یوسف إدریس بيت من لحم Εισαγωγικό σημείωμα - Μετάφραση HESHĀM M. ÍĀSSAN Yusif Idrīs Odi et amo. Quare id faciam, fortasse requiris. nescio, set fieri sentio et excrucior* Ο Idrīs 1 (1927-1991) γεννήθηκε στον νομό Sharqiyyah της κάτω Αιγύπτου το 1927. * Catullus, LXXXV, 1. 1. Έγραψε περισσότερα από 12 έργα με συλλογές διηγημάτων: arkhaò liáli (Οι πιο φτηνές νύχτες), 1954 alayis kadhálik (Δεν είναι έτσι;) η οποία αναδημοσιεύτηκε με άλλο τίτλο qá c al-madðna (Ο βυθός της πόλεως) και al-baôal (Ο ήρωας), 1957 ÎÁdithat sharaf (Περιστατικό τιμής), 1958 Ákhir ad-dunyah (Το τέλος του κόσμου), 1961 al- c askari al-aswad (Ο μαύρος φύλακας), 1962 loghat al-ay ay (Η γλώσσα του άι άι), 1965 an-naddáha (Η σειρήνα), 1969 beit min laîm (Σπίτι από σάρκα), 1971 ana sulôán qanùn al-wodjùd (Είμαι ο σουλτάνος του νόμου του σύμπαντος), 1980 oqtùlha (Σκότωσε την), 1982 al- c atab c ala an-naûar (Συγχώρησε με, φταίει η όραση), 1987. Θεατρικά έργα: malik al-qoôn (Ο βασιλιάς του βαμβακιού) και djoumhoriyyat FaraÎÁt (Η δημοκρατία του Φαραχάτ), 1956 al-laîûah al-îaridjah (Η κρίσιμη στιγμή), 1958 alfarafðr (Τα τσιράκια), 1964 al-mahzalah al-arãiyyah (Η γήινη κωμωδία), 1965 al-mukhaôôaôðn (Οι άνδρες με ριγέ), 1969 al-djins ath-thálith (Το τρίτο φύλο), 1970 naîw masraî c araby (Περί αραβικού θεάτρου), 1974 al-bahlawán (Ο γελωτοποιός), 1983. Μυθιστορήματα: qiòòat Îobb (Μια ιστορία αγάπης), 1957 al- ÎarÁm (Η αμαρτία), 1959 al- c eyeb (Το όνειδος), 1962 ridjál wa thirán (Άνδρες και ταύροι), 1964 albayãá (Η άσπρη), 1970. Δοκίμια: beòaráîa gheyer moôlaqah (Με μη απόλυτη ειλικρίνεια), 1968 iktisháf qárrah (Η ανακάλυψη μιας ηπείρου), 1972 mofakirat ad-doctor Yusif IdrÐs, al-irádah (Το ημερολόγιο του Yusif IdrÐs, η θέληση), 1977 mofakirat ad-doctor Yusif IdrÐs, c an c amad asma c tasma c (Το ημερολόγιο του Yusif IdrÐs, επίτηδες ακούω ακούς), 1980 Djabarti as-seteenát (Ο Djabarti της δεκαετίας του 60), 1984 faqr al-fðkr wa fðkr al-faqr (Η φτώχεια της σκέψης και η σκέψη της φτώχειας), ahamiyyat an natathaqqaf ya nás (Η σπουδαιότητα στο να μορφωθούμε κόσμε) και inôiba c Át mostafezzah (Εντυπώσεις που προκαλούν), 1986. 11 έργα έχουν γίνει ταινίες στον αιγυπτιακό κινηματογράφο. Το 1963 qiòòat Îobb (Μια ιστορία αγάπης) που είχε τον τίτλο la waqt lel Îobb (Δεν υπάρχει χρόνος για την αγάπη), πρωταγωνιστές η FÁten ÍamÁmah και ο Rushdi AbÁÛah, ένα ρομαντικό ζευγάρι στον πόλεμο του 1956. Είχε μεγάλη επιτυχία, καθώς σε λιγότερο από δύο χρόνια η ίδια ηθοποιός εμφανίστηκε στη μεγάλη οθόνη σε άλλο έργο του IdrÐs al-îarám (Η αμαρτία). Το 1967 προβλήθηκε al- c eib (Το όνειδος) πρόκειται για μια καυστική κοινωνική σάτιρα με έντονο το ρομαντικό στοιχείο, πρωταγωνιστές η Lubna c abd al- c AzÐz και ο Rushdi