ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ Σελίδα 5 από 9 ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Α. Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε το απόσπασμα: «περὶ δὲ τῶν κοινῶν εἰς τοιούτους ἀγῶνας καθεστηκότας». Σε ό,τι αφορά όμως το δημόσιο βίο μου, νομίζω πως έχω ως την πιο μεγάλη απόδειξη της τιμιότητας μου, ότι όσοι από τους νεότερους συμβαίνει να χάνουν τον καιρό τους με τυχερά παιχνίδια ή με οινοποσίες ή με τέτοιου είδους ακολασίες, θα δείτε όλους αυτούς να είναι εχθροί μου, και να διαδίδουν πολλές ψευδείς φήμες και να λένε ψέματα για μένα. Και πράγματι είναι φανερό πως, αν είχαμε τις ίδιες επιθυμίες, δεν θα είχαν τέτοια γνώμη για μένα. Κι ακόμα, κύριοι βουλευτές, κανείς δεν θα μπορούσε να αποδείξει ότι έχει γίνει για μένα ούτε ιδιωτική δίκη απρεπής ούτε έγγραφη καταγγελία για δημόσιο αδίκημα ούτε μήνυση για σοβαρό δημόσιο αδίκημα. Και όμως βλέπετε ότι άλλοι έχουν εμπλακεί πολλές φορές σε τέτοιου είδους δίκες. Β1. Να αναφέρετε ποια ήταν η συμπεριφορά του Μαντιθέου στην ιδιωτική του ζωή και πώς αποδεικνύεται ο άμεμπτος χαρακτήρας του, όπως περιγράφεται στο παραπάνω απόσπασμα. Ο Μαντίθεος ως υποψήφιος βουλευτής στη βουλή των πεντακοσίων, είναι υποχρεωμένος να περάσει από τη διαδικασία της δοκιμασίας, προκειμένου να διαπιστώσουν οι βουλευτές αν πληρούνται οι νόμιμες προϋποθέσεις να αναλάβει τα καθήκοντά του και αν είναι άξιος να αναλάβει το λειτούργημα για το οποίο έχει κληθεί. Στη διαδικασία της δοκιμασίας ήταν υποχρεωμένος αυτός που δοκιμαζόταν να λογοδοτήσει και να απολογηθεί για όλη του τη ζωή σε αντίθεση με τις άλλες δίκες, όπου η απολογία εστιαζόταν στα σημεία που αφορούσαν την εκδικαζόμενη απόφαση. Ο Μαντίθεος αρχίζοντας την αναφορά του στην ιδιωτική του ζωή αναφέρεται στις σχέσεις του με τις αδελφές του, τον αδελφό του και τους συμπολίτες του, που αποδεικνύουν την ποιότητα του χαρακτήρα του και το ανεπίληπτο ήθος του. Αρχικά, εμφανίζει την εικόνα του καλού αδελφού γιατί, παρόλο που η περιουσία που κληρονόμησε δεν ήταν μεγάλη και παρότι ο νόμος δεν τον υποχρέωνε να εξασφαλίσει προίκα στις αδελφές του, εντούτοις ο Μαντίθεος προίκισε τις δύο αδελφές του δίνοντας τριάντα μνες στην καθεμιά (δύο μὲν ἀδελφὰς ἐξέδωκα ἐπιδοὺς τριάκοντα μνᾶς ἑκατέρᾳ). Επίσης, απέναντι στον αδελφό του, όσον αφορά τη διανομή της πατρικής περιουσίας υπήρξε δίκαιος ώστε ο ίδιος του ο αδελφός να παραδέχεται και να ομολογεί ότι πήρε μεγαλύτερο μερίδιο, αν και συνηθιζόταν να μοιράζονται οι άρρενες διάδοχοι ίσα μερίδια κληρονομιάς (πρὸς τὸν ἀδελφὸν δ οὕτως ἐνειμάμην
