ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΟΔΟΝΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΕΡΑΣ ΠΡΟΣΘΕΤΙΚΗΣ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΟΔΟΝΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΕΡΑΣ ΠΡΟΣΘΕΤΙΚΗΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΣΥΓΚΡΑΤΗΤΙΚΗΣ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑΣ ΟΡΙΣΜΕΝΩΝ ΠΡΟΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΜΕΝΩΝ ΣΥΝΔΕΣΜΩΝ ΑΚΡΙΒΕΙΑΣ ΚΑΙ ΜΑΓΝΗΤΩΝ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΕΠΕΝΘΕΤΩΝ ΟΛΙΚΩΝ ΟΔΟΝΤΟΣΤΟΙΧΙΩΝ ΛΑΣΚΑΡΙΔΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΟΣ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΑΡΙΘΜΟΣ 4 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 008

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΑΝΤΩΝΙΑΔΗΣ ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ ΣΤΕΑΣ αναπληρωτής καθηγητής ΤΡΙΜΕΛΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Ν. ΚΑΦΑΝΤΑΡΗΣ καθηγητής, δ/ντής του εργαστηρίου Ι. ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ επίκουρος καθηγητής Α. ΣΤΕΑΣ αναπληρωτής καθηγητής ΤΕΤΡΑΜΕΛΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Π. ΓΑΡΕΦΗΣ καθηγητής Π. ΚΟΪΔΗΣ καθηγητής Α. ΠΙΣΙΩΤΗΣ καθηγητής Α. ΧΑΤΖΗΚΥΡΙΑΚΟΣ αναπληρωτής καθηγητής Η έγκριση της διδακτορικής διατριβής από την Οδοντιατρική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης δεν υποδηλώνει αποδοχή των γνωμών του συγγραφέως. (Νόμος 5543/3, άρθρο 0 παρ.). 3

4

5 ΑΦΙΕΡΩΝΕΤΑΙ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΟΥ Κώστα Έλενα Αλεξάνδρα-Νικολέτα

6

ΠΕΡΙEΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 11 ABSTRACT... 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 13 ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΕΡΙ ΕΠΕΝΘΕΤΩΝ ΟΔΟΝΤΟΣΤΟΙΧΙΩΝ... 17 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΠΕΝΘΕΤΩΝ ΟΔΟΝΤΟΣΤΟΙΧΙΩΝ... 18 ΚΛΑΣΣΙΚΕΣ ΕΠΕΝΘΕΤΕΣ ΟΔΟΝΤΟΣΤΟΙΧΙΕΣ... 18 ΕΜΦΥΤΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΛΥΣΕΙΣ... 19 ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΕΠΕΝΘΕΤΩΝ ΟΔΟΝΤΟΣΤOΙΧΙΩΝ... 0 ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ ΑΚΡΙΒΕΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΕΝΘΕΤΕΣ ΟΔΟΝΤΟΣΤΟΙΧΙΕΣ... 1 ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΜΕΝΩΝ ΣΥΝΔΕΣΜΩΝ ΑΚΡΙΒΕΙΑΣ... 4 ΤΥΠΟΙ ΣΥΓΚΡΑΤΗΤΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΣΤΙΣ ΕΠΕΝΘΕΤΕΣ ΟΔΟΝΤΟΣΤΟΙΧΙΕΣ... 6 1. ΡΙΖΙΚΟΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ... 6. ΤΗΛΕΣΚΟΠΙΚΕΣ ΣΤΕΦΑΝΕΣ... 6 3. ΔΟΚΟΙ... 7 4. ΜΑΓΝΗΤΕΣ... 7 ΣΥΓΚΡΑΤΗΤΙΚΗ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΠΡΟΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΜΕΝΩΝ ΜΕΣΩΝ ΣΥΝΔΕΣΗΣ... 9 ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΠΕΝΘΕΤΕΣ ΟΔΟΝΤΟΣΤΟΙΧΙΕΣ ΚΑΙ ΟΣΤΕΟΕΝΣΩΜΑΤΟΥΜΕΝΑ ΕΜΦΥΤΕΥΜΑΤΑ... 30 ΤΕΤΑΡΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΝΟΙΕΣ ΟΡΙΣΜΟΙ ΜΑΓΝΗΤΙΣΜΟΥ... 31 ΜΑΓΝΗΤΕΣ ΚΑΙ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ... 34 ΠΕΜΠΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΜΑΓΝΗΤΩΝ... 39 ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΤΟ ΔΙΛΗΜΜΑ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΩΝ ΕΠΕΝΘΕΤΩΝ ΟΛΙΚΩΝ ΟΔΟΝΤΟΣΤΟΙΧΙΩΝ... 40 7

ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ. ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Η ΕΡΕΥΝΑ ΜΑΣ... 43 ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΥΡΗΜΑΤΑ... 53 ΣΥΖΗΤΗΣΗ... 77 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ... 81 Β Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α... 83 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΒΟΗΘΕΙΑΣ... 89 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ... 90 8

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Μελετήθηκε πειραματικά η μεταβολή της συγκρατητικής ικανότητας τριών τύπων προκατασκευασμένων συνδέσμων ακριβείας και δύο μαγνητών, που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή επένθετων ολικών οδοντοστοιχιών. Η καταπόνηση των παραπάνω μονάδων, έγινε με στροφαλοφόρα συσκευή, που είχε πέντε έμβολα. Έγιναν αρχικές μετρήσεις της συγκρατητικής ικανότητας και ακολούθησαν μετρήσεις μετά την συμπλήρωση 50, 500, 1.000, 1.500,.000,.500, 5.000, 7.500, 10.000, 5.000 και 50.000 κύκλων καταπόνησης. Τα συμπεράσματα, που προέκυψαν από την παραπάνω πειραματική εργασία, συνοψίζονται στα εξής: 1. Η συγκρατητική ικανότητα των συνδέσμων ακριβείας και των μαγνητών, που μελετήθηκαν, είναι διαφορετική ακόμη και για τις μονάδες, που ανήκουν στην ίδια ομάδα.. Η αρχική τιμή συγκρατητικής ικανότητας των συνδέσμων ακριβείας που μελετήθηκαν, είναι πάντοτε μεγαλύτερη από αυτή των μαγνητών. 3. Αν εξαιρέσουμε τον σύνδεσμο Micro Fix, του οποίου η μέση τιμή της συγκρατητικής ικανότητας μετά την συμπλήρωση των 50.000 κύκλων καταπόνησης, είναι μεγαλύτερη από αυτή των μικρών μαγνητών, οι υπόλοιποι σύνδεσμοι εμφανίζουν χαμηλότερη μέση τιμή συγκρατητικής ικανότητας από αυτή των μαγνητών μικρών και μεγάλων, στο στάδιο αυτό. 4. Οι τιμές της συγκρατητικής ικανότητας των συνδέσμων που μελετήσαμε, κατεβαίνουν στο επίπεδο των τιμών των μαγνητών μετά την ολοκλήρωση διαφορετικού για κάθε σύνδεσμο αριθμού κύκλων καταπόνησης (.500 για τον Zest Anchor, 7.500 για τον Dalbo και 5.000 για τον Micro Fix). 5. Η συγκρατητική ικανότητα των συνδέσμων Dalbo, Micro Fix και Zest Anchor, παρουσιάζει μιαν εμφανή μεταβολή της τιμής της, ήδη από το τέλος του πρώτου κύκλου καταπόνησης. 6. Μετά την συμπλήρωση των 50.000 κύκλων καταπόνησης, ορισμένα δοκίμια, που χρησιμοποιήθηκαν, είχαν καταστραφεί εντελώς (Zest Anchor 4 από τα 10, Dalbo 1 από τα 10). 7. Όλοι οι μαγνήτες, εμφάνισαν οξείδωση της επιφάνειάς τους, που έρχεται σ επαφή με τα θυλάκια, που αντίθετα παρέμειναν ουσιαστικά άφθαρτα. 8. Η συγκρατητική ικανότητα των συνδέσμων ακριβείας, μετά την συμπλήρωση των 50.000 κύκλων καταπόνησης, παρουσίασε μία μείωση, που για τον Dalbo είναι της τάξης του 56,97%, για τον Micro Fix 70,59% και για τον Zest Anchor φθάνει στο 89,94%. 9. Τη μεγαλύτερη τιμή συγκράτησης μας έδωσε ο Micro Fix, και συγκεκριμένα το δοκίμιο Νο IV, με 986 gr* και με μέση τιμή αρχικών μετρήσεων 804,4 gr* και τη μικρότερη το δοκίμιο Νο VI, των μικρών μαγνητών με 10 gr* και με μέση τιμή αρχικών μετρήσεων 194,5 gr*. 10. Μ εξαίρεση τους μαγνήτες, που η συγκρατητική τους ικανότητα παρέμεινε ουσιαστικά αμετάβλητη, σ όλη τη διάρκεια της καταπόνησής τους, οι υπόλοιπες ομάδες των συνδέσμων ακριβείας, που μελετήθηκαν, παρουσίασαν μεταβολή της συγκρατητικής τους ικανότητας, που είναι συνάρτηση του αριθμού των κύκλων καταπόνησης, που πραγματοποιήθηκαν. 9