AbÁÛa. Το 1970 το ίδιο έργο έγινε τηλεοπτική σειρά στην αιγυπτιακή τηλεόραση. Το 1974 qá c al-madðnah (Ο βυθός της πόλεως), πρωταγωνίστρια η Nadia LuÔfi. Το 1975 το έργο Cellophane (σελοφάν), πρωταγωνίστρια η Nadia LuÔfi. Το 1975 επίσης, an-naddáhah (Η σειρήνα), πρωταγωνίστρια η Magdah. Μετά τον θάνατό του το 1991 προβλήθηκε στην τηλεόραση μια σειρά βασισμένη στο έργο sheikh Sheikha (Ο σεΐχης Σεΐχα), (πρόκειται για ένα τίτλο που ενέχει λογοπαίγνιο, καθώς θα μπορούσε να διαβαστεί ως shoukhshekha που σημαίνει κουδουνίστρα μωρού), που έχει ως κεντρικό χαρακτήρα τον τρελό ενός χωριού που ξεστομίζει σοφίες. Τα έργα του αποτελούν αστείρευτη πηγή έμπνευσης πολλών νέων σκηνοθετών που σπουδάζουν στο Εθνικό
196 Heshām M. yāssan Αποφοίτησε από τη Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Καΐρου το 1951. Τα νεανικά του χρόνια συμπίπτουν με μια ζωτικής σημασίας περίοδο της αιγυπτιακής ιστορίας, κατά την οποία η αιγυπτιακή κοινωνία απαλλασσόταν από το ζυγό της βασιλείας και βίωνε τις αντιφάσεις της επαναστατικής περιόδου και τις ελπίδες που η τελευταία γεννούσε. Έζησε την ήττα του 1967 και τα ψυχολογικά κατάλοιπα που αυτή άφησε, αλλά και τη νίκη του 1973 που σηματοδότησε την επανάκτηση του τρωτού κύρους του Αιγυπτίου. Επιρροές άφησε στο έργο του και η περίοδος του απελευθερωτικού ανοίγματος (infitáî) που χαρακτηρίστηκε από αμφιταλαντεύσεις και έλλειψη προσανατολισμού στον μορφωτικό και κοινωνικό ιστό της αιγυπτιακής κοινωνίας. Πρόκειται για έναν τολμηρό και βαθυστόχαστο συγγραφέα. Ήρθε αντιμέτωπος με το καθεστώς του NÁÒir, καθώς επέκρινε τους ηγέτες της επανάστασης. Μια κίνηση που τον οδήγησε το 1954 στις φυλακές και τον έκανε να αντιληφθεί ότι η ελευθερία στον αραβικό κόσμο είναι δικαίωμα των ονειροπόλων και μόνον. * * * Σπίτι από σάρκα 2 Το δαχτυλίδι βρισκόταν δίπλα στο λυχνάρι και η σιωπή τύφλωνε τα αυτιά. Στη σιωπή αργοκινιόταν το δάχτυλο για να φορέσει το δακτυλίδι. Με σιωπή έσβηνε το λυχνάρι, ενώ το σκοτάδι κυρίευε τα πάντα. Στο σκοτάδι τυφλώνονταν τα μάτια. Η χήρα με τις τρεις κόρες της έμεναν σ ένα σπίτι, που ήταν όλο κι όλο ένα δωμάτιο. Στην αρχή υπήρχε μόνο σιωπή. Η μητέρα ήταν μια γυναίκα ψηλή, λευκή και καλλίγραμμη, μια χήρα στα τριάντα πέντε της. Οι κόρες της ήταν επίσης ψηλές και αφράτες. Ποτέ δεν έβγαζαν εκείνα τα πένθιμα μαύρα ρούχα που τύλιγαν τα κορμιά τους. Η μικρότερη ήταν δέκα έξι και η μεγαλύτερη είκοσι. Ήταν άσχημες, αφού είχαν κληρονομήσει το μελαμψό και ασύμμετρο σώμα του πατέρα τους και όχι το καλλίγραμμο κορμί της μάνας τους. Παρ όλο που το δωμάτιο ήταν αρκετά μικρό... τις χωρούσε όλες μαζί. Αν και η φτώχεια τις «έδερνε» ανελέητα, το δωμάτιο ήταν πάντοτε τακτοποιημένο και έδινε την αίσθηση του νοικοκυριού μεταδίδοντας μια