ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΤΟΥ ΟΝΕΙΡΟΥ Ο Κάφκα δεν τελείωνε ποτέ τα μυθιστορήματά του, γιατί βασίζονταν στην ιδέα του απέραντου. Τα πράγματα αυτό είναι το νόημα των ιστοριών του δεν τελειώνουν. Το γράψιμο είναι ένας τρόπος ζωής. Jorge Luis Borges ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΖΕΙ, γεννιέται και πεθαίνει μέσα στην αφάνεια. Γιατί είναι πολύ μεγάλο για να χωρέσει μέσα στη μοναδική στιγμή της ύπαρξής του. Μια στιγμή εμφανίζεται, επισκέπτεται βουβά ψυχές αδύναμες, κι έχει τόσο συγκλονίσει, τόσο βαθιά συνταράξει τα θεμέλια του μαύρου πύργου, που το φάντασμά του παραμένει πολύ μετά το θάνατό του. Αφού πετάξει πάλι στους ουρανούς που το γέννησαν, αφήνει στη γη την απατηλή υπόσταση μιας οπτασίας χλομής, με πρόσωπο στρογγυλό και χρώματα διάφανα, αξεπέραστο ορόσημο της σύντομης επίσκεψής του. Γιατί πατρίδα του είναι ο ουρανός, η αιωνιότητα κατοικία του, και τα σύννεφα το κρεβάτι όπου αναπαύεται 9
ΕΦΗ ΝΟΥΣΚΑ η ανταριασμένη ψυχή του. Τροφή του οι στιγμές, που αμείλικτα σκορπάει μέσα στους αιώνες, παντοτινά στίγματά τους. Κοιτάζεται μέσα στον καθρέφτη, παίρνει βαθιά πνοή κι ύστερα μιλά στο είδωλό του, εμπιστευόμενο σ αυτό όλα τα ξένα μυστικά που συγκέντρωσε από τη ζωή, μα κρατώντας μέσα του το πιο αγαπημένο. Το είδωλο ακούει, κουνά τα χείλη του, είναι όμορφο καθώς αντικατοπτρίζεται στον ίσκιο του βουνού και στο κύμα της θάλασσας. Τόσο αιώνιο και φθαρτό όσο κι η ύλη, τόσο σύντομο και απέραντο όσο το πνεύμα και κάτι ακόμη περισσότερο από αυτό. Τα δάκρυα τ ουρανού κυλούν, λερώνουν τον καθρέφτη κι αλλοιώνουν το είδωλο, που ασχημαίνει φριχτά. Μα έχει τάχα σημασία; Πόσο λίγο ανταποκρίνεται, όχι το πραγματικό πρόσωπο του Ονείρου, το ανύπαρκτο κι αόρατο, το ανυπόστατο, που αλλάζει μορφές ανάλογα με τις ψυχές στις οποίες εισβάλλει; Τόσα πρόσωπα συγκεντρωμένα, όχι, δεν μπορούν να χωρέσουν για πολύ, ποτέ παραπάνω από τη Στιγμή που τα κυβερνάει. Γιατί η Στιγμή είναι νόμος απαράβατος στο ουράνιο σύστημα. Γιατί οι παραβάτες του πληρώνουν με το αίμα του 10
ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΤΟΥ ΟΝΕΙΡΟΥ Ονείρου τους. Γιατί ακόμη κι η αιωνιότητα υποτάσσεται σ αυτόν. Γιατί η Στιγμή και τ Όνειρο είναι Ένα, αυτό το πολυπρόσωπο διπρόσωπο Ένα, σκοπός της ζωής. 11
