,Ι,), - ------------_. - --- Περιοδικό Ποίηση, τεύχος 27, Άνοιξη-Καλοκαίρι 2006, σ. 61-78 (α' μέρος) & τεύχος 28, Φθινόπωρο-Χειμώνας 2006, σ. 201-216 (β' μέρος). JACQUES DERRIDA ~H Differαnce ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΚΑΚΟΛΎΡΗΣ ~ Ο Ζάκ Ντερριντά γενvήθyjκε στις 15 μέ μιά καταγωγικ~ «παρουσία»), ενώ ό 'Ιουλίου στό Έλ Mπ~άρ της 'Αλγε- αλλος δρος νoείτα~ ώς πάράγωγος του, ), Γ λλ β' "" ) ι ( ι >, 'λ"" ζ, ρ~ας απο α οε ραιους γονεις κα~ απε- πρωτου, ως το εκπτωτο με ος του ευβίωσε στό Παρίσι στίς 8 'Οκτωβρίου γους (π.χ. ταuτότyjτα / όιαφορά, όμιλία / 2004. Δίόαξε φιλοσοφία στ~ Σορβόννη, γραφ~, ανόρας/ γυναίκα, κτλ). 'Ένα από στ~ν Ecole Normale SUΡeήeure, στ~ν τά σyjμαντικότερα μελ~ματα της αποόό..,),,( Ι) ι Ecole des Hautes Etudes en Sciences So μyjσyjς ειναι να αποσπασει το υπο αναγνω,, ciales, καθώς καί σέ πολλά ευρωπα '~κά συ) κειμενο απο το ευρuτερo μεταφυσικο, ),,( ) ~I 'c '" 'Ι C r', κα~ αμερ~κανικα πανεπιστyjμια ως επι- πεοιο στο οποιο ανηκουν οι οροι του χωρις c )'~ "~ Ι,) Ι, ~, Γ ι, σκέπτης καθyjy1jτ~ς. (ο Ντερριντά εχει Yj ιοια να ενοωσει σε αυτο το πεοιο. ια να,,)/, "λ' 'ι::" ι, ) ι " ταυτισει το ονομα του, κατα κυριο ογο, προφυλ α<-:,ει το κριτικο του εγχειρύ')μα απο,,ι ι,", ι ι ) ι (Ν,~ με αυτο που εχει γ~νει παγκoσμ~ως γνω- μια ΤΕτοια αποτυχια, ο τερριντα οιαχω 'ζ "~ Ι Ι (), στό ώς (((χποόόμyjσyj» (deconstruction). ρι ει την αποοομyjτ~κfι στρατyjγικyj εφο Διατρέχοντας τόν κίνόυνο νά εξαλείψουμε σον περί στρατyjγικης πρόκειται) σέ όύο ι Σ ι Ι Ι ~I, " τ~ν έτερότyjτα της ντεριντιαvyjς σκέψyjς φασεις. ΤYjν πρωτυ) φασύ') οινει το ονομα " ", (, μετατρεποντας ΤYjν σε ενα ενοποιyjμενο «αντιστρoφ~» (renversement). 'Έτσι, α.ν,, ι ~ β ι ), '" θ' θ' λ' " ι, σωμα εσεων, α εγαμε O'~ι το περιεχο- για παραοειγμα, ρισκομαστε αντιμετω,,1 Ι ι, θ' μενο (καί όέν λέμε αντικείμενο) της απο ποι με ενα κειμενο που το προτι εμενο όόμyjσyjς είναι ενα κείμενο. ΙΗ ντερ~ντια επι χείρyjμά του προωθεί τόν ιόεαλισμό, vή απο~όμyjσyj ένός κειμένου αντλεί τ~ν λειτουργώντας στό πλαί.σιο της ~εραρxι, ι ι, ".. ευρυτερυ) σyjμασια ΤYjς απο μια νεοχαιντε- κ~ς όυαόικ~ς αντίθεσyjς ανάμεσα στό ~όεγκερια~ εξ~y1jσyj της ίστορίας της όuτι- ατό καί τό uλικό, ~ πρώτυ) κίνησυ) θά είναι "" 'ψ' Ι Ι C,,ι, ) ), 'ψ Ι (, ι ΚYjς σκε Yjς, συμφωνα με ΤYjν οποια αυτο να αντιστρε ουμε αυτί) την ιεραρχια, να, ι 'ψ' Ιλ" ι το σuστyjμα σκε Yjς στyjν ο ΟΤYjτα του, με βρουμε εκείνα τά σyjμεία στό κείμενο πού μερικές ~ρωικές εξαιρέσεις (π.χ. Νίτσε), ενάντια στ~ν πρόθεσυ) του συ'ύύραφέα του '" " ( ι ~ ~ ι ) συγκροτειται απο ιεραρχικες ουαοιχες α- uποστηρίζοuν τό προβάόισμα του Uλικου. ι " ~I Ι, <ι ντι θ εσεις οπου οινεται προνομιο στον ενα (ο σκοπός της όεuτερyjς φάσyjζ -πού ό δρο της αντίθεσyjς (αuτου πού σχετίζεται Ντερριντά ονομάζει «μετατόπισyj» (de
62 ΠΟΙΗΣΗ 27 placement)- εινα~ νά εμπoόισέ~ τήν παλιά 'Ι6 ι, 6 - Ιλ,ι ι αντι εσύ) να. ευχαταστα ει πα ι, εστω χαι μέ μ~ά ανεστραμμέvf) μορφή. Σχοπός της αποόόμ1')σ1')ς ετνcn νά πά.ει πέρα από τ~ / Ι ~ /, Ι μεταφυσιχη τα,"? η πραγματων χι αυτο προϋποθέτει μιά ριζική αναόωργάνωσ1') του εννοιαχου πεόιου μέσω της επανεγγραφης του νέου (προνομωύχου) ορου, μέ τ~ νέα 8ιευρυμένη του μoρφ~, στό σώμα ~ ι Α' ι ( Ι ι/., του συστ1')μα-:ος. υτος ο νεος ορος εινα~ ι, ι ) / Ι Ι ~ «μη απoφασισ~μoς» απο Τ1') σκοπια του '" ~Ι ( ι ( Ι Ι "" πα λ ιου 'ϊ"rεoωυ π.χ. Ο (ωμενας», που ειναι, ι / Ι,Ι~,/,ι ταυτοχρονα και μεσ α και ε~ω, ετσι ωστε νά μ~ν μπορει νά απορροψηθει πλέον από αυτό. (Η ντεριντιανή εννοια της «γραφης», λ '",ι λ/ Ι~ Ι ι, αποτε ει ενα χα ο παραοει γμα για να ε,... Ι Ι "'Ε r:εζηυησουμε τα παραπανω. χοντας χαταοειξει ΟΤΙ ή όλότr;τα της δυτιχ-ης φι Ι ~Ι Ι ι Ι λι ι λοσοφιας οινει προνομω στην ομι ια σε ι ι Ι Ι Ιζ ι ( σχεσύ) με τη γραφύ) -ταυ"π οντας την 0 ι ι ι) Ι Ι ι) Ι Ι μι λ ια με την αναπvoη και ΤΎ)ν αναπ\joη με,,~ "ι '" Ι 'ζ τη συνειοησυ) η το πνευμα και περιορι 0 / Ι Ι Ι, Ι ντας ΤΎ) γραψη σε μια ανεπαρκύ) μεταγρα Ι ~ Ι λ Ι (Ν ι, ι φύ) της ομι ιας- ο τερριντα αποφαινεται,ι ( ι Ι,ι θ λ ι / οτι η γραφη, ως ενα χα ο ιχο συστημα από διαφορές, αποτελει προϋπόθεση τόσο ι Ι Ι λι ιl Ι" Ι Ι Ι για την ομι ια οσο χαι γι αυτη τη μορψύ) γραφης πού παραδοσιακά φέρεται νά τή ι μεταγραφει. ΤΙς oεχαετ~ες του 1960 και του 1970 ( Ν / Ι Ι Ι, ~ ο τερριντα, ταυτοχρονα με τις αποοοι' ι ) Ι,ι ι μύjτιχες αναγνωσεις φι.οσοφων οπως ο ι ( Ρ Ι (Χ' λ (χ '" Πλατωνας, ο ουσσω, ο εγχε, ο ουσ,ι ( Λ βι Στ Ι Ι Ι σερ λ η ο ε ι- ι.ρως, γρα,φει χειμενα περισσότερο παιγνιώοη (π.χ. Glαι). Σκοπός του ειναι νά οείξει ΟΊ"Ι κάθε εξαντλυγ ι ( ι θ / ( Ι τικος ερμ1')νευτιχος χα ορισμος ενος χειμένου ειναι ατοπος, γιατί ή γλώσσα δέν ) λ'" Ι Ι ) Ι Ι β αντ ει ΤΎ) «σύ)μασ~α» ΤΎ)ς απο χαπο!.ο α θύτερο σύ)μασιακό στρώμα οπως ή εμπει Ι,ι ( / ~ ) λλ / ) / / / ~ ρια 1') η συνειού)σύ), α α α.πο το παιχνιοι των όιαφορων ανάμεσα σέ ορους χαί από /' λ Ψ / / / την «επανα 1') ιμοτητα.)) τους, χωρις καμ~ά αναφορά σέ εξωγλωσσιχές εγγυυι σεις. Αυτός, λοιπόν, νομίζουμε ΟΤΙ ετναι ι ) θ Ι Ι / / Ι / Ο ορ ος τροπος για να χατανοησουμε Τ1')ν ι, Ι / χατατα λα.ιπωρημεvη απο τους / «κακους» αναγνώστες του ρήσύ) του Ν τερριντά c(δέν (ι Ι "ξ' Ι Ι Ι,Ι υπαρχει τιποτα ε ω απο το χειμενο» Υ) «'Όλα είναι κείμενο». Σέ μεγάλο μέρος του πιό πρόσφατου,ι β Ι ι Ν Ι Ι εργου 70υ, p~σχ.oυμε,:ον 1 ' --:-ερριντα να. ανασύρει εννοιες οπως φιλια~ νόμος, 01. xαιoσύvύ), δωρο, φιλοξενια, χ.οσμοπολι'τισμός -η συγχώρ1')ση, γιά νά αναφερθει κρι / Ι ι λ ι τιχα σε συγκεκριμενα πο ιτιχοχοινωνικα ι A~ Ι (, ι", Ι ~ λ '" πλαισια. υτη Ύ) αποκα.λυψη της ογιχυ)ς δομ ης πού οιέπει τήν υπό oιερεύvύ)ση έννοια συνήθως μ:iς φέρνει ~ντιμέτωπoυς Ι Ι) Ι '1,ι ~ λ' ι με μια αντιφαση η ενα οιπ ο κατηγορουμενο. Στό Le Siicle et le Pardon, ό Ντερι ~ ~ ΤΙ Ι,Ι ( ριντα υιερωταται: (( ι σύ)μαινει οταν Yj "l ι, Ι ι) λ Ι Ι >V\ηρονομια εμπεριεχει μια εντο η ταυτο ~ λ Ι Ι) ι (Η) Ι χρονα οιπ 1') χαι αντιφατιχύ);)). αντι >, Ι " Ι φασύ) εγκειται στο ΟΤΙ συνυπαρχουν ταυι ι) Ι Ι Ι,Ι (Ι τοχρονα Ύ) απαιτησύ) για μια ανω ορων Ι ~,ι () ι, ι συγχωρησυ) του ενοχου ως ενοχου χαι η κoι~ αντίλύ)ψύ) οτι Τι συγχώρησύ) θά πρέ Ι ~,,ι ζ '" / f:' Ι πει να οινεται εφοσον Υιτειται και Ί.XJί,O Όρους μεταμέλειας και αναγνώρισης του λάθους εχ μέρους του ένόχου. {Η θέσύ) του Ντερριντά, ή όποια αντύ)χοϋσε ολο και ι ~ Ι ι λ - ~ Ι Ι πι.ο ουνατα τα τε ευταια οεχαπεντε χρο "",Ι (Ι Ι8 ι ~ Ι νια, ειναι οτι ΎJ υπευ υvύ) πολιτιχη ορασύ} ι, / Ι, ~ και αποφαση συν ιστατα ι στυ) οιαπραγ Ι ),,) Ι Ι ~ Ι, ματευσύ) αναμεσα σε αυτες τις ουο ασυμβιβαστες αλλά καί αδιαχώριστες απαιτήσεις. Γ.κ.