περίσσεια θηλυκότητα και αρμονία τεσσάρων γυναικών. Τη νύχτα σκορπίζονταν τα κορμιά τους σαν ένας σωρός ζεστής και ζωντανής σάρκας. Άλλες κοιμόντουσαν πάνω στο κρεβάτι και άλλες γύρω του. Έβγαιναν οι ανάσες τους καυτές και θορυβώδεις και μερικές φορές ακούγονταν σαν πνιχτοί αναστεναγμοί. Από τότε που πέθανε ο άνδρας του σπιτιού, η σιωπή τις είχε καταλάβει αντικαθιστώντας τα πάντα στη ζωή τους. Είχε πεθάνει εδώ και δύο χρόνια, μετά από μακροχρόνια αρρώστια. Μπορεί το πένθος να είχε περάσει, όμως τα έθιμα εκείνων που βαθιά πεν- Κέντρο Κινηματογράφου της Αιγύπτου. Από τα έργα που προβλήθηκαν τελευταία ήταν akán la bod ya LÐ LÐ, an toãð Ð an-nùr? (Ήταν ανάγκη να ανάψεις το φως; Λι Λι;) μια ταινία μικρού μήκους σε σκηνοθεσία Marwān ÍÁmid. Το 2005 συμμετείχε ο Αιγύπτιος νέος σκηνοθέτης, παλαιστινιακής καταγωγής, RÁmi abdul DjabbÁr (1978-), στο Cinema East Film Festival 4-10 Νοεμβρίου 2005 Quad Cinema, με τη ταινία beit min laîm (Σπίτι από σάρκα), η ταινία απέσπασε αρκετά βραβεία σε πολλά διεθνή φεστιβάλ. 2. Για την ανάλυση του έργου, βλ. ÍÁssan M. H., «Ο συμβολισμός ως παράγων ανάδειξης της καταπιεσμένης σεξουαλικότητας στα διηγήματα του YusÐf IdrÐs: beit mðn laîm και akán la bod ya LÐ LÐ, an toãð Ð an-nùr;». Υπό δημοσίευση.
197 θούν με το χαρακτηριστικό της σιωπής παρέμεναν. Μακρά σιωπή, ατελείωτη. Στην πραγματικότητα όμως επρόκειτο για μια σιωπή γεμάτη προσδοκία και αναμονή. Οι κόρες είχαν πια μεγαλώσει. Η αναμονή φαινόταν μάταιη, καθώς στον ορίζοντα δεν διακρινόταν κανένα ίχνος γαμπρού. Πράγματι, ποιος τρελός γαμπρός θα χτυπούσε την πόρτα εκείνων των φτωχών, άσχημων και επιπλέον ορφανών υποψήφιων νυφών; Ωστόσο, πάντα υπάρχει ελπίδα και όπως λένε «για κάθε άνθρωπο υπάρχει το άλλο του μισό». Αν ήταν γραφτό να παντρευτούν... θα παντρευόντουσαν. Η αλήθεια είναι πως, μπορεί να ήταν φτωχές και άσχημες, από την άλλη μεριά όμως υπήρχαν φτωχότεροι και ασχημότεροι που θα μπορούσαν να τις ζητήσουν σε γάμο. Μερικές φορές οι ευχές πραγματοποιούνται χάρη στην υπομονή και την καρτερικότητα, με τις οποίες έχει προικιστεί ο καθένας. Τη σιωπή διέκοπτε μονάχα η φωνή ενός ψάλτη 3 που έψελνε εδάφια του Κορανίου, και που ακουγόταν μονότονη, άνοστη και χωρίς συναισθηματισμούς. Ο ψάλτης ήταν ένας τυφλός και η απαγγελία του ήταν αφιερωμένη στην ψυχή του πεθαμένου πατέρα των κοριτσιών. Κάθε Παρασκευή μεσημέρι πήγαινε και χτυπούσε την πόρτα, παραδινόταν στο χέρι που του απλωνόταν και στη στιγμή καθόταν στην καθαρή, σκουπισμένη ψάθα σταυρώνοντας τα πόδια του. Όταν τελείωνε την απαγγελία, ψαχούλευε για να βρει τα πέδιλά του, χαιρετούσε τον κόσμο, και χωρίς να περιμένει καμία ανταπόδοση, έ- φευγε. Είχε γίνει πλέον συνήθεια να έρχεται, να ψάλλει και ύστερα να φεύγει. Κανείς σχεδόν