Κωνσταντία Γρηγοριάδου ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΑΡΧΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ Πρωτότυπη προσέγγιση με υποδείγματα και πρότυπα ασκήσεων γ' λυκείου Περιέχει: Tυπολόγια Χρήσιμες Παρατηρήσεις Υποδείγματα Ασκήσεων Κριτήρια Αξιολόγησης ιαγωνίσματα Κλιμακούμενης υσκολίας Πρότυπες Συνδυαστικές Ασκήσεις Επαναληπτικά ιαγωνίσματα Λύσεις θεμάτων προηγούμενων εξετάσεων
www.ziti.gr
Πρόλογος Το βοήθημα αυτό γράφτηκε με σκοπό την κατηγοριοποίηση και αποσαφήνιση της διδακτέας ύλης του μαθήματος Αρχές Οικονομικής Θεωρίας της Γʹ Λυκείου. Η διάρθρωση του κάθε κεφαλαίου περιλαμβάνει: Επίσης, υπάρχουν δύο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ που συμβάλλουν στην διεύρυνση και κατάκτηση της γνώσης. Η απλούστευση της γνώσης συμβάλλει στο να χρησιμοποιηθεί το παρόν βιβλίο με την ίδια ευκολία τόσο από τον μαθητή όσο και από τον καθηγητή, καθώς και να αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο για κάθε ενδιαφερόμενο. 5
Περιεχόμενα Κεφάλαιο 1: Βασικές Οικονομικές Έννοιες Α. Τυπολόγιο... 9 Χρήσιμες Παρατηρήσεις... 9 Γ. Υποδείγματα Ασκήσεων... 13... 30 Ε.... 33 Κεφάλαιο 2: Η ζήτηση των αγαθών Α. Τυπολόγιο... 45 Χρήσιμες Παρατηρήσεις... 48 Γ. Υποδείγματα Ασκήσεων... 52... 67 Ε.... 71 Κεφάλαιο 3: Η παραγωγή της επιχείρησης και το κόστος Α. Τυπολόγιο... 79 Χρήσιμες Παρατηρήσεις... 81 Γ. Υποδείγματα Ασκήσεων... 83... 107 Ε.... 111 Κεφάλαιο 4: Η προσφορά των αγαθών Α. Τυπολόγιο... 123 Χρήσιμες Παρατηρήσεις... 124 Γ. Υποδείγματα Ασκήσεων... 128... 139 Ε.... 142 7
Κεφάλαιο 5: Ο προσδιορισμός των τιμών Α. Τυπολόγιο... 149 Χρήσιμες Παρατηρήσεις... 152 Γ. Υποδείγματα Ασκήσεων... 154... 176 Ε.... 180 Παράρτημα Ι:... 191 Παράρτημα ΙΙ:... 211 Λυμένα θέματα Πανελληνίων Εξετάσεων προηγούμενων ετών... 233 Απαντήσεις Λύσεις Σχολικού Βιβλίου... 279 Απαντήσεις Λύσεις των κριτηρίων αξιολόγησης και όλων των διαγωνισμάτων... 291 8 Αρχές Οικονομικής Θεωρίας Κ. Γρηγοριάδου
Κεφάλαιο 1 Βασικές Οικονομικές Έννοιες Α Τυπολόγιο DC Κόστος Ευκαιρίας X σε όρους Ψ (ΚΕ Χ σε όρους Ψ = DX Κόστος Ευκαιρίας Ψ σε όρους Χ (ΚΕ Ψ σε όρους Χ = Από τους δύο παραπάνω τύπους συνάγεται ότι ο ένας είναι το αντίστροφο του άλλου έτσι ισχύει: 1 ΚΕ Χ σε όρους Ψ = KE CseóroywX DX DC όπου: Χ, Ψ ΑΓΑΘΑ ΠΡΟΣΟΧΗ: Οι μεταβολές των αγαθών Χ και Ψ είναι πάντα σε απόλυτη τιμή. Β Χρήσιμες Παρατηρήσεις ντα από μείωση της ποσότητας του άλλου αγαθού. Κεφάλαιο 1: Βασικές Οικονομικές Έννοιες 9
ΜΟΡΦΕΣ Κ.Π.Δ. Μορφή Παραγωγικοί Συντελεστές Κόστος Ευκαιρίας Οι παραγωγικοί συντελεστές είναι ολοένα και λιγότερο κατάλληλοι για την παραγωγή του υπόψη αγαθού. * Η πιο σύνηθης περίπτωση Οι παραγωγικοί συντελεστές είναι ολοένα και περισσότερο κατάλληλοι για την παραγωγή του υπόψη αγαθού. Οι παραγωγικοί συντελε- λοι για την παραγωγή και των δύο αγαθών. Κ.Π.Δ. δεν ξεχνάμε ότι: 1) 2) χρησιμοποιήσω διαφορετικές κλίμακες εφ όσον οι μονάδες μέτρησης των αγαθών είναι διαφορετικές. 10 Αρχές Οικονομικής Θεωρίας Κ. Γρηγοριάδου
