ίκτυο Παράκτιας Πρακτικής Newsletter Τεύχος 2 - Φθινόπωρο 2004 www.coastalpractice.net Την ελληνική έκδοση του newsletter επιµελείται το ίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS Υπεύθυνος Σύνταξης: Μ. Θεοδωρόπουλος Σε αυτό το τεύχος συνεργάστηκαν Ν. Χρυσόγελος Α. Μητροπούλου Ο Βιώσιµος Τουρισµός στο επίκεντρο του ικτύου Παράκτιας Πρακτικής Μετά τους πρώτους έξη µήνες υλοποίησης του προγράµµατος INTERREG IIIC Coastal Practice Network, το ίκτυο Παράκτιας Πρακτικής µέσα από την ανταλλαγή πρακτικών εµπειριών και πληροφοριών έχει παρουσιάσει σηµαντική πρόοδο σε ότι αφορά τη δηµιουργία Ποιοτικών εικτών για την πιστοποίηση του βιώσιµου παράκτιου τουρισµού. Οι εταίροι του ικτύου έχουν ήδη παρουσιάσει τις προσπάθειες και τα εργαλεία πιστοποίησης των ποιοτικών χαρακτηριστικών του βιώσιµου τουρισµού στις χώρες τους. Το επόµενο βήµα είναι η ανάπτυξη µιας σειράς Ποιοτικών εικτών για βιώσιµους παράκτιους τουριστικούς προορισµούς, που θα είναι σε πλήρη σύµπραξη µε ήδη υπάρχουσες προσπάθειες και εργαλεία πιστοποίησης (π.χ. Γαλάζιες Σηµαίες, Green Coast Award, Seaside Award κ.α.) αλλά θα είναι προσαρµοσµένα στις σηµερινές ανάγκες και το επιστηµονικό κεκτηµένο. Αυτοί οι Ποιοτικοί είκτες και το εργαλείο Πιστοποίησης (quality label) θα σχεδιαστούν µε τέτοιο τρόπο ούτως ώστε να είναι εφαρµόσιµα σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και οι βασικοί παράγοντες που θα ληφθούν υπόψη αφορούν θέµατα ασφάλειας, περιβαλλοντικής απόδοσης, προστασίας της φύσης, του τοπίου και των πολιτιστικών χαρακτηριστικών κάθε περιοχής, αλλά και ζητήµατα που άπτονται του προσφερόµενου επιπέδου τουριστικών υπηρεσιών. Η πιο σηµαντική επιδίωξη είναι να εξασφαλιστεί ότι οι Ποιοτικοί είκτες και το εργαλείο Πιστοποίησης θα είναι µετρήσιµα και προσαρµοστικά σε οποιαδήποτε χωρική ενότητα και χρονική στιγµή, καθώς και ότι θα καλύπτουν και τις τρεις διαστάσεις της βιωσιµότητας, κοινωνικές, περιβαλλοντικές και οικονοµικές παραµέτρους δηλαδή. Στα πλαίσια του ικτύου Παράκτιας Πρακτικής και µετά από πρωτοβουλία του ικτύου ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS, επτά ξενοδοχεία της GRECOTEL συµφώνησαν να τοποθετήσουν στον χώρο τους ενηµερωτικά ταµπλό µε πληροφορίες στην Αγγλική γλώσσα σχετικά το παράκτιο/ θαλάσσιο περιβάλλον της Ελλάδας, τον βιώσιµο τουρισµό αλλά και να ενθαρρύνουν περαιτέρω την περιβαλλοντικά υπεύθυνη συµπεριφορά των τουριστών και των τουριστικών επιχειρήσεων. Τα ξενοδοχεία της GRECOTEL που τοποθέτησαν τα ενηµερωτικά ταµπλό είναι τα εξής:! GRECOTEL Rythimna Beach, Αδελιανός Κάµπος, Ρέθυµνο Κρήτης! GRECOTEL Creta Palace, Μυσσίρια, Ρέθυµνο Κρήτης! GRECOTEL Elounda Village, Ελούντα, Άγιος Νικόλαος Κρήτης! GRECOTEL Corfu Imperial, Κοµµένο, Γουβιά Κέρκυρας! GRECOTEL Daphnila Bay, ασσιά, Κέρκυρα! GRECOTEL Pella Beach, Κασσάνδρα Χαλκιδικής! GRECOTEL Royal Park, Μαρµάρι, Κως Τα ξενοδοχεία αυτά είναι µόνο η αρχή µιας φιλόδοξης πιλοτικής προσπάθειας συνεργασίας και διαλόγου µεταξύ τουριστικών επιχειρήσεων και του ικτύου ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS µε αντικείµενο τα θέµατα του βιώσιµου τουρισµού σε παράκτιες περιοχές καθώς και πιστοποίησης, ελέγχου και προβολής των ποιοτικών χαρακτηριστικών µιας τουριστικής επιχείρησης ή ενός παράκτιου ήµου. Το πιλοτικό αυτό πρόγραµµα θα επεκταθεί και σε άλλα ξενοδοχεία το 2005, ενώ αντίστοιχη πρωτοβουλία προβολής των ποιοτικών χαρακτηριστικών και ενηµέρωσης των επισκεπτών ετοιµάζεται και σε επίπεδο παράκτιων ήµων. 1
Τον Ιούνιο- Ιούλιο του 2005, το ίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ, στα πλαίσια του ικτύου Παράκτιας Πρακτικής, θα διοργανώσει ένα τριήµερο εργαστήριο/ σεµινάριο στη Σίφνο µε θέµα τη συµβολή των εργαλείων συµµετοχικού σχεδιασµού και διαβούλευσης στη βιώσιµη ανάπτυξη παράκτιων περιοχών, µε συµµετέχοντες επιστήµονες, διοικητικούς και κοινωνικούς εταίρους από πολλές Ευρωπαϊκές χώρες και την Ελλάδα. Επίσης θα διοργανωθούν για δεύτερη συνεχόµενη χρονιά διεθνή εθελοντικά προγράµµατα στη Σίφνο και τη Σαµοθράκη µε την υποστήριξη των αντίστοιχων ήµων. ιεθνές Σεµινάριο «Εργαλεία και τεχνικές συµµετοχικού σχεδιασµού για τη βιώσιµη ανάπτυξη νησιωτικών και παράκτιων περιοχών», Σίφνος, 10-14 Ιουνίου 2005. Στο πλαίσιο των δράσεων του Ευρωπαϊκού προγράµµατος INTERREG IIIC Coastal Practice Network, το ίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS θα υλοποιήσει µεταξύ άλλων, στις 10-13 Ιουνίου 2005 στη Σίφνο, ένα τετραήµερο διεθνές σεµινάριο µε θέµα «Εργαλεία και τεχνικές συµµετοχικού σχεδιασµού για τη βιώσιµη ανάπτυξη νησιωτικών και παράκτιων περιοχών». Στο σεµινάριο θα συµµετάσχουν οι εταίροι του προγράµµατος Coastal Practice Network (21 φορείς από 11 χώρες Πανεπιστήµια και ερευνητικά κέντρα, αυτοδιοίκηση και ΜΚΟ) αλλά και κοινωνικοί εταίροι από τη Ελλάδα (ακαδηµαϊκοί, εκπρόσωποι της Αυτοδιοίκησης, απασχολούµενοι σε περιβαλλοντικές ΜΚΟ) που ασχολούνται µε ζητήµατα ανάπτυξης και διαχείρισης παράκτιων και νησιωτικών περιοχών. Το είναι ένα ευρωπαϊκό δίκτυο Περιφερειών, ήµων, Πανεπιστηµίων, Ερευνητικών Κέντρων και Μη-Κυβερνητικών Οργανισµών, που αποσκοπεί στην ανταλλαγή πληροφοριών, εµπειριών και καλών πρακτικών για τη βιώσιµη διαχείριση και ανάπτυξη των παράκτιων περιοχών της Ευρώπης. Στα πλαίσια του προγράµµατος INTERREG IIIC-, θα πραγµατοποιούνται µια σειρά από διεθνή συνέδρια και σεµινάρια, όπως αυτό της Σίφνου, που στοχεύουν στην ανταλλαγή καλών πρακτικών ανάµεσα στους εταίρους του προγράµµατος και τη µεταφορά τεχνογνωσίας στις τοπικές κοινωνίες. Οι 30 συµµετέχοντες θα έχουν τη ευκαιρία αφενός να παρακολουθήσουν εξειδικευµένες διαλέξεις και παρουσιάσεις καλών πρακτικών να ανταλλάξουν εµπειρίες µε καταξιωµένους ειδικούς σε ζητήµατα βιώσιµης ανάπτυξης από όλη την Ευρώπη και αφετέρου να συµβάλουν στη διαµόρφωση βιώσιµων αναπτυξιακών επιλογών και προτάσεων για τα ελληνικά νησιά µε έµφαση στην Σίφνο. Πιο ειδικά στόχοι του διεθνούς σεµιναρίου είναι:! Η παρουσίαση εργαλείων και τεχνικών συµµετοχικού σχεδιασµού για µια πιο ολοκληρωµένη και ορθολογική διαχείριση των παράκτιων και νησιωτικών περιοχών.! Η µεταφορά των Ευρωπαϊκών εµπειριών και καλών πρακτικών σχετικά µε τη βιώσιµη ανάπτυξη παράκτιων και νησιωτικών περιοχών, σε τοπικό και εθνικό επίπεδο.! Η ενηµέρωση και κατάρτιση των ελλήνων συµµετεχόντων γύρω από κρίσιµα θέµατα που άπτονται της βιώσιµης ανάπτυξης νησιωτικών και παράκτιων περιοχών.! Η ανάπτυξη συγκεκριµένων προτάσεων για τη προώθηση βιώσιµων µοντέλων ανάπτυξης στη Σίφνο, µε έµφαση στον οικολογικά βιώσιµο τουρισµό και την τοπική παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών.! Η παρουσίαση του προγράµµατος και η περαιτέρω δικτύωση φορέων που ασχολούνται µε τη παράκτια ζώνη στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Συνοπτικό πρόγραµµα Σεµιναρίου: 9 Ιουνίου Άφιξη συµµετεχόντων στη Σίφνο 10 Ιουνίου Εγγραφές 2