ούτε καταλάβαινε ούτε ένοιωθε την παρουσία του. Η σιωπή παρέμενε αδιάκοπη και η απαγγελία κάθε Παρασκευής φαινόταν σαν να διέκοπτε τη σιωπή με σιωπή. Η ελπίδα, μπορεί να ήταν μικρή, αλλά υπαρκτή τουλάχιστον υπήρχε ελπίδα. Εξάλλου, υπήρχαν και χειρότερα, κι οι κόρες δεν προσδοκούσαν τίποτε περισσότερο πια... Η σιωπή συνεχιζόταν μέχρι που συνέβη κάτι απρόσμενο. Ήταν Παρασκευή μεσημέρι και ο ψάλτης δεν είχε έρθει ακόμη, μάλλον επειδή η συμφωνία για την απαγγελία εδαφίων του Κορανίου στη μνήμη του νεκρού πατέρα, είχε λήξει. Τότε ήταν που η χήρα και οι τρεις κόρες της συνειδητοποίησαν πως μόνο η φωνή του ψάλτη διέκοπτε τη σιωπή και ότι ήταν ο μοναδικός άνδρας που χτυπούσε την πόρτα τους, έστω και μια φορά την εβδομάδα. Παρατήρησαν, επίσης, πως, παρ όλο που ήταν φτωχός, σαν εκείνες, τα ρούχα του ήταν πάντα καθαρά και τα παπούτσια του στιλβωμένα, το σαρίκι του περίτεχνα δεμένο και με τέτοιο τρόπο που ούτε εκείνοι που έχουν την όρασή τους θα μπορούσαν να το κάνουν. Διαπίστωσαν επίσης πως είχε μια φωνή μειλίχια και γλυκιά. Και τότε πέρασε από το μυαλό τους μια ιδέα «Γιατί να μην ανανέωναν τη συμφωνία, και μάλιστα αμέσως;». «Γιατί να μην τον φώναζαν εκείνη ακριβώς τη στιγμή; Και αν δεν είχε χρόνο;» Όπως και να χε, όμως, η αναμονή δεν ήταν κάτι το καινούργιο στη ζωή τους. Κάποια μέρα, την ώρα που σουρούπωνε, εκείνος εμφανίστηκε ξανά και άρχισε να ψέλνει, σαν να πήγαινε στο σπίτι τους για πρώτη φορά. Τότε ακριβώς γεννήθηκε για πρώτη φορά μέσα τους η ιδέα «Γιατί να μην παντρευτεί κάποια από μας έναν άνδρα που να γεμίσει με τη φωνή του το μικρό μας σπιτάκι;». Κι εκείνος γυναίκα δεν έχει μπορεί το μουστάκι του να είναι γκρίζο, όμως, είναι ένας άνδρας γεμάτος νεότητα 3. Η αραβική λέξη είναι qáriʾ,«قاري» ενεργ. μετοχή που σημαίνει ο απαγγέλλων, ο αναγιγνώσκων. Εδώ πρόκειται για άνδρες θρησκευόμενους που ψάλλουν το Κοράνιο έναντι αμοιβής. (Σ.τ.Μ.).
198 Heshām M. yāssan και σφρίγος. Η μια κουβέντα έφερνε την άλλη εξάλλου, μπορεί κι εκείνος να έψαχνε για μια καλή κοπέλα να την παντρευτεί. Οι κόρες συνεχώς συζητούσαν το θέμα και η μάνα παρακολουθούσε τα πρόσωπά τους προσπαθώντας να διακρίνει ποια από όλες τον ήθελε. Ήταν φανερό, όμως, ότι μετά από τόση υπομονή και αναμονή, περίμεναν κάποιον καλύτερο και όχι έναν τυφλό. Εκείνες ακόμα ονειρεύονταν τους γαμπρούς που θα έρχονταν να χτυπήσουν την πόρτα τους. «Αξιολύπητες», σκεφτόταν μέσα της η μάνα, «δεν έχουν μάθει ακόμη τον κόσμο των ανδρών, στην ηλικία τους αποκλείεται να συνειδητοποιήσουν ότι ο αληθινός άνδρας δεν κρίνεται από το αν βλέπει ή όχι». - Παντρέψου τον εσύ, μαμά... - Εγώ; Ντροπή και αίσχος! Και τι θα πει ο κόσμος; - Ας πει ό,τι θέλει. Φοβάσαι τα λόγια τους και δεν σε ανησυχεί πως από το σπίτι μας λείπει