3) πλήρης χρησιμοποίηση των παραγωγικών συντελεστών. 4) - 5) 6) Κάθε συνδυασμός λέγεται: 7) Ένας ανέφικτος συνδυασμός μπορεί να γίνει μέγιστος ή εφικτός αν: _ b ` b a 8) Ένας εφικτός ή μέγιστος συνδυασμός μπορεί να γίνει ανέφικτος αν: _ b ` b a Κόστος Ευκαιρίας ενός αγαθού Χ σε όρους Ψ : UYSIA C Είναι δηλαδή μας δείχνει πόσες μονάδες του Ψ PARAGΩGH X Π.χ. ΚΕ Χ σε όρους Ψ για να παράγω 1 μονάδα του αγαθού Χ Κόστος Ευκαιρίας δεν ξεχνάμε ότι: 1) Οι μεταβολές των αγαθών είναι πάντα θετικές. Κεφάλαιο 1: Βασικές Οικονομικές Έννοιες 11
2) 3) στής διεύθυνσης της ευθείας αυτής. 4) Όταν το ΚΕ Χ σε όρους Ψ Ψ σε όρους Χ 5) Το κόστος ευκαιρίας είναι σταθερό σε συνεχόμενους συνδυασμούς γι αυ- μων τμημάτων. Π.χ. Συνδυασμοί Χ Ψ Α 0 60 10 50 Γ 20 30 30 0 12 Αρχές Οικονομικής Θεωρίας Κ. Γρηγοριάδου
Γ Υποδείγματα Ασκήσεων 1 Σε μια υποθετική οικονομία παράγονται μόνο δύο αγαθά τα Χ και Ψ. Οι παραγωγικές δυνατότητες αυτής της οικονομίας φαίνονται στον διπλανό πίνακα. Συνδυασμοί Παραγωγής Χ Ψ Α 0 70 10 60 Ζητούνται: Γ 20 40 α. Να κατασκευαστεί η καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων της υπόψη οικονομίας (Κ.Π.Δ.). 30 0 β. Να σχολιαστούν γραφικά οι συνδυασμοί: Κ (Χ = 15, Ψ = 40), Λ (Χ = 20, Ψ = 70), Μ (Χ = 25, Ψ = 20) γ. Να σχολιάσετε με ποιο τρόπο ο συνδυασμός Φ (Χ = 20, Ψ = 75) μπορεί να γίνει εφικτός. δ. Έστω ότι βελτιώνεται η τεχνολογία παραγωγής του αγαθού Χ με τέτοιο τρόπο ώστε να αυξηθεί η παραγωγή του κατά 20%. Να κατασκευαστεί η παλιά και η νέα Κ.Π.Δ. στο ίδιο σύστημα αξόνων. Απάντηση: α. Κεφάλαιο 1: Βασικές Οικονομικές Έννοιες 13
β. ρως όλους ή μερικούς από τους παραγωγικούς συντελεστές. Ο συνδυασμός ραγωγικούς συντελεστές και την υπάρχουσα τεχνολογία. Ο συνδυασμός κονομία τον παράγει χρησιμοποιεί όλους τους συντελεστές παραγωγής. γ. - δ. Συνδυασμοί Παραγωγής Χ Χ' Ψ Α 0 0 70 10 60 Γ 20 40 30 0 14 Αρχές Οικονομικής Θεωρίας Κ. Γρηγοριάδου
2 Με βάση τα δεδομένα του διπλανού πίνακα ζητούνται: α. Ποια η μέγιστη ποσότητα του Ψ για Χ = 12; β. Να χαρακτηριστούν με την βοήθεια του κόστους ευκαιρίας (υπολογιστικά) οι παρακάτω συνδυασμοί: Π (Χ = 8, Ψ = 95) Ρ (Χ = 25, Ψ = 55) Σ (Χ = 35, Ψ = 15) Απάντηση: Συνδυασμοί Παραγωγής Χ Ψ Α 0 100 10 90 Γ 20 70 30 40 Ε 40 0 α. 1ο Βήμα: 2ο Βήμα: Χ ή ΚΕ Ψ DC 90-70 ΚΕ Χ σε όρους Ψ = = = 2 DX 20-10 3ο Βήμα: Χ Ψ Β 10 90 Γ' 12 DC 90 - C 2 = & 2 = DX 12-10 & 4 = 90- C & C = 86 β. 1ο Βήμα: 2ο Βήμα: ΚΕ Χ σε όρους Ψ DC 100-90 = = = 1 DX 10-0 Κεφάλαιο 1: Βασικές Οικονομικές Έννοιες 15
3ο Βήμα: Χ Ψ Α 0 100 Α' 8 100- C 1 = 8-0 & C = 92 1ο Βήμα: DC 70-40 2ο Βήμα: Χ σε όρους Ψ = = = 3 DX 3 0-2 0 3ο Βήμα: Χ Ψ Γ 20 70 Γ' 25 3 = 70- C 25-20 & C = 55 1ο Βήμα: 2ο Βήμα: DC ΚΕ Χ σε όρους Ψ = = DX 40-0 = 4. 40-30 3ο Βήμα: Χ Ψ Δ 30 40 Δ' 35 40- C 4 = & C = 20 35-30 ΣΗΜΕΙΩΣΗ 1. Το κόστος ευκαιρίας ανά συνεχόμενους συνδυασμούς είναι σταθερό. Για αυτό μπορούμε για παράδειγμα το ΚΕ Χ σε όρους Ψ 16 Αρχές Οικονομικής Θεωρίας Κ. Γρηγοριάδου
