Κυριακή, 23/2/2014 Mainalon Resort, Τρίπολη ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΗ ΗΜΕΡΙΔΑ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΡΚΑΔΙΑΣ _
Σοφία Χατζηαντωνίου Επίκουρη Καθηγήτρια Εργαστήριο Φαρμακευτικής Τεχνολογίας, Τμήμα Φαρμακευτικής Πανεπιστημίου Πατρών Αντιπρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Κοσμητολογίας (Ε.Ε.Κ.) Ειδική Γραμματέας Ελληνικής Φαρμακευτικής Εταιρείας (Ε.Φ.Ε.) sohatzi@upatras.gr
Ιδιοσκευάσματα Παρασκευάζονται από τη Φαρμακοβιομηχανία για ευρεία χρήση Γαληνικά σκευάσματα Παρασκευάζονται από το Φαρμακοποιό: 1. Εντός Φαρμακοποιίας 2. Εκτός Φαρμακοποιίας (κατόπιν συνταγής Γιατρού) για συγκεκριμένο ασθενή
Στην Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση: διάσπαρτες διατάξεις σε διάφορα σημεία του Ρυθμιστικού Πλαισίου Δημιουργία σύγχυσης και παρανόησης ΗΠΑ: 2κεφάλαια USP NF <795> Pharmaceutical Compounding- Nonsterile Preparations <797> Pharmaceutical Compounding- Sterile Preparations
Τα φαρμακευτικά προϊόντα είναι: Στερεά (δικία, καψάκια, υπόθετα) Ημιστερεά (κρέμες, αλοιφές) Υγρά (διαλύματα, εναιωρήματα)
Η καταλληλότητα των φαρμακευτικών προϊόντων για τη σκοπούμενη χρήση καθορίζεται από: Τη σχέση αποτελεσματικότητας / ασφάλειας σύμφωνα με τη θεραπευτική ένδειξη στην ετικέτα (ή όπως αυτή προωθείται ή δημοσιοποιείται) Η συμμόρφωσή τους με τις προδιαγραφές ως προς την ταυτότητα, την καθαρότητα και άλλα χαρακτηριστικά.
ασφαλή, αποτελεσματικά αποτελεσματικά ποιοτικά προϊόντα
Η ικανότητα του προϊόντος να διατηρεί όλα τα φυσικά, χημικά, μικροβιολογικά, θεραπευτικά και τοξικολογικά χαρακτηριστικά του, κατά τη διάρκεια αποθήκευσης και χρήσης του.
Χημικοί: Υγρασία (υδρόλυση), οξυγόνο (οξείδωση), παρουσία μετάλλων Φυσικοί: φως, θερμοκρασία, ιδιότητες συστατικών (υγροσκοπικό, κρυσταλλική ή άμορφη δομή, πολυμορφισμός) Μικροβιολογικοί: Ποιότητα νερού, καθαρότητα συστατικών, λανθασμένο pη, λανθασμένη επιλογή συντηρητικού με περιέκτη (πιθανή αλληλοεπίδραση)
Δεν μεταβάλλονται τα φυσικά χαρακτηριστικά του φαρμάκου 1.Χρώμα 2.Γεύση 3.Οσμή 4.Ιξώδες 5.μέγεθος σωματιδίων 6.ζ-δυναμικό Ως αποτέλεσμα της φυσικής σταθερότητας είναιη διατήρηση χαρακτηριστικών όπως: Η διασπορά του φαρμάκου στον φορέα Ο ρυθμός αποδέσμευσης του φαρμάκου κλπ
Χαρακτηριστικά σταθερότητας Μέγιστη συσσωμάτωση και καθίζηση Ισχυρή συσσωμάτωση και καθίζηση Κατώτατο όριο για συσσωμάτωση Κατώτατο όριο για διασπορά / εναιώρημα Μέτρια σταθερότητα Αρκούντος καλή σταθερότητα Πολύ καλή σταθερότητα Εξαιρετικά καλή σταθερότητα Απόλυτη τιμή ζ-δυναμικού 0 to 3mV ~5mV 10 to 15mV 15 to 30mV 30 to 40mV 40 to 60mV 60 to 80mV 80 to 100mV
Οι πιθανές περιπτώσεις αλληλεπίδρασης μεταξύ των διεσπαρμένων σωματιδίων είναι οι εξής: Δεν υπάρχει αλληλεπίδραση: τα σωματίδια διατηρούνται σε αρκετή απόσταση μεταξύ τους. Σε περίπτωση που δεν συμβαίνει καθίζηση, η κατάσταση αυτή είναι θερμοδυναμικά σταθερή. Συσσωμάτωση (coagulation, δημιουργία θρόμβων): τα σωματίδια είναι σε στενή επαφή μεταξύ τους. Επειδή η διαδικασία αυτή δεν είναι αντιστρεπτή, το αποτέλεσμα καταλήγει σε μη αποδεκτό σκεύασμα λόγω της αδυναμίας της επαναιώρησης των σωματιδίων κατά την ανατάραξη. κροκίδωση (χαλαρή συσσωμάτωση): υπάρχει μια αντιστρεπτή, χαλαρή αλληλεπίδραση μεταξύ των σωματιδίων, επιτρέποντας στα σωματίδια να επαναδιασπείρονται με ανακίνηση.