μια ανδρική φωνή! - Πως μπορώ να ξαναπαντρευτώ πριν από σας; Αδύνατον! - Θα ήταν καλύτερα να παντρευτείς εσύ πριν από μας, ώστε να σπάσει η γρουσουζιά και μετά να έρθει και η σειρά μας Παντρέψου τον μαμά. Και τον παντρεύτηκε. Έτσι, προστέθηκε ακόμα μια ψυχή στο σπίτι και καλυτέρεψε λίγο η οικονομική τους κατάσταση, όμως, δημιουργήθηκε ένα μεγαλύτερο πρόβλημα. Την πρώτη νύχτα, ενώ οι νιόπαντροι είχαν πλαγιάσει μαζί στο κρεβάτι, δεν μπορούσε ο ένας να πλησιάσει και να αγγίξει τον άλλο, έστω και τυχαία. Οι τρεις κοπέλες έκαναν τάχα πως κοιμόντουσαν και τα μάτια τους ήταν καρφωμένα σ εκείνη τη μικρή απόσταση που τους χώριζε. Τα μάτια, τα αυτιά και όλες οι αισθήσεις βρίσκονταν σε εγρήγορση, σαν να φυλούσαν σκοπιά. Οι κοπέλες ήταν πια μεγάλες τόσο, ώστε να μπορούν να αντιληφθούν και η αϋπνία τους έκανε το δωμάτιο να μοιάζει λουσμένο από το φως της ημέρας. Από τότε, έφευγαν κάθε πρωί για τη δουλειά, η μια μετά την άλλη, μα δίσταζαν να επιστρέψουν το δειλινό... ντροπαλές, με δισταγμό, έκαναν ένα βήμα μπρος και ένα πίσω, μέχρι που πλησίαζαν στο σπίτι και τότε αμήχανες άκουγαν τη μάνα με τον πατριό τους που ξεκαρδίζονταν στα γέλια. Αυτό τις μπέρδευε λίγο και τις γέμιζε περιέργεια να ανακαλύψουν το γρηγορότερο τι γινόταν. Το γέλιο της μάνας έβγαινε μέσα από την ψυχή της και εκείνος ο άνδρας, που τον ήξεραν σοβαρό και σεμνό, γελούσε τόσο πολύ, που η χαρά του έφθανε μέχρι τον ουρανό! Η μάνα τις υποδέχθηκε με ανοιχτές αγκάλες, ενώ ακόμη γελούσε... Στο κεφάλι της δεν φορούσε μαντίλα, τα μαλλιά της ήταν βρεγμένα, χτενισμένα και ακόμη γέλαγε. Το πρόσωπο που α- ντίκρισαν δεν ήταν πια εκείνο το πρόσωπο που έμοιαζε με σβησμένο λυχνάρι, όπου, μέχρι τότε υφαινόταν σαν από αράχνη, ένας ιστός από βαθιές ρυτίδες. Δεν είχε χρειαστεί παρά ελάχιστος χρόνος για να μεταμορφωθεί η σβησμένη φλόγα του λυχναριού σε δυνατή λάμψη. Τα μάτια της μητέρας έλαμπαν και ξαναζωντάνευαν από τα δάκρυα που προκαλούσε το υστερικό γέλιο... εκείνα τα μάτια που κρύβονταν στον πυθμένα της εγκατάλειψης. Η σιωπή είχε πεθάνει. Πριν το δείπνο και μετά, αντάλλασσαν αστεία, πειράγματα και τραγούδια! Η φωνή του άνδρα ακουγόταν γλυκιά καθώς τραγουδούσε και ιδίως όταν έλεγε τα τραγούδια της Ουμ Καλσούμ και του Άμπντ αλ-ωαχάμπ. Η ιδιαίτερη φωνή του ήταν γεμάτη ευαισθησία και αισθαντικότητα. Σωστά έκανε η μάνα! Τα γέλια πάντα τραβάνε τους άνδρες. Οι άνδρες είναι δόλωμα για άνδρες.