το χρησιμοποιήσουμε για να υπολογίσουμε οποιοδήποτε ενδιάμεσο μέγιστο συνδυασμό. 2. Μπορώ να οριοθετήσω είτε την ποσότητα του Χ είτε την ποσότητα του Ψ. 1ο Βήμα: DC 2ο Βήμα: Χ σε όρους Ψ = = DX 40-0 = 4 40-30 3ο Βήμα: Χ Ψ Δ 30 40 Δ' 15 40-15 4 = & 4 X- 30 = 25 & X = 36, 25 X - 30 ^ h Όπως παρατηρούμε το αποτέλεσμα είναι σωστό δηλαδή ο συνδυασμός 3 Με βάση τα δεδομένα του διπλανού πίνακα ζητούνται: α. Να υπολογιστούν τα κόστη ευκαιρίας των αγαθών Χ και Ψ σ όλους τους συνδυασμούς παραγωγής. β. Πόσα Χ θυσιάζονται για να παραχθούν τα 60 πρώτα Ψ; Συνδυασμοί Παραγωγής γ. Πόσα Ψ θυσιάζονται για να παραχθούν τα 5 πρώτα Χ; Χ Ψ Α 0 110 15 80 Γ 45 50 120 0 δ. Πόσα Χ θυσιάζονται για να παραχθούν τα 40 τελευταία Ψ; ε. Πόσα Ψ θυσιάζονται για να παραχθούν τα 30 τελευταία Χ; Κεφάλαιο 1: Βασικές Οικονομικές Έννοιες 17
Απάντηση: α. Συνδυασμοί Ποσοτήτων Κόστος Ευκαιρίας Χ σε όρους Ψ Κόστος Ευκαιρίας Ψ σε όρους Χ 110-80 15-0 = 2 = 05, 15-0 110-80 80-50 = 1 45-15 45-15 = 1 80-50 50-0 2 120-45 = = 066, = 15, 120-45 3 50-0 β. 1ος ΤΡΟΠΟΣ 1ο Βήμα: 2ο Βήμα: ΚΕ Χ σε όρους Ψ 3ο Βήμα: Χ Ψ B 15 80 B' 60 80-60 1 = & X = 35 X - 15 4ο Βήμα: Χ Ψ 120 0 35 60 2ος ΤΡΟΠΟΣ Χρησιμοποιώ υποχρεωτικά το ΚΕ Ψ σε όρους Χ. DX _ 1 1,5 = Ï DX 75 50 1 = b ` DX1 + DX 2 = 85 DX2 1 = Ï DX 10 10 2 = b a Σημείωση: Ψ υποχρεωτικά, διότι ισχύει: KE C = UYSIA X APOTELESMA C 18 Αρχές Οικονομικής Θεωρίας Κ. Γρηγοριάδου
Αντίστοιχα όταν θέλω να υπολογίσω την θυσία των Ψ θα χρησιμοποιώ: KE X = UYSIA C APOTELESMA X Χρησιμοποιώντας τον πρώτο τρόπο υπολογισμού δεν υποχρεούμαι να νουν το σωστό αποτέλεσμα. γ. 1ος ΤΡΟΠΟΣ 1ο Βήμα: 2ο Βήμα: ΚΕ Χ σε όρους Ψ 3ο Βήμα: Χ Ψ A 0 110 A' 5 110 - C 2 = 5-0 & C = 100 4ο Βήμα: Χ Ψ 0 110 5 100 2ος ΤΡΟΠΟΣ DC DC KEXseC = & 2 = & DC = 10 DX 5 δ. 1ος ΤΡΟΠΟΣ 1ο Βήμα: Πηγαίνω στο συνδυασμό Α που είναι το τέλος του αγαθού Ψ και αφαιρώ τον αριθμό 40. 2ο Βήμα: 3ο Βήμα: Χ σε όρους Ψ Κεφάλαιο 1: Βασικές Οικονομικές Έννοιες 19
4ο Βήμα: Χ Ψ B 15 80 B' 70 80-70 1 = & X = 25 X - 15 5ο Βήμα: Χ Ψ 0 110 25 70 Για να παραχθούν τα 40 τελευταία Ψ θυσιάστηκαν 25 Χ. 2ος ΤΡΟΠΟΣ Χρησιμοποιώ υποχρεωτικά ΚΕ Ψ σε όρους Χ DX _ 1 0,5 = & DX 15 30 1 = b ` DX1 + DX 2 = 25 DX2 1 = & DX 10 10 2 = b a ε. 1ος ΤΡΟΠΟΣ 1ο Βήμα: και αφαιρώ τον αριθμό 30. 2ο Βήμα: 3ο Βήμα: ΚΕ Ψ σε όρους Χ 4ο Βήμα: Χ Ψ Γ 45 50 Γ' 90 90-45 1,5 = & C = 20 50 - C 5ο Βήμα: Χ Ψ 120 0 90 20 20 Αρχές Οικονομικής Θεωρίας Κ. Γρηγοριάδου
2ος ΤΡΟΠΟΣ Χρησιμοποιώ υποχρεωτικά ΚΕ Χ σε όρους Ψ ΚΕ Χ σε όρους Ψ DC 2 DC = + = + DC = 20 DX 3 30 4 Με βάση τα δεδομένα του παρακάτω πίνακα: Συνδυασμοί Παραγωγής Χ Ψ Φ Ω Α 0 15 35 60 10 10 30 30 Γ 20 5 20 10 30 0 0 0 α. Να κατασκευαστούν όλες οι δυνατές καμπύλες παραγωγικών δυνατοτήτων. β. Να υπολογιστούν τα αντίστοιχα κόστη ευκαιρίας. γ. Να σχολιαστούν οι μορφές των Κ.Π.Δ. σε σχέση με τα κόστη ευκαιρίας και την χρησιμότητα των παραγωγικών συντελεστών. Απάντηση: Κ.Π.Δ. ΚΟΣΤΟΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ DC KEXseC = KE DX 15-10 = 05, 10-0 10-5 = 05, 20-10 5-0 = 05, 30-20 CseX = DX DC 10-0 = 2 15-10 20-10 = 2 10-5 30-20 = 2 5-0 θεία γραμμή. Το Κ.Ε. είναι σταθερό. Οι παραγωγικοί συντελε- τάλληλοι για την παραγωγή και των 2 αγαθών. Κεφάλαιο 1: Βασικές Οικονομικές Έννοιες 21