ABSTRACT The change in the retentive force of three types of prefabricated attachments and two magnets used in manufacturing overdentures has been studied by experiment. The strain put on the above units came from a crank apparatus with five pistons. There have been initial measurements of the retentive force and the following measurements were taken after completing 50, 500, 1,000, 1,500,,000,,500, 5,000, 7,500, 10,000, 5,000 and 50,000 strain cycles. The conclusions drawn by the above experiment are summarised as follows: 1. The retentive force of the prefabricated attachments and the magnets studied is different even for the units that belong to the same group.. The initial value of the retentive force of the prefabricated attachments studied is always higher than the value of the magnets. 3. Apart from the attachment Micro Fix, whose retentive force, after 50,000 strain cycles have been completed, has an average value which is higher than that of the small magnets, the remaining prefabricated attachments produce, in this stage, an average value of retentive force which is lower than that of the magnets, whether they are big or small. 4. The values of the retentive force of the prefabricated attachments studied, are reduced to the levels of the magnets, after completing a different number of strain cycles for each attachment (,500 for the Zest Anchor, 7,500 for the Dablo and 5,000 for the Micro Fix). 5. The retentive force of the attachments Dablo, Micro Fix and Zest Anchor shows a clear change in value, already evident at the end of the first strain cycle. 6. After completing 50,000 strain cycles, certain elements used were completely destroyed (Zest Anchor 4 out of 10, Dablo 1 out of 10). 7. The surface of all the magnets which comes into contact with the follicles was oxidised, while the follicles showed practically no signs of wear. 8. The retentive force of the prefabricated attachments, after completing 50,000 strain cycles, were on a decrease; the decrease for the Dablo was in the order of 56.97%, for the Micro Fix in the order of 70.59% and for the Zest Anchor reached 89.94%. 9. The highest value of retentive force, that the Micro Fix and more specifically the element No IV reached, was 986 gr* and the average value of the initial measurements was 804.4 gr*, while the lowest value, that the element No VI of the small magnets reached, was 10 gr* and the average value of the initial measurements was 194.5 gr*. 10. Except for the magnets, whose retentive force remained practically unchanged during their strain, there have been changes in the retentive force of the remaining prefabricated attachments studied, in connection with th number of strain cycles carried out. 10

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Από όλα τα προβλήματα, στα οποία καλείται να δώσει λύση ο σύγχρονος οδοντίατρος, αυτά της ολικής και μερικής νωδότητας με δραματικά περιορισμένο όμως αριθμό στηριγμάτων, αποτελούν ίσως, τα πλέον δυσεπίλυτα, από πλευράς προσθετικής αποκατάστασης. Και αυτό διότι στις περιπτώσεις της ολικής νωδότητας, πέραν της προσφυγής στην κλασσική λύση της ολικής οδοντοστοιχίας, μετά την ραγδαία εξέλιξη και εφαρμογή των οστεοενσωματούμενων εμφυτευμάτων στην καθημερινή πρακτική, προέκυψαν καινούργιες δυνατότητες επίλυσης των λειτουργικών και αισθητικών προβλημάτων, που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς με τα προβλήματα που προαναφέρθηκαν. Η επένθετη οδοντοστοιχία, που στηρίζεται σε οστεοενσωματούμενα εμφυτεύματα, είναι μία από αυτές τις δυνατότητες. Στα περιστατικά μερικής νωδότητας με μικρό αριθμό δοντιών ή ριζών, εκτός της εξαγωγής τους και της κατασκευής ολικής οδοντοστοιχίας, εφαρμόζεται με επιτυχία η λύση της επένθετης ολικής οδοντοστοιχίας. Για τη συγκράτηση μιάς επένθετης ολικής οδοντοστοιχίας υπάρχουν τέσσερα είδη συγκρατητικών στοιχείων: 1. Δοκοί.. Ριζικοί σύνδεσμοι (τηλεσκοπικά κομβία). 3. Τηλεσκοπικές στεφάνες. 4. Μαγνήτες. Σαν θέμα της διδακτορικής μου διατριβής μου ανατέθηκε, η in vitro μελέτη και σύγκριση της μεταβολής της συγκρατητικής ικανότητας ορισμένων μαγνητικών στοιχείων, που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή μιας επένθετης ολικής οδοντοστοιχίας, με την αντίστοιχη ορισμένων ριζικών προκατασκευασμένων συνδέσμων ακριβείας, με την ίδια εφαρμογή στις επένθετες ολικές οδοντοστοιχίες. Το πειραματικό μέρος της εργασίας αυτής, που αφορούσε στην καταπόνηση των ριζικών συνδέσμων και των μαγνητών, πραγματοποιήθηκε στο εργαστήριο της Οδοντικής και Ανωτέρας Προσθετικής του Οδοντιατρικού Τμήματος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης, υπό την καθοδήγηση του αναπληρωτή καθηγητή κ. Α. Στέα. Η εργασία αποτελείται από δύο μέρη. Το πρώτο μέρος περιλαμβάνει πέντε κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται μία γενική αναφορά στις επένθετες ολικές οδοντοστοιχίες, με την παράθεση των πλεονεκτημάτων και των μειονεκτημάτων των διαφόρων ειδών επενθέτων οδοντοστοιχιών. Στο δεύτερο, παρατίθεται η εφαρμογή των προκατασκευασμένων συνδέσμων ακριβείας στις περιπτώσεις, που η επένθετη ολική οδοντοστοιχία αποτελεί την προσθετική αποκατάσταση, που έχει επιλεγεί. Στη συνέχεια, καταγράφονται οι δυνατότητες, που παρέχονται πλέον, στους ολικά νωδούς ασθενείς, μετά την καθιέρωση των οστεοενσωματούμενων εμφυτευμάτων. Τα δύο τελευταία κεφάλαια, το τέταρτο και το πέμπτο, περιέχουν τη σχέση των μαγνητών με την Βιολογία, την Οδοντιατρική επιστήμη γενικά, καθώς και με τις επένθετες ολικές οδοντοστοιχίες ειδικότερα. Το δεύτερο μέρος αποτελείται από δύο κεφάλαια. 11

Στο πρώτο αναφέρεται η μέθοδος και τα υλικά, που χρησιμοποιήθηκαν, στο δεύτερο καταγράφονται και σχολιάζονται τα ευρήματα, που προέρχονται από αυτήν την έρευνα. Ακολουθεί η συζήτηση και η παράθεση των συμπερασμάτων. 1

ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ 13

14

ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΕΡΙ ΕΠΕΝΘΕΤΩΝ ΟΔΟΝΤΟΣΤΟΙΧΙΩΝ Eπένθετη ολική οδοντοστοιχία είναι εκείνη η ολική οδοντοστοιχία, η οποία εδράζεται στην υπολειμματική φατνιακή απόφυση, στηρίζεται σε μία ή περισσότερες ρίζες δοντιών, φυσικά δόντια ή εμφυτεύματα και συγκρατείται από συνδέσμους ακριβείας, συνδετικές ράβδους, τηλεσκοπικές στεφάνες ή μαγνήτες. (Berman,C.,L.: 199, Brewer A., Morrow R.: 1975). Με δεδομένη τη δυνατότητα στήριξης των επενθέτων ολικών οδοντοστοιχιών τόσο σε ρίζες και δόντια, όσο και σε εμφυτεύματα, είναι ικανή η διάκριση αυτών σε δύο τύπους: 1. Επένθετες οδοντοστοιχίες, που στηρίζονται σε φυσικά δόντια ή ρίζες δοντιών και,. Επένθετες οδοντοστοιχίες, που στηρίζονται σε εμφυτεύματα. Αναφορικά με τον πρώτο τύπο, η έρευνα στράφηκε τόσο προς την κατεύθυνση της κατά το δυνατόν πιο μακροχρόνιας παραμονής των δοντιών και των ριζών, που την υποβάσταζαν, όσο και προς την κατεύθυνση της αξιοποίησής τους κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο, ώστε η επένθετη ολική οδοντοστοιχία να παρέχει αυξημένη συγκράτηση και σταθερότητα.(brewer A., Morrow R.: 1975, Brewer, A. : 1973,Dodge,C.,A.: 1973, Kαφαντάρης, Ν., Γαρέφης, Π.: 1976, J.,L.,Lord,and S.,Teel.: 1974, Maurer, C.,R.: 1973, Miller, P.: 1958, Morrow, R.M., etal: 1969, M.,L.,Perel.: 1973, Renner R.P., etal.: 1984, Sheldon Winkler: 1984, Siragusa.: 1985, Toolson,L.,B., Smith, D.,E.: 1983, Toolson.L.,B.,etal: 198, White, J.: 1978). Οι επένθετες οδοντοστοιχίες που στηρίζονται σε εμφυτεύματα, από την άλλη πλευρά, άρχισαν να έχουν εφαρμογή στην οδοντιατρική πράξη, από τη στιγμή που ο Branemark και οι συνεργάτες του έδειξαν, περί τα μέσα της δεκαετίας του 80, ότι υπάρχει η πιθανότητα της αγκύλωσης ενσωμάτωσης των εμφυτευμάτων στο οστούν των γνάθων, με αποτέλεσμα το εμφύτευμα, που φέρει και το όνομά του να είναι και το πρώτο, που το 1988 έτυχε αναγνώρισης από την A.D.A. (Berman,C.,L.: 199). 15

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΠΕΝΘΕΤΩΝ ΟΔΟΝΤΟΣΤΟΙΧΙΩΝ Για μία ουσιαστικότερη προσέγγιση της χρησιμότητας των επένθετων οδοντοστοιχιών, κρίνεται σκόπιμη η παράθεση των πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων τους. Βεβαίως, επειδή τα δύο μέσα, που εξασφαλίζουν τη στήριξη μιας επένθετης οδοντοστοιχίας (φυσικά δόντια-εμφυτεύματα) διαφέρουν πολύ μεταξύ τους, η από κοινού παράθεση των πλεονεκτημάτωνμειονεκτημάτων τους είναι αδόκιμη. Ως εκ τούτου, για την περίπτωση των εμφυτευμάτων κρίνεται σκόπιμο να γίνει μία αναφορά των περιπτώσεων όπου ενδείκνυται η χρήση τους. ΚΛΑΣΣΙΚΕΣ ΕΠΕΝΘΕΤΕΣ ΟΔΟΝΤΟΣΤΟΙΧΙΕΣ 1) Η Διευκόλυνση των καταγραφών: Τα παραμένοντα δόντια ή οι ρίζες παρέχουν σταθερότητα στις προσωρινές βάσεις των επένθετων οδοντοστοιχιών, κατά τη διάρκεια των καταγραφών των σχέσεων των γνάθων, βοηθούν στον ακριβή υπολογισμό της κατακόρυφης διάστασης, αλλά και στην τοποθέτηση των τεχνητών δοντιών στη θέση, που κατείχαν τα αντίστοιχα φυσικά δόντια. (Brewer A., Morrow R.: 1975, Dodge,C.,A.: 1973). ) Η αύξηση της συγκράτησης: Η διατήρηση των κυνοδόντων ή των προγομφίων της κάτω γνάθου, συνεισφέρει ιδιαίτερα στην δυνατότητα αύξησης της συγκράτησης. (J.,L.,Lord,and S.,Teel.: 1974). Δυνατότητα η οποία αυξάνει κατά πολύ με την χρησιμοποίησης συνδέσμων ακριβείας πάνω σ αυτούς. (Brewer A., Morrow R.: 1975, Kαφαντάρης, Ν., Γαρέφης, Π.: 1976) 3) Η αύξηση της σταθερότητας. 4) Το ότι είναι φθηνότερες σε σχέση μ άλλες προσθετικές αποκαταστάσεις: (π.χ. μερικές οδοντοστοιχίες ή ακίνητες προσθετικές αποκαταστάσεις. (Brewer A., Morrow R.: 1975, Kαφαντάρης, Ν., Γαρέφης, Π.: 1976) 5) Η δυνατότητα τέλεσης μεθύστερων επεμβάσεων: Αν ένα δόντι τερηδονιστεί κάτω από την επένθετη οδοντοστοιχία, μπορεί εύκολα να θεραπευθεί ή ακόμα και να εξαχθεί, ενώ η επένθετη οδοντοστοιχία θα συνεχίσει να λειτουργεί με τα υπόλοιπα στηρίγματά της. (Brewer, A. : 1973). 6) Η αποδοχή από τον ασθενή: Ο ασθενής αισθάνεται καλύτερα και αποδέχεται ευκολότερα την επένθετη από την συμβατική ολική οδοντοστοιχία. 16