1 η Ενότητα Πρωινή συνεδρία! Παρουσίαση προγράµµατος COPRANET! Παρουσίαση της Ευρωπαϊκής πολιτικής για τις παράκτιες ζώνες! Παρουσίαση καλών παραδειγµάτων και τοπικών πρωτοβουλιών διαχείρισης παράκτιων περιοχών! Ολοµέλεια, συζήτηση 2 η Ενότητα Απογευµατινή συνεδρία! Ολοκληρωµένη διαχείριση παράκτιων και νησιωτικών περιοχών. Προκλήσεις και βιώσιµες λύσεις! Ο ρόλος των ΜΚΟ στη βιώσιµη ανάπτυξη νησιωτικών περιοχών! Εργαλεία και τεχνικές συµµετοχικού σχεδιασµού για τη βιώσιµη ανάπτυξη νησιωτικών και παράκτιων περιοχών. Παρουσίαση µεθοδολογίας Deliberative Community Visioning 11 Ιουνίου 1 η Ενότητα Πρωινή συνεδρία! Το φυσικό και πολιτισµικό περιβάλλον της Σίφνου! Βιώσιµη ανάπτυξη παράκτιας ζώνης στις Κυκλάδες και τη Σίφνο 2 η Ενότητα Απογευµατινή συνεδρία Επιτόπου επισκέψεις και παρουσίαση πιλοτικών δράσεων του ικτύου ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS, σε συνεργασία µε το ήµο Σίφνου 12 Ιουνίου Ολοήµερη συνεδρία. Σχεδιάζοντας για όλους: Όραµα και σχέδιο δράσης για τη βιώσιµη ανάπτυξη στη Σίφνο και τις Κυκλάδες 13 Ιουνίου - Εναρκτήρια συνεδρία του Ελληνικού ικτύου Παράκτιων ήµων και Φορέων για τη Βιώσιµη Ανάπτυξη στη Παράκτια Ζώνη. - Στρογγυλό τραπέζι. Συνάντηση εταίρων του προγράµµατος Coastal Practice Network και των συµµετεχόντων στο Σεµινάριο µε εκπροσώπους από ελληνικές παράκτιες και νησιωτικές περιοχές (Αυτοδιοίκηση, κοινωνικοί φορείς, επαγγελµατικές ενώσεις κλπ) που ασχολούνται, καθώς και εκπροσώπους διεθνών οργανισµών όπως το Μεσογειακό Πρόγραµµα ράσης για το Περιβάλλον των Ηνωµένων Εθνών (UNEP/MAP). 14 Ιουνίου Αναχώρηση συµµετεχόντων Για αιτήσεις συµµετοχής και πληροφορίες παρακαλούµε επικοινωνήστε µε τον Μιχάλη Θεοδωρόπουλο στο 210-8224481 ή το medsos@medsos.gr Πρώτη συνάντηση του ελληνικού ικτύου Παράκτιων ήµων και Φορέων για τη Βιώσιµη Ανάπτυξη στη Παράκτια Ζώνη Στο πλαίσιο του ιεθνούς Σεµιναρίου σκοπεύουµε να έχουµε ειδική συνεδρίαση µε εκπροσώπους της αυτοδιοίκησης και φορείς από τα ελληνικά νησιά, για τη δηµιουργία του ελληνικού δικτύου «ήµων και Φορέων για τη Βιώσιµη Ανάπτυξη στη Παράκτια Ζώνη». Η δηµιουργία του δικτύου Παράκτιων ήµων και Φορέων ανταποκρίνεται στην ανάγκη να γίνουν κοινωνοί των εµπειριών, γνώσεων και αποτελεσµάτων του προγράµµατος οι φορείς που διαχειρίζονται ή επηρεάζουν τις παράκτιες περιοχές. Αποσκοπεί στην ανάπτυξη ενός ευέλικτου µηχανισµού που θα ενθαρρύνει την ανταλλαγή πληροφοριών, καλών πρακτικών και τεχνογνωσίας ανάµεσα σε παράκτιους ήµους και φορείς της Ελλάδας και άλλων περιφερειών της Ευρώπης. Το ίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS θα έχει την ευθύνη γραµµατειακής και διοικητικής στήριξης. Στο πλαίσιο του ελληνικού δικτύου θα δοθεί ιδιαίτερη έµφαση, εκτός από την ανταλλαγή εµπειριών και τεχνογνωσίας: - στην προώθηση καλών πρακτικών διατήρησης του φυσικού πλούτου των παράκτιων περιοχών, 3
- στην προώθηση προγραµµάτων ενηµέρωσης και ευαισθητοποίησης, - στην υποστήριξη δράσεων βιώσιµης ανάπτυξης σε συνεργασία µε τοπικούς φορείς κάθε περιοχής (βιώσιµες µορφές τουρισµού, αποκατάσταση υποβαθµισµένων περιοχών, επάνοδος φυσικών χαρακτηριστικών ακτής, προστασία από τη διάβρωση κα). Η συµµετοχή των ήµων και άλλων φορέων στο «ίκτυο Παράκτιων ήµων και Φορέων για τη Βιώσιµη Ανάπτυξη στη Παράκτια Ζώνη» συνεπάγεται ετήσια συνδροµή 500 προς το ίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS (θα εκδίδεται αντίστοιχο παραστατικά). Το ποσό αυτό θα υπερκαλύπτεται από τις υπηρεσίες του ικτύου προς τα µέλη του. Η συνδροµή είναι απαραίτητη για τη βιώσιµη λειτουργία του και την κάλυψη ανελαστικών (υλικοτεχνικών) δαπανών και δαπανών πληροφόρησης ενηµέρωσης. Οι ήµοι και οι Φορείς συµµετέχοντας στο δίκτυο αυτό θα:! Έχουν άµεση ενηµέρωση και πρόσβαση σε πληροφορίες για τρέχοντα ζητήµατα, προγράµµατα και συνεργασίες σχετικά µε την Ολοκληρωµένη ιαχείριση της Παράκτιας Ζώνης στην Ευρώπη και τη Μεσόγειο, µέσα από τα ενηµερωτικά δελτία και το ηλεκτρονικό φόρουµ.! Έχουν άµεση διασύνδεση µε εκατοντάδες φορείς από όλη την Ευρώπη µε παρόµοια οράµατα και στόχους για τη διαχείριση των παράκτιων περιοχών.! Επωφεληθούν από µια Ευρωπαϊκή «δεξαµενή» τεχνογνωσίας σχετικά µε την βιώσιµη ανάπτυξη της παράκτιας ζώνης και θα ανταλλάσσουν εµπειρίες και καλές πρακτικές για τη διαχείριση των ακτών! Μπορούν να συµµετέχουν σε ηµερίδες, εργαστήρια και Συνέδρια! Αναπτύξουν θεµατικές συνεργασίες και πιθανά εταιρικά σχήµατα µέσα από τη δικτύωση µε τα µέλη του ελληνικού και ευρωπαϊκού ικτύου! ηµοσιοποιούν τα αποτελέσµατα των τοπικών εµπειριών σε διεθνές επίπεδο µέσω του ενηµερωτικού δελτίου που θα εκδίδεται.! Έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε µια βάση δεδοµένων µε πληροφορίες σχετικά µε χρηµατοδοτήσεις και πιθανούς εταίρουςσυνεργάτες για την υλοποίηση προγραµµάτων σε Πανευρωπαϊκό επίπεδο.! Έρχονται σε επαφή µε άλλους εταίρους για υλοποίηση αντίστοιχων προγραµµάτων, καθώς και για την υποβολή προγραµµάτων χρηµατοδότησης Όλες οι εργασίες και οι πληροφορίες θα είναι διαθέσιµες σε όλες τις παράκτιες τοπικές Αρχές και τους ενδιαφερόµενους φορείς που θα συµµετέχουν στο δίκτυο. Η συµµετοχή του ήµων στο διευρυµένο ίκτυο Παράκτιας Πρακτικής, θα είναι µια µοναδική ευκαιρία να γίνει ο ήµος µέρος µιας συλλογικής πρωτοπόρου προσπάθειας για:! τη προώθηση µοντέλων και πρακτικών βιώσιµου τουρισµού στην Ευρώπη,! τη βελτίωση της διαχείρισης του περιβάλλοντος και των ακτών, καθώς και! τη βελτίωση της πληροφόρησης των παράκτιων κοινωνικών εταίρων και φορέων Για αιτήσεις συµµετοχής και πληροφορίες παρακαλούµε επικοινωνήστε µε τον Μιχάλη Θεοδωρόπουλο στο 210-8224481 ή το medsos@medsos.gr Το ίκτυο Μεσόγειος SOS και η Ένωση Λιµνίων διοργανώνουν Ηµερίδα στην Αθήνα, την Κυριακή 30 Ιανουαρίου 2005, στο Ξενοδοχείο Αµαλία (Αµαλίας 10), µε θέµα «Οικολογική Προστασία Και Βιώσιµη Ανάπτυξη Του Β. Ευβοϊκού: δυνατότητες και ευκαιρίες για ευηµερία των τοπικών κοινωνιών και δηµιουργία θέσεων εργασίας». Θα επιδιωχθεί η µεταφορά καλών παραδειγµάτων και εµπειριών σχετικά µε τη βιώσιµη ανάπτυξη παράκτιων περιοχών από το Ευρωπαϊκό επίπεδο στο τοπικό, καθώς και η διαµόρφωση ενός συνόλου συγκεκριµένων θέσεων και προτάσεων ώστε να αναπτυχθεί ένα πιλοτικό και παραδειγµατικό σχέδιο τοπικής βιώσιµης ανάπτυξης. Στην Ηµερίδα έχουν προσκληθεί εθνικές και περιφερειακές αρχές, τοπικοί φορείς, η αυτοδιοίκηση, σύλλογοι ψαράδων, τουριστικοί φορείς, κ.α. Για πληροφορίες επικοινωνήστε µε τον Νίκο Χρυσόγελο στο 210-8224481 ή το nikos@ecorec.gr 4
Οι 21 εταίροι του AICSM, The University of Aberdeen Atlantic Andalusian District Office of the National Coastal Authority Αγγλία Ισπανία http://www.abdn.ac.uk/aicsm/ CCDR-C Πορτογαλία http://www.dra-centro.pt CMRC, Coastal and Marine Resources Centre, University College Cork COMREC, Coastal Management Research Centre Ιρλανδία Σουηδία http://www.cmrc.ucc.ie http://www.sh.se/comrec Down District Council Ιρλανδία http://www.downdc.gov.uk EUCC - The Coastal Union Ολλανδία http://www.eucc.nl Gironde County Council Esturiales ICCM, Institute of Marine Sciences Canary Islands IHE Delft, Education and research Institute IHRH, Hydraulics and Water Resources Institute Γαλλία Ισπανία, Κανάρια Ολλανδία Πορτογαλία http://www.cg33.fr http://www.iccm.rcanaria.es http://www.ihe.nl http://www.fe.up.pt/ihrh ίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS Ελλάδα http://www.medsos.gr Ministry of the Interior of the State of Schleswig-Holstein Γερµανία http://www.landesplanung.schles wigholstein.de Municipality of Calvia Ισπανία http://www.calvia.net ήµος Σαµοθράκης Ελλάδα http://www.samothraki.gr Municipality of Zandvoort Ολλανδία http://www.zandvoort.nl RIKZ, National Institute for Coastal and Marine Management Sefton Metropolitan Borough Council Ολλανδία http://www.rikz.nl Αγγλία http://www.sefton.gov.uk, http://www.nwcoastalforum.co.uk Storstrøm County ανία http://www.stam.dk Stepnica Local Community Πολωνία http://www.stepnica.pl WL Delft Ολλανδία http://www.wldelft.nl 5