Κ.Π.Δ. ΚΟΣΤΟΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ DF KEXseF = KE DX 35-30 = 05, 10-0 30-20 = 1 20-10 FseX = DX DF 10-0 = 2 35-30 20-10 = 1 30-20 20-0 30-20 = 2 = 05, 30-20 20-0 μενο. Οι παραγωγικοί συντελεστές όσο γή του αγαθού Χ (ή νται ολοένα και λιγότερο κατάλληλοι για την παραγωγή του. DV KEXseV = KE DX VseX = DX DV 60-30 10-0 1 = 3 = = 033, 10-0 60-30 3 30-10 20-10 = 2 = 05, 20-10 30-10 10-0 = 1 30-20 30-20 = 1 10-0 τή. Το Κ.Ε. είναι φθίνον. Οι παραγωγικοί συντελεστές όσο αυ- του αγαθού Χ (ή του ολοένα και περισσότερο κατάλληλοι για την παραγωγή του. 5 Σε μια οικονομία παράγονται μόνο δύο αγαθά τα Κ και Λ. Χρησιμοποιούνται πλήρως και αποδοτικά 3 εργάτες και η τεχνολογία παραγωγής είναι δεδομένη. Ένας εργάτης μπορεί να παράγει 5Κ ή 15Λ. Να κατασκευαστεί η καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων της υπόψη οικονομίας και να σχολιαστεί η μορφή της με βάση το κόστος ευκαιρίας των δύο αγαθών. Απάντηση: Με βάση την αναλογία 1 εργάτης παράγει 5Κ και 1 εργάτης παράγει 15Λ. Εργάτες Κ Εργάτες Λ Κ Λ 0 3 0 45 1 2 5 30 2 1 10 15 3 0 15 0 22 Αρχές Οικονομικής Θεωρίας Κ. Γρηγοριάδου
KE KseL = DL DK KE LseK DK 1 = = DL KE 45-30 1 = 3 = 033, 5-0 3 30-15 1 = 3 = 033, 10-5 3 15-0 1 = 3 = 033, 15-10 3 KseL - αγαθών. Σημείωση: Λ σε Κ χρησιμοποιήθηκε ο τύπος KE LseK 1 = KE KseL ο οποίος ισχύει σε κάθε περίπτωση καθώς το ένα ΚΕ είναι το αντίστροφο του KE DL _ KseL= ^ 1 h DK b ` ^1h DL = KEKseL$ DK DK KELseK= 2 DL ^ h b a KE LseK DK 1 = + KE KE $ DK LseK=. KE KseL KseL Κεφάλαιο 1: Βασικές Οικονομικές Έννοιες 23
6 Με βάση τα δεδομένα του διπλανού πίνακα: Ζητούνται: α. Να κατασκευαστεί η καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων. β. Όταν στην οικονομία 2 εργάτες παράγουν το αγαθό Χ πόσα 4 4 100 80 Ψ πρέπει να θυσιαστούν για να παραχθούν 18 επιπλέον Χ; γ. Όταν η οικονομία χρησιμοποιεί 2 εργάτες για την παραγωγή του Ψ πόσες μονάδες το Χ πρέπει να θυσιαστούν για να παραχθούν 30 επιπλέον Ψ; Απάντηση: Εργάτες X Εργάτες Ψ Χ Ψ 1 1 10 20 2 2 30 40 3 3 60 60 α. Εργάτες Χ Εργάτες Ψ Χ Ψ Α 0 4 0 80 Β 1 3 10 60 Γ 2 2 30 40 Δ 3 1 60 20 Ε 4 0 100 0 β. Εργάτες Χ Εργάτες Ψ Γ 2 2 Χ Ψ ( 30 40 48 3 1ος ΤΡΟΠΟΣ 1ο Βήμα: 2ο Βήμα: KE DC DX XseÓroywC= = 40-20 2 = = 0,66 60-30 3 24 Αρχές Οικονομικής Θεωρίας Κ. Γρηγοριάδου
3ο Βήμα: 2 3 = 40 - C + C = 28 48-30 4ο Βήμα: 2ος ΤΡΟΠΟΣ 2 2 DC KEXseÓroywC = + = + DC = 12 3 3 18 γ. Εργάτες Χ Εργάτες Ψ Χ Γ 2 2 30 40 70 Ψ 3 1ος ΤΡΟΠΟΣ 1ο Βήμα: DC 80-60 2ο Βήμα: KEXseÓroywC= = = 2 DX 10-0 3ο Βήμα Χ Ψ Α 0 80 Αʹ 70 80-70 2 = + X = 5 X - 0 4ο Βήμα: 2ος ΤΡΟΠΟΣ KE CseX= DX DC 10-0 Α-Β = 05, 80-60 Β-Γ 30-10 = 1 60-40 _ Με αφετηρία τον Γ: b b b b ` DX1 1 = + DX 20 20 1 = b b b a - 05, _ b `DX DX2 = + DX 5 10 2 = b a 1 + DX = 25 2 Κεφάλαιο 1: Βασικές Οικονομικές Έννοιες 25
7 Οι παραγωγικές δυνατότητες μιας οικονομίας δίνονται από την εξίσωση: Ψ = 10 2Χ όπου Χ και Ψ τα αγαθά που παράγει η υπόψη οικονομία. Ζητούνται: α. Να κατασκευαστεί η Κ.Π.Δ. της υπόψη οικονομίας. β. Να σχολιαστεί ο συνδυασμός Κ(Χ = 3, Ψ = 5). γ. Μια αύξηση των παραγωγικών συντελεστών έχει σαν αποτέλεσμα την παράλληλη μετατόπιση της Κ.Π.Δ. και η μέγιστη ποσότητα του Ψ για Χ = 0 να αυξηθεί κατά 20%. Με βάση τα παραπάνω ζητούνται: i) η νέα εξίσωση παραγωγής ii) η νέα Κ.Π.Δ. iii) να σχολιαστεί εκ νέου ο συνδυασμός Κ(Χ = 3, Ψ = 5) Απάντηση: α. νων καθώς μας δίνει τις μέγιστες δυνατές παραγωγικές δυνατότητες. Μπορούμε να πάρουμε τιμές από το πεδίο ορισμού των 2 αγαθών για να κα- Συνδυασμοί Παραγωγής Χ Ψ Α 0 10 1 8 Γ 2 6 3 4 Ε 4 2 Ζ 5 0 β. - 26 Αρχές Οικονομικής Θεωρίας Κ. Γρηγοριάδου
