(Ιπποφαές) Φυλλοβόλος θάμνος Hippophae: ίππος=(άλογο) + -φαές, (φάος)=φως, λάμψη άρα σημαίνει φωτεινό, λαμπερό άλογο Στρατεύματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, παρατήρησαν ότι τα άρρωστα και τραυματισμένα άλογα που έτρωγαν τα φύλλα και τους καρπούς του φυτού ανάρρωναν γρηγορότερα, αποκτούσαν περισσότερη δύναμη, ενώ το τρίχωμά τους δυνάμωνε και γινόταν πιο λαμπερό. 1
(Ιπποφαές) Υψηλή περιεκτικότητα σε βιταμίνη C (15 φορές περισσότερη από το πορτοκάλι) Χρησιμοποιείται για καλλυντικούς σκοπούς (κρέμες, αλοιφές) και ως σιρόπι Ο καρπός είναι πλούσιος σε καροτενοειδή, βιταμίνη E, αμινοξέα, μέταλλα και πολυφαινολικά οξέα 2
(Ωρίμανση φρούτων, καρπών) Αιθυλένιο: CH 2 =CH 2 Αρχαιότητα: (α) καίγοντας στις αποθήκες φρούτων θυμίαμα μπορούσαν να επιταχύνουν την ωρίμανσή τους, (β) σεισμογενή ρήγματα στο μαντείο των Δελφών Δεν είναι τοξικό Σε μεγάλες ποσότητες προκαλεί ασφυξία Αποδείχτηκε η φυσιολογική δράση του αιθυλενίου πάνω στα φυτά Δρα ως φυτοορμόνη (plant hormone), αφού μεταφέρει το χημικό σήμα «έναρξης της ωρίμανσης». Ενεργοποιεί και ρυθμίζει την ωρίμανση των καρπών (φρούτων), το άνοιγμα των ανθέων και την πτώση των φύλλων 3
(Ωρίμανση φρούτων, καρπών) Αιθυλένιο Σχηματισμός αέριου αιθυλένιου επάγεται σε περιπτώσεις "τραυματισμού" των φυτών. Για παράδειγμα αν κοπεί το άνθος από ένα φυτό, τότε αυτό αρχίζει να εκλύει μικροποσότητες αιθυλενίου. Αν χτυπηθεί ένα φρούτο (π.χ. ένα μήλο) στο χτυπημένο μέρος αρχίζει παράγεται αιθυλένιο, το οποίο επιταχύνει την ωρίμανσή του και η ωρίμανση αυτή μπορεί σε κλειστούς χώρους να επεκταθεί και σε γειτονικά φρούτα. Αιθυλένιο εκλύεται από μήλα κατά την ωρίμανσή τους, σε ικανοποιητικές ποσότητες ώστε να προκαλέσουν την επιτάχυνση της ωρίμανσης άλλων φρούτων πλησίον αυτών 4
(Ωρίμανση φρούτων, καρπών) Τεχνητή ωρίμανση - Ωριμαντήρια ελεγχόμενη παροχή αιθυλενίου από κυλίνδρους αερίου μετρητές αέριου αιθυλενίου (α) αφενός μεν για τη ρύθμιση της συγκέντρωσής του στα ωριμαντήρια, (β) αφετέρου γιατί σε συγκεντρώσεις πάνω από 2% μπορεί να δημιουργήσει με τον αέρα εκρηκτικό μίγμα 5
Τροφική δηλητηρίαση Τοξίνες Είναι οτιδήποτε μπορεί να βρίσκεται στον οργανισμό μας σε περιεκτικότητα μεγαλύτερη από αυτήν που έχουμε ανάγκη Βιταμίνη Α: υπερβιταμίνωσης που περιγράφηκε πρώτη φορά πριν από έναν αιώνα, όταν οι εξερευνητές των πόλων έφαγαν το συκώτι από πολικές αρκούδες και υπέστησαν οξεία δηλητηρίαση με βιταμίνη Α. Νερό: μπορεί να προκαλέσουν τοξικότητα που εμφανίζεται με υπονατριαιμία (χαμηλή περιεκτικότητα νατρίου στο αίμα) με πολύ δυσάρεστες συνέπειες για την υγεία. Π.χ. αθλητές μαραθωνίου που καταρρέουν Υψηλός αριθμός παθογόνων μικροβίων στον οργανισμό 6