Οδηγός γνώσης για την Παράκτια Ζώνη Σε αυτή την ενότητα κάθε τεύχους θα παρουσιάζεται ένα θεωρητικό πλαίσιο για τη διαχείριση της παράκτιας ζώνης, µε βάση τη διεθνή βιβλιογραφία και εµπειρία. Οι Ευρωπαϊκές ακτές απειλούνται από τη διάβρωση Από το Τεύχος 43 του περιοδικού ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS Οι Ευρωπαϊκές ακτές απειλούνται όλο και περισσότερο από τη διάβρωση, τη σταδιακή δηλαδή καταστροφή της ξηράς από τη θάλασσα, διαπιστώνει µελέτη που εκπόνησε Ευρωπαϊκό κονσόρτσιουµ µε επικεφαλής το Εθνικό Ινστιτούτο ιαχείρισης των Ακτών και της Θάλασσας της Ολλανδίας, για λογαριασµό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και ολοκληρώθηκε τον Μάιο 2004. Η µελέτη "Living with Coastal Erosion in Europe: Sediment and Space for Sustainability" διαπιστώνει ότι το ένα πέµπτο των ακτών της Ευρώπης των 25 έχει επηρεαστεί ήδη σοβαρά από τη διάβρωση, µε την ακτογραµµή να υποχωρεί κατά 0,5 έως 2 µέτρα κάθε χρόνο, και σε κάποιες σοβαρές περιπτώσεις µέχρι και 15 µέτρα. Η διάβρωση των ακτών έχει δραµατικές συνέπειες στο περιβάλλον και την ανθρώπινη δραστηριότητα. Μπορεί να γκρεµίσει σπίτια στη θάλασσα, να καταστρέψει δρόµους και άλλες υποδοµές. Απειλεί οικοτόπους της άγριας ζωής, την ασφάλεια των ανθρώπων που ζουν στην ακτή αλλά και οικονοµικές δραστηριότητες, όπως είναι ο τουρισµός. Η διάβρωση οφείλεται συνήθως σε ανθρώπινες δραστηριότητες έντονης ανάπτυξης και χρήσης της γης για κατασκευές και τεχνικά έργα (έργα µηχανικού). Η άνοδος της στάθµης της θάλασσας εξαιτίας του "φαινοµένου του θερµοκηπίου" και η αύξηση της συχνότητας των καταιγίδων και των περιστατικών πληµµύρας έχει επιδεινώσει το πρόβληµα. Οι επιπτώσεις από τη διάβρωση των ακτών µπορούν να ταξινοµηθούν σε 4 κατηγορίες: Απώλεια γης οικολογικής αξίας: Από τα περίπου 132.300 τετραγωνικά χιλιόµετρα (υπολογίζοντας 500 µέτρα γης από την ακτογραµµή) που απειλούνται άµεσα από τη διάβρωση των ακτών στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 25, τα 47.500 τετραγωνικά χιλιόµετρα είναι φυσικές περιοχές µε υψηλή οικολογική αξία. Αυτό σηµαίνει ότι είναι πλούσιες σε βιολογική ποικιλότητα και αντιπροσωπεύουν σηµαντικά οικοσυστήµατα. Ένα τµήµα αυτών των περιοχών είναι περιοχές που ανήκουν στο Ευρωπαϊκό ίκτυο Φυσικών Προστατευόµενων Περιοχών NATURA (ΦΥΣΗ) 2000. Απώλεια γης οικονοµικής αξίας: Εκτιµάται ότι η τρέχουσα συνολική αξία των οικονοµικών στοιχείων που βρίσκονται µέσα στη ζώνη των 500 µέτρων από τις ακτές της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 25, συµπεριλαµβανοµένων των παραλιών, της αγροτικής γης και των βιοµηχανικών εγκαταστάσεων, είναι µεταξύ 500 και 1.000 δισεκατοµµυρίων ευρώ. Οι δηµόσιες δαπάνες για την καταπολέµηση της διάβρωσης αυξάνονται και για το 2001 υπολογίζονται σε 3,2 δισεκατοµµύρια ευρώ. Απώλεια περιουσιών: Κάθε χρόνο, εκατοντάδες σπίτια στην παράκτια ζώνη της Ευρώπης πρέπει να εγκαταλειφθούν ή χάνουν την αξία τους επειδή κινδυνεύουν άµεσα να καταρρεύσουν ή να καταληφθούν από τη θάλασσα. Κίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία: Τα τελευταία 50 χρόνια, ο πληθυσµός που ζει σε παράκτιες κοινότητες στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει υπερδιπλασιαστεί και φτάνει τα 70.000.000 (το 16% του συνολικού πληθυσµού της ΕΕ των 25 χωρών). Εκτίθεται σε αυξανόµενους κινδύνους διάβρωσης και πληµµύρων. Το 1953, στη διάρκεια του χειρότερου περιστατικού πληµµύρας από τη θάλασσα που έχει αναφερθεί στην πρόσφατη ευρωπαϊκή ιστορία, πάνω από 2.000 άτοµα έχασαν τη ζωή τους στη Βρετανία και την Ολλανδία. Καταστροφή της φυσικής άµυνας: Η διάβρωση κάνει ευάλωτα τα φυσικά µέσα προστασίας από τη θάλασσα, όπως είναι για παράδειγµα οι αµµόλοφοι. Το Νοέµβριο του 2001, τµήµα των αµµόλοφων της ακτής Jurmala στον Κόλπο της Riga (Λετονία) κατέρρευσε στη διάρκεια µιας θύελλας. Αυτό 6
οδήγησε σε πληµµύρα της γης που βρίσκονταν πίσω από τους αµµόλοφους. Υπόσκαψη των τεχνικών "αµυντικών" συστηµάτων, που οδηγεί επίσης σε αύξηση των κινδύνων πληµµύρας. Αυτή είναι η περίπτωση του Essex στη Βρετανία, όπου η διάβρωση των προστατευτικών αλυκών έχει οδηγήσει σε συχνή καταστροφή των παραδοσιακών µόλων, στη διάρκεια καταιγίδων. Η διάβρωση των ακτών συµβαίνει λόγω φυσικών αιτίων αλλά πολύ περισσότερο λόγω ανθρώπινων παρεµβάσεων. Η άµµος και τα χαλίκια που αποµακρύνονται από τα κύµατα και τα ρεύµατα αντικαθίστανται συνήθως από υλικά που κατεβάζουν τα ποτάµια και οι χείµαρροι ή από υλικά που εκβράζουν στις ακτές τα κύµατα από τη διάβρωση του βυθού και των βράχων. Η γρήγορη ανάπτυξη κατά µήκος των ακτών και των χειµάρρων έχει ανατρέψει τις φυσικές διαδικασίες. Κάθε χρόνο, πάνω από 100.000.000 τόνοι γης, που θα κατέληγαν µε φυσικές διαδικασίες στα παράκτια οικοσυστήµατα, χρησιµοποιούνται σήµερα για κατασκευές, συγκεντρώνονται από φράγµατα ποταµών ή µπλοκάρονται από τεχνικά έργα. Οι φυσικές περιοχές, που είναι σηµεία εκτόνωσης (buffer) για τη δύναµη της θάλασσας, εξαφανίζονται. Τα αποτελέσµατα της διάβρωσης των ακτών διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή. Για παράδειγµα, τα δύο τρίτα των ακτών του Βελγίου αποτελούνται από αµµουδιές και το υπόλοιπο ένα τρίτο κλείνει από κατασκευές. Ως αποτέλεσµα, το ένα τέταρτο της ακτογραµµής του Βελγίου διαβρώνεται, κάτι που αποτελεί το υψηλότερο επίπεδο σε σχέση µε όλες τις άλλες χώρες. Η Ιταλία υποφέρει, επίσης, από υψηλό επίπεδο διάβρωσης, φτάνοντας το 23%, εξαιτίας της ραγδαίας αστικοποίησης των ακτών και των παράκτιας ζώνης της. Η Ελλάδα υποφέρει, επίσης, από τα υψηλότερα επίπεδα διάβρωσης (28,6%), το 4 ο υψηλότερο επίπεδο στην ΕΕ των 25. Από την άλλη, οι ακτές της Φιλανδίας επηρεάζονται πολύ λίγο, επειδή το 50% των ακτών της είναι βραχώδεις και διαβρώνονται πολύ αργά. ιάβρωση στις χώρες µέλη της ΕΕ που διαθέτουν ακτογραµµή Χώρα % διάβρωση ακτογραµµής Βέλγιο 25.5 Κύπρος 37.8 ανία 13.2 Εσθονία 2.0 Φινλανδία 0.04 Γαλλία 24.9 Γερµανία 12.8 Ελλάδα 28.6 Ιρλανδία 19.9 Χώρα % διάβρωση ακτογραµµής Ιταλία 22.8 Λετονία 32.8 Λιθουανία 24.3 Ολλανδία 10.5 Πολωνία 55.0 Πορτογαλία 28.5 Ισπανία 11.5 Σουηδία 2.4 Βρετανία 17.3 Οι παράκτιες περιοχές επιλέγουν να αντιµετωπίσουν τη διάβρωση συνήθως µε "βαριά" τεχνικά έργα, για παράδειγµα µε την κατασκευή τεχνητών κυµατοθραυστών, αναχωµάτων και άλλων κατασκευών στη θάλασσα. Τέτοιου είδους έργα, ενώ περιορίζουν τοπικά τη διάβρωση, συνήθως διακόπτουν τη φυσική µεταφορά υλικών και προκαλούν διάβρωση σε κάποια άλλα σηµεία της ακτογραµµής. Από τα 875 χιλιόµετρα ευρωπαϊκών ακτών που άρχισαν να διαβρώνονται τα τελευταία 20 χρόνια, το 63% βρίσκεται σε λιγότερο από 30 χιλιόµετρα απόσταση από περιοχές που άλλαξαν πρόσφατα λόγω τεχνικών έργων. Παρόλα αυτά, ήπιες τεχνικές προστασίας, όπως η τροφοδότηση µε άµµο όταν παίρνεται άµµος από κάπου αλλού για να ενδυναµώσει τα συστήµατα αµµόλοφων και ακτών µπορεί, επίσης, να έχει απροσδόκητα αποτελέσµατα. Για παράδειγµα, σε µερικές περιπτώσεις άµµος αφαιρείται από περιοχές θαλασσίων λιβαδιών, που κατά µια ειρωνεία είναι αποτελεσµατικά στον περιορισµό της διάβρωσης των ακτών. 7
Στην εφαρµογή των διαδικασιών των Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, που απαιτεί η Ευρωπαϊκή Νοµοθεσία, οι επιπτώσεις από τις ανθρώπινες δραστηριότητες πάνω στις φυσικές παράκτιες δραστηριότητες και οικοτόπους δεν έχουν αντιµετωπιστεί ικανοποιητικά µέχρι σήµερα. Η συνέπεια είναι ότι το κόστος της προσπάθειας περιορισµού της διάβρωσης των ακτών αυξάνεται (3,2 δισεκατοµµύρια Ευρώ για το 2001 για όλη την Ευρώπη). Αυτό το κόστος πρέπει να καλυφθεί από τους φορολογούµενους. Η αντιµετώπιση αυτού του προβλήµατος απαιτεί νέες µορφές διαχείρισης της παράκτιας ζώνης. Για το σκοπό αυτό η Ευρωπαϊκή Ένωση πρόκειται να ενσωµατώσει τις παρατηρήσεις της µελέτης σε µια νέα πολιτική της, αυτή της "Θεµατικής Στρατηγικής για το Έδαφος". Το δήλωσε εξάλλου πρόσφατα η Επίτροπος για το Περιβάλλον κα Margot Wallstroem: " Πρέπει να διασφαλίσουµε καλύτερα τις ακτές µας. Η παράκτια ζώνη προστατεύει τους ανθρώπους από τις δυνάµεις της θάλασσας, είναι σηµαντικός βιότοπος για πολλά ζώα και φυτά, έχει µεγάλη οικονοµική σηµασία πολλοί άνθρωποι νιώθουν µεγάλη ευχαρίστηση περνώντας τις διακοπές τους στην παραλία. Η Επιτροπή θα εντείνει την προσπάθειά της για να εξασφαλίσει τη βιώσιµη διαχείριση της παράκτιας ζώνης (Σ.