γ. i) - ii) X' Ψ' Αʹ 0 12 Βʹ 1 10 Γʹ 2 8 Δʹ 3 6 Εʹ 4 4 Ζʹ 5 2 Ηʹ 6 0 iii) 8 Να συμπληρωθούν τα κενά του παρακάτω πίνακα αν γνωρίζετε ότι τα κόστη ευκαιρίας είναι: Συνδυασμοί Κόστος ευκαιρίας 5 κιβώτια 0,5 κιλά 1 κιλό 0,5 κιβώτια Συνδυασμοί Παραγωγής Χ σε κιβώτια Ψ σε κιλά Α 0 30 194 Γ 154 84 Ε 0 Κεφάλαιο 1: Βασικές Οικονομικές Έννοιες 27
Απάντηση: DX 30 0 5 200 DC + - = C - 194 + C = DC 194-154 + 0,5 = + X = 110 DX X - 30 DC 154-84 + 1 = + X = 180 DX X - 110 DX X - 180 + 05, = + X = 222 DC 84-0 Σημείωση: Το κόστος ευκαιρίας ενός αγαθού μετριέται πάντα σε μονάδες του άλλου αγαθού. Έτσι για παράδειγμα τα 5 κιβώτια σημαίνουν ότι για να παρά- Ψ σε όρους Χ. Αντίστοιχα όταν έχουμε 0,5 κιλά σημαίνει ότι για να παράγω 1 κιβώτιο θυσι- Χ σε όρους Ψ. 9 Τα παρακάτω δεδομένα αφορούν μια υποθετική οικονομία και δύο μέγιστους συνδυασμούς της. Συνδυασμοί Χ Ψ Α 0 100 40 80 Γνωρίζοντας ότι η οικονομία απασχολεί 50 εργάτες να υπολογίσετε ποιο το ποσοστό ανεργίας όταν η οικονομία παράγει τον συνδυασμό Κ(Χ = 8, Ψ = 90) Απάντηση: Πρώτα θα υπολογίσουμε πόσο παράγει κάθε εργάτης σε Χ και Ψ. Όταν η οικονομία μας παράγει τον συνδυασμό Α όλοι οι εργάτες παράγουν Ψ 100 50 = 2 άρα 1 εργάτης παράγει 2Ψ. 80 = 40 εργάτες 2 παράγουν το αγαθό Ψ και οι υπόλοιποι 10 παράγουν 40 Χ δηλαδή 28 Αρχές Οικονομικής Θεωρίας Κ. Γρηγοριάδου
0 4 = 4 10 KX ^ = 8,C= 90 h : 8 4 90 2 = 2 εργάτες παράγουν Χ = 45 εργάτες παράγουν Ψ. 3 $ 100 = 6 το ποσοστό ανεργίας. 50 Κεφάλαιο 1: Βασικές Οικονομικές Έννοιες 29
Δ Κριτήρια Αξιολόγησης Ι. Να σημειώσετε με ένα το Σωστό ή το Λάθος στις παρακάτω προτάσεις. 1. Ένα από τα αντικείμενα της Οικονομικής Επιστήμης είναι η οικο- 2. κών αναγκών. 3. Η χρησιμοποίηση του ηλεκτρικού ρεύματος είναι αποτέλεσμα του πολλαπλασιασμού των αναγκών. 4. Το εμφιαλωμένο νερό είναι οικονομικό αγαθό. 5. Η θερμότητα το χειμώνα είναι οικονομικό άυλο αγαθό. 6. Χαρακηριστικό των παραγωγικών συντελεστών είναι ότι μακροχόνια θεωρούνται δεδομένοι. 7. Η σχετική έλλειψη ή στενότητα των αγαθών αποτελεί την ουσία του οικονομικού προβλήματος. 8. η μεταβαλόμενη τεχνολογία. 9. Πάνω στην καμπύλη των παραγωγικών δυνατοτήτων δεν υπάρχει ανεργία. 10. 11. Το κόστος ευκαιρίας είναι συνήθως σταθερό. 12. ένα αγαθό για να παραχθεί μια μονάδα από ένα άλλο. 13. Χρήμα είναι οτιδήποτε η κοινωνία αποδέχεται ως γενικό μέσο ανταλλαγής. 14. 15. Οι ροές του οικονομικού κυκλώματος δεν έχουν πάντα το ίδιο μέγεθος. 16. Οι ροές ενός οικονομικού κυκλώματος είναι συνεχείς. 17. Το χρήμα είναι συντελεστής παραγωγής. 18. Το οικονομικό πρόβλημα κάθε κοινωνίας προέρχεται από την έλλειψη χρήματος. Σ Λ 30 Αρχές Οικονομικής Θεωρίας Κ. Γρηγοριάδου