Η παραμονή ορισμένων δοντιών στον φραγμό του, έχει σαφή θετική επίδραση στην ψυχική του ισορροπία, ενώ ταυτόχρονα βελτιώνει την μασητική του ικανότητα. (Brewer A., Morrow R.: 1975, Morrow, R.M., etal: 1969, Yurkstas, A.,A.: 1954). Ακόμη, σημαντικό κέρδος για τον ασθενή είναι το γεγονός, ότι σε περίπτωση απώλειας των φυσικών του δοντιών, έχει ήδη συνηθίσει στην ιδέα και στη χρήση της ολικής οδοντοστοιχίας. (Kαφαντάρης, Ν., Γαρέφης, Π.: 1976.) 7) Η βελτίωση της μασητικής λειτουργίας: Εκτός από την αύξηση της συγκράτησης και της σταθερότητας που η παραμονή των ριζών η δοντιών συνεπάγεται, με τη διατήρηση των ριζών στο στόμα του ασθενούς, εξασφαλίζεται η παρουσία των ιδιοδεκτικών οργάνων (μηχανοϋποδοχέων), που καταλήγουν στην περιοδοντική τους μεμβράνη και παρέχουν πληροφορίες για την μηχανική φύση των ερεθισμάτων (πίεση, μέγεθος τροφών, θέση και κίνηση αυτών).( Posselt, U.: 1968). Το γεγονός αυτό καθοδηγεί και βοηθά τον ασθενή στην εκτέλεση των έκκεντρων κινήσεων της κάτω γνάθου, με τελικό αποτέλεσμα την ασφαλέστερη λειτουργία του κροταφογναθικού συστήματος. (Loiselle, J.R., et al.: 197, Manly, R.,S., et al.: 195). Επίσης, η εκκριτική δραστηριότητα της παρωτίδας κατά τη διάρκεια της μάσησης διατηρείται, λόγω της διέγερσης των μηχανοϋποδοχέων. (Kapur, K.K., and Collister, T.: 1970, H.,.H.,Thayer,A.,A.,Caputo.: 1977). 8) Η δυνατότητα καλύτερης προσθετικής αποκατάστασης δυσχερών περιπτώσεων: Η επένθετη οδοντοστοιχία αποτελεί μίαν εναλλακτική μέθοδο θεραπείας, η οποία δίνει λύσεις σε περιπτώσεις όπου η κατασκευή μερικής οδοντοστοιχίας ή και ακίνητης εργασίας, θεωρείται εκ προοιμίου καταδικασμένη σε αποτυχία. (συγγενείς ανωμαλίες, ολιγοδοντία, μικροδοντία, υπερωιοσχιστία, κλειδοκρανιακή δυσόστωση, τρίτη τάξη κατά Angle). (Brewer A., Morrow R.: 1975, Brewer, A. : 1973, Maurer, C.,R.: 1973). Ακόμη, στα πλεονεκτήματα των επένθετων οδοντοστοιχιών μπορούν να συμπεριληφθούν, η δυνατότητα κατασκευής άνω οδοντοστοιχίας με «ανοικτή» (δίχως) υπερώα, κι η μετατροπή της επένθετης ολικής οδοντοστοιχίας, απλά κι εύκολα, σε συμβατική, μετά την απώλεια των δοντιών στήριξης. (Βrewer A., Morrow R.: 1975). ΕΜΦΥΤΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΛΥΣΕΙΣ Οι επένθετες οδοντοστοιχίες που στηρίζονται σε εμφυτεύματα, ενδείκνυνται ιδιαίτερα σε ορισμένες κλινικές περιπτώσεις, όπως π.χ. σε πολύ απορροφημένη άνω γνάθο, σε μέτριου βαθμού απορρόφηση της κάτω γνάθου, σε μη ευνοϊκή σχέση των γνάθων ή όταν υπάρχει ανάγκη εκτεταμένης στήριξης από τον βλεννογόνο. Επίσης κατασκευάζονται επένθετες οδοντοστοιχίες, που στηρίζονται σε συνδυασμό φυσικών δοντιών και εμφυτευμάτων. (Setz I., et al: 1998, Strub,J., et al: 1997). 17

ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΕΠΕΝΘΕΤΩΝ ΟΔΟΝΤΟΣΤOΙΧΙΩΝ Σαν μειονεκτήματα των επένθετων οδοντοστοιχιών μπορούν να αναφερθούν: 1) O αυξημένος χρόνος για την διεκπεραίωση της αποκατάστασης, σε σχέση με την κατασκευή συμβατικών ολικών οδοντοστοιχιών. (Morrow, R.M., et al: 1969). ) Η δυσχέρεια τοποθέτησης λόγω της ύπαρξης φατνιακών επαρμάτων στην παρειακή επιφάνεια της φατνιακής ακρολοφίας, σαν επακόλουθο της διατήρησης δοντιών ή ριζών. Η προεξοχή αυτή πιθανόν να προκαλέσει δυσκολία στην ένθεση της οδοντοστοιχίας, ακόμη και θραύση αυτής, (Morrow, R.M., et al: 1969), ιδιαίτερα όταν συνυπάρχουν και γλωσσικά ογκώματα. (J.,L.,Lord and S.,Teel.: 1974). 3) Η δυσχέρεια σύνταξης των δοντιών. O ήδη μειωμένος χώρος για την σύνταξη των τεχνητών δοντιών, εξαιτίας της ύπαρξης των ριζών ή των μυλών (Brewer A., Morrow R.: 1975, Brewer,A.: 1973), μειώνεται ακόμη περισσότερο με την χρησιμοποίηση προκατασκευασμένων συνδέσμων. 4) Το αυξημένο τους κόστος, σε σχέση με τις συμβατικές ολικές οδοντοστοιχίες. (Brewer A., Morrow R.: 1975, Morrow, R.M., at al: 1969). 5) Η σχολαστική στοματική υγιεινή. Η αναγκαιότητα τήρησης από μέρους των ασθενών σχολαστικής στοματικής υγιεινής, προκειμένου να διατηρηθεί το θεραπευτικό αποτέλεσμα για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, αποτελεί ένα πρόσθετο μειονέκτημα. (Brewer A., Morrow R.: 1975, Brewer, A. : The 1973, Kαφαντάρης, Ν., Γαρέφης, Π.: 1976, Renner R.P., etal.: 1984, Toolson,L.,B., Smith, D.,E.: 1983, Toolson.L.,B., et al: 198). 18

ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ ΑΚΡΙΒΕΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΕΝΘΕΤΕΣ ΟΔΟΝΤΟΣΤΟΙΧΙΕΣ Οι σύνδεσμοι ακριβείας είναι μηχανικά εξαρτήματα τα οποία χρησιμοποιούνται για την ακριβή συνάρθρωση μιας προσθετικής εργασίας με τα δόντια στήριξης ή με τα εμφυτεύματα. (C. E. Besimo and A. Guarneri: 003, Cairoli,F., Besimo, C., E.: 1997, Toolson,L.,B., Smith, D.,E.: 1983, Tsutsui,H.,et al: 1979). Κάθε σύνδεσμος ακριβείας, αποτελείται από δύο λειτουργικά μέλη, το κύριο και το δευτερεύον. Το κύριο μέλος είναι αυτό, που ανήκει στο δόντι στήριξης ή στο εμφύτευμα και το δευτερεύον αυτό, που ενσωματώνεται στην κινητή πρόσθεση. (Γαρέφης Π.: 198, Στέας, Α.: 1984, Στέας, Α., Γαρέφης, Π. : 1989, Στέας Α. : 1994). Οι σύνδεσμοι ακριβείας εμφανίστηκαν για πρώτη φορά περί το τέλος του 19ου αιώνα, χωρίς να είναι γνωστό ποιός είναι ο πρώτος που επινόησε τη χρησιμοποίησή τους (Γαρέφης, Π.: 198, Στέας, Α.: 1984). Γύρω στο τέλος του 19ου αιώνα, οι Carr Peeso, Parr Alexander και Morgan, είχαν σχεδιάσει και χρησιμοποιήσει, απλούς ενδομυλικούς συνδέσμους. (Preiskel, H.,W.: 1968, Ray, G.: 1978). Σημαντική ήταν και η κατασκευή του Chayes. Το 191 κατασκεύασε τον ομώνυμο σύνδεσμο, ο οποίος με εγκάρσια διατομή σχήματος Τ, υπήρξε το πρότυπο για την κατασκευή διαφόρων παραλλαγών ενδομυλικών συνδέσμων, που χρησιμοποιούνται σήμερα. (Αζαριά Χ.: 198, Γαρέφης, Π.: 198, Στέας, Α.: 1984, Στέας, Α., Γαρέφης, Π. : 1989). Στη διάρκεια της δεκαετίας του 190, η προσπάθεια μηχανοβιολογικής και βιοδυναμικής σχεδίασης των προσθετικών εργασιών, με άξονες την επίδραση των μασητικών δυνάμεων και την αντίδραση των δοντιών στήριξης και των περιοδοντικών ιστών, δημιουργεί την τάση καταμερισμού των μασητικών δυνάμεων, μεταξύ δοντιών στήριξης και στηρικτικού βλεννογόνου, με στόχο την προφύλαξη των δοντιών από τις ροπές, που τείνουν να μετακινήσουν τα δόντια γύρω από το κέντρο περιστροφής τους. (Γαρέφης, Π.: 198). Έτσι, η προσπάθεια σύνδεσης των μερικών οδοντοστοιχιών με τα δόντια στήριξης κατά τρόπο τασεοθραυστικό και η ιδέα της βελτίωσης της αισθητικής, υπήρξαν τα ισχυρά κίνητρα για την ανάπτυξη διαφόρων σχεδιάσεων συνδέσμων ακριβείας, που συνοδεύονταν με μίαν ανάλογη θεωρία. (Γαρέφης, Π.: 198, Kane, B.,E.,and Thompson,W.,C.: 1967, Στέας, Α.: 1984). Σημαντικές σχεδιάσεις, που θεωρούνται σταθμοί στην εξέλιξη των προκατασκευασμένων συνδέσμων ακριβείας είναι οι εξής: Το ελαστικό κλείθρο (Spring-Lock) Νewrohr το 1930 (Henderson, D., Steffel, V.: 1977, Zinner, J.: 1979), οι σύνδεσμοι Hart-Dunn (1936), Klark (1938), Smith (1938), Sheter (1938) και Tompson (1949). (Γαρέφης, Π.: 198, McLeod.: 1977, Zinner, J.: 1979). Το 1947, ο Miller σχεδίασε τον σύνδεσμο B.M.B. που είναι ενδοτικός προκατασκευασμένος σύνδεσμος ακριβείας για μερικές οδοντοστοιχίες με ελεύθερα άκρα: (Muller, B.: 1954). Ο Darcissac το 1955, συνεχίζει την ιδέα του Miller, της χρησιμοποίησης των ελατηρίων στους συνδέσμους ακριβείας, κάτι το οποίο στην επόμενη τριακονταετία

εφαρμόζεται σε πολλούς συνδέσμους με ευρεία χρήση (Dalbo, Grismani, ASC-5). (Darcissac, M.: 1955). Εικ. 1. : Ο σύνδεσμος του Gerber. Τόσο ο ελαστικός δακτύλιος, όσο και το τμήμα Θ, είναι δυνατόν ν αντικατασταθούν (βέλη). (Στέας, 1984) Στην περίοδο αυτή (1950-1960), αρχίζουν να χρησιμοποιούνται και οι σύνδεσμοι - δοκοί. Τέτοιες σχεδιάσεις δοκών είναι η δοκός του Dolder (1950) (Dolder, E.: 1961, Dolder, E.: 1978), (Εικ..) και του Cluytens, που το 1951 σχεδιάζει τη δοκό CEKA. (M.,E.,Waltz.: 1973). Η σταθερότητα που προσφέρουν οι σύνδεσμοι τύπου δοκού, είναι αυξημένη σε σχέση με αυτήν, που επιτυγχάνεται με τη χρήση των συνδέσμων - κομβίων. (M.,C.,Mensor.: 1977, Στέας, Α.: 1984, Στέας, Α., Γαρέφης, Π. : 1989). Το 1968 ο Cluytens σχεδιάζει τον εξωμυλικό σύνδεσμο CEKA, (εικ. 3), ο οποίος, μετά από κλινική εφαρμογή αρκετών χρόνων, αποδείχθηκε απλός στην χρήση και οικονομικός, καθ όσον είναι δυνατή η αντικατάσταση του δευτερεύοντος μέλους του. (M.,E.,Waltz.: 1973). Αργότερα, σαν παραλλαγή του παραπάνω συνδέσμου, σχεδιάζονται και κυκλοφορούν οι σύνδεσμοι Octolink, Regulex, Servo, ZL, Revax κ.λ.π. (Γαρέφης, Π.: 198, Στέας, Α. : 1994). Εκτός από τους μυλικούς συνδέσμους, που απαιτούν την ύπαρξη μύλης ως υπόβαθρου ενσωμάτωσής τους, αναπτύχθηκε επίσης μία άλλη σχεδίασή τους, υπό μορφή στυλίσκων ή κομβίων πίεσης (Stud attachments), με στόχο την αξιοποίηση υφισταμένων ριζών σαν στηριγμάτων επένθετων ολικών οδοντοστοιχιών. (Στέας, Α.: 1994). Σύνδεσμοι, που ανήκουν σ αυτή την κατηγορία, είναι οι σχεδιάσεις των Biaggi, Terrier, Sandri-Narboni, Dala Bonna, Gerber (Εικ. 1. ), Zest Anchor, Micro Fix κ.λ.π.. (Γαρέφης, Π.: 198, Στέας, Α.: 1984). Με την χρήση των παραπάνω προκατασκευασμένων συνδέσμων ακριβείας, όπως και των συνδέσμων-δοκών, (Augsburger,R.,H.: 1968), λόγω της αυξημένης συγκράτησης, που παρέχουν, είναι δυνατή η κατασκευή άνω ολικής οδοντοστοιχίας με ανοικτή υπερώα. Εικ. : Α: Dolder άκαμπτη. Β: Dolder ενδοτική. Η διατομή της ενδοτικής δοκού του Dolder προσομοιάζει περισσότερο προς το σχήμα ενός «υγιεινού» ενδιαμέσου. (Στέας, 1984) 0

Εικ. 3.: Ο εξωμυλικός CEKA. (Στέας, 1984) Κατά τους Αζαριά (198) και Χατζησταύρο (1981), οι βασικοί λόγοι χρησιμοποίησης προκατασκευασμένων συνδέσμων ακριβείας είναι: 1. Η εξουδετέρωση της μεταφοράς μοχλευτικών δυνάμεων στα δόντια στήριξης, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις μερικών οδοντοστοιχιών με ελεύθερα άκρα.. Η βελτίωση της αισθητικής Το μέγεθος της συγκρατητικής ικανότητας ενός προκατασκευασμένου συνδέσμου ακριβείας, αλλά και η διάρκεια ζωής του εξαρτώνται από τη σχεδίασή του κι ακριβέστερα από τον συγκρατητικό του μηχανισμό. (Lehmann, K., Arnim, F.: 1976, Στέας, Α.: 1984, Στέας, Α., Γαρέφης: 1989, Στέας Α. : 1994, Steas A., Garefis P.: 1987). 1

ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΜΕΝΩΝ ΣΥΝΔΕΣΜΩΝ ΑΚΡΙΒΕΙΑΣ Παρότι μέχρι σήμερα έχει κυκλοφορήσει ένας μεγάλος αριθμός συνδέσμων ακριβείας, στη βιβλιογραφία ελάχιστες είναι οι εργασίες, που ασχολούνται με κύριο αντικείμενο την ταξινόμηση των προκατασκευασμένων συνδέσμων ακριβείας. Οι περισσότερες ταξινομήσεις είναι ασαφείς, ως προς τους ακριβείς ορισμούς των διαφόρων ομάδων κι ως προς τα περίπλοκα μηχανοβιολογικά πλαίσια λειτουργίας τους και δυσχεραίνουν ιδιαίτερα την πραγματοποίηση μιας ολοκληρωμένης ταξινόμησής τους. (Brewer A., Morrow R.: 1975,. Γαρέφης, Π.: 198, Θεοδώρου, Τ., Χριστίδου, Λ.: 1973, Preiskel, H.,W.: 1968, Στέας, Α.: 1984). Επιλεκτικά αναφέρουμε ορισμένες ταξινομήσεις, που περιλαμβάνουν αρκετά χρήσιμα κλινικά στοιχεία: Μία κλασσική ταξινόμηση είναι του Preiskel (1968) ο οποίος ταξινομεί τους προκατασκευασμένους συνδέσμους ακριβείας με βάση το σχήμα τους σε ενδομυλικούς, εξωμυλικούς, στυλίσκους ή τηλεσκοπικά κομβία, δοκούς και βοηθητικούς. Η ταξινόμηση, που χρησιμοποιεί ο Αζαριά (198) κατατάσσει τους συνδέσμους ανάλογα με την ικανότητά τους να ανεξαρτητοποιούν ή όχι τις κινήσεις των μερικών οδοντοστοιχιών από τα δόντια στήριξης. Η ταξινόμηση αυτή διακρίνει τους συνδέσμους σε: Ριζικούς 1. Ενδοτικούς Ενδομυλικούς Εξωμυλικούς Ριζικού.. Άκαμπτους Ενδομυλικούς Εξωμυλικούς Ο Γαρέφης, (198), ταξινομεί τους συνδέσμους ακριβείας, με βάση την κύρια λειτουργική τους ιδιότητα, στις εξής ομάδες: 1. Σύνδεσμοι ολισθητικοί (συρταρωτοί).. Σύνδεσμοι με ενέργεια αγκίστρου. 3. Δοκοί σύνδεσης. 4. Σύνδεσμοι τασεοθραυστικοί. 5. Σύνδεσμοι τασεοθραυστικοί σε ζεύγη. 6. Σύνδεσμοι γίγγλυμοι. 7. Σύνδεσμοι γίγγλυμοι σε ζεύγη. 8. Συγκρατητικά συστήματα συνδέσμων. 9. Σύνδεσμοι σταθεροποιητές. 10. Σύνδεσμοι εξισορροπιστές. 11. Κλείθρα.

