθμικός παλμός που προκαλείται από τη διαδοχική συστολή και διαστολή του αρτηριακού τοιχώματος, η οποία με τη σειρά της προκαλείται από τα κύματα αίματος που εκτοξεύει η καρδιά (μέσω της αορτής προς την περιφέρεια). Όταν μετράμε το σφυγμό, μετράμε τους παλμούς που γίνονται μέσα σε ένα λεπτό. 5. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του αρτηριακού σφυγμού; Τα χαρακτηριστικά του αρτηριακού σφυγμού είναι τα εξής: Συχνότητα (60-80) Ρυθμός (ρυθμικός ή άρρυθμος) Μέγεθος (ισχυρός, αδύνατος, νηματοειδής) Τάση Ομοιομορφία 6. Τι ονομάζουμε αρτηριακή πίεση, σε τι διακρίνεται αυτή και σε τι μετράται; Αρτηριακή πίεση ονομάζεται η πίεση που ασκεί το αίμα στα τοιχώματα των αρτηριών. Η αρτηριακή πίεση είναι το αίτιο της κυκλοφορίας του αίματος από την καρδιά προς τα όργανα της περιφέρειας και οφείλεται στην εναλλασσόμενη συστολή των κόλπων και των κοιλιών της καρδιάς. Οι τιμές της φυσιολογικής αρτηριακής πίεσης εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες όπως η σωματική δραστηριότητα, η λήψη φαγητού και η
24 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΕΙΟΥ ηλικία του ασθενούς. Η πίεση μετριέται με ειδικές συσκευές, οι οποίες ονομάζονται πιεσόμετρα. Οι μονάδες που χρησιμοποιούνται είναι τα χιλιοστά της στήλης υδραργύρου (mm Hg). Η αρτηριακή πίεση διακρίνεται σε συστολική (μεγάλη πίεση) και σε διαστολική (μικρή πίεση). Η συστολική πίεση είναι η πίεση που ανταποκρίνεται στην πίεση του αίματος τη στιγμή που συστέλλεται η καρδιά. Η διαστολική πίεση που ανταποκρίνεται στην πίεση του αίματος τη στιγμή που διαστέλλεται η καρδιά, ανάμεσα σε δύο διαδοχικές συστολές. Η αρτηριακή πίεση μετράται με το πιεσόμετρο, το οποίο μπορεί να είναι υδραργυρικό, ηλεκτρονικό, ή μηχανικό. Οι μονάδες που χρησιμοποιούνται είναι τα χιλιοστά της στήλης υδραργύρου (mm Hg). Η αρτηριακή πίεση αποδίδεται με δύο αριθμούς: 13/9, 16/11 κ.λπ., από τους οποίους ο πρώτος αναφέρεται στη συστολική και ο δεύτερος στη διαστολική πίεση. Μέτρηση αρτηριακής πίεσης 7. Τι ονομάζουμε υπέρταση; Υπέρταση ονομάζεται η παρατεταμένη ή μόνιμη αύξηση της αρτηριακής πίεσης πάνω από τα φυσιολογικά όρια και ενώ το άτομο βρίσκεται σε ηρεμία, δηλαδή σε τιμές πάνω από 100/150 mm Hg. Συχνά οι α-
ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ 25 σθενείς παραπονούνται για πονοκεφάλους, αϋπνίες, ζαλάδες, αιμορραγία από τη μύτη και ιλίγγους. Η υπέρταση μπορεί σε ορισμένες καταστάσεις να προκαλέσει πνευμονικό οίδημα, εγκεφαλική αιμορραγγία, καρδιακή ανεπάρκεια ή και έμφραγμα του μυοκαρδίου. 8. Τι ονομάζουμε υπόταση; Υπόταση ονομάζεται η μείωση της αρτηριακής πίεσης κάτω από τα φυσιολογικά όρια, δηλαδή σε τιμές μικρότερες από 100 mm Hg. 9. Τι ονομάζουμε κεντρική φλεβική πίεση; Κεντρική φλεβική πίεση ονομάζουμε την πίεση του αίματος που κυκλοφορεί στις φλέβες, με κατεύθυνση από τα τριχοειδή προς τον δεξιό κόλπο. 10. Με ποιους μηχανισμούς επιτελείται η ρύθμιση της αναπνοής; Η αναπνοή ρυθμίζεται από το αναπνευστικό κέντρο που βρίσκεται στον προμήκη μυελό. Παράγοντες που επηρεάζουν τη συχνότητα της αναπνοής είναι: Συγκέντρωση οξυγόνου στο αίμα Ομιλία Κατάποση Τραγούδι Γέλιο Κλάμα Βήχας Θερμοκρασία του σώματος Σωματική άσκηση Άγχος