Σ. "Οδικός χάρτης για την προστασία της θάλασσας και των ακτών"). Αλλά και οι εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές πρέπει να κάνουν το καλύτερό τους για να σταµατήσουν τη διαδικασία της διάβρωσης. Στο µέλλον, τα αναπτυξιακά προγράµµατα κατά µήκος των ποταµών και στις ακτές πρέπει να λαµβάνουν πολύ πιο σοβαρά υπόψη τους τις επιπτώσεις στη διάβρωση των ακτών. Απαιτείται, επίσης, περισσότερη διασυνοριακή συνεργασία στην Ευρώπη." Η κόστους 5 εκατ. Ευρώ µελέτη "Living with Coastal Erosion in Europe: Sand and Space for Sustainability", που διήρκεσε δύο χρόνια (2002-2004) και ήταν µια απόφαση της Γενικής ιεύθυνσης Περιβάλλοντος της ΕΕ µετά από πρωτοβουλία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου µε σκοπό την εκτίµηση των κοινωνικών, οικονοµικών και οικολογικών επιπτώσεων από τη διάβρωση των ευρωπαϊκών ακτών καθώς και των αναγκαίων δράσεων, κάνει τέσσερις συστάσεις για την αντιµετώπιση της διάβρωσης των ακτών στην Ευρώπη: Ενδυνάµωση της προσαρµοστικότητας των ακτών µε την αποκατάσταση της ισορροπίας των ιζηµάτων. Αυτό συνεπάγεται τον εντοπισµό των περιοχών όπου συµβαίνουν ουσιαστικές διαδικασίες ιζηµατοποίησης, και εντοπισµό "στρατηγικών δεξαµενών ιζηµάτων" από τις οποίες θα µπορούσαν να παρθούν ιζήµατα χωρίς να τεθεί σε κίνδυνο η φυσική ισορροπία. Συνυπολογισµός του κόστους της διάβρωσης των ακτών κατά το σχεδιασµό και τη λήψη αποφάσεων για επενδύσεις. Η ευθύνη του δηµόσιου τοµέα για τους πιθανούς κινδύνους και την αποκατάσταση των ζηµιών θα πρέπει να περιοριστεί και εν µέρει να µεταφερθεί στους άµεσα υπεύθυνους και τους επενδυτές. Αυτό θα µπορούσε να έχει ως αποτέλεσµα µεγαλύτερο βαθµό υπευθυνότητας. Επιπλέον, οι κίνδυνοι θα µπορούσαν να αναγνωρίζονται και να ενσωµατώνονται στο σχεδιασµό καθώς και στις επενδυτικές πολιτικές. Η ανησυχία για διάβρωση των ακτών θα πρέπει να λαµβάνεται υπόψη στις Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων καθώς και στη διαχείριση των ακτών. Ενεργή και σχεδιασµένη αντίδραση στη διάβρωση των ακτών. Αντί της σηµερινής προσέγγισης για προσαρµογή στη διάβρωση των ακτών όταν συµβαίνει, µια µακροχρόνια και καλύτερα σχεδιασµένη προσέγγιση είναι απαραίτητη. Θα µπορούσε να βασίζεται σε περιφερειακή διαχείριση των παράκτιων ιζηµάτων µε στόχο την αποκατάσταση της παράκτιας προσαρµοστικότητας. Τα σχέδια πρέπει να αξιολογούν συγκριτικά το τι διακυβεύεται και ποια είναι τα κόστη και οι συνέπειες των διαφορετικών πολιτικών επιλογών (προστασία καµία ενέργεια εγκατάλειψη περιοχής). Ενδυνάµωση της γνωστικής βάσης σχετικά µε τη διαχείριση της διάβρωσης των ακτών και σχεδιασµός, ώστε να διασφαλίζεται ότι οι αποφάσεις που λαµβάνονται βασίζονται σε πληροφορίες και ότι εφαρµόζονται οι καλύτερες πρακτικές. 8
Τα επόµενα βήµατα Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρόκειται να λάβει υπόψη της τα µαθήµατα από τη µελέτη της διάβρωσης των ακτών στην "Θεµατική Στρατηγική για το Έδαφος", που θα έχει ολοκληρωθεί µέχρι την άνοιξη του 2005. θα χρησιµοποιήσει, επίσης, µε πιο αποτελεσµατικό τρόπο υπάρχοντα εργαλεία, ώστε να διασφαλισθεί η βιώσιµη διαχείριση της παράκτιας ζώνης. Αυτά τα εργαλεία είναι κυρίως: - Η Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά του 2000, ένα σηµαντικό εργαλείο για την αποτροπή της παρακράτησης κρίσιµων ιζηµάτων (υλικών) σε φράγµατα ποταµών. - Η Οδηγία για τους οικοτόπους του 1992, που µπορεί να εφαρµοστεί για να σταµατήσει τη συχνή µείωση των παράκτιων περιοχών που είναι µέρος του Ευρωπαϊκού ικτύου Φυσικών Προστατευόµενων περιοχών NATURA 2000. - Η Οδηγία για τη Στρατηγική Εκτίµηση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Strategic Environmental Assessment -SEA) που θα τεθεί σε εφαρµογή τον Ιούλιο 2004 και επιτρέπει την έγκαιρη αναγνώριση και αποφυγή των ανεπιθύµητων επιπτώσεων των σχεδίων ανάπτυξης της παράκτιας ζώνης. Επιπρόσθετα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε ότι θα εγείρει το θέµα της διάβρωσης των ακτών στις επαφές της µε τις εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές. Νίκος Χρυσόγελος Πρόεδρος.Σ. ικτύου ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS Το Τσουνάµι στον Ινδικό εξαναγκάζει σε Ολοκληρωµένη Πολιτική ιαχείρισης των Ακτών Η ζωή µας δεν θα είναι πια ίδια µετά την 26 η εκεµβρίου 2004. Η ηµεροµηνία αυτή δεν πρέπει να µείνει στην ιστορία µόνο ως η µέρα κατά την οποία συνέβη µια πρωτοφανής καταστροφή στις χώρες του Ινδικού, αλλά και ως µια ηµεροµηνία - σύµβολο που άλλαξε τη ζωή µας ριζικά και οδήγησε σε επαναπροσδιορισµό των σχέσεων µας µε τη φύση και τον πλανήτη. Χρειάζεται να προβληµατιστούµε βαθύτερα για τα όρια της ανθρώπινης παρέµβασης στη φύση. Η θλίψη και η συµπόνια µας για τα εκατοντάδες χιλιάδες θύµατα θα πρέπει να συνοδεύεται και από ένα βαθύτερο στοχασµό για τις παρεµβάσεις ή τις παραλήψεις που µεγιστοποιούν την καταστροφή. Τι φταίει και ένα φυσικό φαινόµενο, σχετικά συχνό στην ευρύτερη περιοχή, έχει τελικά ως αποτέλεσµα µια πρωτοφανή καταστροφή που επηρεάζει άµεσα τουλάχιστον 15 χώρες και έµµεσα ολόκληρο τον πλανήτη; Σίγουρα δεν µπορούµε να αποφύγουµε ορισµένες φυσικές καταστροφές (σεισµοί, εκρήξεις ηφαιστείων κα), µπορούµε, όµως, να περιορίσουµε τις επιπτώσεις τους (π.χ. µε έναν καλύτερο αντισεισµικό σχεδιασµό). εν µπορούµε να αποφύγουµε τους τυφώνες και τις καταρρακτώδεις βροχές. Μπορούµε, όµως, να περιορίσουµε τις ανθρώπινες παρεµβάσεις που οδηγούν στην αύξηση της συχνότητας, της έντασης και της καταστροφικότητας αυτών των ακραίων φυσικών φαινοµένων, να εκπαιδεύσουµε καλύτερα τους πολίτες. εν µπορούµε να αποτρέψουµε τα παλιρροϊκά κύµατα µετά από ένα µεγάλο σεισµό και την εκτόνωσή τους στον παράκτιο χώρο, αλλά µπορούµε να περιορίσουµε την καταστροφικότητά τους, λαµβάνοντας υπόψη στο σχεδιασµό µας τον κίνδυνο να συµβούν παρόµοια φαινόµενα, αποφεύγοντας την οικοδόµηση πάνω στο κύµα καθώς εγκαθιστώντας συστήµατα έγκαιρης προειδοποίησης. Η καταστροφή στον Ινδικό µας εξαναγκάζει να επανεξετάσουµε τον τρόπο διαχείρισης και ανάπτυξης της παράκτιας ζώνης σε µια περιοχή σαν την δική µας, όπου δεν απουσιάζουν ούτε οι σεισµοί ούτε τα παλιρροϊκά κύµατα. Σύµφωνα µε τους ειδικούς επιστήµονες, στη Μεσόγειο έχουν καταµετρηθεί τουλάχιστον 600 µεγάλα παλιρροϊκά κύµατα (τσουνάµι), µερικά από τα οποία προκάλεσαν, επίσης, τροµακτικές καταστροφές. Τουλάχιστον 7 από αυτά 9
συνέβησαν στον ευρύτερο Ελλαδικό χώρο µε πιο σηµαντικά: Αυτό που προκλήθηκε από την έκρηξη στο ηφαίστειο της Σαντορίνης και φαίνεται ότι προκάλεσε την πλήρη καταστροφή του Μινωϊκού πολιτισµού. Αυτό που δηµιουργήθηκε µετά από ένα σεισµού 6,8 βαθµών της κλίµακας Ρίχτερ στον Κορινθιακό (373 π.χ.) και εξαφάνισε την Ελίκη. Όχι µόνο στο µακρινό παρελθόν αλλά και πολύ πρόσφατα έχουµε δηµιουργία ισχυρών παλιρροϊκών κυµάτων στην περιοχή µας µετά από σεισµό µεγάλης κλίµακας, όπως: Το πολύ ισχυρό παλιρροϊκό κύµα που έπληξε τον Ιούλιο 1956 τα νησιά του Ν. Αιγαίου µετά το σεισµό σε Αµοργό Σαντορίνη. Την εποχή εκείνη, όµως, οι ακτές των νησιών ήταν σχεδόν άχτιστες και έτσι οι ζηµιές ήταν περιορισµένες, αν και το τσουνάµι που σηκώθηκε ήταν ίδιας περίπου έντασης µε αυτό του Ινδικού. Το παλιρροϊκό κύµα που έπληξε τις πυκνοδοµηµένες ακτές της Τουρκίας, αµέσως µετά τον σεισµό του Αυγούστου 1999, αυξάνοντας την καταστροφικότητα του ίδιου του σεισµού και τον αριθµό των θυµάτων. Η έντασή του ήταν αρκετά µικρότερη σε σχέση µε το πρόσφατο στον Ινδικό. Με αφορµή την τραγωδία στον Ινδικό ας ανοίξουµε ένα ειλικρινή δηµόσιο διάλογο για τα λάθη που πρέπει να διορθώσουµε, ιδιαίτερα σε σχέση µε την παράκτια ζώνη και τις τουριστικές περιοχές. Η πυκνή δόµηση, σήµερα, της παράκτιας ζώνης σε συνδυασµό µε την καταστροφή των φυσικών στοιχείων που θα µπορούσαν να µειώσουν την ένταση του φαινοµένου αυξάνουν τους κινδύνους για πολλές παράκτιες περιοχές. Θέτουµε µερικά σηµεία που πρέπει να µας απασχολήσουν ιδιαίτερα: (α) Οι σηµερινές οικονοµικές και πολιτικές επιλογές σπάνια λαµβάνουν υπόψη τα φυσικά φαινόµενα και τη δυναµική τους, όπως είναι για παράδειγµα η δηµιουργία παλιρροϊκών κυµάτων. Όταν χτίζουµε σε ένα ρέµα ή δίπλα από το κύµα αργά ή γρήγορα θα πληρώνουµε το λογαριασµό, στην καλύτερη περίπτωση µε την απώλεια περιουσιών ή στη χειρότερη µε απώλεια ανθρώπινων ζωών. Η ιστορική και επιστηµονική γνώµη υπάρχει αλλά εµείς συνεχίζουµε να την αγνοούµε. Η έκταση της καταστροφής στον Ινδικό δεν οφείλεται τόσο στον ίδιο