JACQUES DERRIDA ~H Differαnce 63 [3]1 Θά μ~λ~σω, λo~ πόν, γιά ενα γράμμα. ',~ f '" 'λ 'β Γ,(, '" ( ια το πρωτο γραμμα, εαν το α. φα 1)ΤΟ και οι πεp~σσoτεpες απο τις υπο- 8 ', " ),, εσε~ς που εχουν αποτο λ μ-η θ ει ~ γινουν π~στευτες. Θά μ~λ~σω, λo~πόν, γιά τό γράμμα α, αυτό τό πρωτο γράμμα, τό όποτο, οπως ειναι φανερό, ~ταν ανάγκ1) νά εισαχθεϊ έό& ~ έκει, στ~ γραφ~ της λέξ-ης διαφορά [dω-eτence] καί αυτό κατά τ~ ό~άρκεια μ~ας γραφύ)ς πάνω στ~ γραφ~, έπίσης μιας γραφ-ης μέσα στ~ γραφ~, της όποίας οί όιαφορετικές πορείες, λοιπόν, συμβαίνει, σέ κάποια πολύ κα80ρ~σμένα σ1)μετα, νά τέμνονται από ενα ειόος χονόροειόους oρθoγραφ~κoυ λάθους, από ενα. ολίσθημα στ~ν ορθόόοξ1) τάξ1) μ~ας γραφ~ς, τ~ν εννομ1) τάξ1) του γραπτου καί του πρέποντος περιεχομένου του. μπορουσε κανείς πάντα, de facto ~ de jure, νά έξαλείψε~ ~ νά περ~oρίσει αυτό τό 'λ' θ " θ ' '" β"",,, θ' ο ~σ -ημα στ1)ν ορ ογραφια και να το ρει, συμφωνα με περιστασεις που α, "λ /, θ " λλ ',~, ~ ~ /, πρεπει να ανα υονται χα ε φορα, α α που οεν oιαφoρoπo~oυν το συμπερασμα,,) /,/)/, λ θ / / λ', λ' (/θ ~ ~ σο β αρο, απρεπες, αν οχι, ακο ου ωντας την π εον αφε η υπο εση, oιασκεoαστ~- / 'Α ' )/ /,~ / /,, ", β -/ κο. κομα χι αν καποιος επιoιωκε~ να αποσιωπύ)σει μια τετοια παρα ασ-η, το,~, / ~" ~ θ "",, / ) 'ζ, ~ 'ζ ενοια,φερον που μπορει να αποοο ε~ σ αυτ1)ν αναγνωρι εται και προσοιορι ετα~,~,(, ~, "Ι,/, Ι Ι,, / εκ των προτερων, οπως προοιαγρα,φεται απο Τ1)ν αφων-η ειρωνεια, τ-η μ1) ακουομεν-η μεταβoλ~ αυης ης τροπ-ης των γραμμάτων. Θά μπορουσε κάποιος πάντα ι '" (/,Ι ( / β ~ ",~ 'Κ ι θ ι ι να πρoσπo~ειται οτι αυτύj 1) παρα ασ1) οεν κανε~ καμια οιαφορα. α~ α πρεπει νά πω αμέσως οτι ό λόγος μου σ~μερα εxε~ λιγότερο ώς στόχο νά ό~κα~oλoyήσει 'ι λ / / ζ' / " " λ/ 'λ' θ / κι ακομα ~ γοτερο να 1)τ-ησει κατανο1)σ1) γ~ αuτo το σιωπύ) ο ο ισ -ημα στ-ην ) θ,(/ Ι, / ), Ι I~ ορ ογραφια, οσο να επιτεινει επιμονα το παιχνιοι του. 'Α / 8 ι Ι " f)') θ '" λ ',/ φετερου, α πρεπει να με συγχ.ωρησετε εαν αναφερ ω, του αχιστον εμμεσα, σέ κάποια ιχπό τά κείμενα πού εχω τoλμ~σει νά έκόώσω. (ο λόγος γι' αυτό εiνα~ (Ι θ Ι,/ θ λ' β..., Ι, Ι Ι Ι, Ι / β θ ',Ι,/, οτι α η ε α ακρ~ ως να επι χειρ1)σω, σε εναν oρ~σμενo α. μο, ακομα χι αν χατα / Ι ι λ "'λ "';' /) I~ λ',~, / κανονα και σε τε ευταια ανα υσ1) αuτο ειναι, για ουσιωοεις ογους, αουνατο, να συγκεντρώσω σέ μιά δέσμη τίς όιαφορετικές κατευθύνσεις στίς όποίες εχω καταφέρει νά XΡ1)σιμo~oι~σω ~ μαλλον εχω αφεθετ νά μου έπιβλ-ηθεϊ μέ τόν νεογραφισμό του αυτό πού θά ιχποκαλουσα προσωρινά -ή λέξ-η 1) -ή εννοια της differance,2 καί πού, οπως θά. όουμε, όέν ειναι κατά γράμμα ουτε μιά λέξ1) οϋτε Θά * Όμ~λία πού εκφωwjθύjχε στ-ή Γαλλικ-ή Φιλοσοφικ-ή Έταφεία στίς 27 'Ιανουαρίου 1968 και 8'fjμοσιεύτηκε τα.uτ6χρoνα στ6 Bulletin de lα sociitέfrαnςαi.se de philosophie (Ίούλ.-Σεπτ. 1968) χαί στ6 Thiorie d'ensemble (συλ. Tel Quel), Ed. du Seuil, 1968. 1. Οί <Χριθμοί μέσα στίς <ΧιΛ-ύλες άναφέρονται στοάς άριθμούς των σελί8ων της γαλλικύ)ς συλλουης Jacques Deπida, Mαrges de lα philosophie, Les Editions de Minuit, 1972, σ. 3-29, στην ι ", 'La..J:.cc",,,', ζ (Σ ) οποια εμπεριεχεται το «W1.lerance» κι απο οπου μεταφρα ουμε.. Τ.μ. 2 'Ο', θ', '" ι, "Ψ "( Ν ' Ι Ι Ι. αναγνωστ-ης α πρεπε ι να εχει υπ ο ιν του οτι ο τερριντα πα.ραγε~ τον «νεογραφισμο» differance άπ6 τη μετoχ~ ένεστώτα differant του ρ-ήματος differer πο6 CΠΙμαίνει ταυτόχρονα. ούο
64 ΠΟΙΗΣΗ 27 μιά εννοια. Κι επιμένω εδω στη λέξ1) δέσμη γιά δύο λόγους. 'Αφενός, δέν θά ασχολυ'βω, οπως θά μπορουσα νά εχω κάνει, μέ τό νά περιγράψω μιά ίστορία καί ι, θ~ / '~I 'Ι,,Ι,/ λ ι ι λ' να αφyjyfj ω τα σταοια της, απο κειμενο σε κειμενο, απο π αισιο σε π αισιο, ~ / 'θ ι Ι) ι [4] ι ι, β/λ,/ / Ι οειχνοντας κα ε φορα ποια οικονομια μπορεσε να επι α ει αυτyjν τη γραφικυ] αταξία, άλλά μέ τό γενικό σύστημα αυτης της οίκονομίας. )Αφετέρου, ~ λέξη ι,~ Ι (λ 'λλ λ ι Ι Ι (Ι t Ι Ι δ εσμη αποοεικνυεται YJ π εον ' κατα YJ YJ για να τονισει οτι YJ συγχεντρωσυ] που προτείνεται εχει τ~ δoμ~ μιας πλέζyjς, μιας uφανσyjς, μιας όιασταuρωσyjς πού θά επιτρέψει στά διαφορετικά v!jματα καί τίς διαφορετικές γραμμές σyjμασιας ~ δύναμ-ης νά άποσυνδέονται, ενω επίσyjς θά είναι ετοιμυ] νά συνδεθεί μέ αλλες. t-γ> θ 'ζ λ ι 1., Ι., λ - ι ΓΙ,Ι ( 1 πεν υμι ω, οι πον, με εναν τροπο εντε ως προκαταρκτικο, ΟΤΙ αυτυ] YJ ~ Ι Ι Ι β (( Ι ~I Ι (λ'" ι Ι ι οιακριτικυ] γραφικυ] παρεμ ιxcryj, -η οποια οεν γινεται απ ως για να σοκαρει τόν άναγνώστ-η ~ τόν γραμματικό, διαμορφώθ'f)κε κατά τ~ διαδικασία συυγραφ-ης μιας ερευνας γιά τ~ γραφ~. ιίοιπόν, συμβαίνει, θά ελεγα εκ των πραγμάτων, αυτ~ ~ γραφικ~ διαφορά (τό a άντί γιά τό e), αυτη ~ σyjμαδεμέvyj διαφορά, ι, ~,..., Ι) Ι, ~I Ι αναμεσα σε ουο προφανως φωvyjτικες σyjμειογραφιες, αναμεσα σε ουο φωvηι, θ', ~ β,ζ "Ι, λλ' ~ Ι, ι εντα, να παραμενει κα αρα γραφικyj: οια α εται YJ γραφεται, α α οεν ακουγεται. Δέν μπορε'!: νά άκουστε'!: [eηteηdre], και θά δουμε γιατί παρακάμπτει επισyjς τ~ν τάξ-η της διάνοιας [entendementj.3 'Αναγνωρίζεται άπό ενα αφωνο σyjμάδι, ενα σιωπηλό μvημειo, ακόμα θά ελεγα από μιά πυραμίδα, σκεπτόμενος Όχι μόνο τ~ μoρφ~ του γράμματος, οταν είναι τυπωμένο ώς κεφαλαίο, αλλά επίσyjς τό κείμενο της 'Εγκυκλοπαίδειας του Χέγκελ στό όποτο τό σωμα του σyjμείου παραβάλλεται μέ την αιγuπτιακ~ πυραμίδα. 4 Τό a της differance, (, ~/' Ι Ι λ' ι, ~,(, επομενως, οεν ακουγεται' παραμενει σιωπη ο, μυστικο και οιακριτικο ως τα ~, * Κ ι (,, ) Ι Ψ ι β ι Ψ,/ Ι, φος: οικησις. αι ως εκ τουτου επιτρε τε μας να προ λε ουμε αυτον τον τοπο, / ~, J' β'λλ 'Η.J~ι:r'" - J (λλ,), J πραγματα: «o~αφερω» και «ανα α ω». Wllerance εχει μεταφραστει στα ε Ύ)νικα απο τον Kωστ~ ΠαπαγιώργΎ) ώς διαφωρά, onou τ6 «Ο» εχει αντι.κατασταθει άπό τ6 «ω» κατά τ6ν raιo τρόπο πού τό e της difference εχει. άντι.κατασταθει από a της differance, μιά άντι.κατάστασύ) ~ ( J, ~ β'ζ 'λλ' ~/,/ Π /,/ " ) /, ι) θ ι οποια μονο σ~α α εται α α. οεν ακοuγεται. ιστεuω ομως ΟΤΙ αuτη Ύ) μικρύj «ορ oγραφ~κύj αταξία.» στ~ν έλλύ)νιχ~ γλώσσα aέν είναι άρκετη γιά. νά αναaείξει τ~ aεuτερύ) σημασία της differance, αύτ~ της «αναβολύ)ς». (ο Γιωργος Φαράχλας μεταφράζει. τ~ν differance ώς «ανα. βαλλόμενη aια.φορά» ~ «aιιστάμενο». Λόγω του Οτι έχλείπει από την έλλύ)νικ~ γλώσσα εκείyf) ~ λέξύ) πού θά ενσωμάτωνε και τις a60 σύ)μασίες της differance καθώς καί τη μ~ άκοuόμενη γραφικ~ όιαφορά. άναμεσα στό e της difference και τ6 a της differance, επέλεξα νά αφ~σω τη λέξ Ύ) αμετάφραστη. (Σ. τ. μ.) 3. ch λέξύ) πού ό Ντερριντά ΧΡΎ)σιμοποιεί εaώ γιά. τη διάνοια είναι entendement, πού αποτελεί τό ουσιαστικό του p~ματoς entendre, ακούω. 'EaG> ό Ντερριντά επιθυμετ νά ύπογραμμίσει / / Ι Ι (~ι ι' θ -, J J Ι / Ι ~ Ι ΤΎ) στενύ) σχεση ποu ΎJ ουτικη μεταφυσικύ) εγχα ιστα αναμεσα. στη φωνη και τη σιανοια. κα / "/' Ι Ι Ι J / Ι Ι J J «( Ι ~ι θ ιστωντας κατ αυτον τον τροπο τη φωνη πρωταρχικύ) σε σχεσύ) με μια γρα.φύ) Ύ) οποια οεν ) λ - Ι Ι, J ~ λ/ (Σ ) αποτε ει παρα το εκπεπτωκος οιπ ο της.. τ.μ. 4. Βλ την ανιχλuση της έγελιανης σημειολογίας άπό τόν Ντερριντά στό ((Le puits et la pyramide: Introduction a la semiologie de Hegel», στό Mαrges de lα phi1osophie, Les Editions de Minuit, Παρίσι 1972, σ. 79-127. (Σ.τ.μ.)
