6. ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΤΩΝ ΣΤΟΧΩΝ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΡΗΤΗΣ

6. ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΤΩΝ ΣΤΟΧΩΝ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΡΗΤΗΣ 6.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στο κεφάλαιο αυτό, σύμφωνα και με τις προδιαγραφές που τίθενται στην Κ.Υ.Α. 50910/2727/2003, γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στη συνεισφορά της Περιφέρειας Κρήτης σε σχέση με το σύνολο της χώρας στην παραγωγή μη επικινδύνων στερεών αποβλήτων και στους στόχους σε Περιφερειακό Επίπεδο για την επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση, ανάκτηση των στερεών αποβλήτων ή οποιαδήποτε άλλη διαδικασία που έχει στόχο την παραγωγή δευτερογενών πρώτων υλών ή προϊόντων, συναρτήσει των στόχων του Εθνικού Σχεδιασμού Διαχείρισης Μη Επικινδύνων Στερεών Αποβλήτων. Επίσης, αναφέρονται δράσεις και μέτρα που μπορούν να ληφθούν για την ευρεία δημοσιοποίηση των στόχων αυτών και τη δημιουργία κινήτρων, στα πλαίσια ολοκληρωμένης διαχείρισης των μη επικινδύνων στερεών αποβλήτων της Περιφέρειας, έτσι ώστε πρωταρχικά να εξασφαλισθεί η προστασία της δημόσιας υγείας και του περιβάλλοντος, και συγχρόνως να προωθηθεί η επίτευξη των στόχων του ΠΕΣΔΑ Κρήτης. Αναφέρονται οι χρονικοί ορίζοντες επίτευξης των στόχων αυτών. Το περιεχόμενο του ΠΕΣΔΑ, που αφορά στη διαχείριση των μη επικίνδυνων στερεών αποβλήτων, εξειδικεύεται στα ακόλουθα ρεύματα: Ι. Αστικά απόβλητα, συμπεριλαμβανομένων και των υλικών συσκευασίας. ΙΙ. Μη επικίνδυνα βιομηχανικά απόβλητα. ΙΙΙ. Άλλες κατηγορίες μη επικινδύνων στερεών αποβλήτων: Ιλύες από εγκαταστάσεις επεξεργασίας αστικών λυμάτων. Μεταχειρισμένα ελαστικά. Οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής τους (ΟΤΚΖ). Αδρανή απόβλητα από κατασκευές, εκσκαφές και κατεδαφίσεις (ΑΕΚΚ). Απόβλητα ειδών ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (ΑΗΗΕ). Γεωργικά υπολείμματα και άχρηστα γεωργικά προϊόντα. Κτηνοτροφικά Απόβλητα Οι βασικές αρχές και κατευθύνσεις πάνω στις οποίες βασίζεται η υλοποίηση των στόχων, όπως υποδεικνύεται από τον Εθνικό Σχεδιασμό Διαχείρισης Μη Επικινδύνων Στερεών Αποβλήτων, αλλά και το ισχύον θεσμικό πλαίσιο της Ε.Ε. περιλαμβάνουν: Την αρχή ο ρυπαίνων πληρώνει, με έμφαση στη διευρυμένη ευθύνη του παραγωγού των αποβλήτων, αλλά και του κατόχου. Απρίλιος 2012 6-1