τον τροµακτικό σεισµό αλλά στο γεγονός ότι οικοδοµήθηκε από "άγνοια" ή "απερισκεψία" η παράκτια ζώνη σε µια περιοχή του κόσµου, όπου οι πολύ ισχυροί σεισµοί και τα παλιρροϊκά κύµατα δεν ήταν άγνωστα. Τετρακόσια ή πεντακόσια µόλις µέτρα από την ακτή ελάχιστες ήταν οι ζηµιές και οι θάνατοι ανθρώπων. Είναι ανάγκη, λοιπόν, να γίνει καταγραφή των περιοχών αυξηµένου κινδύνου και να διαµορφωθούν Στρατηγικά Σχέδια Μείωσης του Κινδύνου από Παλιρροϊκά Κύµατα. Η δηµιουργία µιας παράκτιας ζώνης 500 µέτρων από το κύµα όπου δεν θα επιτρέπεται η δόµηση είναι πλέον αναγκαία, υπό το φως της εµπειρίας στον Ινδικό και όχι µόνο. (β) Οι αµµόλοφοι, τα φυτά και δέντρα της παράκτιας ζώνης, οι ύφαλοι, τα κοράλλια και τα βράχια στο βυθό της θάλασσας µειώνουν την επικινδυνότητα των παλιρροϊκών κυµάτων και εκτονώνουν την ενέργεια που έχει συσσωρευτεί σε αυτά. Η καταστροφή αυτών των στοιχείων του παράκτιου οικοσυστήµατος εξαιτίας παρεµβάσεων στην ξηρά (δόµηση παράκτιας ζώνης, "διαµορφώσεις" για τουριστικούς λόγους) και στη θάλασσα (δηµιουργία λιµανιών ή µαρινών, διευκόλυνση της πρόσβασης πλοίων) αφήνει τις παράκτιες κοινότητες περισσότερο απροστάτευτες απέναντι στην καταστροφική δράση των παλιρροϊκών κυµάτων µετά από ένα σεισµό, όπως ακριβώς έγινε στην περίπτωση του Ινδικού. Είναι, πλέον, απόλυτη ανάγκη, στο πλαίσιο µιας Ολοκληρωµένης Πολιτικής ιαχείρισης της Παράκτιας Ζώνης να διατηρήσουµε τα φυσικά χαρακτηριστικά των ακτών, όπου υπάρχουν, και να προσπαθήσουµε να τα αποκαταστήσουµε, όπου έχουν καταστραφεί. Η διαχείριση της παράκτιας ζώνης και των πόρων της πρέπει να γίνεται µε µακροχρόνια οπτική µε βάση τις αρχές της βιωσιµότητας, όχι στη βάση µιας λογικής κοντόφθαλµου κέρδους. Αποδεικνύεται µε τραγικό τρόπο ότι µια διαφορετική στάση οδηγεί σε εκατόµβες θυµάτων και τροµακτικές οικονοµικές καταστροφές. Όλο και περισσότερο, το µικρό παγκόσµιο χωριό συνταράσσεται από φυσικές καταστροφές. Είναι, λοιπόν, θέµα επιβίωσης να 10
λαµβάνουµε υπόψη σε όλους τους σχεδιασµούς µας τις περιβαλλοντικές διαστάσεις, το ρόλο και τη λειτουργία της φύσης. Είναι δυνατό να πιστεύουµε ότι δεν θα γίνει ποτέ σεισµός, δεν θα σηκωθεί ποτέ παλιρροϊκό κύµα, δεν θα κατέβουν ορµητικά τα νερά του χειµάρρου; Πώς µπορεί να αγνοούµε το γεγονός ότι όχι µόνο χωριά αλλά και ολόκληροι πολιτισµοί καταστράφηκαν στο παρελθόν γιατί αγνόησαν ή υποτίµησαν αυτά τα στοιχεία; εν το έχουµε συνειδητοποιήσει, αλλά ήδη το καµπανάκι του κινδύνου έχει χτυπήσει εδώ και τουλάχιστον 20 χρόνια. Σύµφωνα µε στοιχεία των ασφαλιστικών εταιρειών, τα τελευταία χρόνια έχουν πολλαπλασιαστεί τόσο οι φυσικές καταστροφές όσο και κυρίως οι ζηµιές που προκαλούνται. Στην εικοσαετία 1950-1969 συνέβησαν 20 µεγάλες φυσικές καταστροφές που προκάλεσαν καταµετρηµένες ζηµιές ύψους 42,2 εκατ. Τη δεκαετία 1970-79 οι φυσικές καταστροφές υπερδιπλασιάστηκαν (47) και οι ζηµιές υπερ-τριπλασιάστηκαν ( 136,1 εκατ.). Μέσα σε µια µόνο δεκαετία (1990-99) ο πλανήτης βίωσε διπλάσιο αριθµό φυσικών καταστροφών (89) µε σχεδόν τετραπλάσια οικονοµική ζηµιά ( 580 εκατ.). Όπως και στην πρόσφατη τραγωδία, θρηνούµε συχνά υπερβολικά πολλά θύµατα στις πιο φτωχές χώρες, εξαιτίας παρεµβάσεων που έχουν γίνει στο φυσικό περιβάλλον, αλλά αυτό δεν είναι αποκλειστικό «προνόµιο» των φτωχών. Οι πληµµύρες που έπληξαν την Ευρώπη το 2002 συνέβαλλαν στο να αυξηθεί το κόστος των φυσικών καταστροφών κατακόρυφα, ενώ την επόµενη χρονιά (2003) οι νεκροί από ακραία καιρικά φαινόµενα (καύσωναςθερµό καλοκαίρι) έφτασαν µόνο στην Ευρώπη τους 35.000, ενώ η οικονοµική ζηµιά 10 δισεκατοµµύρια, σύµφωνα µε πρόσφατη έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισµού Περιβάλλοντος («Σήµατα του ΕΟΠ», 2004). Έχουµε εισέλθει σε µια εποχή όπου τα υπάρχοντα συστήµατα και υποδοµές, η κοινωνική οργάνωση και η προετοιµασία των πολιτών τόσο στις πλούσιες όσο και στις φτωχές χώρες δεν αντέχουν την ένταση και τη συχνότητα των ακραίων φυσικών φαινοµένων. Νίκος Χρυσόγελος, Πρόεδρος.Σ. ικτύου ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS 11
Η Φωνή των Μ.Κ.Ο. Καλούµε όλες τις περιβαλλοντικές ΜΚΟ να συµβάλλουν µε πληροφορίες σε αυτή την ενότητα κάθε τεύχους και να κοινοποιήσουν τις δράσεις και τις ανησυχίες τους. Εκστρατεία για τη προστασία Ακτών και Θάλασσας ΚΑΘΑΡΙΣΤΕ ΤΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ 2005 Οι ακτές της Μεσογείου, πλούσια αλλά και ευαίσθητα οικοσυστήµατα, αντιµετωπίζουν σοβαρά προβλήµατα που οφείλονται στην υπερσυσσώρευση ανθρώπων και δραστηριοτήτων. Τα πρόσφατα ακραία καιρικά και κοσµογονικά φαινόµενα που πλήττουν παράκτιες περιοχές σε όλο το πλανήτη, η δυσκολία των κυβερνήσεων και της Κοινωνίας των Πολιτών να ανταποκριθούν σε αυτά αλλά και τα υπάρχοντα µοντέλα ανάπτυξης κάνουν απαραίτητη την ενασχόλησή µας για µια ακόµη χρονιά µε την ενηµέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών γύρω από αυτά τα θέµατα. Το ίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS έχοντας την πολύτιµη εµπειρία διοργάνωσης αντίστοιχων πρωτοβουλιών τα τελευταία 15 χρόνια, θα συντονίσει µια ποικιλόµορφη εκστρατεία ενηµέρωσης, ευαισθητοποίησης και ενεργοποίησης µαθητών και πολιτών για την προστασία του παράκτιου και θαλάσσιου περιβάλλοντος αλλά και της πλούσιας Μεσογειακής ποικιλότητας και κληρονοµιάς. Η εκστρατεία είναι τµήµα της παν-µεσογειακής πρωτοβουλίας "Καθαρίστε τη Μεσόγειο" που θα πραγµατοποιηθεί ταυτόχρονα σε 21 χώρες το διάστηµα 27-29/5/2005, µε διοργανωτή την ιταλική περιβαλλοντική οργάνωση Legambiente. Στόχοι:! Ενεργοποίηση χιλιάδων µαθητών, πολιτών και φορέων για την προστασία της θάλασσας και των ακτών µας αλλά και της Μεσογειακής κληρονοµιάς γενικότερα! Ενηµέρωση για τα προβλήµατα που δηµιουργούνται στο παράκτιο και θαλάσσιο περιβάλλον από τα υπάρχοντα µοντέλα ανάπτυξης καθώς και για τις βιώσιµες λύσεις τους! Εφαρµογή αποτελεσµατικών τρόπων καθαρισµού και αποκατάστασης παράκτιων οικοσυστηµάτων! Καταγραφή και επεξεργασία των ποιοτικών και ποσοτικών στοιχείων των αποβλήτων και των πηγών προέλευσής τους! Ελαχιστοποίηση σκουπιδιών και αποβλήτων σε µακροχρόνια βάση! Γνωριµία των συµµετεχόντων µε την οικολογία του παράκτιου οικοσυστήµατος και την ποικιλότητα της Μεσογειακής φυσικής και πολιτιστικής κληρονοµιάς, ούτως ώστε να ευαισθητοποιηθούν και να συµβάλλουν ενεργά στη προστασία και βιώσιµη διαχείρισή τους Οι κοινές δράσεις σε ολόκληρη τη Μεσόγειο έχουν και ένα γενικότερο συµβολικό χαρακτήρα: καλλιεργούν πνεύµα αλληλεγγύης και συνεργασίας µεταξύ κοινωνιών µε διαφορετικές κουλτούρες. Θέλουµε να τονίσουµε µε την κοινή µας εθελοντική συνεισφορά ότι η προστασία του περιβάλλοντος είναι µια προσωπικά υπεύθυνη στάση που ενδυναµώνει το ρόλο και τα δικαιώµατά µας ως πολίτες. ράσεις:! Παραγωγή και ευρεία διανοµή ενηµερωτικού υλικού: Οδηγός καλών πρακτικών καθαρισµού ακτών, αφίσα, φυλλάδιο! Επικοινωνία µε δήµους και κοινότητες, ξενοδοχεία, τουριστικούς πράκτορες, σχολεία, κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς φορείς, επιχειρήσεις, για συµµετοχή τους στους καθαρισµούς! Συνεντεύξεις και ενηµερωτικός φάκελος για τα Μ.Μ.Ε.! Παραγωγή και προβολή τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών µηνυµάτων! ιοργάνωση πανελλαδικού διαγωνισµού ζωγραφικής, κολάζ από ανακυκλώσιµα υλικά, φωτογραφίας και παραµυθιού για µαθητές µε θέµα «αν ήµουν ψάρι» (Φεβρουάριος Μάιος)! Καθαρισµοί ακτών σε δεκάδες περιοχές σε όλη τη χώρα (15-29 Μαΐου) 12