JACQUES DERRIDA ~H Differαnce 65 τ~ν oικoγενειακ~ κατοικία και τόν τάφο [οίκο] του οικείου [propre] στ~ν όποία παράγεται, από τ~ν differance, ~ οικονομία τού θανάτου. Αυτός ό λίθος [Ρίeπe] -ύπό τόν ορο οτι κάποιος γνωρίζει πως νά απoκρυπτoγραφ~σει τ~ν εγγραφ~ ~ ι,ι λ ι, Ι Ι ι' 'λ ι θ ι ~ ~ ι του- οεν απεχει πο υ απο το να ανα"((ει ει τον ανατο του ουναστύ}.,.., Ι Ι ~ Ι...,,Ι Ι Ι' ι (Ω' 'λ Κ ι ειναι ενας ταφος που οεν μπορει ουτε καν να αντυ)χύ}σει. ς αποτε εσμα, όέν μπορω νά σας όώσω νά καταλάβετε μέσω τοu λόγου μου, μέσω της όμιλίας Ι, θ ι,ι Ι Ι ι r λλ ι Φ λ Ι (Ε ι ι Ι που απευ υνω αυτ-η τ-η στιγμ-η στ-η α ικ-η ι οσοφικ-η ταιρεια, για ποια όιαφορά μιλω οταν μιλώ γι' αuτ~ν. Μπορω νά μιλ~σω γι' αύτ~ν τ~ γραφικ~ ~ ι Ι Ι (/'~ ι λ λ' Ι Ι Ι Ι ( Ι ι οιαφορα μονο μεσω ενος ιοιαιτερα π αγιου ' ογου για τ-η γραφύ} και υπο τ-ην προϋπόθεσύ} ΟΤΙ κάθε φορά όιευκρινίζω αν άναφέρομαι στ~ όιαφορά [difference] μέ e ~ ην differance μέ a. Κάτί πού όέν θά άπλοποι ~σει τά πράγματα σ~μερα, Ι θ' ~ β/λ Ι Ι 'λ' ~ Ι, Ι,Ι λ 'θ και α μας α ει σε κοπο μεγα ο, εσας και εμενα, εαν, του αχιστον, ' επι υ μουμε νά συνεννο-ηθουμε. 'Όπως και νά 'χει, οί προφορικές όιευκρινίσεις πού θά ~,., θ ι λ Ι Ι,ι, θ ι, Ι " Ι,ι οινω -οταν α εω «με,e» -η «με a»- α αναφερονται αναποφευκτα σε ενα γραπτό κείμενο πού παρακολουθει τόν λόγο μου, σέ ενα κείμενο τό όποιο κρατω, 'θ Ι ~ β' Ι Ι Ι (..., θ..., θ' μπροστα μου, που α ' το οια ασω, και προς το οποιο α' χρειαστει να κατευ υνω ι ι ι ι, ΔΙ θ' Ι Ι, Ι,ι τα χερια και τα ματια σας. εν α μπορεσουμε να αποφυγουμε το περασμα ι "ΓΙ,Ι,ι Ι' Ι Ι Ι ζ"'" ζ Ι Ι μεσα απο ενα γραπτο κειμενο, ουτε να αποφυγουμε τ-ην τα~ -η της ατα~ιας που λ Βέβαια, αύτ~ ~ πυραμιόικ~ σιωη της γραφικύ)ς όιαφορας [5] ανάμεσα στό e ι Ι Ι' Ι, Ι,. Ι Ι " '/ Ι Ι Ι παραγεται μεσα σε αυτο - κι αυτο ειναι που, πανω απ ο α, μετραει για μενα. και τό a μπορει νά λειτουρυ/)σει μόνο μέσα στό σύστυ)μα της φωνητικ~ς γραφύ)ς και στό εσωτερικό μιας γλώσσας ~ μ~α.ς γραμματικύ)ς ίστορικά σuνόεόεμέvfjς μέ τ~ φωνy) 'nκ~ γραφ~, οπως επίσyjς καί μέ όλόκλ-ηρύj τ~ν κουλτούρα πού είναι ) ~ Ι,Ι, Ι 'Αλλ Ι θ Ι ".1,Ι θ Ι ( Ι Ι ασιαχωριστ-η απο αυτ-ην. α α ελεγα οτι αυτ-η κα εαυτυ)ν -η σιωπύ) που λειτουργετ εντός μόνο της αποκαλούμενης φωνητικης γραφ-ης σ-ηματοόοτετ και ( θ Ι ζ Ι,Ι, ~, Ι λλ λ Ι,ι, Ι θ ι, λ ι υπεν υμι ει με εναν ιοιαιτερα κατα -η ο τροπο οτι, αντι ετα με μια π ατια ~ ~ ~ Ι lλ Ψ ~I ( Ι Ι Ι ΔΙ (Ι θ Ι οιαοεοομεvf) προκατα Ύ} Υ), οεν υπαρχει φωνyjτικ-η γραφί. εν υπαρχ ει κα αρα Ι και αυστ-ηρά φωvf)τικ~ γραφ~. (Η αποκαλούμεvf) φωvf)τικ~ γραφ~ μπορετ, καταρx~ν και όικαιωματικά, κι οχι μόνο λόγω μια.ς εμπειρικύ)ς ~ τεχνικύ)ς ανε Ι lλ..., Ι 11 Ι, Ι Ι,Ι ~ Ι Ι Ι Ι παρκειας, να ειτουργει μ.ονο με το να επιτρεπει τ-ην εισοοο στο συστύ}μα "C'Yjς μ-η φωvf)τικων «σύ}μειων» (στιξύjς, ό~αστ~ματoς, κτλ.). Μιά μελέτ-η της όομης και της αναγκαιότ-ητας α'yrων των μ ~ φωvfjτικων σύ}μειων γρυιγορα αποκαλύπτει.1 Ι λ ' Ι β Ι... ι, θ"" Ι,Ι... Ι 'Α Ι οτι μο ις και μετα ιας μπορουν να ανεχ ουν τ-ην εννοια του σύjμειoυ. κομα Ι Ι Ι ~ "" ~ "" Ι ( '",Ι... ( θ Ι ζ (Σ Ι καλ υτερα, το παιχνιοι της οιαφορας, το ΟΠΟΙΟ, οπως μας υπεν υμι ει ο ωσσυρ, ειναι ~ συνθ~κύj γιά τ~ όυνατότyjτα και λειτoυργ~α κάθε σύ}μειου, ειναι τό ιόιο ιl λ Ι Ι ~ (Η ~ Ι, Ι Ι ~ Ι Ι Ι Ι,ι ενα σιωπη ο παιχνιοι. οιαφορα αναμεσα σε συο φωvf)ματα, που μονο αυτύ} επιτρέπει σ' ιχ1jτά νά είναι και νά λειτουργουν ώς τέτοια, είναι μ~ ακουόμεvf). Τό ι, Ι,Ι Ι Ι Ι ~ Ι Ι Ι,Ι,Ι μύ} ακουομενο ανοιγει στυ) νού}σύ} τα ουο παροντα φωvf)ματα, οπως αυτα παι ζ 'Ε Ι ~ Ι (Ι λ Ι θ Ι Ι Ι Ι ~ ι ρουσια ονται. αν οεν υπαρχει, οιπον, κα αρα φωvf)τικύj γpαφύj, τοτε οεν υπάρχει καθαρά φωνητικ~ φωνή. (Η όιαφορά πού αναόεικνύει τά φω~ματα
66 ΠΟΙΗΣΗ 27 Ι Ι, Ι l' Ι Ι Ι Ι θ" ~ λ ι ζ θ κα~ τους επιτρεπε~ να ακουγονται, παραμενει, με χα ε εννοια της ε~ης, κα ε ι Ι,, αυτυ) μη ακουομεvyj. Θά μας α.ντιταχθεί οτι, γ~ά τούς ιοιους λόγους, ~ ϊοια -ή γραφ~κ~ οιαφορά χάνεται στ~ νύχτα, όέν μπορεί ποτέ νά εννοηθεί ώς ενας πλ~ρως αισθυ)τός ορος, αλλά μαλλον επεκτείνει μιά αόρατη σχέση, τό συ)μάοι μιocς αφανους σχέσης ζ Ι ~'θ Ι 'Α ι β λ 'Αλλ 1'1 ",, Ι', Ι ( μετα<-;,υ ουο εαματων. ναμφι ο α. α οτι, απο αυτυ) ΤΥ)ν ΟΠΤΙΚΥ) γωνια, η ~ Ι Ι Ι Ι d:j:l/ (),Ι,Ι, ~ Ι οιαφορα που συ)μειωνεται στί)ν «iller nce» α.ναμεσα στο e και στο a οιαφευγει τόσο της ορασυ)ς οσο καί της ακο-ης ϊσως, ευτυχως, υποοεικνύει οτι έοω θά Ι Ι ~ ) '" Ι, Ι Ι Ι lζ «Ι ~I,Ι λl πρεπει να μας επ~τραπει να αναφερομαστε σε μια τα~ηη οποια οεν ClVf)XEL π εον, 'θ ι 'Αλλ',Ι ~ Ι, Ι Ι Ι Ι στην α~σ αντικοτ1jτα. α κι ουτε μπορει να IΧVf)xEL στη ν ο ητοτητα, την '~I «, ~ Ι ~ Ι Ι Ι Ι Ι, Ι '" ιοεατοτητα η oπo~α οεν συνοεεται κατα τυχυ) με την αντικειμενικοτητα του θεωρείν* η της Οιάνοιας. Έοω, συνεπως, Θ& πρέπει νά επιτρέψουμε στούς έαυτούς μας νά αναφερθουμε σέ μιά τάξη πού αρνείται τ~ν αντίθεσυ), μία έκ των θεμελιωοων άντιθέσεων της φιλοσοφίας, ανάμεσα στό αισθυ)τό καί τό νου] Ι <Η Ι ζ {( Ι,~,Ι Ι '/θ,ι' ~, ~ Ι Ι το. τα<-;, Υ) Υ) οποια αρνειται αυτυ) την αντι εσυ), και ΤΥ)ν αρνειται επειου) ΤΥ) μεταφέρει, άναγγέλλεται σέ μιά κίvησy) της differance (μέ a) ανάμεσα σέ όύο οιαφορές η ούο γράμματα, μ~ά differance ~ όποία οέν αν~κει οϋτε στη φω~ οϋτε Ι Ι Ι Ι lθ)1 Ι (t " 'ζ,ι ( Ι ζ στυ) γραψη με ΤΥ) συvη "f) εννοια, και "f) oπo~α εντοπι εται, οπως ο παρα~ενoς χωρος πού θά μας κρατ~σει έόω γιά μιά ωρα, ανάμεσα στ~ν όμιλία καί τ~ γραφ~, καί πέρα από τ-ήν ηρεμυ) οικειότητα πού μας συνοέει μέ Τ~ μία καί τ-ήν αλλυ)., περιστασιακά καθησυχάζοντάς μας στ~ν πλάυυ) ΟΤΙ ειναι Ούο. [6] πως θά τά καταφέρω νά μιλ~σω γιά τό a της differance; Δέν χρειάζεται νά ειπωθεί οτι όέν μπορεί νά εκτεθεί. Δέν μπορουμε ν& έκθέσουμε παρά μόνο αυτό τό όποτο σέ μιά όρισμένη στιγμ~ μπορεί νά καταστεί παρόν, εκοηλο, αυτό πού μπορεί νά οειχθεί, νά παρουσιαστεί ώς κάτι παρόν, ενα ειναι-παρόν στ~ν, λ Ι θ Ι, λ Ι Θ (,, )1' Ι ~, Τ ' α η εια του, στyjν α "f) εια. ενος παροντος Yj την παρουσια του παροντος. ωρα, έάν -ή differance ειναι (κι επίσης οιαγράφω τό «είναι») αυτό πού καθιστα όυνατ~, I,..j',. I~' 'ζ,( Ι ΔΙ Ι την παρουσια του ειναι-παρον, οεν παρoυσ~α εται ποτε ως τετοια. εν προσφε, Ι 'ΣΙ Ι Φ λ Ι Ι Ι, Θ Ι (β Ι ρεται ποτε στο παρον. ε κανεναν. υ αγoμεvη και μη εκτι εμενη., υπερ αινε~ σέ αυτό τό συγκεκριμένο συ)μείο καί κατά εναν τακτικό τρόπο τ~ν τάξη της αλ~θειας, χωρίς ομως νά αποκρύπτεται ώς κάτι, ώς ενα μυστυ)ριωοες ον, στό απόκρυφο μιας μ~ γνώσυις η σέ μιά όπή της όποίας οί ακρες θά ηταν προσοιορίσιμες (γιά παράοειγμα, σέ μιά τοπολογία του ευνουχισμου).5 Σέ όπoιαo~πoτε <Η J ι J Ιθ J La d:i:t" J Ι,Ι ~ Ι Ι 5. συγκεκριμεvύj φρασύ) που προστε Ύ)κε σ~o «illerance» γ~α ΤΥ)ν εκσοσύ) του στον τόμο Marges de lα philosophie (1972), από οπου μεταφράζουμε, αναφέρεται στ~ν πoλεμικ~ στ~ν οποία ό Ντερριντά ειχε ~~Ί) έμπλιχυ.ει (στό PositiDτι.s, σ~ά 'Έμβο}.α, Τά ϋψη τού 1νίτσε καί σ7ό Le ''') /, Ζ ι Λ ι Γ ι ι Ν J < λ ι ~, ~ FΊαcteur de lα vente με τον αχ ακα.ν. ια τον τερριντα, η «τοπο ογια του ευνουχ.ισμου» του Λακάν, ~ όποία προσ8ιορίζει την ((οπή» η τ~ν ελλειψύ) σέ εναν ορισμένο χ.(;}ρο -«μιιχ οπή της (, < >Ι θ ι, ~, 'λ β Ι ι J J ('>Ι 'J οποιας οι α.κρες α Ύ),:αν προσσωρισιμες»- Επανα αμ ανει ΤΎ) μεταφυσικύ) χ.εφονομια αν κα.ι με ένα.ν αρνητικό τρόπο) της μετατροπης της ιχπουσίας, της ελλειψύ)ς, της όπης, σέ μιά. ύπερβα.το
JACQUES DERRillA ~H Differαnce 67,ι θ θ ι ) Ι8 ι ) ζ /ζ θ ι ) ζ' Θ ι ~ ~ Ι ι εκ εσύj α εκτ~ ετο στο ει.,αφανι εσ αι ως ε~αφανισύj..ι α oιακ~νoυνευε να ) ~ /) ζ '" εμφανιστει: να ε~αφαν~στει. /λ ι (ι (, ι [d " ] 6 c / Ι ( / ~ / ( ~ Τοσο πο u ωστε οι εκτροπες etours, οι φρασεις και Υ) συντα--., Υ) στα οποια Ι 'θ /, Ι θ' ( 'ζ Ι, ι ~, '" θ λ συχνα α πρεπει να καταφευγω, α ομοια ουν με αυτα της αποφα.τιχυ)ς εο ο ι,ι ), /, ~ Ι '~I ) Ι Ι' / γιας, ενιοτε ακομα και στο συ)μειο να μυ) οιακρινονται από ΤΥ)ν αποφατικυ) θεολογια. 'ΉOΎJ χρειαστυ)κε να σ1jμειώσουμε οτι ~ differance όέν είναι, όέν (, ~ /, ιι, / /".\ / ( ~, Ι ι θ /, υπαρχει, οεν εινα~ ενα ειναι-παρον ~ ον) σε οποιαοί}ποτε μορφυ) και α πρεπει ι ι ) ι /6 / ι δ',. ~ λ ~Ι Ι Ι / ι να σύjμειωσoυμε επισυ)ς χα ε τι που εν ειναι, OΎj αου), τα παντα' και κατα / ti ~ /,ι,ι (ι ζ,/,/ Δ / Ι ", συνεπεια ο,τι οεν εχει ουτε υπαρι.,ύj ουτε ουσια. εν προερχεται από χαμια κατυ)γορία του είναι, εϊτε είναι παρούσα εϊτε απούσα. Κι έντούτοις αυτό πού περι γράφεται ετσι ώς differance όέν είναι θεολογικό, ουτε χαν της ταξ Ύjς της πλέον αποφα.τικύ)ς της αποφατικύ)ς θεολογίας, ~ όποία παντα ασχολιόταν μέ τ~ν, ~ Ι ιι ζ,... (, /,, Ι / αποοεσμευσυ), οπως ι.,ερουμε, μιας υπερoυσιoτύjτας περα από τις πεπερα.σμενες κατυ)γορίες της ουσίας και της ϋπαρξ Υ)ς, όύjλαo~ της παρουσίας, καί παντα εσπευοε να θυμίσει οτι αν αρνε1'ται στόν Θεό τό κατυ)γορούμενο της ϋπαρξυ)ς, αυτό γίνεται μοναχα για να του αναγνωριστε1' ό ανώτερος, ασύλλύjπτoς καί /,ι,iι ζ / Δ Ι ) ~ ~ Ι Ι / Ι αρρυ)τος τροπος υπαρ~ύjς του. εν προκειται εοω για μια τετοια κινy)σύj, κι αυτό θα επρεπε να έπιβεβαιωθε1' προοοευτικα. (Η differance 3έν είναι μόνο μ~,ι ι Ι8 ) λ /,ι θ λ ι' θ λ /' / αναγωγιμυ) σε κα ε οντο ογιχ"η Ύj εο ογικυ) -οντο- εο ογικυ)- επανοικειοποι, λλ/' / /,'~ / ~ Ι '/ '" ( / (, θ λ' C Y)σΎj, α α ανοιγοντας το ιοιο το οιαστυ)μα εντος του οποιου Ύj οντο- εο ογια. -Ύj / / ι/,ι( /, / /' Θ φιλοσοφια- παραγει το συστύjμα και ΤΥ)ν ιστορια ΤΥ)ς, εμπεριεχει ΤΥ)ν οντο- ε /, / / IC βι, /, ι ολογια, εγγραφοντας ΤΎjν και υπερ αινοντας ΤΎjν χωρις επιστρoφύj. Γ,,Ι~ λ ι ~'θ /,ι ζ ), '" " Ι /, λ... / ϊ:'- Ι,ι ι ια τον ΙοιΟ ογο οεν α Ύjι.,ερα από που να αρχισω να ιχνύj ατω ΤΥ) OεσμΎj Ύ) τό γράψύjμα της differance. Διότι αυτό πού τίθεται υπό συζ~τy)σy) είναι άχριβως ~ άναζ~τύ)σy) μιας νόμιμύ)ς αρχύ)ς, ενα απόλυτο συ)μειο εκκιvύjσy)ζ, μια αρxικ~ ευθύνί). CH ΠΡOβλΎjματιX~ της γραφ-ης διανοίγεται θέτοντας υπό συζ~τύjσy) τ~ν αξία της αρχής*. Αυτό πού [7] προτείνω έδω όέν θά αναπτυχθετ άπλα ώς ενας /λ' / λ,..., / / /, /,ι 'ζ / φι λοσοφικος ογος που ειτουργει συμφωνα με μια. αρχυ), αιτύjματα, αι.,ιωματα ~ όρισμούς καί μετακινετται σύμφωνα μέ τ~ ΡΎjματικ~ [discursive] γραμμικό ΤΎjτα μιας ταξυ)ς λόγων [raisons]. Τά πάντα στ~ν ~ΧVΎjλασία της differance ειναι / ι / ~ [ ] Σ / ~ / ι, λ /θ στρατυ)γικυ) και περι πετειωυύj aventureux. τρατίjγιkη, oιoτ~ καμια α Ί) ε~α ( β / Ι Ι' Ι ~Ι ~ ~ ~/ ~ / ~ ι θ ~ υπερ ατ~κη κα~ παρουσα εχτος πεοιου της γραφύjς οεν μπορει να οιεπει εολοι / (λι ~ ϊ:'-ι Π ι ~ ~ ι,ι ( / ~ /, γικα. ΤΎjν ο ΟΤΥ)τα του πεοιου. εριπετειωοίι, ΟΙΟΤΙ αυτη Ύj στρατυ)γικύ) οεν ειναι ι ~ λ / "Ι / Ι ~ Ι Ι,ι ιι λ Ι ιι μια απ Ύ) στρατύjγικύj, με τη σύjμασια που οινουμε στον ορο οτα.