ὥστ ἐκεῖνον πλέον ὁμολογεῖν ἔχειν ἐμοῦ τῶν πατρῴων). Μ αυτό τον τρόπο αναδεικνύεται ο φιλάδελφος και αφιλοκερδής χαρακτήρας του Μαντίθεου. Ήταν καλός οικογενειάρχης, υπεύθυνος μεγάλος αδελφός και προστάτης της οικογένειάς του και στη συνείδηση των βουλευτών θα εξαίρεται ο άμεμπτος ιδιωτικός του βίος. Στο τέλος της παραγράφου 10 τονίζεται ότι ο Μαντίθεος δεν ήρθε σε προστριβές με τους συγγενείς του. Η επανάληψη και η ισχυρή άρνηση «μηδεπώποτέ μοι μηδὲ πρὸς ἕνα μηδὲν ἔγκλημα γενέσθαι» δίνει έμφαση στην κοινωνική αποδοχή του Μαντίθεου, καθώς δεν έδωσε ποτέ αφορμές για κατηγορίες ή παράπονα εναντίον του ούτε ο ίδιος στράφηκε εναντίον κανενός. Β2. Να εντοπίσετε τα επιχειρήματα των παραγράφων 11 12 και να τα αξιολογήσετε ως προς την εγκυρότητα και την πειστικότητά τους. Οι παράγραφοι 11 και 12 αναφέρονται στη δημόσια ζωή του Μαντίθεου. Ενώ στην προσωπική του ζωή αφιερώνει μόνο μία παράγραφο, τη 10, στις σχέσεις του με τους συμπολίτες και το κράτος αφιερώνει περίπου 8 παραγράφους ( 11-18) καθώς το ενδιαφέρον του εστιάζεται στο καλό και την ωφέλεια της πόλης. Στην παράγραφο 11 ο Μαντίθεος αναφέρεται στο δημόσιο βίο του (περὶ δὲ τῶν κοινῶν). Το σχήμα αντίθεσης τὰ μὲν ἲδια - περὶ δὲ τῶν κοινῶν, εμφατικά τονίζει τη μετάβαση στο δημόσιο επίπεδο. Οι παρέες του ήταν κόσμιες σε αντίθεση με πολλούς νέους της εποχής του που έχαναν τον χρόνο τους σε ακόλαστες συνήθειες. Ο ίδιος αποδίδει στον εαυτό του την αρετή της επιείκειας, δηλαδή της πραότητας και της κοσμιότητας του χαρακτήρα, θυμίζοντάς μας τη φράση που είχε αναφέρει στο προοίμιο, στην παράγραφο 3 «καὶ περί τὰ ἂλλα μετρίως βεβιωκώς». Η συμπεριφορά του Μαντίθεου στη δημόσια ζωή γίνεται πιο κατανοητή αν την συγκρίνουμε με τον τρόπο ζωής των αντιπάλων του. Αυτοί διασκεδάζουν σε κακόφημα μέρη, παίζοντας ζάρια (κύβους), πίνοντας ποτά (πότους) ή κάνοντας παρέα με κοινές γυναίκες (ἀκολασίαι). Οι άνθρωποι που σύχναζαν σε αυτά τα κακόφημα μέρη συνήθιζαν να διασπείρουν ψευδείς και συκοφαντικές πληροφορίες εις βάρος έντιμων πολιτών. Όπως και στη σημερινή εποχή η λασπολογία και το κουτσομπολιό ήταν αρκετά διαδεδομένες συνήθειες των διεφθαρμένων ανθρώπων. Η παράγραφος 11 αποτελεί ένα ψυχολογικό επιχείρημα που εντοπίζεται στον υποθετικό λόγο του μη πραγματικού «εἰ τῶν αὐτῶν ἐπεθυμοῦμεν, οὐκ ἂν τοιαύτην γνώμην εἶχον περὶ ἐμοῦ». Στο σημείο