! Έκθεση όλων των έργων του διαγωνισµού παράλληλα µε την επαγγελµατική έκθεση φωτογραφίας «Μεσόγειος το κοινό µας σπίτι» στην Αθήνα (Μάιος)! Τελετή βράβευσης των καλύτερων έργων του διαγωνισµού την Παγκόσµια Ηµέρα Περιβάλλοντος, 5 Ιουνίου, στο Ρέθυµνο Κρήτης. Έκθεση των καλύτερων έργων του διαγωνισµού παράλληλα µε την επαγγελµατική έκθεση φωτογραφίας «Μεσόγειος το κοινό µας σπίτι» (Ιούνιος)! Ολοκληρωµένα προγράµµατα περιβαλλοντικής αγωγής και εκπαίδευσης σε δηµοτικά σχολεία και Γυµνάσια µε θέµα τη προστασία του Μεσογειακού παράκτιου και θαλάσσιου περιβάλλοντος! Συνεργασία µε ξενοδοχειακές επιχειρήσεις για την ευαισθητοποίηση του προσωπικού, των επισκεπτών και ειδικών τοπικών οµάδων! Πραγµατοποίηση ιεθνούς Σεµιναρίου µε θέµα «Εργαλεία και τεχνικές συµµετοχικού σχεδιασµού για τη βιώσιµη ανάπτυξη νησιωτικών και παράκτιων περιοχών», Σίφνος, 10-13 Ιουνίου! Πραγµατοποίηση εθελοντικών καλοκαιρινών προγραµµάτων για τη προστασία και βιώσιµη διαχείριση ακτών και φυσικών περιοχών, σε Σίφνο και Σαµοθράκη (Ιούλιος Αύγουστος)! Ανάπτυξη ικτύου Παράκτιων ήµων για τη προστασία και βιώσιµη ανάπτυξη παράκτιων και νησιωτικών περιοχών (Μάρτιος Οκτώβριος) Καλούµε µαθητές, ενεργούς πολίτες, φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης, τουριστικές και άλλες επιχειρήσεις, να διοργανώσουν ένα εθελοντικό καθαρισµό στην περιοχή τους το διάστηµα 15-29 Μαΐου 2005. Επιπλέον σας προτείνουµε να µαζέψετε φωτογραφικό υλικό και στατιστικά στοιχεία από τους καθαρισµούς και να συντονιστείτε µε το ίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS, το οποίο θα προσφέρει ενηµερωτικό υλικό και συµβουλές για αποτελεσµατικούς και οικολογικά σωστούς καθαρισµούς, για την µέγιστη προβολή και επέκταση των δράσεων. Συµπεράσµατα Ηµερίδας WWF για τις Προστατευόµενες Περιοχές Όσοι από εσάς ενδιαφέρεστε µπορείτε να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του WWF Ελλάς για να δείτε τα τελικά συµπεράσµατα αλλά και τις περισσότερες παρουσιάσεις της Ηµερίδας που πραγµατοποίησε το WWF Ελλάς για τις Προστατευόµενες Περιοχές στο Πνευµατικό Κέντρο ήµου Αθηναίων, στις 20 Οκτωβρίου 2004. Οι παρουσιάσεις είναι στο: http://www.wwf.gr/press_rel_16b.htm και τα τελικά συµπεράσµατα στο: http://www.wwf.gr/arxeia_pdf/pas_%20conc lusions%20.pdf MEDASSET: Η Carreta στο Ευρωκοινοβούλιο Σεµινάριο στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, µε θέµα «Η Προστασία των Θαλασσίων Χελωνών στην Ελλάδα» πραγµατοποιήθηκε στις 23 Νοεµβρίου στις Βρυξέλλες όπου εξετάστηκε η εφαρµογή της Οδηγίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τους Οικότοπους της Ελλάδας. Το Σεµινάριο διοργανώθηκε υπό την αιγίδα της Γερµανίδας Ευρωβουλευτή του Κόµµατος των Πρασίνων, κας. Hiltrud Breyer. Το MEDASSET προσκαλέστηκε ως κύριος οµιλητής. Συµµετείχαν η Γερµανική ΜΚΟ "EURONATUR," η διεθνής ταξιδιωτική εταιρεία TUI, Ευρωβουλευτές και συντονιστές της Επιτροπής Περιβάλλοντος της Οµάδας των Πρασίνων. Ακολούθησε συνάντηση της Επιτροπής Περιβάλλοντος του Ευρωκοινοβουλίου µε θέµα τη Ζάκυνθο. Στείλτε µας τα άρθρα σας στην ηλεκτρονική διεύθυνση medsos@medsos.gr µε ένδειξη «για το ίκτυο Παράκτιας Πρακτικής» 13
Νέα από την Ευρώπη και τη Μεσόγειο Σε αυτή την ενότητα θα παρουσιάζονται διάφορα θέµατα σχετικά µε την διαχείριση της παράκτιας ζώνης στην Ευρώπη και τη Μεσόγειο, καλές και κακές πρακτικές, συγκρούσεις και επιτεύγµατα. Η προστασία των άγριων πουλιών προτεραιότητα στην Ε.Ε., όµως... Η προστασία και η διατήρηση του περιβάλλοντος πρέπει να έχει πρωταρχικό ρόλο στη διαδικασία λήψης αποφάσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Για το λόγο αυτό συστήθηκε ειδικό δικαστήριο στο οποίο θα κρίνονται ενέργειες κρατών - µελών στις οποίες υπάρχουν στοιχεία παραβίασης της νοµοθεσίας για την προστασία των βιοτόπων και ειδικότερα των άγριων πουλιών. Ήδη τις ηµέρες αυτές εξετάζεται η περίπτωση όπου δύο µη κυβερνητικές οργανώσεις (NGO) προσέφυγαν σε αυτό το δικαστήριο κατά του Υπουργείου Γεωργίας της Ολλανδίας, διότι δόθηκε άδεια αλιείας ενός είδους οστρακοειδούς στην προστατευόµενη περιοχή της Wadden Sea, χωρίς να έχουν εξεταστεί, όπως όφειλαν, οι επιπτώσεις της στο περιβάλλον. Στην αξιολόγηση του κινδύνου, που πάντα θα πρέπει να λαµβάνουν υπόψη οι αρµόδιες αρχές στη λήψη των αποφάσεων, ο τρόπος που θα εξετάζουν τις διαθέσιµες πληροφορίες και τελικά η µεθοδολογία διαχείρισης και υλοποίησης τέτοιων αποφάσεων είναι τα σηµαντικότερα ζητήµατα που θα προσπαθήσει να προσεγγίσει το Ευρωπαϊκό δικαστήριο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ήδη έχει αναγγείλει κυρώσεις σε 8 κράτη µέλη για παράβαση της νοµοθεσίας περί προστασίας βιοτόπων και οδηγιών για την προστασία άγριων ειδών πουλιών. Σύµφωνα µε αυτές: στο Λουξεµβούργο έχει ήδη αποσταλεί τον περασµένο χρόνο προειδοποίηση για τη διόρθωση στη νοµοθεσία του ατέλειες, σχετικά µε τον καθορισµό κανόνων στην οδηγία περί προστασίας των βιοτόπων (ΕD 13/02/03). Το Βέλγιο και η Ιταλία θα λάβουν στο άµεσο µέλλον τις ίδιες προειδοποιήσεις σχετικά µε την αποτυχία τους να καθορίσουν ειδικές περιοχές προστασίας (ED 21/03/03). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναφέρει επιπλέον την Ιρλανδία, την Αυστρία και την Ελλάδα για αντίστοιχες αποτυχηµένες δράσεις στον τοµέα δηµιουργίας δικτύων προστατευόµενων περιοχών και διαχείρισης αυτών. Η Ελλάδα, επιπλέον έχει αποτύχει και στην προστασία ενός σπάνιου είδους φιδιού. Η Ισπανία έχει ήδη αναφερθεί λόγω της χρήση απαγορευµένων µεθόδων αλιείας - κυνηγιού σε προστατευόµενες περιοχές και η Μ. Βρετανία εξαιτίας των εµπορικών συναλλαγών που ακόµη διατηρεί σχετικά µε την εµπορία άγριων πτηνών. Επιπλέον η Ιταλία έχει ήδη καταδικαστεί δύο φορές εξαιτίας της απόφασής της να δηµιουργήσει εγκαταστάσεις χιονοδροµικού κέντρου σε προστατευόµενη περιοχή και της υπερβολικής αφαίρεσης νερού από µια λίµνη. [Επιµέλεια κειµένου: Κωνσταντίνος Κουκάρας] http://www.sciencenews.gr/articles.asp?cat _id=9&article_id=521 Νέο χρήσιµο website Ο Αµερικανικός Οργανισµός ιαχείρισης Ωκεανών και Ατµόσφαιρας (ΝΟΑΑ Coastal Services Center) κατασκεύασε µια νέα ιστοσελίδα για να διερευνηθούν οι «ανθρώπινες διαστάσεις» πάνω στη διαχείριση παράκτιων και θαλάσσιων οικοσυστηµάτων. Η νέα αυτή ιστοσελίδα έχει σαν θέµα «Εργαλεία και µέθοδοι διαχείρισης θαλάσσιων προστατευόµενων περιοχών» και δίνει πληροφορίες στους διαχειριστές περιβάλλοντος πάνω σε έννοιες και µεθοδολογίες κοινωνικών επιστηµών για να προσεγγίσουν καλύτερα τις επιστηµονικές δραστηριότητές τους και τη διαχείριση θαλάσσιων πάρκων. Επισκεφτείτε λοιπόν την ιστοσελίδα στη διεύθυνση http://www.csc.noaa.gov/mpass/ Η ναυτιλία συντείνει στην ατµοσφαιρική ρύπανση Ανακοινώθηκαν τα αποτελέσµατα του Ευρωπαϊκού Συµβουλίου πάνω στις «κοινές θέσεις» των Υπουργών Περιβάλλοντος στις Οδηγίες της Ε.Ε. για την ενδυνάµωση των προτύπων της ποιότητας του θαλάσσιου νερού και τη µείωση της περιεκτικότητας σε θείο των καυσίµων των πλοίων, 14
ακολουθώντας τις πολιτικές συµφωνίες που υιοθετήθηκαν τον Ιούνιο. http://www.environmentdaily.com/articles/ind ex.cfm?action=article&ref=16961). Παρά τη θετική κατεύθυνση των διαδικασιών σχετικά µε τη µείωση της περιεκτικότητας σε θείο των καυσίµων των πλοίων, στα αποτελέσµατα του Συµβουλίου δεν συµπεριλήφθηκαν τελικά οι προτάσεις οµάδας περιβαλλοντικών ΜΚΟ (στην οποία συµµετέχει το ίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS) µε επικεφαλή το Ευρωπαϊκό Γραφείο Περιβάλλοντος, που καλούσαν για πιο ριζική µείωση της περιεκτικότητας σε θείο (στο 0.5%) και την επέκταση των µέτρων στη Μεσόγειο. Το Συµβούλιο είχε αρχικά συµφωνήσει στις 18 Ιουνίου πως οι ναυτιλιακές εταιρείες χρειάζεται να κάνουν ουσιαστικές µειώσεις στις εκποµπές διοξειδίου του θείου από τα καύσιµα των πλοίων, αρχίζοντας από το 2006, ώστε να ευεργετηθεί τόσο η ανθρώπινη υγεία όσο και το περιβάλλον. Οι παραπάνω αξιώσεις θα εφαρµόζονται σε διεθνή πλοία που εισέρχονται σε λιµάνια της ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί µάλιστα πως η κίνηση αυτή είναι καθυστερηµένη, καθώς η ναυτική βιοµηχανία υπήρξε µια σηµαντική πηγή ρύπανσης, εφόσον τα καύσιµα ενός πλοίου περιέχουν 5.000 φορές περισσότερο διοξείδιο του θείου απ ότι τα καύσιµα ενός αυτοκινήτου. Η πρόταση, που πρέπει να γίνει αποδεκτή από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πριν επικυρωθεί επίσηµα από τους Υπουργούς Περιβάλλοντος, θα επιβάλει στα πλοία να περικόψουν τις εκποµπές διοξειδίου του θείου (SO2) χρησιµοποιώντας καύσιµα µε µικρότερη περιεκτικότητα σε θείο (µέχρι 1.5%). Επιπλέον, πλωτά σκάφη ποταµών και λιµνών θα υποχρεωθούν να χρησιµοποιούν καθαρότερα καύσιµα στα επόµενα χρόνια. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ισχυρίζεται ότι µε την εφαρµογή των µέτρων οι εκποµπές του SO2 θα µειώνονται κατά 500.000 τόνους το χρόνο από το 2007. Οι εκποµπές των πλοίων συντείνουν, άλλωστε, στην όξινη βροχή, το νέφος και την ρύπανση της ατµόσφαιρας. Οι προτάσεις πρόκειται να βοηθήσουν ανθρώπους που υποφέρουν από άσθµα, βρογχίτιδα και καρδιακά νοσήµατα. Η Ιταλία, η Ελλάδα και η Κύπρος έχουν εκφράσει την πρόθεσή τους να καταψηφίσουν το σχέδιο της Οδηγίας. http://www.planetark.org/dailynewsstory.cfm/ newsid/25736/story.htm http://www.enn.com/news/2004-06- 29/s_25354.asp Παρακαλούµε διαδώστε το: ηµόσια διαβούλευση στο διαδίκτυο για τη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναφορικά µε την ατµοσφαιρική ρύπανση Την 1 η εκεµβρίου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε δηµόσια διαβούλευση στο internet που αφορά στο µέλλον της κοινοτικής στρατηγικής για τη µείωση της ατµοσφαιρικής ρύπανσης. http://europa.eu.int/yourvoice/forms/dispatch?form=356&lang=en Η στρατηγική αυτή είναι πολύ σηµαντική καθώς αφορά, ουσιαστικά, τη γενικότερη πολιτική της Ένωσης για µια καθαρή ατµόσφαιρα για την επόµενη δεκαπενταετία. Η διαβούλευση στο διαδίκτυο είναι ανοιχτή από την 1 η εκεµβρίου 2004 έως και την 31 η Ιανουαρίου 2005 και περιλαµβάνει ένα ερωτηµατολόγιο µε σύστηµα πολλαπλών απαντήσεων. Παρακαλούµε, απαντήστε στο online ερωτηµατολόγιο και διαδώστε αυτή την ανακοίνωση! Για να συµπληρώσετε το ερωτηµατολόγιο χρειάζεστε µόλις 10 λεπτά από το χρόνο σας, ενώ προς το παρόν µπορείτε να το βρείτε στις ακόλουθες γλώσσες: αγγλικά, γαλλικά, γερµανικά, ιταλικά και ουγγαρέζικα.. Σύντοµα, πιθανόν, θα µεταφραστεί και άλλες γλώσσες. Η ατµοσφαιρική ρύπανση αποτελεί ένα από τα σηµαντικότερα προβλήµατα στην Ευρώπη: απέχουµε ακόµα αρκετά από τις επιδιώξεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης για εξάλειψη των επικίνδυνων επιπέδων ρύπανσης και αποτελεσµατική προστασία όλων των ανθρώπων απέναντι στους αναγνωρισµένους κινδύνους µιας ρυπασµένης ατµόσφαιρας. Πολυάριθµες µελέτες αναφέρουν στοιχεία ενδεικτικά των αρνητικών επιδράσεων που έχει στην υγεία µας η ατµοσφαιρική ρύπανση. 15
Είναι πολύ σηµαντικό να υπάρξουν, λοιπόν, άνθρωποι που θα µεταφέρουν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή την αγωνία τους για µια φιλόδοξη στρατηγική απέναντι στην ατµοσφαιρική ρύπανση. Σχετικές, είναι οι ερωτήσεις 7-9, οι οποίες ασχολούνται µε το πόσο σηµαντική θεωρεί κανείς την ανάγκη να µειωθούν οι κίνδυνοι για την υγεία και το περιβάλλον µας. Πολύ σηµαντικές επίσης είναι οι ερωτήσεις 15 και 16, που σε κάνουν να αναρωτηθείς τι θα µπορούσε να κάνει ο καθένας από εµάς για τη µείωση της ατµοσφαιρικής ρύπανσης. Παρακαλούµε, σκεφτείτε πριν απαντήσετε και χρησιµοποιήστε την ευκαιρία αυτή για να ακουστεί η φωνή σας. Αν έχετε οποιαδήποτε ερώτηση για το πώς να συµπληρώσετε το ερωτηµατολόγιο, παρακαλούµε επικοινωνήστε µε το Ευρωπαϊκό Γραφείο Περιβάλλοντος στο cleanair@eeb.org. Για επιπλέον ενηµέρωση επί του θέµατος ανατρέξτε στις διευθύνσεις http://www.eeb.org/activities/air/shipbriefing-nov04-(1).pdf http://www.acidrain.org/an4-04.htm#cafe Ανάλυση των τάσεων των εκποµπών των αερίων των θερµοκηπίων και οι προεκτάσεις τους στην Ευρώπη του 2003 Ο Ευρωπαϊκός Οργανισµός Περιβάλλοντος (EEA) δηµοσίευσε πρόσφατα µια αναφορά µε τον τίτλο «Ανάλυση των τάσεων των εκποµπών των αερίων των θερµοκηπίων και οι προεκτάσεις τους στην Ευρώπη του 2003». Σκοπός της είναι να αναλύσει και να παρουσιάσει την πρόοδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο σύνολό της απέναντι στην εκπλήρωση των δεσµεύσεων της τόσο στο πλαίσιο της Συµφωνίας των Η.Ε. για τις κλιµατικές Αλλαγές όσο και στο Πρωτόκολλο του Κιότο, αναφορικά µε τις εκποµπές των αερίων του θερµοκηπίου. Επιπλέον, στην αναφορά της παρουσιάζει τη συνεισφορά κάθε κράτους-µέλους ξεχωριστά στην επίτευξη του στόχου «καταµερισµού της ευθύνης» καθώς και µια λεπτοµερή καταγραφή της προόδου των 10 νέων µελών απέναντι στους στόχους του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση στο σύνολό της ήταν µόλις 2,1 βαθµούς υψηλότερα από τη γραµµική πρόβλεψη του στόχου το 2001. Πέντε κράτη-µέλη (Γαλλία, Ηνωµένο Βασίλειο, Λουξεµβούργο, Γερµανία και Σουηδία) ήταν κοντά ή λίγο χαµηλότερα από το στόχο που τους θέτει το Κιότο, ενώ δέκα κράτη-µέλη υπερβαίνουν το στόχο τους Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία, Ιρλανδία, Βέλγιο, Αυστρία και ανία έχουν απόκλιση από το στόχο τους περισσότερους από 10 βαθµούς. Η Ελλάδα αν δεν λάβει πρόσθετα µέτρα αναµένεται να παραβιάσει κατά πολύ τη δέσµευσή της να αυξήσει µόνο (!) κατά 25% τις εκποµπές αερίων του θερµοκηπίου. Περισσότερες πληροφορίες : http://reports.eea.eu.int/technical_report_20 04_4/en Επιδράσεις από τις κλιµατικές αλλαγές στην Ευρώπη Ο αντίκτυπος των κλιµατικών αλλαγών στο ευρωπαϊκό περιβάλλον και την κοινωνία καθώς και οι προηγούµενες τάσεις για το κλίµα, η παρούσα κατάσταση και οι µελλοντικές αλλαγές παρουσιάζονται µε 22 επιλεγµένους δείκτες στην αναφορά του Ευρωπαϊκού Οργανισµού Περιβάλλοντος για το 2004. Η αναφορά αναδεικνύει την ανάγκη να αναπτυχθούν στρατηγικές σε ευρωπαϊκό, εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο αναφορικά µε τις δυνατότητες προσαρµογής στη βάση των κλιµατικών αλλαγών. http://reports.eea.eu.int/climate_report_2_20 04/en/impacts_of_europes_changing_climat e.pdf Αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας κατά 60% Η ζήτηση για ενέργεια θα αυξηθεί κατά 60% µέχρι το 2030. Σύµφωνα µε τη ιεθνή Υπηρεσία Ενέργειας (IEA) οι εκποµπές του διοξειδίου του άνθρακα θα αυξηθούν µε τον ίδιο ρυθµό. Σε συνεργασία µε τα Ηνωµένα Έθνη, οι ειδικοί της υπηρεσίας επισηµαίνουν ότι είναι κρίσιµης σηµασίας να µελετήσει κανείς το µέγιστο ποσό εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου που η ατµόσφαιρα θα µπορούσε να αντέξει. Σε επιστηµονικό επίπεδο, πάντως, υπάρχουν πολλές αµφιβολίες για ακριβή στοιχεία. Το 2007 τα Ηνωµένη Έθνη θα παρουσιάσουν τη νέα τους αναφορά πάνω στο συγκεκριµένο ζήτηµα. http://www.worldenergyoutlook.org/media04. asp 16
Η Αρκτική θερµαίνεται επικίνδυνα γρήγορα Η τετράχρονη µελέτη που διεξήχθη από µια διεθνή οµάδα τριακοσίων επιστηµόνων στην περιοχή του Αρκτικού Πόλου συµπεραίνει πως η Αρκτική θερµαίνεται σχεδόν µε διπλάσιο ρυθµό από τον υπόλοιπο πλανήτη µε αποτέλεσµα µέχρι το 2100 η θερµοκρασία να αυξηθεί στη περιοχή µέχρι και 4,7 βαθµούς Κελσίου. Σύµφωνα µε την υπηρεσία «Αποτίµησης των Επιδράσεων των Κλιµατικών Αλλαγών της Αρκτικής» (ACIA) οι αλλαγές αυτές θα προκαλέσουν παγκόσµιες επιδράσεις, όπως την άνοδο της στάθµης της θάλασσας και την επιδείνωση του παγκόσµιου κλίµατος. Οι αποτιµήσεις αυτές στηρίζονται σε έναν µετριοπαθή υπολογισµό των µελλοντικών εκποµπών διοξειδίου του άνθρακα και άλλων αεριών του θερµοκηπίου, και ενσωµατώνουν αποτελέσµατα από πέντε διαφορετικά παγκόσµια κλιµατικά µοντέλα µέτρησης που χρησιµοποιούνται από τη ιακυβερνητική ιάσκεψη για τις Κλιµατικές Αλλαγές (IPCC). Η ACIA αποτελεί µια πολύχρονη περιφερειακή επιστηµονική υπηρεσία αποτίµησης της φύσης και των προεκτάσεων των κλιµατικών αλλαγών στην -πάνω από τον ορίζοντα- περιοχή της Αρκτικής που πρωτοπαρουσιάστηκε το Νοέµβριο του 2004. Το «Αρκτικό Συµβούλιο αποτελεί το υψηλότερο επίπεδο διακυβερνητικού forum. Η κυριότερη αναφορά της ACIA δεν έχει ακόµα δηµοσιευτεί και αναµένεται να είναι έτοιµη αρχές του 2005. Θα αποτελεί ένα περιεκτικό ντοκουµέντο 1000 σελίδων καθώς είναι το αποτέλεσµα µιας ανεξάρτητης επιστηµονικής διεργασίας από περισσότερους των 300 επιστηµόνων, προερχόµενων από κράτη µέλη του Αρκτικού