ν εμε οτι λoγιχ.~ α.px~ πού μπορεί νά α.xιvύjτoπoι1)6εί ώς τέτo~α, καί πού μπορεί ώς εκ τούτου νά εςουσιάζει τ6ν θεωρίjτικ6 λ6γο. (Σ.τ.μ.) Ί\ If, ζ ι λ 'ξ d" ι, λ /1:: ι " ) ι /,/" ( 6. ιnεταφρα ω τη ε 1) etour με τις ε~εις παρακαμψη ΊJ ε%τροπη, σyjμειωνοντας ομως οτι ο,, '6 / / 6' ~", /, ~I,~ / θ' /,Ι ανα:yνωστίjς χα. ε φορα. που α. συναντα ΤΥ) μια απο τις ουο εκοοχες α ~ρεπει να. μ-ην τοι) οιαφευγει ~, Yj ( ((ευπ "λ αστύj ενοτητα (, α,υτης '- της - λ'~ εζ1)ζ). (Σ. τ.μ. )
68 ΠΟΙΗΣΗ 27 πρoσανατoλ~ζει τ~ν τακτικ~ μέ άφετίjρ~α εναν τελικό σκοπό, ενα τέλος* ~ τό θέμα μιας κυpιαpχ~ας, μιας κυpιότίjτας κα~ μια.ς τελικ-ης επανοικειοποίύ)σύ)ς της κίvησy)ς καί του πεδίου. ΣτρατY)γικ~ εντέλει δίχως στόχο. Θά μπορουσε,, " λ' λ',,, λ' " (, 1:' '" κανεις να ΤΎ)ν αποκα εσει τυφ Υ) τακτικ'υ), εμπειρικύ) περιπ αvησίj, αν Ί) α~ια. του εμπειρισμου δέν αντλουσε ~ '{δια ~ό πλύjρες νόυ)μά ΤYJς από τ-ήν ά.ντίθεσ-ή ΤΥ)ς μέ τ~ φιλoσoφικ~ ευθύvη. "Αν ύπάρχει κάποια περι πλάvησί) στ~ διαχάραξyj της differance, αύτή δέν ακολουθει περισσότερο τ~ γραμμή του φιλοσοφικου-λογικου διαλόγου απ' οσο του συμμετρικου καί αλλυ)λέγγυου ανάποδου, του εμπειρικου-λογικου διαλόγου. ~H εννοια του παιχνιδιού ϊσταται πέραν αύτης της αντίθεσyjς, αναηέλλει, την ΠPOΎ)γOυμέVΗ της φιλοσοφίας καί πέραν της φιλοσoφ~ας, τήν ένότί)τα του τυχαίου κα~ της άναγκαιότύ)τας μέσα σέ εναν ύπολο, ~, 'λ γισμο οι χως τε ος. 'Ε ι '", (, '" ~ ~ " θ 'λ ' πισυ)ς, μεσω αποφασυ)ς και ως κανονας του παιχνιοιου, αν ε ετε, στρε " 'λ',,(,.,, '" θ' '" φοντας αυτον τον ογο πισω στον εαυτο του, ειναι μεσω του εματος της στρατηγικης ~ του στρατηγήματος πού θά είσαχθουμε στ~ σκέψύ) της differance. Μέσω αύτη ς της αποκλειστικά στρατί)γικ-ης όικαιολόυησyjς θέλω νά ύπογραμμίσω οτι ~ άποτελεσματικότυ)τα της θεματικύ)ς της differance μπορε1', λλ θ ',,,, "" "ι,,, κα ιστα - α πρεπει καποτε να εκτοπιστει- να προσφερει τον εαυτο ΤΥ)ς εαν ), ",, λ',,~, " ι λ'~, οχι στί)ν αντικαταστασί) ΤΊjς, του αχιστον στύ) συνοεσύ) της σε μια α υσιοα που,,,~, θ'" "ζ' Κ Ι, " στυ)ν πραγματικοτυ)τα, οεν α ειχε ποτε ε~oυσιασει. ατα συνεπεια, για μια ακόμύj φορά, όέν είναι θεολογική. Λοιπόν, Θά ελεγα, πρωτίστως, οτι ~ differance, ~ όποία όέν είναι ουτε μιά λ 'ζ", ", "" ι λ' 'λλ λ ' ε~y) ουτε μια εννοια, στρατyjγικα μου φαvηκε Ύ) π εον κατα Υ) Ύ) προκειμενου νά σκεφτω, εάν σχι νά κυριεύσω -~ σκέψύj, εδω, μπορει νά είναι αύτό τό όπο1'ο δ ιατyjρειτα ι σέ μιά όpισμέvη αναγκαία σχέσύj μέ τά δομικά ορια της κυριαρχίας- αύτό πού αποτελε1' τό πλέον μ~ αναγώγιμο της «εποχης)) μας. (Ως εκ τούτου αρχίζω, ~oι πόν, από τόν τόπο καί τόν χρόνο στόν όπο1'ο «εμετς» ε'{μαστε, " ", λ '" λ J ", ~,., ~, ακομα κι αν σε τε ευταια ανα υσυ) το ανοιγμα μου οεν ειναι οικαιολουημενο, εφόσον ειναι μόνο στ~ βάσί) της differance και της «ίστορίας» ΤΥ)ς πού μπορουμε C θ " 1:' ", '''',' " θ' -, υπο ετικα να ~ερoυμε ποιοι και που «εμεις» ειμαστε, και ποια α μπορουσαν να., ι r/ ""-Ι' r...ι ειναι τα ορια μιας «εποχυ)ς». 'Ακόμα κι αν ~ «differance» δέν είναι οϋτε μιά λέξύ) ουτε μιά εννοια, παρ' ολα, 'Θ',,, ~ λ', " λ ι' 'λ αυτα α επιχειρί)σουμε μια απ Ύ) και κατα προσεγγισύ) σύ)μασιο ογικ'υ) ανα υσύ) που '8' α μας '" ΟΟΊ)γΊ)σει (~, προς "" αυτο που οιακυ ~ β' ευεται. [8] Γνωρίζουμε οτι τό ρύ)μα «differer» (τό λατινικό ρύ)μα diffene) εχει δύο, ",, ~,,,~ 'Ι',,' σί)μα.σιες, που φαινονται αρκετα οιακριτες για παραοειγμα, στο ~ttre αποτελ ουν αντικειμενο υυο υιαφορετικων αρ ρων. 1 ε αυτί) ΤΎjν εννοια το λατινικο "" Ι ~ Ι ~ ~ >, θ Μ ',, ",,, diffene όέν αποτελετ άπλως μετάφρασί) του έλλύ)νικου διαφέρειν, κι αύ-τό δέν θά είναι χωρίς συνέπειες γιά μας, συνδέοντας τόν λόγο μας μέ μιά όpισμέvη ',ι Ι λ' ι, ~ λ γλωσσα, και με μια γ ωσσα που περνιεται ως ι γοτερο ' φιλοσοφικύ), " λι γοτερο
JACQUES DERRIDA ~Η Dif.ferαnce 67 εκθεσύ) θά εκτιθετο στό εξαφανίζεσθαι ως έζαφάνι. σίj. Θά όι.ακι.νδύνευε νά. εμφανι.στεί: νά εξαφανιστεί. Ι λ Τ / (Ι (, Ι [d"t ] 6 (/ Ι ( Ι ζ / ( ~ οσο πο u ωστε οι εκτροπες e ours, οι φρασεις και Ύj συντα~ύ) στα οποια. συχνά θά πρέπει νά καταφεύγω, θά όμοιάζουν μέ ιxtniι.. της απoφατικ~ς θεολο Ι,ι,/ Ι Ι... Ι /~ /,/ Ι) / γι.ας, ενι.οτε ακομα και στο σ't)μει.ο να μύ) οιακρινονται απο ΤΎ)ν αποφατικύ) θεολογια. ''HOΊj χρει.άστύ)κε νά σίjμειώσoυμε ΟΤΙ ~ differ~ce όέν ειναι, όέν (/ ~ Ι." t/'" Ι (".\ / ( ~ / Ι / θ/ / υπαρχει., οεν ειναι ενα ειναι-παρον {o'v; σε oπoι.αoύjπoτε μoρφύj' και. α πρεπει. νά σύ)μει.ώσουμε επίσίjς κάθε τι πού δέv είναι, όύ)λαo~, τά πάντα' και κατά Ι tl ~ /,/,/ (/ ζ,/ ) / Δ Ι / ) / / συνεπεια ο,τι. οεν εχει ουτε υπαρ~ίj ουτε ουσι.α. εν προερχεται απο καμια κατηγορια του ειναι., είτε ειναι παρούσα ειτε απούσα. Κι. εντούτοι.ς αύτό ποι) περιγράφεται ετσι. ως differance δέν ετναι Θεολογικό, οϋτε κάν της τάζύ)ς 'Γης πλέον αποφατικί)ς της απoφατι.κ~ς θεολογίας, ~ όποία πάντα ασχολιόταν μέ τ~ν ) ~ / (/ ζ / '" ( Ι /, / Ι / απooεσμευσύj, οπως ~ερoυμε, μι.ας υπερουσιοτ-ητας περα απο τι.ς πεπερασμενες χατύ)γορίες της ούσίας και της ϋπαρξύ)ς, ΟYjλαο~ της παρουσίας, καί πάντα,/ ~ Ι θ / ti,/ '''' / Θ Ι / /,..., (/ ζ εσπευοε να υμισει οτι αν αρνειται. στον ~ εο το κατύ)γορουμενο της υπαρ~ Yjς, αυτό γίνεται μονάχα γιά νά του αναγνωριστεί ό ανώτερος, ασuλλyjπτος και αρρύjτoς τρόπος ϋπαρξ~ς του. Δέν πρόκειται έόώ γιά μιά τέτοια κ LVYjcrΎj, χι, Ι θ Ι,/ /, β β θ '" ~ / (Η d: J:ι:" ~ Ι." / Ι αυτο α επρεπε να επι ε α~ω ει προοοευτικα. lll.erance οεν ειναι μονο μυ;,/ Ι 16 ' λ /,/ θ λ Ι) θ λ /, Ι αναγωγιμύ) σε κα ε οντο oγι.κύj Ύj εο ογικύ) -οντο- εο OYΙXYJ- επανοικειοποι ) λλ /) Ι Ι,/~ / ~ /,/... ( Ι () θ λ / ( YjσΎj, α α ανοιγοντας το 1.01.0 το οιαστύ)μα εντος του οποιου YJ οντο- εο Oγια-Ύj / / / / / / C Ι ) / ι, 6 φιλοσοφια- παραγει το συστύjμα και ΤΎ)ν ι.στορια ΤΎ)ς, εμπεριεχει ΤΎ)ν οντο- ε /, / Ι /( β' / Ι, Ι ο λογια, εγγραφο')τας ΤΎjν χαι υπερ αινοντας ΤYJν χωρις επιστρoφύj. / /,ι ~ λ / ~ / θ Ι,/ ζ,/... /' Ι /, λ,..., / ~ /,/ Γ ια τον ιοι.ο ογο οεν α Ύj~ερα απο που να. αρχισω να ΙXVYJ ατω τη OεσμΎj YJ τό γράψύjμα της clifferance. Διότι αυτό ποι) τιθετα~ ύπό συζ~τύjσy) ειναι ακριβώς Τι αναζ~τύjσύj μιας νόμιμyjζ αρχίις, ενα απόλυτο σyjμειό εκκίνyjσ-ης, μιά αρxικ~ εljθuγη. (Η ΠΡOβλΎjματι.x~ της γραφyjς δι.ανοίγεται θέτοντας υπό συζ+ιτύjσύ] τ~ν αξία της αρχης*. Αυτό πού [7] προτείνω εσω όέν θά αναπτυχθεί άπλά ως ενας /λ/ / λ '" Ι / /, /,/ 'ζ / φι λοσοφικος ογος που ειτουργει συμφωνα με μι.α αρχύj, αιτύ)ματα, α~ιωματα ~ όρισμοuς κα.ί μετακινείτα.ι σύμφωνα μέ τ~ ΡΎjματικ~ [discursiνe] γραμμ~κό ΤΎjτα μι.ας τάζyjς λόγων [raisons]. Τά πάντα στ~ν ιχνύ'ιλασία της differance ειναι στρατ'yjγικ~ και περιπετειώδη [aventureuxj. ΣτραΤYjγι.κ~, δ~ότι καμία αλύ-ι6εια ( β / / /, Ι ~/ 'V "-' ~ /..., / ό / θ"' υπερ ατικυ; και παρουσα εκτος πεοιου της γραφύ)ς οεν μπορει. να ιεπει εολο / Ι (λ/,.., ~/ Π / ~ ~ /,/ ( / ~ Ι." γιχα ΤYjν ο ΟΤΎ)τα του πεοιου. εριπετειωoίj, οιοτι αυτυ) Yj στρα"rύjγικίj οεν ειναι / ( λ / / / Ι / Ι ~ Ι Ι ι/ r/ λ / t/ μια απ YJ στρατύjγικύj, με ΤΎj σύjμασια που οινουμε στον ορο οταν εμε 0-:-1. λoγιχ~ :Χρx~ που μπορεί νά. ιxxιvητoπoιηθετ ώς τέτοια, και που μπορεί ώς εκ τοuτοu νά. εξουσιάζει τόν θεωpύjτιx6 λ6γο. (Σ. τ.,u.) ι.,,, λ 1'1" d ~,ι, '1" Ι,Ι, Ι Ι rι,ι, 6. Μ εταφpα '~ω τ'η εςfj etour με τις λεζεις παρακαμψη Yj εκτροπη, συ)μειωνοντας ομως ΟΤL ο ) Ι lθ Ι Ι 81 ~ Ι Ι, Ι Ι ~I,~ '81 Ι Ι Ι ανα"'('jωστ-f)ς κα ε φορα που α συνα.ντα τη μια απο τις o'jo εχοοχ.ες α 1:φεπει να μύjν ΤΟ'J ~ Ι, >Ι λ (Ι ) - - λ 'ζ (Σ ) oιαφευύε~ yj «ευπ αστυ) ενοτίτα αlyryjς της ε~ύjς».. τ.μ.