Την αρχή της εγγύτητας στη διαχείριση των αποβλήτων, σύμφωνα με την οποία τα παραγόμενα απόβλητα θα πρέπει να υπόκεινται σε διαχείριση ή/και διάθεση όσο το δυνατόν εγγύτερα στον τόπο παραγωγής τους με σκοπό την αποφυγή των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τη μεταφορά τους, εφόσον αυτό είναι περιβαλλοντικά αποδεκτό και οικονομικά εφικτό. Την αρχή της πρόληψης και μείωσης παραγωγής αποβλήτων, που αφορά πρωτίστως τη μείωση του περιβαλλοντικού αντίκτυπου των αποβλήτων και των προϊόντων που πρόκειται να καταστούν απόβλητα. Την ιεράρχηση στη διαχείριση των στερεών αποβλήτων, σύμφωνα με την οποία πρώτος στόχος είναι η πρόληψη της παραγωγής αποβλήτων, εν συνεχεία η προετοιμασία για επαναχρησιμοποίηση, η ανακύκλωση υλικών, ακολουθεί η ανάκτηση π.χ. ανάκτηση ενέργειας ή υλικών που πρόκειται να χρησιμοποιηθούν ως καύσιμα ή σε εργασίες επίχωσης, ενώ ως τελευταία λύση θεωρείται η περιβαλλοντικά ασφαλής τελική διάθεση Την αρχή της προφύλαξης και της προληπτικής δράσης. Την αρχή της επανόρθωσης των ζημιών στο περιβάλλον. Στη συνέχεια, δίνονται οι διαχρονικοί στόχοι που τίθενται για κάθε ρεύμα Μη Επικινδύνων Στερεών Αποβλήτων από την παρούσα μελέτη αναθεώρησης του ΠΕΣΔΑ Κρήτης. Απρίλιος 2012 6-2

6.2. ΑΣΤΙΚΑ ΣΤΕΡΕΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ 6.2.1. Πολιτικές και Νομικό Πλαίσιο Διαχείρισης ΑΣΑ Στην ενότητα αυτή παρουσιάζεται το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο που διέπει τη διαχείριση των Αστικών Στερεών Αποβλήτων στη χώρα μας και περιγράφονται οι τελευταίες εξελίξεις.. Στόχος του κεφαλαίου είναι να διερευνηθεί και να τεκμηριωθεί η βασική στρατηγική προσέγγισης που θα ακολουθηθεί για τη διαχείριση των Α.Σ.Α. στην Περιφέρεια Κρήτης, η οποία αποτελεί τη βάση για τη διαμόρφωση των εναλλακτικών σεναρίων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (Δ.Σ.Α.). 6.2.1.1. Ισχύον νομικό πλαίσιο στην Ελλάδα και θεσμοθετημένοι στόχοι Νόμος 4042/2012, ΦΕΚ 24Α/2012 13.02.2012 «Ποινική προστασία του περιβάλλοντος Εναρμόνιση με την Οδηγία 2008/99/ΕΚ Πλαίσιο παραγωγής και διαχείρισης αποβλήτων Εναρμόνιση με την Οδηγία 2008/98/ΕΚ Ρύθμιση θεμάτων Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής.» Με τον εν λόγω νόμο ενσωματώνεται στην εθνική μας νομοθεσία η Οδηγία 98/2008/ΕΚ. Όπως προαναφέρθηκε, θεσπίζει την ιεραρχία δράσεων για το σχεδιασμό της διαχείρισης των απορριμμάτων (πρόληψη, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση, ανάκτηση, διάθεση), προβλέπει τη θέσπιση στόχων πρόληψης της παραγωγής των απορριμμάτων μέχρι το 2014 επιβάλλοντας πλέον ειδικό πρόστιμο ταφής. Πιο συγκεκριμένα, με το άρθρο 43 oι οργανισμοί ή οι επιχειρήσεις που διαθέτουν σε Χώρο Υγειονομικής Ταφής τα απόβλητα που κατατάσσονται στους παρακάτω κωδικούς ΕΚΑ 20 01 08, 20 02 01, 20 02 02, 20 03 01, 20 03 02, 20 03 07 17 01, 17 02, 17 03 02, 17 05 04, 17 05 06, 17 09 04, χωρίς να έχουν προηγηθεί εργασίες επεξεργασίας επιβαρύνονται από 1/1/2014 με 35 ευρώ ανά τόνο, ποσό που θα αυξάνεται ετησίως 5 ευρώ έως του ποσού των 60 ευρώ. Επίσης