199 -Ναι, κορίτσια μου, αύριο θα κατακλύσουν οι γαμπροί το σπίτι μας. Στην πραγματικότητα, όμως, δεν την απασχολούσε τίποτε πια, ούτε οι άνδρες ούτε γαμπροί, παρά μόνο ο άνδρας της. -Είναι τυφλός, και τι έγινε... πολλές φορές δεν βλέπουμε τους ανθρώπους που βρίσκονται δίπλα μας, νομίζοντας πως δεν αξίζουν την προσοχή μας επειδή είναι τυφλοί. Αυτός ο άνδρας σφύζει από δύναμη, υγεία, και το κυριότερο είναι γεμάτος από αγάπη για τη ζωή. Είναι αυτός που την αποζημίωσε για τα χαμένα χρόνια της ζωής της και τα πρόωρα γεράματα, που είχαν απειλήσει τη θηλυκότητά της. Η σιωπή εξαφανίστηκε για πάντα. Ο παλμός της ζωής κυριαρχούσε πια. Εκείνος ήταν ο σύζυγός της και η χαρά της. Γιατί θα έπρεπε να νιώθει ντροπή; Ο,τι κι αν έκανε μαζί του ήταν πια επιτρεπτό. Είχε πάψει να νοιάζεται αν βρισκόταν κάποιος άλλος στο δωμάτιο. Όταν έφθανε η νύχτα, και ενώ βρίσκονταν όλοι μαζί στο δωμάτιο, οι ψυχές και τα σώματα απελευθερώνονταν. Οι κοπέλες σκορπίζονταν στο δωμάτιο, και ενώ προσποιούνταν ότι κοιμόντουσαν, μόλις αντιλαμβάνονταν την παραμικρή κίνηση, έβγαζαν αναστεναγμούς από την αβάσταχτη επιθυμία. Ξαπλωμένες, ακίνητες συγκρατούσαν ακόμη και την πιο ανεπαίσθητη κίνηση. Και ξαφνικά στις άναρθρες κραυγές που ακούγονταν, εκείνες απαντούσαν με γεμάτες πάθος κραυγές και αναστεναγμούς. Η μάνα δούλευε την ημέρα στα σπίτια των πλουσίων, ως πλύστρα. Εκείνος στα σπίτια των φτωχών ψέλνοντας τα εδάφια του Κορανίου. Αν και δεν συνήθιζε να επιστρέφει στο σπίτι τα μεσημέρια, επειδή ξενυχτούσε συνέχεια, αναγκάστηκε να αλλάξει αυτή τη συνήθεια επέστρεφε τα μεσημέρια για να ξεκουράσει λίγο το κορμάκι του και για να ετοιμαστεί για τη νύχτα που θα ερχόταν. Κάποιο βράδυ, μετά από έναν «χορταστικό» μεσημεριανό ύπνο, ο άνδρας διέκοψε την συζήτηση ρωτώντας τη γυναίκα του τι είχε πάθει και το μεσημέρι δεν έλεγε λέξη ενώ τώρα φλυαρούσε; Γιατί το μεσημέρι δεν φορούσε τη βέρα της, όπως τώρα; Η μάνα ένιωσε φρίκη, ήθελε να σηκωθεί και να ουρλιάξει κι έτρεμε κατατρομαγμένη. Ένοιωθε ότι της ερχόταν τρέλα. Οι κόρες θα μπορούσαν ακόμα και να τον σκοτώσουν για την αποκάλυψη που είχε κάνει άθελά του, γιατί αυτό που είχε πει, είχε μια και μοναδική εξήγηση, την πιο τρομακτική και δραματική. Η μάνα ένιωθε τη γη να φεύγει κάτω από τα πόδια της, όμως, τα έπνιξε όλα και «φυλάκισε» τις ανάσες της. Σώπασε... και με τ αυτιά της που μετατράπηκαν σε μύτη και μάτια κοιτούσε τις κοπέλες προσπαθώντας να καταλάβει το μοναδικό πράγμα που την ενδιέφερε ήταν σχεδόν πεπεισμένη ότι η μεσαία κόρη ήταν ικανή να κάνει κάτι τέτοιο, αφού τέτοιο θάρρος και θράσος διέκρινε στα μάτια της, που ούτε σφαίρες δεν θα μπορούσαν να τη σταματήσουν. Οι ανάσες των τριών κοριτσιών, ακούγονταν βαθιές και ζεστές, σαν λάβα από ηφαίστειο μοιρολογούσαν διαρκώς τα νιάτα τους. Μόνο κάποιες στιγμές τα απαγορευμένα όνειρα, οι συγκεχυμένες ανάσες, σαν φωνή φιδιού, σαν καυτός αέρας που βγαίνει από τη διψασμένη γη, τις έκαναν να ξεχάσουν την κατάντια τους. Ανάσες πεινασμένες, που δεν άκουγαν το σωστό ή το λάθος και έβλεπαν με τον ίδιο πόθο κάθε ζωντανή σάρκα, χωρίς διάκριση.