68 ΠΟΙΗΣΗ 27 Ι ζ' λ ",,., λ',., 'λ *", προσανατο ι ει την τακτι.κί) με αφετί)ρια εναν τε ικο σκοπο, ενα τε ος Yj το θέμα μιας κυριαρχίας, μιας κυρι6τητας και μιας τελικ-ης επανοικειοποι Ί)σης...",..., ~I Σ "/λ ~I Ι Θ Ι..., της ΚΙνΎjσYΊς και του πεοιου. τρατί)γικί) εντε ει οιχως στοχο. "α μπορουσε Ι Ι Ι, Ι λ Ι Ι, Ι λ Ι,ι c, t' Ι '" κανεις να ΤΊ)ν αποκαλεσει τυφ Ί) τακτικύj, εμπειρικί) περιπ ανύjσύj, αν Ί) α~ια του έμπειρισμου όέν αντλουσε ~ ϊόια ~6 πλ-ηρες ν6υίμά ΤΊ)ς απ6 τυ;ν αντιθεσυ; ΤΊ)ς μέ τυ; φιλοσοφικυ; ευθύνη. ''Αν ύπάρχ ει κάποια περιπλάνησί) στυ; όιαχάραζί) της differance, αυτυ; όέν α.κολουθετ περισσ6τερο τυ; γραμμυ; του φιλοσοφιχου-λογι..., ~ λ Ι ".1...,..." 'λλ λ' ), ~ ~ ) κου οια ογου απ οσο του συμμετρικου και α ΎJ Enuou αναποοου, του εμπειρικου-λογικου όιαλ6γου. (Η εννοια του παιχνιδιου ϊσταται πέραν αυτης της αντίθεσί)ς, αναnέλλει, τυ;ν ΠΡOΊ)γOυμένΎj της φιλοσοφίας καί πέραν της φιλοσοφίας, τυ;ν έν6τί)τα του τυχαίου και της αναγκαι6τί)τας μέσα σέ εν αν 1Jπολο Ι ~I lλ γισμο οιχως τε ος. 'Ε Ι Ι", ( Ι '" ~..., " θ Ι λ Ι πισί)ς, μεσω αποφασης και ως κανονας του παιχνιοιου, αν ε ετε, στρεφοντας αυτ6ν τ6ν λ6γο πίσω στ6ν έαυτ6 του, ειναι μέσω του θέματος της στρατηγικής ~ του στρατηγήματος πού θά εισαχθουμε στυ; σκέψύj της differance. Μέσω αυτης της αποκλειστικά στρατύjγικύjς όικαιολ6ytjσύjς θέλω νά ύπογραμμίσω στι ~ αποτελεσματικ6τυίτα της θεματικύjς της differance μπορετ 'λλ θ",,,..., Ι,Ι (, " κα ισ~α - α πρεπει καποτε να εκτοπιστει- να προσφερει τον εαυτο ΤΊ)ς εαν " ",, λ Ι Ι '~I,Ι (λ I~ f οχι στύjν αντικαταστασύj ΤΊ)ς, του αχιστον στη συνσεσί) ΤΥΊς σε μια α υσιοα που, Ι '~I 61" Ι 't' Ι Κ Ι Ι Ι Ι στην πραγματικοτυίτα, οεν α ειχε ποτε ε~oυσιασει. ατα συνεπεια, για μια ακ6μί) φορά, όέν ειναι θεολογικυ;. Λοι π6ν, θά ελεγα, πρωτίστως, στι ~ differance, ~ όποία όέν ειναι ουτε μιά λέξη οϋτε μιά εννοια, στρατύjγικά μου φάvyjκε ~ πλέον κατάλλί)λι; προκειμένου Ι..., "'", ( Ι!,~..., "',., ) Ι Ι C..., να σκεφτω, εαν οχι να χυριευσω -Ύj σκεψι;, εοω, μπορει να ειναι αυτο το οποιο όιατηρετται σέ μιά όρισμέvyj αναγκαία σχέσί) μέ τά όομικά ορια της κυριαρχίας- αυτ6 πού αποτελετ τ6 πλέον μυ; αναγώγιμο της «εποχης» μας. (Ως έκ Ι, 'ζ λ ' ) Ι Ι, " Ι,( "" )..., " τουτου αρχι ω, ~oιπoν, απο τον τοπο και τον χρονο στον οποιο «εμεις» ειμαστε,,ι "Ι λ "ι λ 1 ", ~ Ι., ~, ακομα κι αν σε τε ευταια ανα υσυ) το ανοιγμα μου οεν ειναι οικαιολοyfjμενο, εφ6σον ειναι μ6νο στυ; βάσίj της differance καί της «ίστορίας» ΤΊ)ς πού μπορουμε (6 Ι Ι ζ' "Ι,...", Ι Ι θ l...,, υπο ετικα να ~ερoυμε ποιοι και που «εμεις» ειμαστε, και ποια α μπορουσαν να ";' Ι rl """-Ι' ro..ι ειναι τα ορια μιας «εποχί)ς». Άκ6μα κι α.ν ~ «differance» όέν ειναι ουτε μιά λέξη οϋτε μιά εννοια, παρ' σλα ) Ι θ Ι ),, ( λ Ι, 'Ι Ι, Ι αυτα α επιxειρύjσoυμε μια απ Yj και κατα προσεnισύj σημασιολογικυ) αναλυσ-η 'θl..., (~, "Ι, ~ β Ι που α μας ΟΟΎ)γΥΊσει προς αυτο που οιαχ.υ ευεται. [8] Γνωρίζουμε ΟΤΙ τ6 ρημα «differer» (τ6 λατινικ6 ρύ)μα diffene) εχει όύο Ι ",, ~, Ι,~ 'Ι" "" συίμασιες, που φαινονται αρκετα οιακριτες για παραοειγμα, στο Lttτe αποτε...,) λ, i}, ~ ~ " θ λ/ι"! f" Ι, ουν αντικειμενο uuo οιαφορετιχων αρ ρων. lv ε αυτυ) την εννοια το λατινικο diffene όέν αποτελετ άπλως μετάφραση του έλλί)νιχου διαφέρειν, ΚΙ αυτ6 όέν θά ειναι χωρίς συνέπειες γιά μας, συνόέοντας τ6ν λ6γο μας μέ μιά όρισμένη ' '" λ',, (λ' λ 'λ' γλωσσα, και με μια γ ωσσα που περνιεται ως ιγοτερο φι οσοφικί), ιγοτερο
JACQUES DERRIDA <"Η Differαnce 69 καταγωγικά φιλoσoφικ~ από τ~ν αλλύ). Διότι ~ κατανoμ~ της σύ)μασίας στό t λλ Ι δ ι * ~ Ι λ β Ι,,,' Ι Ι ~ Ι Ι β... λ... ε Ύ)νικο ιαφερειν οεν περι αμ ανει το ενα απο τα ουο μοτι α του ατινικου diffeue, τουτέστιν τ~ν πράξ Ύ) της αναβολ ~ς γι' αργότερα, του λαμβάνειν ύπόψύ), "" λ β Ι (/ψ Ι Ι Ι Ι ~ Ι "" ) Ι Ι Ι ς:.. λ Ι του αμ ανειν υπο Ύ) τον χρονο και τις ουναμεις μιας ενεργειας που υποού) ωνει ',) Ι t λ Ι Ι Ι Ψ Ι 8 Ι Ι θ Ι εναν οικονομικο υπο ογισμο, μια παρακαμ Ύ), μια προ εσμια, μια κα υστερ'f)-,1 ) Ι θ Ι, Ι,ι ι θ Ι Ι, ζ, ~... Ι Ι λ Ι ζ cr'f), ενα απο εμα, μια αναπαραστασύ), εννοιες που α συνοψι α εοω σε μια ε~ Ύ) πού όέν εχω ΧΡYjσιμοποι ~σει, αλλά θά μπορουσε νά εγγραφετ σέ αύτ~ τ~ν άλυσίόα: χρόνιση [temροήsatiοn]. Differer μέ αύτ~ την εννοια ειναι τό χρονίζειν, Ι ι ~ Ι,Ι, Ι ~ Ι Ι Ι Ι το προσφευγειν, συνειο'f)τα Ύ) ασυνειο'f)τα, στη χρονικη και χρονοποι YjΤΙΚYj μεσολάβyjσύ) μιας παράκαμψης πού αναβάλλει τ~ν επίτευξ Yj ~ τ~ν εκπλ~ρωσy) μια.ς «επιθυμίας» ~ «θέλύ)σyjς», κι εξίσου επιφέρει αύτ~ τ~ν αναβoλ~ μέ εναν τρόπο πού ακυρώνει ~ μετριάζει τό αποτέλεσμα. ΚαΙ θά όουμε, αργότερα, πως αύτυι ~ χρόνισύ'ι [temροήsatiοnj είναι επίσύ)ς χρονοποί Υ)σΎ) [temporalisationj και χώρισυ) [espacement],7 τό γίγνεσθαι-χρόνος του χώρου και τό γίγνεσ8αι-χωρος... Ι ( Ι Ι "" Ι Ι Ι (Ι t του χρονου, Ύ) {(πρωταρχικύ) συγκροτυ)συ)) του χρονου και χωρου, οπως Yj με-τ-αφυσικ~ ~ ύπεpβατoλoγικ~ φαινομενολογία θά ελεγε, γιά νά XΡΎ)σιμoπoι~σoυμε Ι λ Ι Ι ) ~ '" Ι Ι 18 ΤΥ) γ ωσσα που εοω κριτικαρεται και μετατι εται. CH α.λλυ) εννοια του differer ειναι ~ πιό κoιvή και αναυυωρίσιμύ): τό νά μ~ν.. Ι Ι Ι..,ι λλ ~ ι λ i1 Ο Ι Ι ι dif ειναι ταυτοσyjμο, το να ειναι α ο, οιακριτο, κτ. ταν προκειται για τα feren(t)(d)(s), μιά λέξυ) πού μπορουμε νά γράψουμε, λοιπόν, οπως θέλουμε, μέ ενα τελικό t ~ d, ειτε πρόκειται γιά τό ζ ~τy)μα της έτερότυ)τας της ανομοιότυ)τας ειτε της έτερότyjτας της αλλεργίας και της πολεμικί)ς, ενα όιάστ-ημα, μιά α-... ι ' Ι Ι Ι θ l Ι Ι θ"" Ι I~ Ι ποστασύ'ι, μια χωριση, α πρεπει να παραχ ει αναμεσα στα οιαφορετικα στοι-... ι Ι e ~ Ι Ι Ι Ι Ι Ι) Ι Ι Ι χεια, και να παραχ ει ενεργα, ουναμικα, και με μια opισμεvη επιμovη κατα ΤΥ)ν επανάλύ)ψyj. 'IΟ μως ~ λέξυ) difference (μέ e) όέν μπόρεσε ποτέ νά παραπέμψει οϋτε στό clifferer ώς χρόνισύ) ουτε στό differend ώς πόλεμος*. Είναι αύτυι ~ απώλεια Ι ι θ Ι,Ι Ι) λ Ι ) Ι (λ Ι ζ d=jx' (Ι συ)μασιας που α επρεπε να αναπ Ύ)ρωσει -οικονομικα- 'f) ε~y) werance με a). AύΤ~ ~ λέξyj μπορετ νά παραπέμπει ταυτόχρονα σέ ολο τό μόρφωμα των σyjμασιων ΤYjς. Είναι α.μεσα και μ~ αναγώγιμα πολυσyjμιχ~, κι αυτό όέν θά είναι αόιάφορο γιά τ~ν οικονομία του λόγου πού επιχειρω έόω. Παραπέμπει οχι 7. '0 Χρ-ηστος Γ. Λocζος μεταφρocζει τό temporisation ώς έτερoχρoνισμιj καί τό espacement ώς διάστημα. (ο Κωστ+Ις ΠαπαγιώΡYfJς qει μεταφράσει τούς παραπάνω ορους ώς χρονοποίηση κα.ι χωροποίηση άντίστοιχα.. Έπtλέξαμε νά μεταφρocσουμε τό temporisation ώς χρόνιση, ά:φου ~ Ι λ/ζ" Ι λ Ι 'Ι, Ι Ι Ι θ Ι Ι Ι Ι συγκεκριμενύ) ε~ύj εχει το π εονεκτημα, εκτος απο το «γιγνεσ αι χρονος», να σ-ημαινει, μεσω συσχετισμου της μέ τό ρ-ημα χρονίζω, τ~ν «ά:ργοπορία», τ~ν ω)πεpβoλικ~ χαθυστέρύjσύj», σύj- Ι Ι ( Ι, βλ Ι Ι Ι '/~ ( Ν ι (Ω ι Ι ζ Ι μασια myjv οπαα απο επει και ο ιοιος ο 1 τερριγ:-α. ς χρονοποιηση μεταφρα. ουμε το temporalisation. ΜεταφΡocζουμε τό espacement ώς χώριση έφόσον μπορεί: νά. άποοίόει τό «γ~γνεσθα,ι χώρος) των όvτoτ~των μέσω της ανα,φορζχς τους σέ ενα,ν χωρtσμό, του όποίου όέν προϋπάρχουν, άλλoc συνιστουν τό άποτέλεσμα. (Σ.τ.μ.).
70 ΠΟΙΗΣΗ 27 Ι, Ι β λ (Ι Ι θ ι ι λ ι,ι Ι ( ~ ( ι μονο, αναμφι ο α κ~ οπως κα ε σίjμασια, στον ογο απο τον οποιο υποστύ)ρι Υ,Ι Ι (Ι ( ι λ Ι, λλ ι 'Ι Ι,Ι Ι ' β ι λλ Ι ( Ι ~εται Ίj σε ενα ερμίjνευτικo π αισ~o, α α απο μια αποψύ) ανα α ε~ τον εαυτο,ι λ Ι Ι Ι, Ι Ι θ,ι Ι θ,ι λλ λ Ι ξ ΤΎjς Ίj του αχ~στoν κανει κατι τετοιο περισσοτερο προ υμα απο κα ε α Ίj ε Ίj' τό a που προέρχεται αμεσα από τ~ μετoχ~ ενεστώτα (differant), [9] μας φέρνει περισσότερο κοντά στ~ν ιόια τη όράσίj του ρ~ματoς differer, πρίν α.κόμα παραγάγει ενα αποτέλεσμα πού εχει συγκροτύ)θεϊ ώς κάτι όιαφορετικό η ώς illerence με e. ε μια εννοιο oγ~α κα~ σε σχεσίj με κ ασικες απα~τy)σεις :.C:f:/ ( Ι ) Σ Ι Ι, λ Ι Ι Ι Ι Ι λ Ι, / d 8ά λέγα.με οτι ~ «differance» πρoσ8ιoρίζε~ μιά συγκρoτύ)σ~ακ+ι, παραγωγιχ.~ / Ι, Ι Ι ~ ~ Ι Ψ λ ~I Ι ~ Ι ~ και πρωταρχυ<ύ) αιτιοτητα, τη o~αo~κασια α ιοισματος και οιαιρεσύ)ς, των όποίων οί όιαφορετικότυ)τες ~ οί όιαφορές θά ~ταν -τά συγκρoτίjμένα προ ίόντα ~, Ι 'Αλλ ι, ~ Ι ~ Ι Ι Ι' Ι, Ι αποτελεσματα. α επειού) μας φερνει κοντα στον απαρεμφατ~χ.o κι ενεργο πυρυινα του differer, ~ «differance») (μέ a) οδόετεροποιει αυτό πού τό άπαρέμφατο εμφαίνει ώς άπλως ενεργό, ακριβώς οπως «mouvance» στή γλώσσα μας όέν σί)μαίνει άπλως τό γεγονός του μετακινετν [de mouvoirj, του κινουμαι [de se mouvoir] ~ του νά σέ μετακινουν [d'etre mίi]. ουτε είναι ~ αντ~χίjσy) [resonnance] +ι πράξίj του αντυ)χετν [resonner]. Θά πρέπει νά λάβουμε ύπόψύ) οτι στη xρ~ση της γλώσσας μας ~ κατάλύ)ξύ) -ance παραμένει αναπoφάσιστίj ανάμεσα ι, Ι Ι Ι θ ι Κ Ι 81 ~... Ι' Ι /, Ι Ι' Ι στο ενεργο και το πα ΊjΤΙΚo. αι α οουμε γιατι αυτο που αφίjνεται να ονομαζεται από τ~ν «differance» όέν είναι ουτε άπλως ενερυητικό oute άπλως παι, Ι λλ,ι λ ι, λ ι Ι / Ι Ι Ι θύ)τ~κo, αναγγε οντας, Υ) κα υτερα ανακα ωντας, κατι σαν ΤΎ) μεσύ) φωνη, σίjμαίνoντας μ~ά ενέργεια -ή όποία όέν ειναι μιά ενέργεια, ~ όποία όέν μπορει ι,..., λ Ι ( Ι 8,ι ( ( Ι ξ ( / ( Ι Ι Ι (Ι να καταστει αντ~ Ύ)ΠΤΎ) ως πα ος Ύ) ως Ίj πρα Ίj ενος υποκειμενου πανω σε ενα αντικείμενο, oute στή βάσίj των κατύ)γοριων του ενεργούντα ~ του πάσχοντα, oute στυι βάσυ) αυτων οuτε ενόψει αυ-των των δρων. 