προβλέπει τη χωριστή συλλογή υλικών όπως τουλάχιστον το χαρτί, μέταλλα, πλαστικό, γυαλί από το 2015 και αναφέρει ότι έως το 2020 η προετοιμασία για την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση των υλικών αποβλήτων, όπως τουλάχιστον το χαρτί, το μέταλλο, το πλαστικό και το γυαλί από τα νοικοκυριά και ενδεχομένως άλλης προέλευσης στο βαθμό που τα απόβλητα αυτά είναι παρόμοια με τα απόβλητα των νοικοκυριών, πρέπει να αυξηθεί κατ ελάχιστον στο 50 % ως προς το συνολικό βάρος. Απρίλιος 2012 6-3

Ειδικά για τα βιοαπόβλητα, με το Άρθρο 41, έως το 2015, αναφέρει ότι το ποσοστό χωριστής συλλογής των βιολογικών αποβλήτων πρέπει να ανέλθει, κατ ελάχιστον στο 5% του συνολικού βάρους των βιολογικών αποβλήτων και έως το 2020, κατ ελάχιστον, στο 10% του συνολικού βάρους των βιολογικών αποβλήτων. Η Οδηγία 2008/98/EK, αντικατέστησε την Οδηγία 2006/12/ΕΚ 1 και κατήργησε τις Οδηγίες για τη διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων και περί διαθέσεως των χρησιμοποιημένων ορυκτελαίων - 91/689/ΕΚ, 75/439/ΕΚ. Η Οδηγία επίσης θεσπίζει την ιεράρχηση δράσεων για το σχεδιασμό της διαχείρισης των απορριμμάτων (πρόληψη, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση, ανάκτηση, διάθεση), προβλέπει τη θέσπιση στόχων πρόληψης της παραγωγής των απορριμμάτων μέχρι το 2014, προβλέπει τη χωριστή συλλογή υλικών, όπως τουλάχιστον το χαρτί, μέταλλα, πλαστικό, γυαλί από το 2015 και θέτει τους εξής στόχους ανακύκλωσης: έως το 2020 η προετοιμασία για την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση των υλικών αποβλήτων, όπως τουλάχιστον το χαρτί, το μέταλλο, το πλαστικό και το γυαλί από τα νοικοκυριά και ενδεχομένως άλλης προέλευσης στο βαθμό που τα απόβλητα αυτά είναι παρόμοια με τα απόβλητα των νοικοκυριών, πρέπει να αυξηθεί κατ ελάχιστον στο 50 % ως προς το συνολικό βάρος. έως το 2020 η προετοιμασία για την επαναχρησιμοποίηση, η ανακύκλωση και η ανάκτηση των αποβλήτων εκσκαφών κατασκευών και κατεδαφίσεων (Α.Ε.Κ.Κ.) πρέπει να αυξηθεί κατά 70 % τουλάχιστον ως προς το βάρος. Επίσης καθορίζει πότε η αποτέφρωση των απορριμμάτων θεωρείται ανάκτηση και όχι διάθεση, σε συμφωνία και με τα έγγραφα αναφοράς των βέλτιστων διαθέσιμων τεχνικών για την αποτέφρωση των αποβλήτων (IPPC Directive). Αναφορικά με τα Βιολογικά απόβλητα 2, η Οδηγία δεν επιβάλει ποσοτικούς στόχους αλλά προτρέπει (άρθρο 22): Τη ξεχωριστή συλλογή τους με στόχο την κομποστοποίηση ή την αναερόβια επεξεργασία τους. Την επεξεργασία του οργανικού κλάσματος με γνώμονα την προστασία του περιβάλλοντος. Τη χρήση περιβαλλοντικά ασφαλών προϊόντων από την επεξεργασία των οργανικών αποβλήτων. 1 από την 12 η Δεκεμβρίου 2010 2 Ορισμός σύμφωνα με την 98/2008: τα βιοαποδομήσιμα απόβλητα κήπων και πάρκων, τα απορρίμματα τροφών και μαγειρείων από σπίτια, εστιατόρια, εγκαταστάσεις ομαδικής εστίασης και χώρους πωλήσεων λιανικής και τα συναφή απόβλητα από εγκαταστάσεις μεταποίησης τροφίμων. Απρίλιος 2012 6-4