Ο Στέας (1984) (Στέας, Α. : 1987, Στέας, Α. : 1994), παρουσιάζει την ακόλουθη ταξινόμηση: 1. Σύνδεσμοι κοχλίες.. Σύνδεσμοι κλείθρα. 3. Σύνδεσμοι τριβής. Α. Μη ενεργοποιούμενοι σύνδεσμοι τριβής. Β. Ενεργοποιούμενοι σύνδεσμοι τριβής. i) Σύνδεσμοι τριβής ενεργοποιούμενοι στο θετικό. ii) Σύνδεσμοι τριβής ενεργοποιούμενοι στο αρνητικό. 4. Σύνδεσμοι αγκιστρώσεις. Α. Αγκιστρώσεις στο αρνητικό. Β. Αγκιστρώσεις στο θετικό. 5. Σύνδεσμοι μικτοί. 6. Σύνδεσμοι μετατρέψιμοι. Σαν κριτήριο της παραπάνω ταξινόμησης, χρησιμοποιείται ο τρόπος επίτευξης της συγκράτησης του αρσενικού λειτουργικού μέλους μέσα στο θηλυκό, καθώς και οι δυνατότητες μετατροπής του συγκρατητικού μηχανισμού των προκατασκευασμένων συνδέσμων ακριβείας. Σε καμία από τις ταξινομήσεις των προκατασκευασμένων συνδέσμων ακριβείας δεν αναφέρονται οι μαγνήτες. 3

ΤΥΠΟΙ ΣΥΓΚΡΑΤΗΤΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΣΤΙΣ ΕΠΕΝΘΕΤΕΣ ΟΔΟΝΤΟΣΤΟΙΧΙΕΣ Για την συγκράτηση μιας επένθετης ολικής οδοντοστοιχίας υπάρχουν τέσσερα είδη συγκρατητικών στοιχείων: 1. Τηλεσκοπικές στεφάνες. Ριζικοί σύνδεσμοι 3. Δοκοί 4. Μαγνήτες ( Brewer A., Morrow R.: 1975,.Πρίνος,Γ., Δ.: 1997, Setz I., et al: 1998, Strub,J., R., et al: 1997) 1. ΡΙΖΙΚΟΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ Όταν αποφασίζεται να χρησιμοποιηθούν σύνδεσμοι ακριβείας, πρέπει να τηρούνται ορισμένες βασικές αρχές, έτσι ώστε να αποφεύγονται αποτυχίες, τα αίτια των οποίων πρέπει να αναζητούνται σε λανθασμένο σχέδιο θεραπείας και σε κακή επιλογή του συνδέσμου. Οι αρχές αυτές είναι: (Αugsburger,R.,H.Gilmore: 1967, C. E. Besimo, A. Guarneri: 003, Γαρέφης, Π.: 198, Dolder, E.: 1961, Dolder, E.: 1978, M.,C.,Mensor.: 1977, Στέας, Α. : 1987). Η επιλογή των περιπτώσεων. Η ορθή επέκταση των βάσεων. Η ορθή παρασκευή των στηριγμάτων Η επιλογή του καταλληλότερου εκάστοτε συνδέσμου. Η επιλογή ορισμένων συνδέσμων προϋποθέτει πολύ επιδέξια κι επακριβή παρασκευή των στηριγμάτων, (Καφαντάρης Ν., Γαρέφης Π.: 1977), ενώ για ορισμένους είναι απλούστερη.. ΤΗΛΕΣΚΟΠΙΚΕΣ ΣΤΕΦΑΝΕΣ Εκτός από τους συνδέσμους ακριβείας εφαρμόζεται με επιτυχία και η λύση των τηλεσκοπικών στεφανών, τη χρησιμοποίηση των οποίων εισήγαγε ο Μiller (1958), ο οποίος και πρότεινε την κάλυψη των δοντιών στήριξης με καλύπτρες, πάνω από τις οποίες εφαρμόζουν τηλεσκοπικές καλύψεις, οι οποίες ενσωματώνονται στο σώμα της ακρυλικής βάσης. Η τεχνική αυτή των τηλεσκοπικών κατασκευών, αποτελεί εξέλιξη των τεχνικών του Richard Osborn (R.,H.,Augsburger: 1966, Goldman, M.H., et al: 1974, Maurer, C.,R.: 1973, P.,V.,Reitz,M.,et al: 1977) και του Morrow και των συνεργατών του. (J.,L.,Lord, S.Teel.: 1974, Morrow, R.M., et al: 1969). Σύμφωνα με την τεχνική του Osborn οι παραμένουσες ρίζες, μετά την ενδοδοντική θεραπεία τους, απλώς εμφράσσονται με αμάγαλμα και η οδοντοστοιχία εδράζεται σ αυτές και στην υπολειμματική φατνιακή ακρολοφία. Η τεχνική αυτή είναι απλή και εφαρμόσιμη από τον μέσης επιδεξιότητας οδοντίατρο, εξασφαλίζει δε το μικρότερο δυνατό κόστος κατασκευής. (Goldman, M.H., et al: 1974). Ο Μοrrow (1969) και οι συνεργάτες του προτείνουν μία τεχνική κατασκευής επενθέτων ολικών οδοντοστοιχιών, σύμφωνα με την οποία τα δόντια στήριξης καλύπτονται με 4

καλύπτρες η δε βάση της οδοντοστοιχίας ενισχύεται με μεταλλικό σκελετό από χρωμιοκοβαλτιούχο κράμα (σχ. 1). Η τεχνική του Miller (1958) θεωρείται ότι προσφέρει τα εξής βασικά πλεονεκτήματα: α. Η προσφερόμενη σταθερότητα με την τηλεσκοπική σύνδεση είναι σημαντική. β. Η παρασκευή του δοντιού, στην περίπτωση χρησιμοποίησης φυσικών δοντιών σαν στηριγμάτων για την τοποθέτηση της καλύπτρας, δεν απαιτεί πάντοτε εκπόλφωση του δοντιού. Μειονέκτημά της είναι ο μεγάλος περιορισμός του χώρου για τη σύνταξη των τεχνητών δοντιών, αντίστοιχα προς τις περιοχές των καλυπτρών. 3. ΔΟΚΟΙ Με τη χρησιμοποίηση δοκών εκτός από την ναρθηκοποίηση των στηριγμάτων, επιτυγχάνεται μία καλή συγκράτηση αλλά και μία πολύ καλή σταθερότητα της επένθετης ολικής οδοντοστοιχίας. Dolder, E.: 1961, Dolder, E.: 1978 Όταν παραμένουν μόνον δύο ή τρία δόντια, ή ρίζες, τότε τα στηρίγματα αυτά μπορούν να ναρθηκοποιηθούν με την χρήση δοκών. Aπό μηχανοβιολογικής άποψης, η ναρθηκοποίηση δύο εύσειστων δοντιών μειώνει την ευσειστότητά τους περίπου στο μισό, διπλασιάζοντας ταυτόχρονα την αντίστασή τους στις εξωτερικές δυνάμεις. (Augsburger,R.,H.Gilmore: 1967). Οι συνηθέστερες προκατασκευασμένες δοκοί, που χρησιμοποιούνται (R.,H.,Augsburger: 1966,Augsburger,R.,H.Gilmore: 1967, Dolder, E.: 1961, Dolder, E.: 1978, Marquardt,G.,L.: 1976, H.,.H.,Thayer,A.,A.,Caputo.: 1977) στις επένθετες ολικές οδοντοστοιχίες, είναι οι δοκοί Dolder, η δοκός Αckerman και η δοκός Gilmore. 4. ΜΑΓΝΗΤΕΣ Στο οπλοστάσιο των επιλογών προστέθηκαν και οι μαγνήτες, για τους οποίους η έρευνα έχει κάνει πάρα πολύ σημαντικά βήματα για την πρακτική εφαρμογή τους. (Coghan, G.A., Hertz, M.: 1973, Connor,R., Svvare, C.: 1977, Gendusa N.J.: 1988, Highton, R., et al: 1986, Highton, R., Caputο, A.: 1989, Jackson T., Healey,K.: 1987, Kawata,T., Takeda, S. : 1977, Kawata,T., et al.: 1978, Y.,Kawata,et al: 1981,Kinouchi,Y.,et al: 1981,.H.,B.,Kroone, J.,F.,Bates.: 198,.Ling,B.,C.: 198,.D.,J.,Maroso,P., et al: 1984, Moghadam, B., Scandrett, F.: 1979, Pezzoli,M., et al.: 1986,.Sasaki,H.,et al: 1984, H.,Sasaki,et al: 1984, Schmitz, J.,F.: 1966, Sendex, V.: 1987,.G.,A.,Smith,et al: 1983, Tsutsui,H.,et al: 1979, Winkler, S.,V., Pearson, M.,H.: 1967, Jacob Wirz, Fredy Schmidli.: 1990, Yoshida, Y. et al.: 1985). Ο Gillings (1981) περιγράφει στις εργασίες του την κλινική και εργαστηριακή διαδικασία κατασκευής επένθετης οδοντοστοιχίας, της οποίας η συγκράτηση ενισχύεται με τη χρήση μαγνητών κοβαλτίου - σαμαρίου. Μετά την ενδοδοντική θεραπεία και την αποκοπή της μύλης των δοντιών, που θα παραμείνουν στον φραγμό, συγκολλώνται στη ρίζα τεμάχια από ανοξείδωτο χάλυβα (θυλάκια). Στην ιστική επιφάνεια της ήδη κατασκευασμένης επένθετης ολικής οδοντοστοιχίας, σε ειδικά διαμορφωμένες κοιλότητες, αντίστοιχα προς τις ρίζες, συγκολλώνται με εν ψυχρώ πολυμεριζόμενη ακρυλική ρητίνη, οι μαγνήτες κοβαλτίου σαμαρίου. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την δημιουργία συγκρατητικού συστήματος και την κατασκευή μίας επένθετης οδοντοστοιχίας με συγκρατητική 5