19. 20. αγαθά. 21. θρώπινο κεφάλαιο. 22. - 23. Το φόρεμα είναι καταναλωτό αγαθό. 24. Το χρηματικό κόστος είναι το πράγματικό κόστος εκφρασμένο σε χρήμα. 25. Η κυκλοφορία των υπηρεσιών μέσα στο οικονομικό κύκλωμα συνοδεύεται από μια αντίθετη σε κατεύθυνση κυκλοφορία χρήματος. 26. Η ρουτίνα της δουλειάς είναι το βασικό μειονέκτημα του καταμερισμού των έργων. 27. Το οικονομικό πρόβλημα απασχολεί κάθε κοινωνία. Σ Λ IΙ. Στις παρακάτω προτάσεις να κυκλώσετε τη σωστή απάντηση. 1. α. διανομής γ. μεθόδου παραγωγής β. δ. όλα τα παραπάνω 2. Η διαφοροποίηση των αγαθών αναφέρεται στον όρο: α. προσωρινός κορεσμός γ. πολλαπλασιασμός β. δ. σε κανέναν από τους παραπάνω 3. Η σοκολάτα είναι αγαθό: α. υλικό, διαρκές, καταναλωτικό γ. υλικό, καταναλωτό, καταναλωτικό β. υλικό, διαρκές, κεφαλαιουχικό δ. άυλο, καταναλωτό, καταναλωτικό 4. Η συναυλία των James στην Θεσσαλονίκη είναι αγαθό: α. άυλο, καταναλωτό, καταναλωτικό β. άυλο, διαρκές, καταναλωτικό γ. υλικό, καταναλωτό, καταναλωτικό δ. ελεύθερο αγαθό 5. α. το πριόνι ενός επιπλοποιού Κεφάλαιο 1: Βασικές Οικονομικές Έννοιες 31
β. ο υπολογιστής σ ένα λογιστικό γραφείο γ. το νυστέρι ενός χειρούργου δ. όλα τα παραπάνω 6. αριστερά αν: α. β. γ. βελτιωθεί η τεχνολογία δ. 7. α. είναι ολοένα και περισσότερο κατάλληλοι β. είναι ολοένα και λιγότερο κατάλληλοι γ. δ. μπορεί να σημαίνει οτιδήποτε από τα παραπάνω 8. Όταν το ΚΕ Χ σε Ψ α. β. γ. δ. 9. Εφικτός λέγεται ένας συνδυασμός που βρίσκεται: α. β. γ. δ. 10. α. οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά β. μόνο ο ιδιωτικός τομέας γ. οι επιχειρήσεις, τα νοικοκυριά, το κράτος δ. οι επιχειρήσεις και το κράτος 11. Όταν το κόστος ευκαιρίας είναι σταθερό και ίσο με τη μονάδα σε απόλυτη τι- α. κοίλη β. κυρτή γ. ευθεία δ. 12. Το μειονέκτημα του καταμερισμού των έργων είναι: α. η έλλειψη ευθύνης γ. η μείωση της αποδοτικότητας β. η μεγάλη κούραση δ. η μονοτονία της δουλειάς 32 Αρχές Οικονομικής Θεωρίας Κ. Γρηγοριάδου
E Διαγωνίσματα κλιμακούμενης δυσκολίας 1ο Διαγώνισμα ΟΜΑΔΑ Α Για κάθε μια από τις παρακάτω προτάσεις Α.1 και Α.5, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της πρότασης και δίπλα του την ένδειξη Σ, να η πρόταση είναι Σωστή, ή Λ, αν η πρόταση είναι Λανθασμένη. Α.1. Η καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων έχει πάντα θετική κλίση. Μονάδες 3 Α.2. Το κύριο χαρακτηριστικό των οικονομικών αγαθών είναι ότι βρίσκονται σε στενότητα σε σχέση με τις ανάγκες που ικανοποιούν. Μονάδες 3 Α.3. Το φόρεμα είναι καταναλωτό αγαθό. Μονάδες 3 Α.4.νομικών αναγκών. Μονάδες 3 Α.5. Μονάδες 3 Για τις παρακάτω προτάσεις Α.6 και Α.7, να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό της πρότασης και δίπλα του το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή συμπλήρωσή της. Α.6. Το κόστος ευκαιρίας του Χ σε όρους του Ψ είναι ίσο με 5 κιλά. Αν το αγαθό Χ μετριέται σε κομμάτια και το Ψ σε κιλά η παραπάνω πρόταση σημαίνει ότι: α. β. γ. δ. Κανένα από τα παραπάνω. Μονάδες 5 Α.7. Το κύριο χαρακτηριστικό των οικονομικών αγαθών είναι ότι: α. Μακροχρόνια είναι σταθερά. β. ρεσμού. γ. δ. ικανοποιούν Μονάδες 5 Κεφάλαιο 1: Βασικές Οικονομικές Έννοιες 33
ΟΜΑΔΑ Β Β.1. κονομικών αναγκών. Μονάδες 13 Β.2.- Μονάδες 12 ΟΜΑΔΑ Γ Να μεταφέρετε στο τετράδιό σας τον παρακάτω πίνακα παραγωγικών δυνατοτήτων. Συνδυασμοί Ποσοτήτων Χ Ψ Α 0 25 225 Γ 125 75 0 Κόστος Ευκαιρίας Χ σε όρους Ψ Κόστος Ευκαιρίας Ψ σε όρους Χ 2 0,25 5 Γ.1. χουν ερωτηματικά. Μονάδες 10 Γ.2. α) Μονάδες 2 β) Μονάδες 2 γ) ντελεστές της οικονομίας. Μονάδες 4 Γ.3. Μονάδες 7 34 Αρχές Οικονομικής Θεωρίας Κ. Γρηγοριάδου