Συµβουλίου και άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Περίληψη της αναφοράς δηµοσιεύτηκε στις αρχές του Νοεµβρίου και είναι διαθέσιµη στην διεύθυνση http://www.amap.no/acia. Η Επιτροπή πιέζει τα κράτη µέλη για τη νοµοθεσία στη ναυτιλία Οκτώ κράτη µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης φέρνει στο δικαστήριο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καθώς απέτυχαν να µεταφέρουν το εθνικό τους δίκαιο τη νοµοθεσία για την ασφάλεια της ναυτιλίας, που υιοθετήθηκε µετά τα ατυχήµατα των πλοίων Erica και Prestige. Η Οδηγία του 2002 καθιερώνει στην Ένωση ένα ευρύ σύστηµα παρακολούθησης και πληροφόρησης για τις θαλάσσιες µεταφορές και διευκολύνει τις αρχές στην άµεση ανταπόκρισή τους σε περιπτώσεις ατυχηµάτων ή άλλα επείγοντα περιστατικά. Τα κράτη µέλη όφειλαν να έχουν µεταφέρει στην εθνική τους νοµοθεσία τη σχετική Οδηγία, ήδη από το Φεβρουάριο του 2004. Ωστόσο, το Βέλγιο, η Ελλάδα, η Γαλλία, η Ιταλία, η Ολλανδία, η Αυστρία, η Φινλανδία και το Ηνωµένο Βασίλειο δεν έχουν ακόµα επιβεβαιώσει πως το έχουν πράξει. http://europa.eu.int/rapid/pressreleasesacti on.do?reference=ip/04/1488&format=html &aged=0&language=en&guilanguage=en. Αδυναµίες στην εφαρµογή της περιβαλλοντικής πολιτικής της Ε.Ε. Καταστρατήγηση δράσεων Αναφορά που δηµοσιεύτηκε τον Αύγουστο του 2004 από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή φανερώνει αδυναµίες στη διαδικασία εφαρµογής των κοινοτικών περιβαλλοντικών νόµων. Η Γαλλία, η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισπανία έχουν τις χειρότερες επιδόσεις. Οι περισσότερες ελλείψεις αποκαλύπτονται σε τοµείς που αφορούν στο νερό, τα απόβλητα, την προστασία της φύσης αλλά και στην αποτίµηση των περιβαλλοντικών επιδράσεων. Με τον τρόπο αυτό οι πολίτες στερούνται το υψηλό επίπεδο περιβαλλοντικής προστασίας που δικαιούνται και απαιτούν. http://europa.eu.int/rapid/pressreleasesacti on.do?reference=ip/04/1038&format=html &aged=0&language=en&guilanguage=en Η αναφορά βρίσκεται στη διεύθυνση: http://europa.eu.int/comm/environment/law/a s03.htm Για την : Ελλάδα http://www.europa.eu.int/rapid/pressrelease saction.do?reference=ip/04/977&format=ht ML&aged=0&language=EN&guiLanguage=e n Ισπανία http://www.europa.eu.int/rapid/pressrelease saction.do?reference=ip/04/973&format=ht ML&aged=0&language=EN&guiLanguage=e n 17
Γαλλία http://www.europa.eu.int/rapid/pressrelease saction.do?reference=ip/04/895&format=ht ML&aged=0&language=EN&guiLanguage=e n MEDASSET: Η Επιτροπή πιέζει την Ελλάδα να σώσει τις χελώνες της Ζακύνθου Σε ανακοίνωσή της η MEDASSET αναφέρει: Η έλλειψη χρηµάτων είναι η αιτία που έκλεισε το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο της Ζακύνθου, το οποίο παρέχει προστασία στις υπό εξαφάνιση χελώνες Caretta caretta. Τα έξοδα του Πάρκου καλύφθηκαν από το Υπουργείο του Περιβάλλοντος για δηµόσια έργα και αστικό σχεδιασµό (µεγάλο ποσοστό ολυµπιακών εγκαταστάσεων, αττική οδός). Από τη στιγµή που οι Αγώνες τελείωσαν και χρήµατα απελευθερώθηκαν ξανά για το συγκεκριµένο πρόγραµµα, πολλοί είναι εκείνοι που υποστηρίζουν πως το τελευταίο φρούριο για τις υπό εξαφάνιση χελώνες της Μεσογείου πιθανότατα έχει ήδη πέσει. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έδωσε ήδη το µερίδιο χρηµατοδότησης που της αναλογεί µέσω του περιβαλλοντικού προγράµµατος LIFE για το 2001-2004. «Αν δεν υπάρχει καµιά εποπτεία για τις φωλιές στις παραλίες αυτή τη χρονιά, αν δεν υπάρχει προστασία για τις χελώνες και οποιοσδήποτε µπορεί να κινείται ανεξέλεγκτα στις ακτές όταν ελεγχθούν αυτό το καλοκαίρι, τότε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα αναγκαστεί να στείλει έκθεση στην ελληνική κυβέρνηση για να δικαιολογηθεί, γεγονός που πιθανότατα θα οδηγήσει την Ελλάδα στο δικαστήριο και θα της επιβληθεί πρόστιµο για κάθε επιπλέον ηµέρα καθυστέρησης λειτουργίας του Πάρκου». Είναι προτιµότερο, λοιπόν, για την Ελλάδα να πληρώσει τώρα παρά να αναγκαστεί να πληρώσει αργότερα ένα πολύ µεγαλύτερο πρόστιµο. Άλλωστε, τον Ιανουάριο του 2002 εκδόθηκε απόφαση που σηµείωνε πως η Ελλάδα απέτυχε να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της αναφορικά µε την προστασία των υπό εξαφάνιση θαλάσσιων χελωνών, σύµφωνα πάντα µε το άρθρο 12 (α), (β), και (δ) της κοινοτικής οδηγίας 92/43.EEC. Η διεθνής καµπάνια συγκέντρωσης υπογραφών µε αίτηµα την εγγύηση από την πλευρά των ελληνικών αρχών για την ετήσια επιδότηση και των 25 εθνικών πάρκων στην Ελλάδα, µπορεί να υποστηριχτεί και από εσάς στη διεύθυνση: http://www.medasset.gr/english_petition.htm WWF: Η εξάπλωση του τουρισµού απειλεί τις µεσογειακές πηγές υδάτων «Η εξάπλωση της τουριστικής βιοµηχανίας στη Μεσόγειο καταστρέφει πολύτιµες περιοχές πλούσιες σε νερό, συµπεριλαµβάνοντας τις διεθνούς σηµασίας περιοχές RAMSAR, συνεισφέροντας στη µείωση των διαθέσιµων υδατικών πόρων στις οποίες βασίζονται τόσο οι τοπικές κοινότητες όσο και η τουριστική βιοµηχανία. Αυτό δεν συµβαίνει µόνο στην Ισπανία αλλά επίσης στην Ιταλία, την Ελλάδα, τη Γαλλία αλλά και κοντά στη Moulouya που εκβάλει στο Μαρόκο. Για το λόγο αυτό το WWF προειδοποιεί για τον κίνδυνο που ελλοχεύει µε την έκθεση µε τίτλο «Φρέσκο νερό και Τουρισµός στη Μεσόγειο». Το WWF πιέζει τις αρχές να µειώσουν τη συνολική ποσότητα νερού που χρησιµοποιείται σε περιόδους ξηρασίας, να εγκαταστήσουν συσκευές αποθήκευσης νερού ώστε να επαναχρησιµοποιείται όταν είναι δυνατόν, αλλά και να διασφαλίσουν πως η τουριστική ανάπτυξη σε παράκτιες περιοχές λαµβάνει υπόψη της τη σηµασία συντήρησης των υδατικών πόρων» http://www.panda.org/downloads/europe/me dpotourismreportfinal_ofnc.pdf 18
Ηµερολόγιο Στείλτε µας τα προγραµµατισµένα σας Συνέδρια και Σεµινάρια και θα τα κοινοποιήσουµε στο επόµενο τεύχος ΣΥΝΕ ΡΙΑ 2005 Ηµεροµηνία Που; Φορέας 12o Συνέδριο Ιχθυολόγων 13-16 Οκτωβρίου ράµα Πανελλήνιος Σύλλογος Ιχθυολόγων www.ichthyologists.gr 2nd International Congress of Seas and Oceans The World Conference on Ecological Restoration International Conference: WAVES 2005 International Conference: Advances in Marine Ecosystem Modeling Research ιεθνές Σεµινάριο: Εργαλεία και τεχνικές συµµετοχικού σχεδιασµού για τη βιώσιµη ανάπτυξη νησιωτικών και παράκτιων περιοχών 20-24 Szczecin - Σεπτεµβρίου Swinoujscie, Πολωνία 12-18 Zaragoza, Σεπτεµβρίου Ισπανία 3-7 Ιουλίου Madrid, Ισπανία 27-29 Plymouth, Ιουνίου Αγγλία 10-13 Ιουνίου Σίφνος CARICOSTAS 2005 2 nd 11-13 Μαΐου Santiago, International Conference on Integrated Κούβα Coastal Zone Management *Abstract submission by 20 March 2005 COMRISK 2005 International Conference on Coastal Risk Management International Conference on Coastal Conservation and Management in the Atlantic and Mediterranean* Abstract submission by 31 April 2004 (ICCCM 2005) Coastal Dynamics 2005 ιεθνές Σεµινάριο: ιαχείριση ακτών ιεθνές Σεµινάριο: Βιώσιµος τουρισµός και Θαλάσσιες Προστατευόµενες περιοχές Ηµερίδα: Οικολογική Προστασία Και Βιώσιµη Ανάπτυξη Του Β. Ευβοϊκού: δυνατότητες και ευκαιρίες για ευηµερία των τοπικών κοινωνιών και δηµιουργία θέσεων εργασίας 18-20 Απριλίου 17-20 Απριλίου The International Navigation Association (PIANC) www.ecologicalrestoration.net www.cedex.es/waves2005 ίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS pbeaton@rect.uo.edu.cu - for information Kiel, Γερµανία www.comrisk.org Daniel.witzki@im.landsh.de Tavira, Algarve, Πορτογαλία Βαρκελώνη 11-15 Απριλίου Ισπανία 10-12 Zandvoort, Μαρτίου Ολλανδία 30/1 6/2 Ισπανία, Κανάρια IHRH, Hydraulics and Water Resources Institute Icccm2005_as@aeiou.pt LIM/ UPC www.coastaldynamics.org Municipality of Zandvoort/ ΚΙΜΟ ICCM, Institute of Marine Sciences Canary Islands 30/1/2005 Αθήνα ίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS Ένωση Ελυµνίων ίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS Μαµάη 3, Αθήνα 10440 Τηλ/φαξ: 210 8224481, 210 8228795 www.medsos.gr / medsos@medsos.gr 19