'Άρα ~ μέσίj φωνή, μιά όρισμένύ) μή μεταβατικότίjτα, μπορε'ϊ νά είνα~ αδτό πού ~ φιλοσοφία αρχισε νά 'ζ Ι, Ι Ι θ Ι / Ι Ι (Ι Ι μοιρα ει σε ενερyητ~ky) και πα ΊjΤ~ΚY) φωνίj, συγκροτωντας τον εαυτο ΤΎ)ς μεσω αυτης της απώθησύ)ς. Differance ώς χρόν~σy), differance ώς χώρισύ). πως ένώνονται;,ιας ξεκινήσουμε, εφόσον ειμαστε ~όύ) εκει, από τ~ν πρoβλύ)ματικ~ του σίjμείου καί της γραφ-ης. Τό σίjμετo, οπως συνήθως λέμε, παίρνει τ~ θέσυ) του Ιό~oυ του πράγματος, του παρόντος πράγματος - τό «πράγμα» έόω περιλαμβάνει '~I Ι Ι Ι Ι' Ι ΤΙ..., ~ Ι Ι Ι ε~~σoυ ΤΎ) σίjμασια και το αναφερομενο. ο σύjμειo αναπαριστα το παρον στην, Ι Λ β, Ι θ /... Ι /1 Ο ~ ι... Ι Ι απoυσ~α του. αμ ανει ΤΥ) εσυ) του παροντος. ταν οεν μπορουμε να παρουμε,ι Ι ~ Ι ~ Ι Ι Ι ~ λ Ι Ι Ι Ι" Ι (Ι Ι Ύ) να oε~~oυμε το πραγμα, να ΟΎ) ωσουμε το παρον, το ει ναι-παρον, οταν το παρόν όέν παρoυσ~άζεται, συ)μαίνουμε, περνουμε από τ~ν παράκαμψη του σίjμείου. Λαμβάνουμε η όίνουμε σίjμετα. Γνέφουμε. Τό σύ)μεϊο θά ~ταν, λοιπόν, ~, β λλ / Ι 'Α ξ Ι "Ι Ι Ι " Ι ανα α ομευυ) παρουσια.. νε αρτύ)τα αν προκειται για προφορικο Ίj γραπτο ~ Ι ~'" λ ι 'ξ ~/ f λ Ι' Ι σίjμειo, νομισματιχ.ο σίjμειo Ύ) εκ OγΙΚΎj ε oυσιoooτίjσίj και πο ΙΤ~ΚΎ) εκπροσω ΠYJσY), ~ κυκλοφορία σίjμείων αναβάλλει τή στιγμ~ στ~ν όποία μπορουμε νά Ι Ι '/~ Ι Ι Ι Ι Ι ~ Ι Ι Ι Ι συναντυ)σουμε το ιοιο το πραγμα, να το κανουμε οικο μας, να το καταναλωσου
JACQUES DERRIDA ~H DijJerαnce 71 με ~ νά τό ζοόέψουμε, νά τό αυγ'ίξουμε, νά τό οουμε, νά όιαισθανθουμε τ~ν παρουσία του. Αυτό πού περιγράφω εόω γιά νά τό όρίσω είναι ~ κλασικά καθορισμένη όομή του συ)μείου σέ ολύ) τ~ν κοινοτοπία των χαρακτηριστικων της - ~ συ)μασία ώς ~ differance της χρόνισυ)ς. Κι αυτή ~ όoμ~ προϋποθέτει ΟΤΙ τό συ)μετο, τό όποϊο αναβάλλει τ~ν παρουσία, νοεϊται μόνο στ~ βάση της παι Ι, β ι λλ ι δ ι '", β λλ ι ι Ι, β λ ι ι ρουσιας που ανα α ει και ια της ανα α ομεvtjς παρουσιας που από επει να, θ '" Σ ι ι, Ι Ι Ι ι λ ι [10] ( ( επανοικειοποι Υ) ει. υμφωνα με αuτy) την ΚΛασΙΚΥ) σύ)μειο ογια, Υ) υποκατάστασυ) του ιδιου του πράγματος μέ τό σύ)μετο είναι ταυτόχρονα παράγωγη καί προσωρινή: παράγωyύj, λόγω μιας πρωταρχικύ'jς καί χαμένης παρουσίας από ι c Ι ι '" θ ι Ι Ι (Ι, "" Ι ι λ ι ι ΤΎ)ν οποια το συ)μειο α προερχοταν' προσωρινη οσον αφορα αυτύj ΤΥ)ν τε ΙΚΥ) και χαμένύ) παρουσία όιά. της όποίας τό συ)μετο αποτελετ μιά. κίνησύ) μεσολάβυ)συ)ς. 'Ε ι ι ( β ι λ ι 'ζ ι,ι Ι Ι '" πιχειρωντας να υπο α ουμε σε ε~ετασύ/ αυτον τον χαρακτύ/ρα της προσωρινότυ)τας καί παραγωγικότυ)τας του υποκατάστατου, θά βλέπαμε αναμφίβολα ι, Ιλλ ι ι d~ι:r.;, λλ ι ~ ι θ ι ι λ ι ι να cxvcxne εται μια καταγωγικύ/ lllerance, α α σεν α μπορουσαμε π εον να ι, λ ι Ι " >Ι Ι β θ ι ι (, ζι '" ΤΎ/ν αποκα εσουμε καταγωγικύ/ Υ) εσχατυ) στον α μο που οι α~ιες της καταγωυης, της αρχ-ης, του τέλους*, του εσχατου*, κτλ. εχουν πάντα ΟΥ)λώσει. τ~ν ι,ι *.f * λ ΤΙ Ι, β Ι Ι Ι ι παρουσια - ovσια,παρovσια,κτ. ο να αμφισ Ύ/ΤΥ)σουμε τον παραγωγο και ι ι '" Ι ι, θι Ι' Ι ι προσωρινο χαρακτύ/ρα του σύ/μει.ου, να αντιπαρα εσουμε σε αυτον μια «καταγωγική» differance, αυτό θά είχε, λοιπόν, τίς έξ-ης συνέπειες: 1. (ΙΟ τι οέν θά μπορούσαμε πλέον νά συμπεριλάβουμε τήν differance κάτω, Ι Ι,ι '" Ι Ι ( '" Ι Ι Ι, Ι '" απο ΤΥ)ν εννοια του «σύ/μειου», το οποιο παντα συ)μαινε ΤΥ)ν αναπαραστασύ/ μιας παρουσίας καί τό όποϊο εχει συγκροτυ)8ετ σέ ενα σύστύ/μα (σκέψυ) ~ γλώσσα) στ~ βάσυ) καί όιαμέσου της παρουσίας. 2. (ι Οτι κατ' αυτόν τόν τρόπο αμφισβυ)τουμε την εζουσία της παρουσίας ~ τό ( λ ι ι, Ι8 ι Ι, Ι,ι ι "λλ! 'Α β '" " απ ο συμμετρικο αντι ετο ΤΎ/ς, την απουσια Υ) τύjν ε ειψύ/. μφισ Ύ/τουμε ετσι τό οριο τό όποτο μας εχει πάντα εζαναγκάσει, τό όποίο ακόμα μας εξαναγκάζει ( ι '" λ ι C Ι Ι ιψ ι ~ Ι ι -ως κατοικους μιας γ ωσσας κι ενος συστυ)ματος σκε Ύ/ς- να οιατυπωνουμε το νόυ)μα του Είναι γενικά ώς παρουσία ~ απουσία, μέ τις κατυ)γορίες του οντος ~ της οντότύ/τας [l'etantite] (ουσία). 'ΉόΥ) φαίνεται ΟΤΙ ό τύπος της ερώτύ/σύ/ς στήν όποία επαναπροσα.νατολι.ζόμαστε είναι, ας πουμε, του χα 'ίντεγκεριανου τύπου, καί ΟΤΙ ~ differance φαίνεται νά όόύ/γεί πίσω στ~ν oντικo-oντoλoγικ~ ~ ι ΘΙ """ "'" ι θ ι,ι Ι, Ι Θ Ι ο ιαφορα.... α μου επιτραπει να κα υστερυ)σω αυτυ) τύjν αναφορα.... α παρατυ) ι ι (ι,ι Ι ~ Ι (ι Ι (( ι ~ ι ΡΥ)σω μονο ΟΤΙ αναμεσα στη οιαφορα ως χρονισύ/-χρονοποιυ)συ), Υ) οποια οεν μπορει πλέον νά νού/θει εντός του όρίζοντα του παρόντος, καί σέ αυτό πού ό Χάιντεγκερ λέει στό Sein und Zeit γύρω από τ~ χρονοποίύ/συ) ώς ύπερβατολογικό όρίζοντα του ερωτήματος του Είναι, πού θά πρέπει νά απελευθερωθετ από τήν παραοοσιακή καί μεταφυσική κυριαρχία του παρόντος καί του τώρα, υ ι ι ι, Ι,Ι Ι,ι ) ζ λ ι Ι Ι, ι παρχει μια στεvύj επικοινωνια, αν και οχι ε~αντ Υ)ΤΙΚΥ) και μυ) αναγωγιμα, ι αναγκαια. 'Αλλά πρωτα ας παραμείνουμε εντός της σύ/μειολογικ-ης προβλύ/ματι.κ9)ς, γι.ά
72 ΠΟΙΗΣΗ 27 νά όουμε τ~ν differance ώς χρόνισυ) καί την differance ώς χώρισ-η νά συνδέονται. ( Ι,/ / λ /,/ λ λ Ι,/ Ι Ο ι περισσοτερες απο τις σ'υ)μειο ογικες Υ) γ ωσσο ογικες ερευνες που κυριαρ ~ Ι ~/ ~ 'ψ Ι,/) Ι Ι )/~ Ι' λ / Ι,/ χουν στο πεσιο της σκε -ης σ-ημερα, ειτε από τα ιοια τα αποτε εσματα τους ειτε cχπ6 τή λειτουργία του κανονιστικου μοντέλου που οί ϊδιες φαίνεται νά άνα:υνω 'ζ ~ λ /, / / Σ ι, θ Ι,ι λ θ / ( ρι ουν παντου, γενεα ογικα αναφερονται στον ωσσυρ, ορ α Υ) α.ν ασμενα, ως τόν κοινό τους θεμελιωτή. Λοιπόν, ό Σωσσύρ ειναι κατα.ρχάς εκετνος ποι) εθεσε τό αυθαίρετο τού σημείου καί τόν διαφορικό χαρακτήρα του συ)μείου ώς αρx~ της γενιχ.-ης σ'υ)μειολογίας, ιδιαίτερα [11] της γλωσσολογίας. ΚαΙ, οπως -Υνω /ζ ( ~ Ι </, θ Ι Ι ~ /,.. / ) '", ~ / ρι ουμε, οι ουο οροι -αυ αιρετο και οιαφορικο- ειναι, για εκεινον, ασιαχωριστοι. Μπορετ νά υπάρξει αυθαίρετο μόνο έπειόή τό συστυ)μα των συ)μείων συγκροτειται άποκλειστικά άπό τίς όιαφορές, κι οχι άπό τ~ν πλυ)ρότητα των Ορων. Τά στοι χεια της σ'υ)μασίας [signification] λειτουργουν οχι λόγω της συμπαγους δuναμυ)ζ των πυρ~νων τους, άλλά λόγω του δικτύου των άντιθέτων ποι) / ~ / / / /ζ / ΙΙ Ι ι,/ λλ Α' Θ ι / ~ Ι λ ι τα οιακρινει και τα σχετι ει το ενα με το α ο. ( υ αιρετο και οιαφορικο», εει ό Σωσσύρ, «ειναι όuο ιόιότητες συσχετικές».8 Λοιπόν, αυτ~ -f] άρx~ της διαφορας, ώς προϋπόθεσ'υ) της συ)μασίας, έπηρεάζει τ~ν όλότητα τού σημείου, όυ)λαόή τό συ)μειο ώς σ-ημαινόμενο καί σ'υ)μαινον. συ)μα.ινόμενο ειναι ~ εννοια, Υ; ίόεατή σ'υ)μασία' καί τό συ)ματνον είναι αυτό ποι) ό /' λ ~ ) Ι Ψ Ι) Ι C / (λ ~ ~ Ι Σωσσυρ αποκα ει «εικονα», «υχικο αποτυπωμα» ενος υ ικου, φυσικου -για παράόει γμα άκουστικου- φαινομένου. Δέν χρειάζεται νά είσέλθουμε έό& σέ ολα / βλ Ι Ι θ Ι ) / ( ( Ι "Α θ Ι / Σ / τα προ 'Υ)ματα που ετουν αυτοι οι ορισμοι. ς παρα. εσουμε τον ωσσυρ μόνο στό σ'υ)μειο πού μας ένδιαφέρει: «'Εάν τό νου)ματικό μέρος της άξίας αποτελειται μοναόικά άπό σχέσεις καί όιαφορές μέ τοuς αλλους ορους της / λ '" Ι,... Ι )/~ Ι Ι Ι (λ / Ι [] Μ/ </λ '/ γ ωσσας, μπορουμε να που με το 1.01.0 και για το υ ικο μερος... ε ο α αυτα Ι,/ /) Ι / ~ </ / λ / ~I ( / που ειπαμε προ-ηγουμενα επανερχομαστε να που με οτι στ'υ) γ ωσσα οεν υπα.ρχουν παρά μόνο όιαφορές. Κι άκόμυ) περισσότερο: μιά διαφορά προϋποθέτει / (Ι θ Ι) / Ι ( /, θ /, λλ / Ι Ι γενικα ορους ετικους αναμεσα στους οποιους εγκα ισταται' α α στ'υ) γλωσσα ύπάρχουν όιαφορές χωρίς θετικούς Ορους. ''Ας πάρουμε τ6 σ'υ)μαινόμενο ~ τό συ)ματνον: ~ γλώ~σα όέν περιέχει ουτε ίόέες ουτε ~χoυς πού θά προϋπηρχαν στό Ι Ι 'λλ / ~ Ι Ι / ~ / / γλ ωσσικο συστ'υ)μα, α α' μονο οιαφορες νου)μα.τικες και οιαφορες φωvητι.κες Ι / ) Ι, / / / Α' Ι Ι (Ι (,~ /,ι ( που προερχονται από αυτο το συστημα. υτο που υπαρχει ως ιοεα Υ) ως φω Ι Ι/λ Ι Ι (/ '",~/ Ι,Ι, Ι Ι (Ι / vητικ'y) υ Υ) μεσα. σε ενα σ-ημειο ενοιαφερει λι γοτερο από αυτο που υπαρχει γυρω του μέσα στά αλλα σ'υ)μετα».9 Τό πρωτο συμπέρασμα πού θά άντλ~σoυμε άπό αυτό ειναι οτι ~ σ/jμαινόμενη,/ ~ Ι,.. / Ι' / / Ι /, Ι / / θ / εννοια οεν ειναι ποτε παρουσα από μονη ΤΥ)ς, σε μια επαρχ'υ) παρουσια που α παρέπεμπε μόνο στόν έαυτό ΤΥ)ς. Κάθε εννοια ετναι δικαιωματι.κά και ουσιωδως Τό 8. F. De Saussure, Μαθήματα γενικης γλωσσολογίας, μτφρ. Φ. Δ. Άποστολ6πουλος, έκδ6 σεις Πocπαζ~σYι, Άθ~να 1979, σ. 118 (μετά:φρασύ) ΤΡΟΠΟΠΟΙ:Υ)μΟΟJ. (Σ. τ.μ.) 9. Στό ι/δια, σ. 156, 159. (Σ. τ.μ.)