ΕΦΗ ΝΟΥΣΚΑ Το Όνειρο του πεπρωμένου δύο νεογέννητων, υπαρκτού και ανύπαρκτου ΕΤΣΙ, ΛΟΙΠΟΝ, η ιστορία μας αρχίζει κάποια μέρα δίχως ήλιο, που ο άνεμος λυσσομανούσε πάνω από τη φουρτουνιασμένη θάλασσα κι η καταιγίδα έλουζε τον ουρανό με τα πρώτα της δάκρυα. Δάκρυα διάφανα και αλμυρά, που έπεφταν ντροπαλά στην αρχή, ξεθαρρεμένα λίγο αργότερα, βίαια μετά. Γρήγορα εξελίχτηκαν σε κλάμα δυνατό, εκδήλωση της πολυπρόσμενης παρουσίας ενός νεογέννητου μωρού, που για πρώτη φορά αντικρίζει το φως. Με τη διαφορά πως δεν ήταν νεογέννητο, που για πρώτη φορά αντιλαμβάνεται τον κόσμο, αλλά το ξημέρωμα μιας μέρας, που υπήρχε χτες και θα υπάρχει αύριο, μια αδιάκοπη συνέχεια, δίχως τέλος, που έχει πολύ τριβεί από την επαφή της με την καθημερινότητα. Ούτε και πολυπρόσμενο, αφού κανένας δεν το καρτερούσε μ αγωνία, αφού με τον ερχομό του τίποτα δεν άλλαζε στην ταραχώδη ατμόσφαιρα που επικρατούσε στους ουρανούς τις τρεις τελευταίες ημέρες, κι αφού οι καρδιές των ανθρώπων εί- 12
ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΤΟΥ ΟΝΕΙΡΟΥ χαν πάψει πια να ελπίζουν στην αλλαγή. Ούτε κιόλας αντίκριζε το φως, αφού παντού γύρω βασίλευε σκοτάδι πυκνό και αδιαπέραστο. Αλλά τότε; Πού βρίσκεται η ομοιότητα; Το μωρό προστατεύεται από το αδιόρατο πέπλο της ανθρώπινης παρουσίας που εισβάλλει αθέλητα στη ζωή και με τη γλυκιά ζεστασιά της επιβάλλει την αγάπη στις καρδιές όλων. Η απαλή και ασχημάτιστη σάρκα της, η τόσο εύθραυστη, η άγνοιά της για τη ζωή κι η άμεση εξάρτησή της από τους γύρω της δημιουργεί έναν προστατευτικό κλοιό που έχει στη βάση του τη συμπόνια, την αίσθηση της ευθύνης απέναντί της και την τρυφερότητα, αισθήματα που απευθύνονται μόνο σε κάτι συγκεκριμένο και όχι στην αφηρημένη έννοια μιας ημέρας που ξημερώνει. Και πάλι: τότε; Τα δάκρυα είναι το ενωτικό σημείο ανάμεσα σε δύο τόσο ξένες μεταξύ τους υπάρξεις, τόσο διαφορετικές στη σύσταση και στο περιεχόμενο. Κλαίει η Στιγμή με την Αιωνιότητα αντάμα, αγκαλιασμένες οι δύο αυτές αδερφές, η μικρή και η μεγάλη, η πρώτη γιατί αύριο δε θα υπάρχει και η δεύτερη γιατί δε θα πάψει ποτέ να υποφέρει, γιατί και αύριο και πάντα θα εξακολουθεί να υποφέρει. Κι αναμετρούν, πιασμένες απ το χέρι, το μέγεθος της δυστυχίας τους κι η καθεμία τον πόνο το δικό της βάζει πάνω από της άλλης, μακαρίζοντάς την για την τύχη της. Ώσπου 13
ΕΦΗ ΝΟΥΣΚΑ η μικρή ξυπνά, αντρειεύει, αναπτύσσεται και πολλαπλασιάζεται σε χρόνο-μηδέν και μαζί μ αυτή μεγαλώνει η ευτυχία και την τυλίγει, τη συνεπαίρνει σε κόσμους υπέροχους. Και είναι τόσο ανυπέρβλητη η επίδραση του Ονείρου που ζει, ώστε ξεχνά το θάνατο που παραμονεύει, εκείνον που κρατά τα κλειδιά της πόρτας από την οποία μπήκε στο παλάτι της ευτυχίας. Ώσπου εκείνος ανοίγει αμείλικτος, όταν η εικόνα της μεγάλης αδερφής έχει πια γίνει στάχτη στην ψυχή της, την κοιτάζει σκληρά στα μάτια και την τραβάει μαζί του στο αιώνιο σκοτάδι. Κι η μεγάλη αδερφή μένει και πάλι μονάχη μαζί με τις χιλιάδες μικρές