αυτό φαίνεται η ανωτερότητα του Μαντίθεου απέναντι στους κατηγόρους του. Αυτό το πολύ εύστοχο επιχείρημα στηρίζεται στην παλιά παροιμία «ὃμοιος ὁμοίῳ ἀεὶ πελάζει», δηλαδή ο όμοιος τον όμοιο πάντα γυρεύει. Από τη στιγμή λοιπόν που αυτοί ψεύδονται και τον κακολογούν, δεν είναι όμοιος τους, γιατί αν ήταν ίδιος με τους νέους της εποχής του δεν θα τον κακολογούσαν. Στην παράγραφο 12 με ένα ηθικό επιχείρημα ο Μαντίθεος παρουσιάζεται διαφορετικός από τους περισσότερους Αθηναίους που ήταν δικομανείς. Μάλιστα το φαινόμενο αυτό είχε καταντήσει Σελίδα 6 από 9
μάστιγα για την εποχή καθώς ακόμη και για ασήμαντους λόγους οι Αθηναίοι «έσερναν» στα δικαστήρια τους συμπολίτες τους. Το επιχείρημα λοιπόν του Μαντίθεου αποκτά ιδιαίτερη σημασία, καθώς οι Αθηναίοι εκτιμούσαν ιδιαίτερα εκείνους τους συμπολίτες τους που δεν εμφανίζονταν στα δικαστήρια για ασήμαντη αφορμή, είτε ως κατήγοροι είτε ως κατηγορούμενοι. Το γεγονός αυτό αποδεικνύει ότι πρόκειται για μια καλοστημένη πλεκτάνη μοχθηρών ανθρώπων εναντίον του. Ο Μαντίθεος αναφερόμενος στο τρίπτυχο οικογενειακή ζωή δημόσιος βίος στρατιωτικές υποχρεώσεις καταφέρνει να κερδίσει τις εντυπώσεις και να αποσπάσει την εύνοια των βουλευτών. Μέσα από την απολογία του διαγράφεται μια συγκροτημένη προσωπικότητα που διαθέτει πολλές αρετές και χαρίσματα. Στον αντίποδα, βρίσκονται οι αντίπαλοί του, άνθρωποι κακοήθεις και συκοφάντες που διαβάλλουν ένα αθώο πολίτη και προσπαθούν να υπονομεύσουν τις δημοκρατικές διαδικασίες και την κοινωνική συνοχή της πόλης. Β3. Η Αθήνα, σε αντίθεση με τη Σπάρτη και άλλες πόλεις, αποτελεί το κέντρο της συστηματικής ρητορικής κατά τον 5 ο και 4 ο αιώνα π.χ. Γιατί, κατά τη γνώμη σας συμβαίνει αυτό; Βλ. εισαγωγή σχολικού βιβλίου, σελ. 12 Β4 α) Να βρείτε με ποιες λέξεις του κειμένου συνδέονται ετυμολογικά οι ακόλουθες λέξεις της νέας ελληνικής: διένεξη, λιποτάκτης, δυνάστης, νεογνό, είδωλο, νεοσύστατος. διένεξη: συμφορᾶς λιποτάκτης: καταλειφθείσης δυνάστης: δύναιτο νεογνό: γενέσθαι, γεγενημένην είδωλο: ὂψεσθε, ὁρᾶτε νεοσύστατος: καθεστηκότας β) Να γράψετε από ένα αντώνυμο στα αρχαία ελληνικά για τις παρακάτω λέξεις: βεβίωκα, τῶν νεωτέρων, μέγιστον, αἰσχράν. βεβίωκα: τέθνηκα τῶν νεωτέρων: τῶν πρεσβυτέρων μέγιστον: ἐλάχιστον αἰσχράν: ἀγαθήν Σελίδα 7 από 9
ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Γ1. Να μεταφράσετε το κείμενο που σας δίνεται. Ότι λοιπόν η υιοθεσία έγινε σύμφωνα με τους νόμους, αυτό θέλω να σας εξηγήσω. Και διάβασε, για χάρη μου, αυτό το νόμο που ορίζει να επιτρέπεται (στον καθένα) να διαθέτει τα δικά του όπως επιθυμεί, εάν δεν υπάρχουν γνήσια αρσενικά παιδιά. Ο νομοθέτης δηλαδή, άνδρες δικαστές, γι αυτό θέσπισε το νόμο έτσι, επειδή έβλεπε ότι μόνο αυτό το καταφύγιο της μοναξιάς και η παρηγοριά στη ζωή υπάρχει για εκείνους τους ανθρώπους που δεν έχουν παιδιά, το να μπορούν δηλαδή να υιοθετήσουν όποιον θέλουν. Επειδή, λοιπόν, οι νόμοι του επιτρέπουν να υιοθετεί εξαιτίας του ότι είναι άτεκνος, υιοθετεί εμένα, όχι στη διαθήκη που έγραψε, κύριοι δικαστές, όταν επρόκειτο να πεθάνει, όπως ακριβώς κάνουν κάποιοι άλλοι από τους συμπολίτες (μας), ούτε όταν ήταν ασθενής, αλλά όταν ήταν υγιής και είχε τα λογικά του. Γ2. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου να γράψετε τον τύπο που σας ζητείται: πολιτῶν: κλητική ενικού και δοτική πληθυντικού: ὦ πολῖτα/ τοῖς πολίταις παῖδες: γενική και δοτική πληθυντικού: τῶν παίδων/ τοῖς παισὶ(ν) ποίησις: δοτική και κλητική ενικού: τῇ ποιήσει /ὦ ποίησι ἑαυτοῦ: γενική πληθυντικού αρσενικού γένους στο β πρόσωπο: ὑμῶν αὐτῶν τοῦτο: ονομαστική πληθυντικού θηλυκού και ουδετέρου γένους: αὗται/ ταῦτα διδάξαι: γ ενικό οριστικής παρακειμένου: δεδίδαχε ὁρῶν: β πληθυντικό υποτακτικής αορίστου β : ἴδητε ἀποθνῄσκειν: γ πληθυντικό ευκτικής μέλλοντα: ἀποθανοῖντο γράψας: β ενικό οριστικής παρατατικού στη μέση φωνή: ἐγράφου βούλομαι: β ενικό προστακτικής παθητικού αορίστου: βουλήθητι Γ3. α) Να χαρακτηριστούν συντακτικά οι παρακάτω όροι και να αναφέρετε ποιον όρο προσδιορίζουν: μοι, τὰ ἑαυτοῦ, γνήσιοι, διὰ τὸ εἶναι, ποιήσασθαι, τῶν πολιτῶν. μοι: δοτική προσωπική χαριστική στο «ἀνάγνωθι» τὰ ἑαυτοῦ: αντικείμενο στο απαρέμφατο «διαθέσθαι» γνήσιοι: ομοιόπτωτος, επιθετικός προσδιορισμός στο «παῖδες» ποιήσασθαι: υποκείμενο στο «ἐξεῖναι», τελικό απαρέμφατο διὰ τὸ εἶναι: εμπρόθετος, επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο «ποιεῖσθαι» Σελίδα 8 από 9
τῶν πολιτῶν: ετερόπτωτος προσδιορισμός, γενική διαιρετική στο «τινές» β) οὖσαν, διδόντων: να χαρακτηρίσετε συντακτικά τις μετοχές (είδος, συντακτική τους λειτουργία καθώς και το υποκείμενό τους). οὖσαν: κατηγορηματική μετοχή υποκείμενο: καταφυγήν και παραψυχήν, αναφέρεται στο αντικείμενο της μετοχής «ὁρῶν» διδόντων: επιρρηματική αιτιολογική μετοχή υποκείμενο: τῶν νόμων, γενική απόλυτη, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του αναγκαστικού αιτίου στο ρήμα της πρότασης. Σελίδα 9 από 9