JACQUES DERRIDA (Η Differαnce 73 εγγεγραμμένη σέ μ~ά άλυσίόα ~ σέ ενα σύστύ)μα εντός του όποίου παραπέμπε~ στ~ν αλλύ), σέ αλλες εννo~ες, ό~αμέσoυ του συστηματ~κoυ παιxνιό~oo των ό~α '" 'ΙΕ ι Ι~ (d:1x; ~ Ι, λ ~ (, ι λ ι φορων. να τετοιο πα~ xνιo~, Ύ) illerance, οεν αποτε ει ως εκ τουτου π εον άπλως μιά εννo~α, αλλά τ~ όυνατότητα της εννoιoλόγύ)σύjς, μιας εννοιακ-ης ~ ~ ι (Ι Ι ι Γ ι Ι,Ι~ λ ι ( d'j:ι:; t t Ι oιαo~κασιας κ~ ενος συστύjματoς γενικα. ια τον ιo~o ογο, Ύj lnerance, Ύ) οποια όέν είναι μιά εννοια, όέν αποτελει άπλως μιά λέζύ), όύ)λαό~ αυτό πού γενικά, ι «,Ι Ι ) Ι t Ι ~,ι αναπαρισταται ως Ύ) ΎjpεμΎj, παρουσα κι αυτο-αναφερομενη ενoτύjτα μιας εννοιας καί μιας φωνης. Παρακάτω θά όοομε τί ειναι ~ λέξ Ύ) γενικά. (Η όιαφορά γιά τ~ν όποία ό Σωσσύρ μιλα όέν ειναι, λοι πόν, ~ ίόια, ουτε μιά,ι,ι ι λ ι 'C 'C Ι,ι λλ Τ Ι,ι ~ θ ι... Ι) θ ~ 1: ' εννοια ουτε μια. ε~ύj μετα~υ α ων. ο ιοιο α μπορουσε να ειπω ει, a lorb.on, [12] γιά τ~ν differance. Καί φτάσαμε, λοιπόν, νά επεξηυήσουμε τη σχέσύj τtjς ι Ι ι 'Ι μιας με την α λλύj. ι Ι Ι / ~ λ (ι Ι ~ ι Σ Σε μια γ λ ωσσα, ' στο συστημα της γ ωσσας, ' υπαρχουν μονο οιαφορες. υνε '" ι 'C Ιλ ι... Ι, λ/β Ι Ι ι πως μια τα~ινoμικύj ειτουργια μπορει να ανα α ει ΤΎ) συστύjματικύj, σ7ατιστικύ) ι ι, ι... λ Ι,ι Ο,Ι Ι Ι,ι ( και καταχωριστιχύ) απογραφύ) μιας γ ωσσας. μως, απο ΤΎ) μια, αυτες οι ~ Ι /ζ Ι λ ι Ι C λ ι, Ι Ι ι' λλ ι, ι οιαφορες παι συν: στη γ ωσσα, στύ)ν ομι ια επισύ)ς, και στην αντα αγύ) αναμεσα ση γλώσσα καί τ~ν όμιλία. )Από τ~ν αλλύ), αυτές οί όιαφορές ειναι οί ίόιες :) λ ι Δ Ι >Ι Ι,Ι,ι Ι ) Ι Ι ~ Ι ~ Ι απ οτε εσματα. εν εχουν πεσει ετοιμες απο τον ουρανο, και οεν ειναι περισσοτερο εγγεγραμμένες σέ εναν τόπο νοητό απ' οσο ειναι προόιαγεγραμμένες στ~ ι 'Ι...,, Ι λ 'Ε ι C λ I'C ( ι ~ Ι Ι (,Ι~ θ ι φαια ουσια του εγχεφα ou. αν Ύ) ε~ Ύ) «ιστορια» οεν μετεφερε Ύ) ιοια κα εαυτο τό μοτίβο μιας εσχατύ)ς επίσχεσύ)ς της όιαφορας, θά μπορούσαμε νά πουμε ΟΤΙ μόνο οί όιαφορές μπορουν νά ειναι έξαρχ-ης καί πέρα γιά πέρα «ίστορικές». (12) Αυτό πού γράφεται ώς differance, τότε, θά ειναι ~ παιγνιώόύjς κίνησύj' πού «παράγει», μέσω αυτοο πού όέν αποτελεϊ άπλως ενα ένέργύ)μα, αυτές τίς ~ Ι, Ι ι, λ Ι ~ '" Α' ι ~ Ι Ι ιι (d:j:ι:; οιαφορες, αυτα τα αποτε εσματα οιαφορων. υτο οεν σύ)μαινει οτι Ύj lllerance, «Ι Ι Ι ~ Ι (Ι Ι Ι Ι ι) Ι 'ι Ύj oπo~α παραγει τις οιαφορες, υφισταται κατα καποιον τροπο πριν απο αυτες, σέ ενα άπλό καί ατρoπoπoίύjτo -α-όιάφορο- παρόν. <Η differance ειναι ~ μ~ πλ~ρύjς, μ~ άπλ~ ((καταγωυιρ), είναι ~ όoμύ)μέvύj καί όιαφοροποιούμενη Ι αναβεβλύjμέvύj [differante] καταγωυή των όιαφορων. (Ως έκ τούτου, τό ονομα «καταγωυή» όέν τtjς άρμόζει πλέον, 'Α Ι ι Ι Ι ( λ Ι Ι Ι ( Ι (Σ Ι λ Ι,ι, λ... ι πο ΤΎ) στι γμύj που Ύj γ ωσσα, για ΤΎjν οποια ο ωσσυρ εει οτι αποτε ει μια ταζινόμύ)σύ), όέν εχει πέσει από τόν ουρανό, ο[ όιαφορές ΤΎjς εχουν παραχθετ,., Ι' Ι,ι ~) Ι Ι (... ~Ι β Ι ειναι παραγομενα αποτελεσματα, αλλα ειναι αποτελεσματα τα οποια οεν ριι ) Ι Ι,Ι ( Ι,ι Ι ι ( Ι Ι,ι Ι σκουν ΤΎjν αιτια τους σε ενα υποκειμενο Ύj σε μια υποστασύ), σε ενα πραγμα γενικά, ενα ον πού ειναι κάπου παρόν καί τό όποιο όιαφεύγει από τό παιχνίόι της J:ι:' 'Ε Ι Ι Ι Ι (... Ι Ι λ ι λ Ι Ι d luerance. αν μια τετοια παρουσια υπονοουνταν, με τον π εον κ ασικο τροπο,, Ι Ι,Ι...) Ι,ι Ι θ Ι,ι ι λ ι Ι,ι ) απο ΤΎjν εννοια της αιτιας εν γενει, τοτε α επρεπε να μι ΎjσOυμε για. ενα αποτέλεσμα χωρίς αίτία, τό όποτο πολύ σύντομα θά μας όόύ)γουσε στό νά μ~ μιλαμε ι ι, 'λ '/Ε' Ι Ι ( ~ ι 1: ιι Ι Ι 'Ι Ι πλ εον για αποτε εσμα. χω επι XεΙΡΎjσει να υπooε~~ω εναν τροπο περα απο τον κλοιό αυτου του σx~ματoς μέσω του αϊχνους», τό όποιο όέν αποτελει περισσό
74 ΠΟΙΗΣΗ 27 ti, ι λ " r' r' ", λλ ',( ~ ) Ι, ~,) '" τερο ενα αποτε εσμα απ οσο ενα αιτιο, α α το ΟΠΟΙΟ, εκτος κειμενου, οεν αρκει "Ι """,< 'β από μονο του για να επιφερει ΤYJν αναγκαια υπερ ασyj. Άπό τ~ στιγμ~ πού δέν υπάρχει παρουσία πρίν κι Εξω από τ~ σy)μειoλoγικ~ '" Ι'" (Σ ι" 'ψ ι, λ' "", θ... οιαφορα, αυτα που ο ωσσυρ εχει γρα ει για ΤΥ) γ ωσσα μπορουν να επεκτα ουν στό σyjμειο γενικά: «~ γλώσσα είναι αναγκαία γιά νά είναι χατανοyjτ~ ~ όμιλία ", "λ " λ ',, λλ ',( ( λ' " " και να παραγει ο α τα αποτε εσματα ΤYJς, α α και Υ) ομι ια ειναι αναγκαια για νά εγκαθιορυθει ~ γλώσσα. <Ιστορικά, ~ όμιλία ΠΡΟYJγεΤται πάντοτε».lο ΔιαΤYJρώντας τουλάχιστον τό σχυιμα, εάν οχι τό περιεχόμενο, αυτης της ", '" ',ι, Σ 'θ Ι < '" lζ < d"ft/ απαιτyjσyjς που ο ιατυπωνεται απο τον ωσσυρ α υπooει~oυμε ως 1 lerance τ~ν xiv'ijcryj σύμφωνα μέ τ~ν όποία ~ γλώσσα ~ κάθε κώδικας, κάθε σύστyjμα παραπομπης γενικά, συγκροτετται «ίστορικά» ώς ενας [στός [13] από διαφορές. «Συγχροτειται», «παράγεται», «ΟYjμιουργειται», «κίνyjσυ)), «[στορικά», κτλ.,, "ι θ... " ι, Ι λ', αναγκαστιχα πρεπει να κατανου) ουν περα απο ΤΥ) μεταφυσικυ) γ ωσσα στyjν ( ''''... ζ/' ('λ ',ι Θ Ι ", '" lζ οποια οιατyjρουνται μα ι με ο ες τις συνεπειες τους. '" α επρεπε να oει~oυμε,,'r' Ι Ι Ι ι:' Ι, Ι γιατι εννοιες οπως παραγωγη, συγκροτηση και ιστορια παραμενουν συνενοχες μέ αυτό πού συζyjτουμε έσω, άλλά αυτό θά μέ όσyjγουσε πολύ μακρ ιά σ~μερα -πρός Τ~ θεωρία της αναπαράστασyjς του «κύκλου» στόν όπο'lο φαίνεται νά εχουμε έγκλειστετ- καί σέν τίς ΧΡYJσιμοποιω έδω, Όπως καί τόσες α.λλες εν ", λ'... Ι,Ι lζ ι' ",Ι νοιες, παρα μονο για. ογους στρατηγικyjς και για να χαρα'-:,ω ΤΥ)ν αποοομyjσyj..., "θ ',Ι... Ι... Σ' lθ του συστyjματος στο πιο κα οριστικο επι του παροντος σyjμειο. ε χα ε πε, θ / ' Ι,... I~.},( "'" "λ ΡιπτωσYJ, α γινει χατανοyjτο, μεσω του XUXJ\Ou στον οποιο φαινεται να Εμπ ε κόμαστε, Ότι ~ di:fferance, Όπως γράφεται έσω, σέν είναι περισσότερο στατιχ~ απ' Όσο γενετικ~, περισσότερο δoμικ~ απ' Όσο ίστoριχ~" 'Ή δέν είναι λιγότερο " Κ' θ Ι " "'" β, 'Ι,, ''''... Ι,Ι Ι ετσι. αι α επρεπε να μυ) οια ασουμε αυτο προπαντων που εοω λειπει από ΤYJν 6ρθoγραφικ~ ~θικ~, γιά νά θέλουμε νά της αντιταχθουμε μέ βάσύ) τ~ν πα.λαιότερυ) των μεταφυσικών αντιθέσεων, γιά παράοειγμα μέ τό νά αντιπαραθέσουμε, Ι" Ψ Ι '''' ζ,,' Ψ " "/θ Α" καποια γενετικυ) c;-no Υ) σε μια οομικο-τα'-:,ινομικυ) από YJ, YJ το αντι ετο. υτες (, θ ' '" Ι,",Ι, Ι d~j:c/ Ι, οι αντι εσεις οεν εχουν ΤYJν παραμικρύ) συναφεια με τ-ην werance, πραγμα που καθιστα. τ~ μελέτυ) ΤYJς συσxερ~. "Α 'ζ Ι " (λ '''' Ι (, < d:j:r/,ι Ι ν ε'-:,ετασουμε τωρα ΤYJν α υσιοα στyjν οποια YJ «werance» αφyjνεται να ( βλ θ... ι., ( "θ" ι,, (,, υπο Yj ει σε εναν ορισμενο αρι μο απο μύ) συνωνυμες υποκαταστασεις, συμ, Ι,, '" λ' Ι θ' ",,, φωνα με ΤYJν αναγκαιοτητα του π αισιου, γιατι α επρεπε να χαταφυγουμε στο, 'θ' " '" Ι Ι Ι '" '" Ι, «απο εμα», στυ)ν «αρχι-γραφυ)), στο «αρχι-ιχνος», στύ) «χωρισυ)), ΟYJλαοYJ, στο 'λ' >J, Ι *' Ι, (,, θ', «αναπ YJρωμα» YJ το φαρμακον και συντομα στον υμενα, στο περι ωριο-στιγμα -πορεία,11 κτλ.; 10. Στό ιδιο, σ. 49. (Σ.τ.μ.) 11. Τό (((χναπλ~pωμα)) ((supplement») είναι ~ λέξύ) πού ό Ρουσσώ ΧΡΎ)σιμοποιεΤ Υιά νά 'ψ' / (' λ' '" Ν / Ι Π ι, ι Κ ι περιγριχ ει τύ) ΥραφΎ) ιχνα υετα~ απο τον τερριντιχ στο ερι γραμματολογιας, μτφρ. ωστης ', ~ ι Γ' 'Αθ ' 1990 ι '~H / / Ι, Π απιχυιωρυης, εκοοσειζ «νωσύ)), Ύ)να, ΚιΧι στο φωνη και το φαινομενο, μ7φρ.
JACQUES DERRIDA ~H Differance 75 'Άς ξεκ~vt)σουμε πάλ~. ΕΙναι λόγω της differance πού ~ xivyjcryj της σημασιολόυησυ)ς είναι εφ~κτ~, μόνο εάν κάθε αποκαλούμενο «παρόν» στo~ χειο, τό όποιο ) Ι ζ Ι Ι..., Ι Ι ζ Ι Ι,Ι λλ ~ Ι εμφαν~ ετα~ στyj crxyjvyj της παρoυσ~ας, σχετι εται με κατ~ α ο o~αφopετικo ) ι Ι '/~ Ι) Ι Ι Ι..., λθ Ι ι Ι,,~ απο το ~oιo, κρατωντας εντος του το στ~γμα του παρε οντος στo~xε~oυ, κα~ YjOYj,Ι Ι Ι Ι Ι '" Ι Ι Ι λλ Ι αφyjνομενο να χ.υρτω ε~ απο το στ~γμα της σχεσyjς του με το με oντ~κo στo~ θ...,) '" ) Ι Ι,Ι ~ Ι 'ζ λ Ι Ι) Ι Ι' λ..., Ι 'λλ χειο, αυτο το ιχνος οεν σxετ~ εται ιγοτερο με αυτο που αποκα ε~ται το με ον,,(ι Ι, Ι ι, λ '" Ι Ι Ι Ι ) Ι Ι) απ οσο με αυτο που αποκα ειτα~ το παρον, κα~ συγκροτωντας αυτο που αποκαλουμε τό παρόν μέσω αχριβως αυτης της σχέσyjς μέ αυτό πού όέν είνα~: αυτό ι, λ Ι ~ Ι ~ ~ λ ~ Ι,Ι Ι ιl λθ Ι,Ι ι/ 'λλ ( που απο υτως οεν ειναι, ΟΥ) αου) ουτε καν ενα παρε ον Yj ενα με ον ως τρο Ι Ι r'e ~ Ι Ι Ι ~ 'ζ Ι Ι, Ι, Ι ΠΟΠΟ~Yjμενα παροντα. να ο~αστyjμα πρεπει να oιαxωρ~ ε~ το παρον απο αυτο πού όέν είναι, γ~ά νά μπορεϊ τό (Ιό~o τό) παρόν νά ετνα~, αλλά αυτό τό όιάστyjμα πού τό συγκροτετ ώς παρόν πρέπει συυχ'ρόνως νά όια~pει τό παρόν στόν έαυτό,ι ~ Ι,Ι '1'1 Ι Ι Ι Θ Ι Ι... Ι β Ι... του, επ~σyjς o~αιρωντας ετσι μα~~ με το παρον κα ετ~ που νoειτα~ στyj acryj του Ι ~ λ ~I Ι Ι λ Ι Ι Ι,Ι,Ι Ι ( Ι παροντος, 01) tloyj, στη μεταφυσικ1) μας γ ωσσα, κυp~ως το ον Yj το υποκειμενο. Συγκροτούμενο, όιαιρούμενο όυναμικά, αυτό τό όιάστyjμα [14] είναι αυτό πού θά μπορούσαμε νά αποκαλέσουμε χώριση, γί γνεσθαι-χc7.ψος του χρόνου ~ γίγνεσθαι-χρόνος του χώρου (χρόνιση). Και ετνα~ αύτ~ τ~ σuγκρότyjσyj του παρόντος, ώς μ~ά «πρωταρx~κά» κα~ μ~ αναγώγιμα μ~ ά.πλ~ και συνεπως stήcto sensu μ-ή πρωταρx~κ~ σύνθεσυ) στ~γμάτων ~ ίχνων από ανακρατησεις [retentions] και πpoκτ~σε~ς [protentions]12 (γ~ά νά αναπαραγάγουμε εοω, κατ' ανα. Ι Ι Ι Ι λ Ι Ι( β λ Ι λ ' Ι λoγ~α και προσωρινα, μια φαινομενο ογικ1) και υπερ ατο ογικ1) γ ωσσα που Ι 81' ~ "''' ~) Ι ) Ι Ι Ι, λ ' συντομα α αποοειχτει οτι ε~ναι ανεπαρκυ)ς, που προτεινω να αποκα εσουμε αρx~-γραφ~, αρx~-ίxνoς ~ differance. (Η όποlα (ειναι) (ταυτόχρονα) XώρισΎj (καί) Xpόν~σΎj. Δέν θά μπορουσε αυτ~ ~ (ενεργός) κιvfjcr1) της (παραγωγ-ης της) differance Kωστ~ς ΠαπαγιώΡYfJς, έκόόσεις ΚαστανιώΤΎ), )Aθ~να 1997, Ιόιαίτερα στό κεφάλαιο 7 μέ τόν τίτλο ((Τό χαταγωγιχ6 α.ναπλ~pωμα». ΣΎ)μαίνει τόσο τό ύπoκrιτάστrιτo οσο κα.ί αυτό πού προ 'θ ι ι 'λλ Ι ΤΙ ι ';', λ /ζ ~ Πλ Ι Ι ~(' λ στι εται σε κατι ε ατωνα για ΤΎ) γραφύ) ανα υεται ιπες. ο «φrιpμακoν» ειναι Ύ) ε~ύ) του ' ' ι Πλ' ι Χ ~ Γ Λ ι ζ,~ ι "Α 'Αθ ι ) Ι ι σί:"ο ατωνος φαρμακεια, μτφρ. ΡΎ)στος. α ος, εκοοσεις γρα, Ύ)νrι και σύ)μαινει τόσο τό γιατρικό οσο καί τό ~Ύ)λητ~pιo. 'Ο CC1Jμένrις» προέρχεται α.πό τ~ν ιχνάλυσύj τοu Ντερριντά. της γραφύ}ς του ~lαλλαρμέ καί των στοχασμων του πά.νω στη γρα.φ~ (ccla double seance», στό Ια Disseminαtwn, Editions du Seuil, Παρίσι 1972) xα~ άναφέρεται τόσο στην παρθενιrι οσο καί στη συνουσία, τόσο στό μέσα οσο καί στό [ξω). Marge-marque-marche ειναι οί σειρές eη differance πού ά N~ερριντά έφαρμόζει στό Nombres ~oυ Phillipe Sollers (ccdissemiηatioη», στό La Disseminαtwn, ο.π.). (Σ.τ.μ.) 12. Γιά. τόν τρόπο μέ τόν άποτο ό Ντερριντά. μετrισχημrιτίζει τις χοuσσερλιανές εννοιες της «cχνακράτύ)σύ)ς» (Retention) καί της (CπρόΚΤΎ)σΎjς)) (Protention) μέσω της σκέψύ)ς της differance, βλ Ντερριντά, ~H φωνή καί τό φαινόμενο, Ο.π. Γιά τ~, όυσκολία μετάφρασύ)ς των γερμrινικων ορων Retention καί Protention στά έλληνικά., βλέπε τό μεταφραστικό σχόλιο του Παυλου Κόντου στό Robert Sοkοlσ\\l8kί, Εισαγωγή στή φαιvομενολο-υία, 'Εκόόσεις Πανεπιστημίου Πατρων, Πάτprι 2003, σ. 142. Ό Kωσ~~ς ΠαπαγιώρYfJς μεταφρά.ζει τό retention καί τό protention ώς ι Ι Ι,ι (Σ) «κατακρατύ)σύ))) κω «ΠΡOκpαΤΎ)σΎj» αντιστoιχrι.. Τ.μ.