αδερφές της, που όλες μαζί είναι αυτή. Πάντα. Να ποιο είναι το ταξίδι του Ονείρου: Αφετηρία του η δυστυχία, προορισμός του ο ουρανός, διάρκειά του η Στιγμή, έντασή του το διαπασών, κατάληξή του ο πνιγμός στη φουρτουνιασμένη θάλασσα. Τόση δυστυχία συσσωρευμένη γύρω του πριν και ύστερα από αυτό, και τ Όνειρο μέσα στην αιώνια πίκρα είναι κάτι λιγότερο από μια στιγμή χαράς και κάτι περισσότερο από μία έκρηξη. Αξίζει τον κόπο να ζήσει κανείς μόνο γι αυτό. Καλύτερα να γνωρίσει κάποιος μια στιγμή ευτυχίας μέσα σε μια ζωή δυστυχισμένη, παρά να ζει δυστυχισμένος αιώνια μέσα σε μια ευτυχία απατηλή. 14
ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΤΟΥ ΟΝΕΙΡΟΥ Όπως οι συνηθισμένοι άνθρωποι δημιουργούν γύρω τους συνηθισμένες καταστάσεις, έτσι και οι παράξενοι δημιουργούν γύρω τους παράξενες καταστάσεις. Αξίζει τ Όνειρο να μείνει Όνειρο που κατοικεί στον ουρανό, αξίζει να ζήσει αιώνια εκεί πάνω και να γκρεμιστεί σε μια στιγμή, αξίζει να μην έρθει ποτέ σε συνάφεια με την πραγματικότητα, να μην εκπληρωθεί ποτέ, γιατί η Στιγμή είναι μέσα στην αιωνιότητα και πάνω από αυτή. Κάθε όνειρο είναι διαφορετικό, ποτέ τα όνειρα δύο ανθρώπων δεν είναι δυνατό να συμπέσουν. Υπάρχουν ψυχές που μπορούν να ταυτιστούν με τ Όνειρό τους και ν ακολουθήσουν το ταξίδι του στο ξεκίνημα, στη διάρκειά του, στους τόπους που επισκέπτεται, αλλά όχι και στην επιστροφή του στη Γη. Υπάρχουν ψυχές που μπορούν να εξακολουθούν να κατοικούν στα σύννεφα και μετά το θάνατό τους, ψυχές που έχουν καταλάβει δίχως να το ξέρουν το νόημα της ζωής. Ψυχές που ακολουθούν το Όνειρό τους άφοβα, τη φωνή της καρδιάς. Γιατί κάθε Όνειρο είναι διαφορετικό και όλα είναι ίδια, βαθύτερη ουσία και ύψιστος σκοπός τους η Αγάπη, μια λέξη που όλοι τη γνωρίζουν κι όλοι την αγνοούν, που όλοι τη θυμούνται κι όμως την ξεχνούν. Αίσθημα που πάντα και σε όλους υπάρχει, αλλά που 15
ΕΦΗ ΝΟΥΣΚΑ μια στιγμή μόνο ζει, στιγμή ιερή, που αγκαλιάζει το σύμπαν στο σύνολό του. : «Αγάπη μου, το ξέρεις πολύ καλά ότι σ αγαπώ τόσο, που ακόμη κι αν με σκότωνες, εγώ θα έσκυβα να σου φιλήσω τα πόδια και μ όλη μου την καρδιά θα σ ευχαριστούσα. Μη δώσεις λοιπόν στην πράξη μου αυτή σημασία εγωιστική, γιατί αυτό το κάνω μόνο για σένα. Σου χρωστώ τόση ευγνωμοσύνη, ώστε όλη τη ζωή μου ν αγωνιζόμουν δε θα κατόρθωνα να σου ανταποδώσω τις αμέτρητες καλοσύνες σου. Γι αυτό, επειδή δε θέλω να σου γίνομαι βάρος και να σου καταστρέψω τη ζωή σου, αποφάσισα να διαλέξω αυτή τη μοναδική διέξοδο σωτηρίας για σένα, και θανάτου για μένα. Ασφαλώς, δεν υπάρχει τίποτα να σου συγχωρήσω, και μάλιστα εγώ είμαι εκείνη που σου ζητάει γονατιστή