Η αλληλεπίδραση (έλξη ή απώθηση) μεταξύ των σωματιδίων που έχουν διασπαρεί σε ένα υγρό μέσο έχει περιγραφεί από τους Derjaguin, Landau, Verwey και Overbeek (θεωρία DLVO). Στην απλούστερη μορφή της η θεωρία «DLVO» υποστηρίζει οι δυνάμεις που ασκούνται στα σωματίδια που είναι διεσπαρμένα σε ένα υγρό μέσο, είναι απωθητικές δυνάμεις(ηλεκτρικές) και ελκτικές (London / van der Waals). Η συνολική ενέργεια της αλληλεπίδρασης μεταξύ των σωματιδίων (Vt) μπορεί επομένως να περιγραφεί ως το άθροισμα των ενεργειών της έλξης (Vα) και απώθησης (Vr), Δηλαδή:
απωθητικές δυνάμεις, το μέγεθος των οποίων καθορίζεται από το ζ-δυναμικό των σωματιδίων. φυσική αστάθεια (Σχηματισμός πλακούντα ). χαλαρές κροκίδες (κροκίδωση). αύξηση της φυσικής σταθερότητας «ελεγχόμενη κροκίδωση».
κροκίδωση
Καμία μεταβολή της χημικής δομής των συστατικών (Δραστική ουσία, έκδοχα) στην τελική φαρμακοτεχνική μορφή. Συνηθέστερες χημικές μεταβολές: Υδρόλυση Οξείδωση
ΥΔΡΟΛΥΣΗ 1. Ρύθμιση σε κατάλληλο ph 2. Εκλογή κατάλληλου διαλύτη 3. Χημική τροποποίηση του μορίου ΟΞΕΙΔΩΣΗ 1. Ρύθμιση σε κατάλληλο ph 2. Παρουσία Αντιοξειδωτικών ουσιών 3. Παρουσία Αναγωγικών ουσιών 4. Προστασία από το Ο2 (αδρανή αέρια)
Μικροβιακό φορτίο σύμφωνα με τις προδιαγραφές της Φαρμακοποιίας ανάλογα με τον τύπο του προϊόντος Κυριότερες πηγές μόλυνσης: 1. Νερό (συσστήματα καθαρισμού νερού) 2. Αέρας (συστήματα διαχείρησης αέρα) 3. Υλικά (Φαρμακευτικής κθαρότητας) 4. Προσωπικό (Ιματισμός: μάσκα, γάντια, κάλυμα κεφαλής, μπλούζα)
Το χρονικό διάστημα από την ημέρα παρασκευής του προϊόντος κατά το οποίο τα φυσικοχημικά χαρακτηριστικά και η φαρμακολογική δράση του φαρμάκου βρίσκονται εντός των προδιαγραφών που καθορίζει ο παρασκευαστής. Παράγοντας που λαμβάνεται υπόψη: ο περιέκτης Ελάχιστο αποδεκτό όριο: συνήθως η διατήρηση του 90% της δραστικότητας
Η ημερομηνία λήξης καθορίζεται μετά από μελέτες σταθερότητας του φαρμακευτικού προϊόντος. Συνήθης μέγιστη διάρκεια ζωής: 5 χρόνια Υπεύθυνος ποιότητας του προϊόντος είναι ο παραγωγός.