ΟΜΑΔΑ Δ Με βάση τα δεδομένα του παρακάτω πίνακα: Συνδυασμοί Παραγωγής Αυτοκίνητα (σε τεμάχια) Βαμβάκι (σε τόνους) Α Χ 0 30 Ψ Γ Ζ 80 4 Φ Ε 0 300 ας είναι: Μονάδες 25 Κεφάλαιο 1: Βασικές Οικονομικές Έννοιες 35
2ο Διαγώνισμα ΟΜΑΔΑ Α Στις παρακάτω προτάσεις από Α.1 έως Α.5 να σημειώσετε με Σ, το Σωστό και με Λ το Λάθος. Α.1. Το στοιχείο που κάνει διαφορετική την οικονομία του Κρούσου από τις άλλες είναι ότι οι αποφάσεις λαμβάνονται από το ίδιο άτομο. Μονάδες 3 Α.2. Οικονομικές ανάγκες είναι αυτές που για την ικανοποίηση τους χρησιμοποιούνται ελεύθερα και οικονομικά αγαθά. Μονάδες 3 Α.3. Ο χώρος που γίνονται αγοραπωλησίες λέγεται αγορά. Μονάδες 3 Α.4. Το πιεστήριο του τυπογραφείου είναι υλικό, καταλωτό και κεφαλαιουχικό αγαθό. Μονάδες 3 Α.5. Η κυκλοφορία των υπηρεσιών μέσα στο οικονομικό σύστημα συνοδεύεται από μια αντίθετη σε κατεύθυνση κυκλοφορία χρήματος. Μονάδες 3 Στις παρακάτω προτάσεις Α.6 και Α.7 να κυκλώσετε την σωστή απάντηση. Α.6. Ο υπολογιστής ενός λογιστικού γραφείου είναι: α. καταναλωτικό αγαθό γ. καταναλωτό αγαθό β. κεφαλαιουχικό αγαθό δ. όλα τα παραπάνω Μονάδες 5 Α.7.- α. του κλάδου των χρηματιστηρίων β. του κλάδου των ναυτιλιακών επιχειρήσεων γ. δ. του κλάδου των ασφαλίσεων Μονάδες 5 ΟΜΑΔΑ Β Β.1. Μονάδες 10 Β.2. του αντικειμένου της οικονομικής επιστήμης Μονάδες 15 36 Αρχές Οικονομικής Θεωρίας Κ. Γρηγοριάδου
ΟΜΑΔΑ Γ Γ.1. Αν το ΚΕ είναι ίσο με 0,8: α. Συνδυασμοί Παραγωγής Φ Ω Α 120 400 40 Κόστος Ευκαιρίας Φ σε Ω Μονάδες 6 β. από 60 σε 100 μονάδες. Μονάδες 6 Γ2. Με βάση τα δεδομένα του διπλανού δι- θεια του κόστους ευκαιρίας (υπολογι- είναι ανέφικτος. Μονάδες 6 Τέλος, αν μια βελτίωση της τεχνολογίας έχει ως αποτέλεσμα την παράλληλη μετατόπιση της καμπύλης των παραγωγικών δυνατοτήτων και οι παρα- με βάση τα νέα δεδομένα τον συνδυασμό Κ. Μονάδες 7 Κεφάλαιο 1: Βασικές Οικονομικές Έννοιες 37
ΟΜΑΔΑ Δ Δ.1. Συνδυασμοί ΚΕ Χ σε όρους Ψ ΚΕ Ψ σε όρους Χ 0,5 0,8 1,2 Μονάδες 9 Δ.2.τότητες της οικονομίας φαίνονται στον παρακάτω πίνακα: Συνδυασμοί Χ Ψ Α 1300 0 1200 100 Γ 900 300 800 350 Ε 400 400 Ζ 0 420 α. Πόσες μονάδες του Χ θυσιάστηκαν για να παραχθεί μία μονάδα από το Μονάδες 4 β. Ποια είναι η μέγιστη ποσότητα από το Χ που μπορεί να παράγει η οικο- Μονάδες 4 γ. Πόσες μονάδες του Χ θυσιάστηκαν για να παραχθούν οι 330 πρώτες μο- Μονάδες 4 δ. Πόσες μονάδες του Χ θυσιάστηκαν για να παραχθούν οι 280 τελευταί- Μονάδες 4 38 Αρχές Οικονομικής Θεωρίας Κ. Γρηγοριάδου
3ο Διαγώνισμα ΟΜΑΔΑ Α Στις παρακάτω προτάσεις από Α.1 έως Α.5 να σημειώσετε με Σ, το Σωστό και με Λ το Λάθος. Α.1.ρη απασχόληση των παραγωγικών συντελεστών. Μονάδες 3 Α.2.τεύθυνση ροή υπηρεσίας. Μονάδες 3 Α.3. των οικονομικών αναγκών. Μονάδες 3 Α.4. Μονάδες 3 Α.5. Εν δυνάμει συντελεστής παραγωγής είναι ένα ακαλλιέργητο χωράφι που βρίσκεται σε αγρανάπαυση. Μονάδες 3 Στις παρακάτω προτάσεις Α.6 και Α.7 να κυκλώσετε την σωστή απάντηση. Α.6. Η αβεβαιότητα για το αποτέλεσμα των οικονομικών ενεργειών ενός ανθρώπου τον οδηγεί σε: α. απόγνωση. β. λήψη αποφάσεων με βάση την βεβαιότητα για το θετικό αποτέλεσμα. γ. λήψη αποφάσεων με βάση την προσδοκία για το θετικό αποτέλεσμα. δ. μη λήψη αποφάσεων. Μονάδες 5 Α.7. Οι παραγωγικές δυνατότητες μιας οικονομίας που παράγει τα αγαθά Χ και όρους Ψ είναι ίσο με: α. 12,5 β. 25 γ. 0,5 δ. 2 Μονάδες 5 Κεφάλαιο 1: Βασικές Οικονομικές Έννοιες 39