συγχώρεση για τα λάθη της και ιδίως για το σημαντικότερο σφάλμα, το γάμο μας. Η μόνη χάρη που σου ζητώ είναι να με ξεχάσεις όσο το δυνατό πιο γρήγορα και να κάψεις ό,τι ξέχασα να πάρω από το σπίτι». Πάντα δική σου, Μανόλια Διάβασε το γράμμα δυο τρεις φορές χωρίς να καταλάβει το νόημά του, κι όταν επιτέλους αντιλήφθηκε σε ποια κατάσταση βρισκόταν τώρα και το τετελεσμένο του γεγονότος, εκνευρίστηκε τρομερά και άρχισε να κόβει βόλτες πέρα δώ- 16
ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΤΟΥ ΟΝΕΙΡΟΥ θε στο δωμάτιο. Το βλέμμα του πηγαινοερχόταν, χωρίς να βλέπει, στα άψυχα αντικείμενα, πιο σκληρό και μαύρο παρά ποτέ, και τα φρύδια του, που έσμιγαν, το έκαναν ακόμη περισσότερο τρομερό. Στο πρόσωπό του άρχισαν να διαγράφονται νευρικές συσπάσεις, σάμπως να έβρισκε μ αυτό τον τρόπο διέξοδο ο εσωτερικός του πόνος. Δάκρυα καυτά ανέβηκαν στα μάτια του κι έπεσαν πάνω στο καταϊδρωμένο και παγωμένο του χέρι. Κανένας λυγμός δεν ακούστηκε. Θαρρείς και αυτό το νερό που κυλούσε για πρώτη φορά από τα μάτια του τον ξάφνιασε και τον τρόμαξε, γιατί την ίδια στιγμή με ακράτητη ορμή άρχισε να κλοτσάει γύρω του τα τραπέζια, τις καρέκλες, να σπάει τα βάζα και τα μπιμπελό, ό,τι ήταν και δεν ήταν εκείνη. Μάνιασε πολλή ώρα έτσι, ζώντας μέσα στην τρελή εκείνη παραζάλη που κυριεύει τους πολύ λογικούς ανθρώπους ύστερα από μια μεγάλη συγκίνηση και, τέλος, όταν τα πάντα είχαν σωριαστεί γύρω του σπασμένα, ποδοπατημένα και σακατεμένα ανεπανόρθωτα, στάθηκε μες στα συντρίμμια με τα χέρια σταυρωμένα στο στήθος. Μια άγρια ικανοποίηση άρχισε ν αναβλύζει από μέσα του και να κάνει το στήθος του να φουσκώνει, να φουντώνει, έως ότου κατέληξε σε μια δυνατή κραυγή, τελευταία εκδήλωση της δύναμης του πόνου του. Έπειτα, κατευνασμένος και αποκαμωμένος, σαν να απαλλάχτηκε από ένα βάρος, σωριάστηκε στο πάτωμα. : 17
ΕΦΗ ΝΟΥΣΚΑ Και η Λήθη; Πότε θα 'ρθει η Λήθη; Πώς μπορώ να φτάσω σ αυτήν; Η Λήθη είναι αδερφή του Έρωτα. Όταν την αποζητάς, σου ξεφεύγει, όταν πας να της ξεφύγεις, σε κρατάει. Ό,τι θέλεις σαν τρελός να το κρατήσεις η Λήθη σ' το παίρνει. Ό,τι θέλεις σαν τρελός να πετάξεις η Αλήθεια σ' το ξαναγυρνά πάντα πίσω. : Μπρούντζινη ηχώ μεταξωτή αναζήτηση αγαλλίαση που ωρύεται σε μια ξένη παραφορά προσφορά απόψε ένα πιάτο απ όλα ξενυχτάμε τον ζωντανό που μπλέχτηκε ανάμεσα στα πτώματα της πρωινής ολιγαρχίας ξεφάντωμα όρκος προσωρινός το για πάντα μπορεί να κρατήσει ως αύριο το πρωί ως πολλά αυριανά πρωινά ή μέχρι πολλά ποτέ ή ως πότε, ποτέ; στην καλύτερη περίπτωση θα κρατήσει μια στιγμή το περισσότερο την ευτυχία σαν έρθει πρέπει να ξέρεις να τη διώχνεις 18