76 ΠΟΙΗΣΗ 27 χωρίς καταγωυή, νά απoκαλεττα~, άπλως και χωρίς νεογραφισμό, διαφοροποίηση; Μιά τέτo~α λέξ Ύ), μεταξύ αλλων συυχύσεων, θά ειχε αφ~σει ανοι xτ~ τ~ν πιθανότyjτα μιας όργανικ-ης ένότύ)τας, καταγωγικης και όμοιογενους, ~ όποία. τελικά θά κατέληγε νά. οιαιρεθει, νά οεχτει τ~ όιαφορά ώς ενα συμβάν. ΚαΙ προπάντων, από τ~ στι γμ~ πού σχηματίζεται από τό ρ-ημα (οιαφοροποιώ», θά αρνιόταν τ~ν oικoνoμικ~ σyjμα.σια της παράκαμψyjς, της χρονοποιούσας [tem Ροήsateur] καθυστέρyjσ-ης, το\) «αναβάλλε~ν». >Άς κάνω εοω μιά παpατ~pύ)σύ) εν τάχει, τ~ν όποία οφείλω σέ μιά πρόσφατύ) ανάυνωσ-η ένός κειμένου που ό Κοϋρέ άφιέρωσε, τό 1934, στό Revue d'histoire et de philosophie religieuse, στόν «Χέγκελ στ~ν 'Ιένα» (επαναοyjμοσιει)τyjκε στό Etudes d'histoire de lα pensee philosophi 13Σ Ι, ι Ι / (Κ" Ι θ/, ~ Ι / ) que ). ε αυτο το κειμενο Ο ουρε παρα ετει εκτενως, στα γερμανικα, απο / ) / / Λ ι ~ 'Ι / Ι / Ι ζ ΣΙ ς. / / σπασματα απο τ-η ογικη της ενας, και τα μεταφρα ει. ε ουο περι πτωσεις συναντα στό κείμενο του Χέγκελ τ~ν εκφρασ-η differente Beziehung. Αύτη ~ λέξ'f), της όποίας ~ ρίζα ειναι λατινικ~ (different), ειναι σπάνια στά γερμανικά κι επίσyjς, πιστεύω, στόν Χέγχ.ελ, ό όποτος λέει μαλλον verschieden ~ ungleich, αποκαλώντας τ~ οιαφορά Unterschied καί τ~ν πoιoτικ~ ποικιλία Verschiedenheit. Στ~ Λογική της Ίένας ΧΡYjσιμοποιεΤ Τ~ λέξ-η different στό σύ)μειο πού πραγματεύεται άχ.ριβως τό χρόνο καί τό παρόν. Π ρίν πρoxωp~σoυμε σέ ενα πολύτιμο σχόλιο του Koupi, ας οουμε μερικές προτάσεις του Χέγκελ, οπως τίς μεταφράζει ό Κοuρέ: «Σέ αijτ~ τ~ν άπλότ'f)τα τό απειρο είναι ώς στιγμ~ [πού καθορίζεται] εναντι του αύτοισου, του αρvητικo\). 'Έτσι, ανάμεσα στ~ς στιγμές /Ι λ / 2 / '.1. Ι (ς. / Ι,/,/ λλ ] /,/ θ / του [Ι. το απ ο,. το αυτοισο που ιορυεται ως αpvύjσύj α ου το απειρο, κα ως καθεαυτό αποτελει [εκθέτει] τ~ν όλότ-ητα, είναι τό αποκλειον, τό σύjμετo Υι τό οριο, / Τ /,/,/ /, / /,/ Ι / ζ, θ / / / εν γενει. ο απειρο ομως σε αυτυ) τ-ην αρvησ-η του συσχετι εται ευ εως προς το ετερο καί αρνετται τόν έαυτό του [είναι ό'f)λαό~ ά.πλό μόνον καθώς αποκλείει αλλο εξω από τόν έαυτό του]. Τό Όριο ~ ~ στιγμ~ το\) παρόντος (der Gegen-wart), τό απόλυτο «Τόόε τι του χρόνου Υι τό ν\)ν» είναι μέ απολύτως αρνύ)τικό τρόπο ά.πλό,, ~,/ t= ' 1 / (/ / / / /" / αποκλειον ε~ω απο τον εαυτο του συμπασα τ-ην πολλαπλοτύ)τα, και γι αυτο απολύτως προσδιορισμένο. Τό απειρο ώς οριο / ώς νυν όέν ειναι' τό εν έαυτω, ι [ς. Ι] (/λ,/ / / ( - 'ς. / Ι ς. / / εκτεινομενο οιαστατικο ο ο Yj ποσο, στο οποιο ενοεχεται να οιαμενει μια απpoσό~όpιστy) πλευρά [ΌψΎJ), [όέν είναι] μιά οιαφορετικότύ)τα (Όψεων] πού τελουν εσωτερικά αδιάφορες (gleichgίiltig) καί συσχετίζονται άμοιβαϊα μέ εξωτερικό τρόπο (auf ein anderes bezoge), άλλά [ειναι] ~ απολύτως [15] όιαφερόμεvύj, σχέσ-η του cχπλoυ (sondern es ist absolut differente Beziehung)).14 Κι ό Κοϋρέ μέ 13. Alexandre Koyre, «Hegel a Iena», Rev~ d'histoire et de phi1osoph~ religieuse, XIV (1934), σ. 420-58. )ΕπαναόΎ)μοσίευση στό Α. Koyre, Etudes d'histoire de lα pensee phίlosophique, Annand Colin, Παρίσι 1961, σ. 135-173. 14. Koyre, Etudes d'histoire de lα pensee phίlosophique, Ο.π., σ. 153-154. Τό παρά.θεμιχ α.πό τόν ΧέΥχ ελ προέρχετιχι α.πό τό «Jenenser Logik, Metaphysik, und Naturphilosophie», Sdmtliche Werke (F. Meiner, Λιψία 1925, XVΠI, 202). <ο Κοϋρέ άναπαρeιyει τό πρωτότυπο ΥερμιΧνιχό
JACQUES DERRIDA ch DijJerαnce 77 εναν αξιοσyjμείωτο τρόπο αναφέρει σέ μιά συ)μείωσυ): «διαφερόμεvyj σχέσυ) [Rapport different]: differenle Beziehung. Θά μπορούσαμε νά πουμε: όιαφοροπoιy)τικ~ σχέσυ) [Rapport diffeπenciant]». Καί στ~ν έπόμεvyj σελίδα, ενα αλλο κείμενο του Χέγ'.ι<:ελ, στό όποιο κάποιος μπορεί.: νά όιαβάσει τό έξης: «Diese Beziehung ist Gegenwart, als eine differente Beziehung. (Aύτ~ ~ σχέσυ) ειναι [τό] παρόν ώς μιά όιαφερόμεvyj σχέσυ)))). Μιά ακόμα σyjμείωσ-η του Κοϋρέ: «<ο ορος διαφερόμενη [different] εόω λαμβάνεται στ~ν ενεργό του συ)μασία». Γράφοντας «diffe.rant» ~ «differaηce» (μέ a) θά ειχε τό πλεονέκτ-ημα νά καταστ~σει εφικτ~ τ~ μετάφρασυ) του Χέγκελ σέ αύτό τό συγκεκριμένο σyjμειο -τό όποίο ειναι επ~σ'y)ς ενα απόλυτα καθοριστικό συ)μειο του λόγου του- χωρίς περαιτέρω σy)μειώσε~ς ~ όιευκρινίσεις. Καί ~ μετάφρασύj θά ~ταν, οπως πρέπει νά ετναι πάντα, ό μετασχyjματισμός μιας γλώσσας από μιά α.λλυ). ΙΥποσΤ'Υ)ρίζω, φυσικά, ΟΤΙ ~ λέξυ) (cdifferance» μπορεί επίσyjς νά εξυπύ)pετ~σει καί αλλους σκοπούς: πρωτον, επειό~ συ)μαόευει οχι μόνο τό ενέργημα της «καταγωγιχ-ης» όιαφορας, αλλά επίσ'f)ς τη χρονοποι Y)ΤΙΚ~ παράκαμψ'f) [d6tour temροήsateur] ~, β / λλ,,), (, λ ' ~ Ι, λ Ι ~ ~ β θ ', του ανα α ειν' και πανω απ ο α, επε~οyj, παρο ο που οιατυ)ρει α ιες σχεσεις μέ τόν έγελιανό λόγο, ετσι οπως πρέπει νά όιαβαστεί, ~ differance γραμμέvyj κατ' αύτόν τόν τρόπο, μπορει, μέχρι. κάποιο συ)μειο, οχι ά.κριβως νά ερθει σέ, ζ, 'Ι Ι λ Ι Ι Ι ~ /,/ Ι Ι,Ι, ) λλ ' Ι ΡY)~Υ) με αυτον τον ογο, κατι που οεν εχει κανενα νοyjμα Yj τυχyj, α α να επιφέpε~ ενα ετόος α.πειροελάχιστης και ριζικης μετατόπισ~ς του. "Εχω προσπαθ~σει αλλοu νά υποόείξω τ~ν εκτασυ) αύτης της μετατόπισυ)ς θά ~ταν ομως ~, λ ' λ' ",), )~'" ουσκο ο να μι Yjσω εν ταχει γι αυτην, εοω. Οί όιαφορές, συνεπως, «παράγονται» -όιαφοροποιουνται- από τ~ν differance. )Αλλά τί όιαφοροποιειται ~ ποιός όιαφοροποιεί; Μέ αλλα λόγια, τί είναι ~ differance; l\iέ αύτ~ τ~ν ερώτυ)συ) προσειύίζουμε εναν α.λλο τόπο καί εναν αλλο πόρο της πpoβλy)ματικύ'jς μας. Τί διαφοροποιείται; Ποιός όιαφοροποιει; Τί ετναι ~ differance; 'Ε /,, "Ι Ι' Ι Ι Ι ) ζ Ι (" αν απαντουσαμε σε αυτες τις ερωτυ)σεις πριν τις ε~ετασoυμε ως ερωτυ)!, 'ψ /) Ι Ι, β Ι λ Ι Ι Ι σεις, πριν επιστρε ουμε σε αυτες και αμφι α οuμε για ΤΥ) μορφυ) τους, συμπε Ι (~",,Ι, "" ρι λαμ β ανομενου ΟΤΙΟΎ)1Ζ0τε φαινεται περισσοτερο φυσικο και αναγκαιο γupω, Ι ) Ι θ Ι) θ ~ Ι,/ /, Ι,,,ι '" lλ απο αυτες, α οπισ οορομουσαμε αμεσως σε αυτο απο το οποιο εχουμε μο ις αποόεσμευτεί. (Ως αποτέλεσμα, εάν αποόεχόμασταν τ~ μopφ~ της ερώτyjσυ)ς, Ι Ι, Ι Ι Ι ζl (Ι / -:;,,.) θl στο νου)μα ΤYjς και ΤΥ) συντα~y) ΤYjς «τι;», «τι ειναι;», «ποιος ειναι;»..., α επρεπε νά δεχτουμε oτ~ ~ differaηce εχει προέλθει, εχει λάβει χώρα, κυριαρχεϊ, ζ, r,ι Ι '" ( Ι Ι " Ι ( ~ θ Ι ~ ται κι ε~oυσ~α~εται απο το σyjμειο ενος παροντος οντος, το οποιο α μπορουσε,-:;, Ι Ι,Ι,, ~,,/ να ειναι καποιο πραγμα, μια μορφύ), μια καταστασyj, μια ουναμύ) στον κοσμο, στά όποια μπορει νά όοθεί κάποιο ετόος ονόματος, ενα τί ~ ενα παρόν ον ώς " / ι 153 154 'Η' ~ ) Ι '(λλ ι, Ι ι Θ,~ ;,ιειμενο στι.ς σ. -. μετα.φρασύ) του αποσπιχσμιχτος cr-r:ιx ε ΎjνLΚιΧ ιxvfjxe!. στον "εοοωρο ΠενOλίόΎj, τ6ν όποίο χι ευχα.ριστω θερμά (Σ.τ.μ.).
78 ΠΟΙΗΣΗ 27 ~, ιl, Σ Ι, Ι Ι λ ι Ι, ~ ι θ Ι ~ ι VΠOκειμενO, ενα ποιος. ε αυτη ΤΥ;ν τε ευταια περιπτωσυ; ιοιαιτερα, α οεχο-, Ι., ) Ι Ι Ι,Ι ι Ι ~ (,Ι Ι Ι ( Ι μασταν εμμεσως οτι αυτο το παρον ον, για παραοειγμα ως ον παρον στον εαυτο t [16] I~ λ Ι θ Ι 'λ ι ~ Ι,Ι Ι Ι Ι ~ του, ως συνειου;σyj, τε ικα α κατε Υ;γε να οιαφερει: ειτε με το να αργοπορετ και νά κωλύει τ~ν εκπλ~pωσy; μιας «ανάγκυ;ς» ~ μιας «επιθυμιας», εrτε Ι Ι Ι ~ Ι ~'I (, 'Αλλ' Ι Ι, Ι,Ι Ι Ι με το να οιαφερει απο τον εαυτο του. α σε καμια απο αυτες τις περιπτω-." Ι,Ι ~, θ ' ~, Ι, Ι, d~ ΙΧ. σεις ενα τετοιο παρον ον οεν α «συγκροτουταν» απο αυτυ) ΤYjν illerance. Τώρα εάν άναφερθουμε γιά μιά άκόμυ) φορά στ~ σyjμειολογικ~ διαφορά, ποιό Ι,~t θ 'Υ (Σ " ~ Ι ι, Ο ( λ Ι [ t C Ι, πραγμα, τι μας υπεν υμι~ει ο ωσσυρ ιοιως; τι Yj «γ ωσσα Yj οποια αποτελετται αποκλειστικά από διαφορές] όέν αποτελετ λειτουργ[α του όμιλουντος t Ι Α ', c ~ ~ Ι Ι.,' (, (Ι Ι υποκειμενου». υτο ooyjyeι στο συμπερασμα οτι το υποκειμενο ταυ"c'οτyjτα με ι c Ι,Ι",,~ ~ Ι Ι,Ι C Ι, τον εαυτο του Υ; τελικα συνειοyjσyj της ταυτoτύjτας του με τον εαυ"c'ο του, αυτο-,~ )' Ι Ι λ ι, λ ~ λ ι ~ λ Ι συνειοyjσυ; εγγραφεται στυ) γ ωσσα, αποτε ει «ειτουργια» της γ ωσσας, κα- ' ~ λ"'" (Ι 'ζ Ι (λ,ι, Ι θ ισταται ομι ουν υποκειμενο προσαρμο οντας ΤYjν ομι ια ' του -ακομα και κα.τα " ζ' ~,,' Ι, ζ', β,, ΤYjν επονομα oμενr; «ΟΥ;μιουργια», Yj ΤYjν επονομα ομενη <ωπερ ασυ;»- στο συστyjμα των κανόνων της γλώσσας ώς συστ~ματoς όιαφορων, ~ τουλάχιστον στόν γενικό νόμο της differance, λαμβάνοντας ώς τύπο τ~ν &pχ~ της γλώσσας γι&. τ~ν όποια ό Σωσσύρ λέει ΟΤΙ ειναι «~ όμιλoύμενr; γλώσσα μετον τ~ν όμιλία». «ch γλώσσα ειναι αναγκαία γιά νά ειναι κατανοyjτυι ~ όμιλία και νά παράγει Ι'λ ι,, ι 15 Ο α τα αποτελεσματα ΤYjς.» Ζάχ Ντερριντχ 15. F. De Saussure~ ΛΙαθήματα γενικής γλωσσολογίας, Ο.Π., σ. 49. (Σ.τ.μ.)