200 Heshām M. yāssan Όλες τους «πεινούσαν!», όλες σπάραζαν μέσα τους και βογκούσαν και το βογκητό τους ήταν πνιχτό γεμάτο από παρακλήσεις, ίσως και κάτι περισσότερο. Είχε δοθεί στον άνδρα της και ξέχασε τα κορίτσια της! Η υπομονή είχε πάρει την γεύση του αλησμονίτη 4 και το όνειρο για παντρειά απομακρυνόταν πια. Συνήλθε ξαφνικά, σαν είχε ξυπνήσει τρομαγμένη από μια εξώκοσμη φωνή... -Οι κοπέλες ήταν «πεινασμένες». Αυτή ήταν η αλήθεια. Μπορεί το «φαγητό» να ήταν απαγορευμένο, όμως, η «πείνα» δεν ξέρει τι σημαίνει απαγόρευση. Τίποτε δεν μπορεί να δαμάσει την «πείνα!». Ηταν κάτι που η ίδια το γνώριζε πολύ καλά, αφού είχε καταλάβει την ψυχή της και είχε ρουφήξει το είναι της. Ναι, το γνώρισε και είχε χορτάσει τη γεύση του. Θα ήταν αδύνατον να λησμονήσει τη γεύση του. -«Πεινασμένες». Κάποτε έβγαζε τη μπουκιά από το στόμα της για να ταΐσει τις κόρες της, προτιμούσε να πεινάσει η ίδια για να χορτάσουν οι μικρές της. Είναι η μάνα τους! Ή μήπως το είχε ξεχάσει; Η μάνα επέλεξε να ασπαστεί τη σιωπή. Σώπασε και από τότε η σιωπή έγινε σύντροφος, που δεν την εγκατέλειπε ποτέ. Στη διάρκεια του πρωινού, η μεσαία κόρη ήταν, όπως πάντα, σιωπηλή. Κάθε βράδυ, στο δείπνο, ο τυφλός άνδρας ερχόταν, ως συνήθως, δείχνοντας χαρούμενος. Απολάμβανε τη ζωή, έλεγε τα αστεία του, τραγουδούσε και γελούσε, όμως, σε όλ αυτά συμμετείχαν μόνο η μικρή και μεγάλη κόρη. Η υπομονή τις είχε εξαντλήσει και η γεύση της είχε φτάσει να γίνει αρρώστια, αφού κανένας γαμπρός μέχρι τότε δεν είχε χτυπήσει την πόρτα τους. Μια μέρα η μεγάλη κόρη, κοιτάζοντας τη βέρα της μητέρας της με μεγάλη λαχτάρα και χωρίς δισταγμό, εξέφραζε τον θαυμασμό της. Η καρδιά της μητέρας χτυπούσε τόσο δυνατά που κόντευε να σπάσει, όταν της ζήτησε να το φορέσει για μία και μόνη φορά. Σιωπηλά, η μεγάλη κόρη της το έβγαλε από το χέρι και το έβαλε στο α- ντίστοιχο δάχτυλο. Την επόμενη μέρα, στη διάρκεια του δείπνου η μεγάλη κόρη δεν έβγαζε άχνα. Ο τυφλός άνδρας δεν σταματούσε να γελά και να τραγουδά και η μόνη που συμμετείχε στις χαρές ήταν η μικρή κόρη. Η υπομονή, η αδημονία και η ατυχία έκαναν την μικρή κόρη «μεγάλη». Άρχισε και εκείνη να ζητά το μερίδιό της στο «παιχνίδι» του δαχτυλιδιού. Σιωπηλά πήρε και εκείνη σειρά. Το δαχτυλίδι βρισκόταν δίπλα στο λυχνάρι. Η σιωπή κυριαρχούσε και σφράγιζε τ αυτιά. Στη σιωπή, σιγά σιγά, διστακτικά, με τη σειρά, άλλο δάκτυλο κάθε φορά φορούσε το δαχτυλίδι. Το λυχνάρι έσβηνε, το σκοτάδι απλωνόταν και στο σκοτάδι όλων τα μάτια χάνουν το φως τους. Έμεινε ο τυφλός να γελάει και να τραγουδάει μόνος του. Πίσω από το γέλιο και το τραγούδι κρυβόταν μια έντονη απορία, που τον έκανε να επαναστατήσει κατά της σιωπής. Ήθελε να την αφανίσει, να την συντρίψει, να μάθει κι αυτός τι γινόταν! Αρχικά, έλεγε