δύναμη της τάξης περίπου των 300gr* ανά ρίζα. (Gillings, B.: 1981) Στην περίπτωση χρησιμοποίησης εμφυτευμάτων αντί για φυσικά δόντια, η διαδικασία είναι ακριβώς ανάλογη. Mε βάση την ευκολία της κατασκευής της, το σχετικά χαμηλό της κόστος, τη μη αναγκαιότητα ύπαρξης ειδικού εξοπλισμού, και την αποδοχή της από τους ασθενείς, ο Gillings, μετά από εννέα μήνες παρακολούθησης, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι αποτελεί μίαν ικανοποιητική εναλλακτική λύση, εκεί όπου οι συμβατικές λύσεις έχουν αποτύχει. Παρόμοια τεχνική κατασκευής επενθέτων ολικών οδοντοστοιχιών, με τη βοήθεια μαγνητών Co 5 Sm και με ιδιαίτερη αναφορά στις κλινικές και βιολογικές παραμέτρους, προτείνουν και οι Kroone & Bates, (198) οι Smith, Laird και Grant (1983) και ο Wiggs (1985). Ακόμη, οι Cenry (1980) και Sasaki (1984), αναφέρουν στις εργασίες τους τεχνικές κατασκευής κινητών προσθετικών εργασιών, με τη χρησιμοποίηση μαγνητών Co 5 Sm και Pd-Co-Ni, με δεδομένη τη σημαντική βελτίωση της τεχνικής χύτευσής τους. (Kinouchi,Y.,et al: 1981). Η επιλογή της διαδικασίας προσθετικής αποκατάστασης, εξαρτάται από τις ειδικές συνθήκες και απαιτήσεις κάθε περίπτωσης, καθώς επίσης και από την οικονομική δυνατότητα του ασθενούς. (Καφαντάρης Ν., Γαρέφης Π.: 1977). Σχ. 1. Σχηματική παράσταση επένθετης ολικής οδοντοστοιχίας με βάση ενισχυμένη με μεταλλικό σκελετό. (Καφαντάρης Ν., Γαρέφης Π.: 1977) 6

ΣΥΓΚΡΑΤΗΤΙΚΗ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΠΡΟΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΜΕΝΩΝ ΜΕΣΩΝ ΣΥΝΔΕΣΗΣ Διάφορες εργασίες έχουν γίνει, που αφορούν στη συγκρατητική ικανότητα των προκατασκευασμένων συνδέσμων ακριβείας. (Lehmann, K., Arnim, F.: 1976, Στέας, Α.: 1984, Steas, A., Garefis, P.: 1987, Stewart, B., Edwards, R.: 1983). Όμως, παρά το μεγάλο αριθμό των προκατασκευασμένων συνδέσμων ακριβείας, η βιβλιογραφία συνεχίζει να είναι φτωχή σε έρευνες, που αφορούν στη συγκρατητική ικανότητά τους. Η μεταβολή της συγκρατητικής ικανότητας των προκατασκευασμένων συνδέσμων ακριβείας οφείλεται τόσο στην κόπωση, (Στέας, Α.: 1984, Steas, A., Garefis, P.: 1987), όσο και στην φθορά του συγκρατητικού τους μηχανισμού. (Στέας, Α., Γαρέφης.: 1989, Steas, A., Garefis, P.: 1987). Τόσο η κόπωση, όσο και η φθορά του συγκρατητικού μηχανισμού, συναρτώνται άμεσα με τον αριθμό των συνδέσεων και αποσυνδέσεων του θετικού με το αρνητικό μέλος του συνδέσμου. (Lehmann, K., Arnim, F.: 1976, Στέας, Α.: 1984, Στέας, Α., Γαρέφης.: 1989, Στέας, Α. : 1994, Steas, A., Garefis, P.: 1987, Stewart, B., Edwards, R.: 1983). Σ ότι αφορά στους μαγνήτες, η βιβλιογραφία η σχετική με τη μεταβολή της συγκρατητικής τους ικανότητας είναι ανύπαρκτη και μόνον ο Gendusa (1988) τονίζει στο άρθρο του ότι: «Η συγκρατητική ικανότητα των μαγνητών δεν φαίνεται να επηρεάζεται από τον αριθμό των συνδέσεων - αποσυνδέσεων (κύκλων), του κύριου με το δευτερεύον μέλος (θυλάκιο-μαγνήτης), όπως συμβαίνει με τους προκατασκευασμένους συνδέσμους ακριβείας.» Αυτό, είναι ιδιαίτερα σημαντικό, καθότι η διάρκεια ικανοποιητικής συγκράτησης της επένθετης ολικής οδοντοστοιχίας, εξαρτάται εν πολλοίς, από αυτή των προκατασκευασμένων συνδέσμων ακριβείας ή των μαγνητών. 7

ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΠΕΝΘΕΤΕΣ ΟΔΟΝΤΟΣΤΟΙΧΙΕΣ ΚΑΙ ΟΣΤΕΟΕΝΣΩΜΑΤΟΥΜΕΝΑ ΕΜΦΥΤΕΥΜΑΤΑ Οι προσθετικές αποκαταστάσεις, που στηρίζονται σε οστεοενσωματούμενα εμφυτεύματα, αποτελούν σήμερα μία πραγματικότητα η οποία διαρκώς κερδίζει έδαφος. (Berman,C.,L.: 199, Strub,J., R., et al.: 1997). Οι περιοδοντικοί και οι περιεμφυτευματικοί ιστοί παρουσιάζουν πολλές κοινές ιδιότητες, αλλά και διαφορές. Ο περιεμφυτευματικός βλεννογόνος μοιάζει με ουλώδη ιστό και γι αυτό τον λόγο ίσως να παρουσιάζει μικρότερη αμυντική ικανότητα στους εξωγενείς ερεθισμούς, όπως π.χ. στη συσσώρευση πλάκας. Σύμφωνα με τα ανωτέρω είναι εξαιρετικά σημαντική η δημιουργία μαλακών ιστών γύρω από τα εμφυτεύματα και η κατασκευή προσθετικών αποκαταστάσεων, που να επιτρέπουν την τήρηση καλής στοματικής υγιεινής, ώστε να διατηρείται ένα φράγμα υγιών μαλακών ιστών γύρω από τα εμφυτεύματα, και να εξασφαλίζεται η μακρόχρονη επιτυχία της αποκατάστασης. (Ericsson,Ingvar.: 1997). Αντενδείξεις για τη χρησιμοποίηση εμφυτευμάτων αποτελούν τα μεταβολικά νοσήματα των οστών (οστεοπόρωση, οστεομαλακία, υπερπαραθυρεοειδισμός, νόσος Paget, οι αιμορραγικές προδιαθέσεις, οι νόσοι του αιμοποιητικού συστήματος, οι ρευματικές νόσοι (ρευματοειδής αρθρίτιδα, Sjoegren), τα ορμονικά νοσήματα (διαβήτης, Cushing), οι νόσοι του ανοσοποιητικού συστήματος, τα ψυχωτικά σύνδρομα, το υπερβολικό κάπνισμα καθώς και η υπέρμετρη χρήση αλκοόλ, φαρμάκων ή ναρκωτικών ουσιών. (Πρίνος,Γ., Δ.: 1997, Strub,J., R., et al: 1997). Οι Haradlson και συν. έχουν δείξει, ότι τα πλεονεκτήματα των προσθετικών αποκαταστάσεων με τη χρήση επένθετων οδοντοστοιχιών, που στηρίζονται σε οστεοενσωματούμενα εμφυτεύματα, είναι η απλή κλινική διαδικασία και το χαμηλό κόστος. ( Strub,J., R., et al: 1997). Οι γενικοί κανόνες του όλου σχεδίου αντιμετώπισης του ασθενούς δεν διαφοροποιούνται από αυτό των κλασσικών επενθέτων ολικών οδοντοστοιχιών. Η βάση της οδοντοστοιχίας πρέπει να έχει τη μεγαλύτερη δυνατή έκταση. Η οδοντοστοιχία πρέπει να έχει εξισορροπημένη σύγκλειση. Η διατήρηση του θεραπευτικού αποτελέσματος απαιτεί την καθοδήγηση του ασθενή στη σωστή στοματική υγιεινή, για αποφυγή συσσώρευσης τρυγίας και πλάκας. Πρέπει να τηρείται ένα πρόγραμμα τακτικών επανελέγχων. (Berman,C.,L.: 199, Cairoli,F., Besimo, C., E.: 1997, Πρίνος,Γ., Δ.: 1997). Για τη συγκράτηση της επένθετης οδοντοστοιχίας επί των εμφυτευμάτων χρησιμοποιούνται τέσσερα είδη συγκρατητικών στοιχείων που ουσιαστικά δεν διαφέρουν από αυτά των κλασσικών επένθετων οδοντοστοιχιών: 1. Δοκοί.. Ριζικοί σύνδεσμοι. 3. Τηλεσκοπικές στεφάνες. 4. Μαγνήτες. (Strub,J., R., et al: 1997). 8

ΤΕΤΑΡΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΝΟΙΕΣ ΟΡΙΣΜΟΙ ΜΑΓΝΗΤΙΣΜΟΥ Από την αρχαιότητα είναι γνωστό, ότι το ορυκτό Fe 3 O 4 έχει την ιδιότητα να έλκει μικρά κομμάτια σιδήρου. Αυτή του η ιδιότητα ονομάστηκε μαγνητισμός, το δε ορυκτό φυσικός μαγνήτης. Μετά την δημιουργία των πρώτων τεχνητών μαγνητών, με την επανειλημμένη και κατά την αυτή φορά προστριβή μιας ράβδου χάλυβα μ έναν φυσικό μαγνήτη, φτάσαμε σήμερα, με την βοήθεια του μαγνητικού πεδίου, το οποίο δημιουργείται από το ηλεκτρικό ρεύμα, να κατασκευάζουμε φυσικούς μαγνήτες από χάλυβα η διάφορα αλλά κράματα, στους οποίους δίνουμε διάφορα σχήματα. Υπάρχουν οι ανοιχτοί μαγνήτες, ή μαγνήτες ανοιχτού πεδίου (ραβδοειδείς, σχήματος πετάλου κ.ά.) που έχουν ελευθέρους πόλους, τον βόρειο και το νότιο και οι κλειστοί μαγνήτες ή μαγνήτες κλειστού πεδίου (δακτυλιοειδείς κ.ά.) δίχως ελευθέρους πόλους. Το φαινόμενο αυτό, της μετατροπής τεμαχίων χάλυβα, σιδήρου ή ορισμένων κραμάτων σε μαγνήτες, με τη βοήθεια του μαγνητικού πεδίου του ηλεκτρικού ρεύματος, ονομάζεται μαγνήτιση. (Ι.Α.Τσουκαλάς,Ε.Παπαδημητράκη-Χλίχλια: 1983). Ως μαγνητικό πεδίο, ορίζεται ο χώρος μέσα στον οποίο, όταν βρεθεί ένα μαγνητικό υλικό δέχεται την επίδραση δυνάμεων. Μαγνητικά πεδία δημιουργούνται τόσο στον χώρο γύρω από μόνιμους μαγνήτες, όσο και γύρω από ρευματοφόρους αγωγούς. (Ι.Α.Τσουκαλάς,Ε.Παπαδημητράκη-Χλίχλια: 1983). Χαρακτηριστικό μέγεθος του μαγνητικού πεδίου είναι η ένταση, η οποία αποτελεί μέτρο των δυνάμεων, που ασκεί το πεδίο. Μονάδα μέτρησης της έντασης στο σύστημα μονάδων CGS είναι το Oersted. Για την μέτρηση της ισχύος του μαγνητικού πεδίου, εκτός από την ένταση, χρησιμοποιείται και το μέγεθος μαγνητική επαγωγή, το οποίο, εφόσον χρησιμοποιούμε το CGS, στο κενό και στον αέρα, δεν διαφέρει από την ένταση. Μονάδα μέτρησης μαγνητικής επαγωγής είναι το Gauss. Τα δυο μεγέθη, ένταση σε Oe και μαγνητική επαγωγή σε Gauss ενός πεδίου, στο κενό η στον αέρα, εκφράζονται με τον ίδιο αριθμό. (Ι.Α.Τσουκαλάς,Ε.Παπαδημητράκη-Χλίχλια: 1983). Τις τελευταίες δεκαετίες, αντί του συστήματος μονάδων CGS τείνει να επικρατήσει το σύστημα μονάδων SI, στο οποίο αντί της έντασης, χρησιμοποιείται συνήθως η μαγνητική επαγωγή ως μέτρο της ισχύος του πεδίου και έχει μονάδα μέτρησης το Tesla, 1 Tesla = 10 4 Gauss. Όλα τα υλικά όταν βρεθούν μέσα σε μαγνητικό πεδίο μαγνητίζονται. Ανάλογα με την συμπεριφορά τους κατά την αλληλεπίδραση τους με ένα εξωτερικό μαγνητικό πεδίο, τα υλικά μπορούν να ταξινομηθούν σε 3 βασικές κατηγορίες: 1) Σιδηρομαγνητικά ) Παραμαγνητικά 3) Διαμαγνητικά Ο σίδηρος, το κοβάλτιο, το νικέλιο, το γαδολίνιο (Gd) και το δυσπρόσιο (Dy) είναι σιδηρομαγνητικά υλικά. Τα υλικά αυτά χρησιμοποιούνται για την κατασκευή μονίμων μαγνητών και έχουν στο ατομικό επίπεδο, μαγνητικές ροπές που τείνουν να ευθυγραμμιστούν μεταξύ τους με παρουσία ακόμη και ασθενούς 9

εξωτερικού μαγνητικού πεδίου. Η ευθυγράμμιση αυτή γίνεται κατά την κατεύθυνση του εξωτερικού μαγνητικού πεδίου. Μετά την ευθυγράμμιση των μαγνητικών ροπών, το υλικό παραμένει μαγνητισμένο, ακόμα και αν αφαιρεθεί το εξωτερικό μαγνητικό πεδίο. Αυτή η μόνιμη ευθυγράμμιση οφείλεται στην ισχυρή σύζευξη γειτονικών μαγνητικών πεδίων. Το φαινόμενο αυτό μπορεί να ερμηνευτεί μόνο με την κβαντική μηχανική. Όλα τα σιδηρομαγνητικά υλικά περιέχουν μικροσκοπικές περιοχές που ονομάζονται μαγνητικές περιοχές (περιοχές Weiss). Όταν το υλικό δεν είναι μαγνητισμένο, οι μαγνητικές περιοχές έχουν τυχαίο προσανατολισμό. Έτσι η ολική μαγνητική ροπή είναι μηδενική. Όταν όμως τοποθετήσουμε το δείγμα μας μέσα σε εξωτερικό μαγνητικό πεδίο, η μαγνητική ροπή των μαγνητικών περιοχών περιστρέφεται, έτσι ώστε να ευθυγραμμιστεί με το εξωτερικό μαγνητικό πεδίο και το δείγμα μαγνητίζεται. Από πειράματα γνωρίζουμε ότι οι μαγνητικές περιοχές, που ήταν ήδη προσανατολισμένες κατά τη διεύθυνση του εξωτερικού μαγνητικού πεδίου αυξάνονται εις βάρος άλλων, που αποκλίνουν περισσότερο. Όταν αφαιρεθεί το εξωτερικό μαγνητικό πεδίο, το δείγμα διατηρεί συνήθως τον προσανατολισμό του κατά την κατεύθυνση του αρχικού πεδίου. Σε συνήθεις θερμοκρασίες η θερμική κίνηση δεν είναι τόσο έντονη ώστε να διαταράσσει τον προσανατολισμό των μαγνητικών ροπών. Η μαγνήτιση ενός σιδηρομαγνητικού υλικού δεν εξαρτάται μόνο από την ένταση του εξωτερικού μαγνητικού πεδίου αλλά και από την πρόσφατη ιστορία του υλικού. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται μαγνητική υστέρηση. Βλέπουμε λοιπόν ότι τα σιδηρομαγνητικά υλικά έχουν «μνήμη» και παραμένουν μαγνητισμένα ακόμα και όταν έχει μηδενιστεί το εξωτερικό μαγνητικό πεδίο. Στο φαινόμενο της υστέρησης η μεταβολή της μαγνήτισης υστερεί έναντι της μεταβολής της έντασης του μαγνητικού πεδίου. Η κλειστή καμπύλη των σχημάτων και 3 ονομάζεται βρόγχος υστέρησης. Το σχήμα του βρόγχου υστέρησης και το μέγεθός του εξαρτώνται από τις ιδιότητες του μαγνητικού υλικού και από την μέγιστη ένταση του εξωτερικού πεδίου. Ο βρόγχος υστέρησης των λεγομένων «σκληρών» σιδηρομαγνητικών υλικών (από τα οποία κατασκευάζονται μόνιμοι μαγνήτες) είναι αρκετά ευρύς (δηλαδή έχει μεγάλο εμβαδόν, βλ. σχήμα ) και περιγράφει μεγάλη παραμένουσα μαγνήτιση. Τα σκληρά σιδηρομαγνητικά υλικά δύσκολα απομαγνητίζονται από εξωτερικά πεδία. Αντίθετα, τα λεγόμενα «μαλακά» σιδηρομαγνητικά υλικά, όπως είναι λ.χ. ο σίδηρος, έχουν πολύ στενό βρόγχο υστέρησης και μικρή παραμένουσα μαγνήτιση (βλ. σχήμα 3). Τέτοια υλικά μαγνητίζονται και απομαγνητίζονται εύκολα. Ο βρόγχος υστέρησης μας δίνει μιαν ακόμη πληροφορία: η επιφάνεια, που περικλείεται από τον βρόγχο, είναι ανάλογη προς το έργο, που καταναλώνεται όταν το υλικό υποβάλλεται σε έναν πλήρη κύκλο υστέρησης. Η ενέργεια που αποκτά το υλικό παρέχεται από την πηγή του εξωτερικού πεδίου. Τα παραμαγνητικά υλικά (π.χ. αργίλιο "Al" και το χρώμιο "Cr") έχουν θετική μεν αλλά μικρή μαγνητική επιδεκτικότητα, η οποία οφείλεται στην παρουσία ατόμων (ή ιόντων), που έχουν μόνιμη ροπή μαγνητικού διπόλου. Τα δίπολα αυτά αλληλεπιδρούν αδύναμα μεταξύ τους και, εν απουσία εξωτερικού μαγνητικού πεδίου, έχουν τυχαίο προσανατολισμό. Όταν τοποθετήσουμε το υλικό μέσα σε εξωτερικό μαγνητικό πεδίο, τα ατομικά μαγνητικά δίπολα ευθυγραμμίζονται με το εξωτερικό μαγνητικό πεδίο. 30

Η θερμική κίνηση εναντιώνεται στην ευθυγράμμιση αυτή, διότι τείνει να περιστρέψει άτακτα τα δίπολα σε τυχαίες κατευθύνσεις. Βλέπουμε δηλαδή ότι η μαγνήτιση των παραμαγνητικών υλικών αυξάνεται όταν αυξάνεται το εξωτερικό πεδίο και όταν μειώνεται η θερμοκρασία (νόμος του Curie). Σε ένα διαμαγνητικό υλικό, τέλος, τα άτομά του δεν έχουν μόνιμη ροπή μαγνητικού διπόλου. Όταν εφαρμόσουμε εξωτερικό μαγνητικό πεδίο σε ένα διαμαγνητικό υλικό, όπως είναι π.χ. το βισμούθιο (Bi), ο άργυρος (Ag), ο άνθρακας (C), και ο χαλκός (Cu), τότε επάγεται σε κατεύθυνση αντίθετη με το εφαρμοζόμενο πεδίο, μια ασθενής ροπή μαγνητικού διπόλου. Το φαινόμενο του διαμαγνητισμού παρατηρείται σε όλα τα υλικά, αλλά είναι ασθενές σε σύγκριση με τα φαινόμενα παραμαγνητισμού και σιδηρομαγνητισμού. Σχ.. Βρόγχος υστέρησης σκληρού μαγνητικού υλικού. Σχ. 3. Βρόγχος υστέρησης μαλακού μαγν. υλικού. (Ι.Α.Τσουκαλάς,Ε.Παπαδημητράκη-Χλίχλια., 1983) 31