Τροφική δηλητηρίαση Αυτοπροστασία οργανισμού από τοξίνες Οι μηχανισμοί μεταβολισμού και απέκκρισης των τοξινών είναι πέντε: 1. Τα νεφρά (κυρίως αποβάλλουν) 2. Το ήπαρ (κυρίως μεταβολίζει) και η χολή (κυρίως αποβάλλει) 3. Το έντερο (κυρίως αποβάλλει) 4. Οι πνεύμονες (κυρίως αποβάλλουν) 5. Το δέρμα, τα νύχια και οι τρίχες (κυρίως αποβάλλουν) 7
Τροφική δηλητηρίαση Τοξίνες των μικροβίων Με τον αντίστοιχο τρόπο τα μικρόβια κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους αποβάλλουν τοξίνες από το κύτταρο τους. Πολλές φορές οι τοξίνες αυτές είναι παθογόνες για τον ανθρώπινο οργανισμό Παράδειγμα: μικρόβιο της Escherichia coli O157:H7 παράγει την ισχυρή τοξίνη verotoxin Παράδειγμα: BOTOX, επεξεργασμένη τοξίνη του μικροβίου Clostridium Botulinum η οποία με αυτό το τρόπο αδρανοποιείται από την τοξικότητα της, και παραμένουν μόνο τα θεραπευτικά αποτελέσματα αυτής. Η τοξίνη αυτή δρα στο επίπεδο των μυών της περιοχής που χορηγείται και προκαλεί τοπική παράλυση αυτών. Η τοξίνη βεβαίως που χορηγείται είναι αβλαβής για τον υπόλοιπο οργανισμό γιατί έχει κυρίως τοπική δράση. 8
Τροφική δηλητηρίαση Συμπτώματα Γαστρεντερικά: αναγούλες, εμετοί, πόνος στην κοιλιά, διάρροια Πυρετός Κεφαλόπονος Ρίγος Εφίδρωση Πόνος στις αρθρώσεις Απώλεια δυνάμεων και Κατάπτωση Θάνατος 9
Τροφική δηλητηρίαση Χρόνος επώασης / εμφάνισης Τοξίνες: τα συμπτώματα παρουσιάζονται γρήγορα και απότομα (μέσα σε 1-8 ώρες) Παθογόνα Μικρόβια: τα συμπτώματα παρουσιάζονται πιο αργά 12-36 ώρες, μπορεί και περισσότερο. Εγκλιματισμός μικροβίων πολλαπλασιασμός του πληθυσμού τους, αν βρεθούν οι κατάλληλες συνθήκες θερμοκρασίας, υγρασίας, ph και υπερνικηθεί η αντίσταση του οργανισμού σε αυτά 10
Ερώτηση πιστοποίησης! Τι είναι οι μυκοτοξίνες? τοξίνες που παράγονται από ορισμένα είδη μυκήτων όταν αυτοί αναπτύσσονται σε τρόφιμα υπό κατάλληλες συνθήκες μολύνουν τρόφιμα και ζωοτροφές και είναι τοξικές για ανθρώπους και ζώα αφλατοξίνη, η φουμονιζίνη, ζεαραλενόνη, ωχρατοξίνη κ.ά. Θέσπιση κανονισμών που καθορίζουν τα μέτρα ελέγχου που πρέπει να λαμβάνονται στα κράτη μέλη 11
Τα πιο επικίνδυνα τρόφιμα Φυλλώδη - πράσινα λαχανικά Συχνότερη πηγή μόλυνσης από παθογόνα. Συνήθως τρώγονται ωμά, οπότε τα μικρόβια βρίσκουν κατάλληλο υπόστρωμα για να αναπτυχθούν Το συχνότερο παθογόνο που συνδέεται με τα πράσινα λαχανικά είναι το βακτήριο Escherichia coli, ακολουθούμενο από τον ιό Norovirus (διάρροιες σε παιδιά) και από τη Salmonella. 12
Τα πιο επικίνδυνα τρόφιμα Φυλλώδη - πράσινα λαχανικά Τα λαχανικά μπορούν να μολυνθούν αρχικά στο κτήμα όπου καλλιεργούνται, από ζώα, κοπριά, μολυσμένο νερό ή απρόσεκτο χειρισμό κατά τη συγκομιδή. Το πλύσιμο με χλώριο και άλλες επεξεργασίες μπορεί να μειώσουν την εξάπλωση της μόλυνσης, αλλά τα τρόφιμα δεν γίνονται πραγματικά ασφαλή για την υγεία. Επιπλέον, τα βακτήρια μπορούν να αποικίσουν τα συστήματα πλύσης, με αποτέλεσμα να μεταδίδονται σε ολόκληρη την παραγωγή. Ερχόμενα σε επαφή με άλλα επιβαρυμένα με μικρόβια τρόφιμα, όπως κρέας 13