ΟΜΑΔΑ Β Οικονομικό Κύκλωμα: Β.1. Ορισμός Μονάδες 5 Β.2. Μονάδες 5 Β.3. Περιγραφή Μονάδες 10 Β.4. Παρατηρήσεις Μονάδες 5 ΟΜΑΔΑ Γ πίνακα φαίνονται οι παραγωγικές δυνατότητες της υπόψη οικονομίας. Συνδυασμοί Παραγωγής Χ σε τόνους Ψ σε μέτρα Α 0 250 10 100 Γ 20 42 30 15 Ε 40 0 Γ.1. στεί η μορφή της. Γ.2. Γ.3. Γ.4. Γ.5. Γ.6. Μονάδες 25 40 Αρχές Οικονομικής Θεωρίας Κ. Γρηγοριάδου
ΟΜΑΔΑ Δ Δ.1. Φ και Χ. Η τεχνολογία αυτής της οικονομίας είναι δεδομένη και όταν χρησιμοποιούνται 4 εργάτες στην παραγωγή του αγαθού Φ παράγουν 56Φ ενώ όταν χρησιμοποιούνται 7 εργάτες στην παραγωγή του αγαθού Χ παράγουν 98Χ. α. μορφή της με βάση το κόστος ευκαιρίας των δύο αγαθών. Μονάδες 6 β. - Μονάδες 4 Δ.2. Με βάση τα δεδομένα του παρακάτω πίνακα: Συνδυασμοί Φωτιστικά Ποδήλατα Α 80.000 0 40.000 10.000 Γ 20.000 36.000 0 72.000 α. - Μονάδες 5 β. Μονάδες 5 γ. Μονάδες 5 Κεφάλαιο 1: Βασικές Οικονομικές Έννοιες 41
4ο Διαγώνισμα ΟΜΑΔΑ Α Στις παρακάτω προτάσεις από Α.1 έως Α.5 να σημειώσετε με Σ, το Σωστό και με Λ το Λάθος Α.1. Η παραγωγή κάποιων ποσοτήτων ενός αγαθού δεσμεύει παραγωγικούς συντελεστές, που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή ίσων ποσοτήτων κάποιου άλλου αγαθού Μονάδες 3 Α.2. Ένας μέγιστος συνδυασμός σημαίνει πλήρη απασχόληση παραγωγικών συντελεστών Μονάδες 3 Α.3. Το πρόβλημα της διανομής των αγαθών δεν αποτελεί αντικείμενο της οικονομικής επιστήμης Μονάδες 3 Α.4. Το αυτοκίνητο ιδιωτικής χρήσης είναι καταναλωτικό αγαθό Μονάδες 3 Α.5. συμβάλλουν στην αντιμετώπιση του κύριου οικονομικού προβλήματος Μονάδες 3 Στις παρακάτω προτάσεις Α.6 και Α.7 να κυκλώσετε την σωστή απάντηση. Α.6. α. η σωματική προσπάθεια του ανθρώπου β. το ανθρώπινο κεφάλαιο γ. τα ποτάμια δ. τα κτίρια ε. όλα τα παραπάνω Μονάδες 5 Α.7.ραγωγικοί συντελεστές είναι: α. β. γ. να. δ. ακατάλληλοι για την παραγωγή και των δύο αγαθών. Μονάδες 5 42 Αρχές Οικονομικής Θεωρίας Κ. Γρηγοριάδου
ΟΜΑΔΑ Β Β.1. Μονάδες 10 Β.2. Μονάδες 10 Β.3. Με ποιους τρόπους μπορεί να καταπολεμηθεί το κύριο οικονομικο πρόβλη- Μονάδες 5 ΟΜΑΔΑ Γ Με δεδομένο ότι ο παρακάτω πίνακας περιγράφει τις μέγιστες παραγωγικές δυ- μπληρωθούν τα κενά του παρακάτω πίνακα και να σχολιαστεί η μορφή της καμπύλης των παραγωγικών δυνατοτήτων με βάση το κόστος ευκαιρίας των δύο αγαθών. Συνδυασμοί Παραγωγής Χ Ψ Α 128 20 Γ 116 40 Ε 72 Ζ 80 Η 0 88 Μονάδες 25 ΟΜΑΔΑ Δ Η καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων μιας οικονομίας είναι ευθεία γραμμή. Το κόστος ευκαιρίας του αγαθού Χ σε όρους του Ψ είναι ίσο με 5 και η οικονομία ασμούς της υπόψη οικονομίας δίνονται στον παρακάτω πίνακα: Συνδυασμοί Χ Ψ Α 0 500 20 400 Κεφάλαιο 1: Βασικές Οικονομικές Έννοιες 43
Δ.1. Μονάδες 5 Δ.2. Μονάδες 3 Δ.4. Ποιο το ποσοστό ανεργίας όταν παράγεται ο συνδυασμός Μονάδες 5 Δ.3. Πόσοι εργάτες χρησιμοποιούνται στην οικονομία όταν παράγεται ο συνδυασμός και πόσοι από αυτούς παράγουν το αγαθό Χ καθώς και πόσοι από αυτούς Μονάδες 7 Δ.5.νομίας. Μονάδες 5 44 Αρχές Οικονομικής Θεωρίας Κ. Γρηγοριάδου