ΜΑΓΝΗΤΕΣ ΚΑΙ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ Σχετικά με την οδοντιατρική προσθετική, τα μαγνητικά υλικά χρησιμοποιούνται από τη δεκαετία του 50 στην γναθοπροσωπική προσθετική, για τη συγκράτηση και τη σταθεροποίηση προσωπικών προσθετικών εργασιών (facial prostheses) με στοματικές προσθετικές εργασίες. (Frederick, D.: 1976, Heupel, E.M., Boucher, L.J.: 1966,.Ling,B.,C.: 198, Nadeau,J.: 1956, Robinson, J.,E.: 1963,.Sasaki,H.,et al: 1984). Τα μαγνητικά υλικά χρησιμοποιήθηκαν επίσης για ορθοδοντικούς σκοπούς, (Kawata,T., Takeda, S. : 1977, Kawata,T., et al.: 1978), όπως για τη μείωση του διαστήματος μεταξύ δύο δοντιών στο οδοντικό τόξο, για τη μετατόπιση κυνοδόντων, καθώς και για τη βελτίωση της θέσης ενός δοντιού στον φραγμό, που είναι σε έκτοπη θέση, έχει περιστραφεί ή έχει έντονη κλίση. Παρά την επί μισό αιώνα χρήση τους στην οδοντιατρική, τα μαγνητικά υλικά δεν έχουν εφαρμοσθεί ευρέως στην κλινική πράξη και η χρήση τους είναι περισσότερο διερευνητική. (Moghadam, B., Scandrett, F.: 1979). Οι Behrman και Egan (1953), εμφύτευσαν μαγνήτες λευκοχρύσου-κοβαλτίου σε νωδή κάτω γνάθο ανθρώπου και τοποθέτησαν ανάλογους μαγνήτες έλξης στην ιστική επιφάνεια της κάτω ολικής οδοντοστοιχίας, απέναντι ακριβώς από το ενδοοστικό εμφύτευμα. Μετά την παρέλευση οκτώ μηνών, δεν παρατηρήθηκε καμιά κλινική επιπλοκή. Ακτινογραφικά, παρατηρήθηκε πλήρωση του χειρουργικού τραύματος με οστίτη ιστό και πρόσφυση του οστού στο μαγνήτη. O Behrman (1960) επίσης, εμφύτευσε δύο μαγνήτες λευκοχρύσου - κοβαλτίου στην κάτω γνάθο σκύλων, εκ των οποίων ο ένας ήταν επενδεδυμένος με πολυτετραφθοροαιθυλένιο κι ο άλλος δεν έφερε καμιά επένδυση. Η ιστολογική εξέταση μετά από πάροδο 10 εβδομάδων δεν έδειξε καμία ιστική αντίδραση απέναντι στα μαγνητικά εμφυτεύματα. Παραπλήσια ιστολογικά ευρήματα αναφέρθηκαν από τον Abati (1961), o οποίος εξέτασε γνάθους σκύλων, σε μία περίοδο από 4 ώρες έως 6 μήνες μετά την εμφύτευση μαγνητών λευκοχρύσουκοβαλτίου. Ο Abati κατέληξε στο συμπέρασμα, ότι οι μαγνήτες παρέμειναν αδρανείς, χωρίς να επηρεάσουν τη διαδικασία επούλωσης του τραύματος κι ως εκ τούτου θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν μ ασφάλεια για την αύξηση της συγκράτησης των ολικών οδοντοστοιχιών. Σε μία ανάλογη εργασία ο Toto και οι συνεργάτες του (196) εμφύτευσαν μαγνήτες από κράμα λευκοχρύσου-κοβαλτίου στις γνάθους 10 σκύλων. Σε πέντε από τους σκύλους, που συμμετείχαν στο πείραμα, ένας μαγνήτης ανοικτού πεδίου ενσωματώθηκε σε νάρθηκα ακρυλικής ρητίνης, ακριβώς πάνω από το εμφύτευμα. Ο νάρθηκας παγιώθηκε με περιφερική συρμάτινη περίδεση. Η ιστολογική εξέταση με δείγματα, που λήφθηκαν 4 ώρες έως 3 μήνες μετά την εμφύτευση, έδειξε ότι ο βλεννογόνος ανάμεσα στους μαγνήτες ήταν φλεγμονώδης κι ακόμη, ότι εμφάνισε νέκρωση ή ατροφία, καθώς επίσης και οστική απορρόφηση οφειλόμενη στην πίεση, που αναπτύχθηκε στο οστό από τους μαγνήτες. Εάν το πάχος του οστού που παρεμβαλλόταν ανάμεσα στους ελκόμενους μαγνήτες ήταν μόνον 1,5mm, τότε συνεπακόλουθη ήταν η απώλεια του οστού αυτού, εξαιτίας της πίεσης που ασκούταν πάνω σ αυτό από τους μαγνήτες. Οι Gorvy και Pmerkler (1961) και οι Coghan και Hertz (1973), αναφέρουν επιτυχημένη κλινική εφαρμογή των μαγνητικών εμφυτευμάτων σ ασθενείς, 3

χωρίς όμως να περιγράφουν τα κριτήρια πάνω στα οποία κρίνουν την επιτυχία αυτή. Ο Schmitz (1966), μέτρησε την συγκράτηση των εμφυτευμάτων λευκοχρύσου - κοβαλτίου, με μία συσκευή ικανή να υπολογίσει την αντίσταση στην παρεκτόπιση μίας επένθετης ολικής οδοντοστοιχίας, σ οριζόντιο και κατακόρυφο επίπεδο. Βρήκε ότι η προσθήκη μαγνητών σε μία κάτω ολική οδονοστοιχία αυξάνει την αντίσταση στην παρεκτόπιση κατά 193 gr* σε κατακόρυφη και κατά 103 gr* σ οριζόντια κατεύθυνση. Οι Driller και Parsonnet (1973), αναφέρουν στην εργασία τους, σχετικά με τη βιοσυμβατότητα, τη μαγνητική ισχύ και την ευκολία κατασκευής μαγνητικών υλικών, που χρησιμοποιούνται στην προσθετική, ως πλέον ενδεδειγμένους τους μαγνήτες Pt-Co και ως πλέον ισχυρούς, σε σχέση με την αναλογία διαμέτρου - ύψους, τους κυλινδρικούς μαγνήτες Co 5 Sm ή Alnico V. Oι μαγνήτες Co 5 Sm είναι χρήσιμοι στην οδοντιατρική, επειδή μπορούν να κατασκευαστούν σε μικρές διαστάσεις (3-4,5mm) κι έχουν υψηλή ενδογενή έλξη, που σημαίνει ότι, παρ όλο που οι πόλοι βρίσκονται σε μικρή απόσταση, δεν απομαγνητίζονται και γι αυτό οι παραπάνω μαγνήτες διατηρούν μίαν υψηλή παραμένουσα μαγνήτιση, (Highton, R., Caputο, A.: 1989), καθώς επίσης κι ότι, για την αποσύνδεσή τους από το θυλάκιό τους, έχουν καταγραφεί δυνάμεις, που υπερβαίνουν τα 00gr*, με απόσταση ανάμεσα στο μαγνήτη και το θυλάκιό του της τάξης των mm. Εκτός όμως από την έλξη μεταξύ ετερωνύμων πόλων μαγνητών, δοκιμάστηκε κι η άπωση μεταξύ ομωνύμων πόλων. Έτσι, η χρήση μαγνητών οι οποίοι απωθούνται μεταξύ τους στις ολικές οδοντοστοιχίες, περιγράφηκε από τον Freedman το 1953. Ο Freedman τοποθέτησε μαγνήτες μέσα στα οπίσθια ακρυλικά δόντια των άνω και κάτω ολικών οδοντοστοιχιών, με τους ομώνυμους πόλους των μαγνητών αντικρυστά. Κατά την επαφή των δοντιών, οι μαγνήτες της άνω ολικής οδοντοστοιχίας, απωθούσαν τους μαγνήτες της κάτω ολικής οδοντοστοιχίας και δυσχέραιναν την παρεκτόπισή της. Στην εργασία του αναφέρει επίσης, ότι στα τελευταία 19 χρόνια κατασκευάστηκαν εκατοντάδες οδοντοστοιχιών μ αυτόν τον τρόπο και τ αποτελέσματα είναι τέτοια, που η όλη διαδικασία να συνιστάται χωρίς επιφύλαξη σε κάθε οδοντίατρο, που επιθυμεί ν αναβαθμίσει τις παρεχόμενες, προς τον νωδό ασθενή, υπηρεσίες του. Οι Winkler και Pearson (1967), επεξεργάστηκαν την αποτελεσματικότητα των απωθούμενων μεταξύ τους μαγνητών κατά την διάρκεια της μάσησης και της ομιλίας με κινηματοακτινογραφική απεικόνιση. Κατέληξαν στο συμπέρασμα, ότι η παρεκτόπιση των οδοντοστοιχιών κατά την διάρκεια της ομιλίας και των κινήσεων της κάτω γνάθου κατά τη μάσηση, είχε μειωθεί αισθητά με την χρησιμοποίηση των παραπάνω μαγνητών. Το ενδιαφέρον στράφηκε επίσης στην χρησιμοποίηση ενδοδοντικά θεραπευμένων δοντιών και ριζών, τα οποία συγκρατούν επένθετες ολικές οδοντοστοιχίες. Η αυξημένη συγκράτηση και σταθερότητα καθώς και η παραμονή των ριζών ή δοντιών στο στόμα, βοηθούν τους αγχώδεις και νευρικούς κυρίως ασθενείς στο να αποδεχθούν τις ολικές τους οδοντοστοιχίες. Παρ όλα αυτά, υπάρχει ένας μικρός αριθμός ασθενών, οι οποίοι προσδοκούν ακόμη μεγαλύτερη συγκράτηση και σταθερότητα των οδοντοστοιχιών τους, κάτι που θεωρείται ότι είναι δυνατόν να επιτευχθεί μόνο με την χρήση προκατασκευασμένων συνδέσμων ακριβείας. Από τη στιγμή, που οι διαδικασίες κατασκευής επενθέτων ολικών οδοντοστοιχιών με προκατασκευασμένους 33