Μέθοδοςεπιταχυνομένης γήρανσης αποθήκευση του προϊόντος κάτω από ελεγχόμενες συνθήκες αυξημένης θερμοκρασίας, υγρασίας, ή έκθεσης σε φώς για μακρό χρονικό διάστημα. Μελέτη της ποιοτικής και ποσοτικής σύστασης των προϊόντων (δραστικο συστατικο) και των μεταβολών των φυσικοχημικών ιδιοτήτων. Η διάρκεια των μελετών αυτών είναι περίπου 4-6 μήνες.
Ο φαρμακοποιός πρέπει να συμβουλευθεί όλες τις διαθέσιμες μελέτες σταθερότητας και να κάνει συντηρητικό υπολογισμό με βάση γενικούς κανόνες. 1. εάν χρησιμοποιείται ιδιοσκευασμα ως πηγή της δραστικής ουσίας για παρασκευή μη στείρου στερεού ή μη υδατικού γαληνικού σκευάσματος, η ημ/νια λήξεις δεν πρέπει να υπερβαίνειτο 25% του χρόνου που υπολείπεται για τη λήξη του ιδιοσκευάσματος. Ο χρόνος αυτός δεν πρέπει να υπερβαίνει τους 6 μήνες. 2. Σε περιπτωση που χρησιμοποιείται μη μορφοποιημένη δραστική ουσία (ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗΣ ΚΑΘΑΡΟΤΗΤΑΣ) ο χρόνος ζωής δεν πρέπει να υπερβαίνει τους 6 μήνες (για μη υδατικά σκευάσματα). Περιοδικός οπτικός έλεγχος για σημεία φυσική αστάθειας, ενδείξεις μικροβίακής μόλυνσης (ιδικά στα γαληνικά σκευάσματα που δεν περιέχουν συντηρητικά Εάν έχει παρασκευαστεί (νομίμως) μεγάλη ποσότητα γαληνικού σκευάσματος, θα πρέπει να γίνεται μελέτη σταθερότητας και μελέτη περιεκτικότητας ώστε να διασφαλίζεται η συγκέντρωση του δραστικού μέχρι την ημ/νια λήξης του προϊόντος.
Ο σημαντικότερος παράγοντας στη διατήρηση της καλής ποιότητας του προϊόντος. Ξηροί, καλά αεριζόμενοι χώροι, με συνθήκες ελεγχόμενης θερμοκρασίας (15-25 o C EU Ph) και υγρασίας. Ευαίσθητα προϊόντα τοποθετούνται σε κατάλληλους περιέκτες και φυλάσσονται σε χώρους σύμφωνα με τις υποδείξεις του κατασκευαστή (π.χ. ψυγεία)
Η περιεκτικότητα του δραστικού συστατικού δεν θα πρέπει να αποκλείνει περισσότερο από 5% της θεωρητικής και οπωσδήποτε δεν πρέπει να είναι μικρότερη του 90%. Τα προϊόντα διάσπασης (inpurities) θα πρέπει να ταυτοποιούνται και να καθορίζεται η περιεκτικότητά τους. Περίσσεια δραστικού (όχι μεγαλύτερη από 10%) είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί προκειμένου να καλυφθεί πιθανή ελάττωση του δραστικού κατά την διάρκεια της αποθήκευσής του.
ΔΙΑΛΥΜΑΤΑ Στειρότητα ΔΙΣΚΙΑ & ΚΑΨΟΥΛΕΣ Εμφάνιση ΚΡΕΜΕΣ και ΑΛΟΙΦΕΣ Εμφάνιση ph Διαύγεια Σκληρότητα Χρόνος αποσάθρωσης Ιξώδες ph Μέγεθος σωματιδίων Γαλακτώματα/Εναιωρήματα Επαναιώρηση Προσδιορισμός συντηρητικού Προσδιορισμός δραστικού Ρυθμός διάλυσης Ευθρυπτότητα Προσδιορισμός δραστικού Προσδιορισμός υγρασίας Σχηματισμός κρυστάλλων Ομοιογένεια Προσδιορισμός προϊόντων διάσπασης Προσδιορισμός δραστικού Προσδιορισμός ειδικού βάρους Προσδιορισμός προϊόντων διάσπασης Προσδιορισμός συντηρητικού Προσδιορισμός προϊόντων διάσπασης