μέσα του ότι έτσι είναι η φύση της γυναίκας που αρνείται να βρίσκεται σε μια σταθερή κατάσταση. Άλλοτε είναι φρέσκια σαν τη δροσοσταλίδα, άλλοτε εξαντλημένη σαν τα νερά του βάλτου, άλλοτε τρυφερή και λεία σαν την υφή του τριαντάφυλλου, και άλλοτε τραχιά σαν τον κάκτο της ερήμου. Το δαχτυλίδι όμως βρισκό- 4. Πρόκειται για πικρή και συνήθως μαύρη ουσία, ίσως αλόη, την οποία βάζει η μάνα στις θηλές των μαστών της για να αναγκάσει το βρέφος να τους λησμονήσει κατά τον απογαλακτισμό. Βλ. Οικονομόπουλος Θ. Χ., Ελληνικό λαογραφικό λεξικό για τη μάνα και το παιδί, Αθήνα 1999, σ. 35. (Σ.τ.Μ).
201 ταν πάντα εκεί, στο ίδιο δάκτυλο. Ποιο δάχτυλο άγγιζε όμως; Εκείνος γνώριζε, κι οι γυναίκες του σπιτιού γνώριζαν. Τότε γιατί δεν μιλούσε η σιωπή; γιατί δεν ψέλλιζε κάτι; Ένα βράδυ, συνειδητοποίησε ξαφνικά τι θα γινόταν αν έσπαγε η σιωπή, αν αποκάλυπτε όσα έκρυβε μέσα της. Η ιδέα και μόνο, έκανε την μπουκιά να σταθεί στον λαιμό του. Από τότε κατέφυγε και εκείνος στη σιωπή, αρνούμενος να την εγκαταλείψει. Άρχισε και εκείνος να φοβάται από τη συμφορά που θα μπορούσε να επέλθει αν εξαφανιζόταν το πέπλο της σιωπής. Ίσως, μια και μόνο λέξη αν του ξέφευγε να αρκούσε να ερειπώσει το κτήριο της σιωπής και αλίμονό του αν αυτό κατέρρεε. Ήταν μια διαφορετική και παράξενη σιωπή, στην οποία όλοι υπέκυπταν. Επρόκειτο, όμως, για μια εκούσια σιωπή, αιτία της οποίας δεν ήταν ούτε η φτώχεια, ούτε η ασχήμια, ούτε η υπομονή ή η απελπισία. Η πιο πολύπλοκη μορφή σιωπής είναι η αμοιβαία σιωπή. Θεωρείται από τις πιο ισχυρές συμφωνίες, γιατί στην ουσία γίνεται χωρίς καμία συμφωνία. Η χήρα και οι τρεις κόρες της. Όλο το σπίτι ήταν ένα δωμάτιο. Η νέα σιωπή. Ο τυφλός ψάλτης που έφερε μαζί του αυτή τη νέα σιωπή. Μέσω της σιωπής προσπαθούσε να επιβεβαιώσει στον εαυτό του ότι η γυναίκα που μοιραζόταν μαζί του το κρεβάτι ήταν η ίδια η γυναίκα του, το έτερο ήμισυ, που φορούσε πάντα τη βέρα του, ασχέτως αν η ηλικία αυτής της γυναίκας άλλαζε, φαινόταν λεία ή τραχιά, λέπταινε ή πάχαινε. Όλα αυτά δεν τον αφορούσαν. Όλα αυτά ήταν θέματα που απασχολούσαν εκείνους που έβλεπαν και ήταν υπεύθυνοι επειδή έβλεπαν! Οσοι βλέπουν μπορούν και να ξεχωρίζουν, να διακρίνουν! Το μόνο που μπορούσε να κάνει ο τυφλός άνδρας ήταν να υποψιάζεται. Μια υποψία που δεν μπορούσε να επιβεβαιώσει χωρίς την αίσθηση της όρασης, αφού δεν έβλεπε. Θα παρέμενε στερημένος από την ικανότητα να βλέπει την αλήθεια, αφού ήταν τυφλός. Και ο τυφλός «αμαρτία ουκ έχει» ή μήπως έχει; SUMMARY beit min laîm by Yusif IdrÐs: this is one of his most distinguished short stories from the 60 s collection, after his release from the prison and this is why it is brimming with symbolisms. This is the first short story of his that is published in Greek.