Η Οδηγία όπως και ο Νόμος 4042/2012 θέτουν, όπως αναφέρθηκε ήδη, το στόχο της ανακύκλωσης του 50% των οικιακών και ενδεχομένως άλλης προέλευσης απορριμμάτων στο βαθμό που τα απόβλητα αυτά είναι παρόμοια με τα απόβλητα των νοικοκυριών, καθώς και τη χωριστή συλλογή υλικών, τουλάχιστον όσον αφορά στο γυαλί, πλαστικό, χαρτί και μέταλλο. Τη δεδομένη χρονική στιγμή δεν έχουν καθοριστεί οι ακριβείς παράμετροι εφαρμογής και υπολογισμού για την επαλήθευση της συμμόρφωσης με τον παραπάνω στόχο ανακύκλωσης. Είναι σημαντικό όμως να αναφερθεί, ότι οι αλλαγές που αναμένεται να επέλθουν στη Ελλάδα τα επόμενα έτη θα είναι σημαντικές, και ως εκ τούτου η παρούσα μελέτη λαμβάνει, στο βαθμό του εφικτού, όλες τις νέες απαιτήσεις, ορισμούς και προβλέψεις που θέτει η Οδηγία και ο Νόμος 4042/2012, ώστε τα αποτελέσματά της να είναι έγκυρα και αξιόπιστα στο πλαίσιο ενός μακροπρόθεσμου σχεδιασμού. Κ.Υ.Α. 29407/3508/2002, ΦΕΚ 1572 Β/16.12.2002 «Μέτρα και όροι για την υγειονομική ταφή των αποβλήτων» Με την παραπάνω Κοινή Υπουργική Απόφαση ενσωματώθηκε στο εθνικό δίκαιο η κοινοτική Οδηγία 99/31/ΕΚ του Συμβουλίου της 26ης Απριλίου 1999 των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων («περί υγειονομικής ταφής αποβλήτων»), η οποία: δεσμεύει τη χώρα σε άμεση εισαγωγή τεχνολογιών επεξεργασίας αποβλήτων, θέτει αυστηρότερους κανόνες λειτουργίας των Χ.Υ.Τ.Α., εισάγει σημαντικές αλλαγές στην κοστολόγηση των παρεχόμενων υπηρεσιών, απαιτεί σημαντική αναβάθμιση και μετασχηματισμό των φορέων διαχείρισης, απαιτεί αλλαγές στη διαδικασία σχεδιασμού και αδειοδότησης των έργων. Οι απαιτήσεις αυτές, ουσιαστικά οδηγούν στο να κατασκευάζονται όσο το δυνατόν λιγότεροι και πιο ελεγχόμενοι Χ.Υ.Τ.Α., να λειτουργούν με πολύ υψηλά πρότυπα και σταδιακά, όπου είναι δυνατό, να μετατρέπονται σε Χ.Υ.Τ.Υ. Οι πλέον ουσιαστικές υποχρεώσεις που προκύπτουν για την Ελλάδα περιλαμβάνουν: 1. Την υλοποίηση προγραμμάτων επεξεργασίας αποβλήτων, με την έννοια που αποδίδεται στον όρο από την αντίστοιχη ΚΥΑ (Η.Π. 29407/3508), σε όλα τα απόβλητα πριν αυτά οδηγηθούν προς υγειονομική ταφή. Ειδικότερα στο άρθρο 7 αναφέρεται ότι σε χώρους ταφής οδηγούνται προς διάθεση μόνο τα απόβλητα που έχουν υποστεί επεξεργασία. Η υποχρέωση αυτή ισχύει για όλους τους νέους χώρους ταφής, ενώ για τους υφιστάμενους δίνει περιθώριο δύο ετών. Σημειώνεται ότι ως υφιστάμενοι θεωρούνται αυτοί που λειτουργούσαν πριν την έκδοση της Κ.Υ.Α. ή αυτοί για τους οποίους έχει εκδοθεί άδεια λειτουργίας. Με βάση τον ορισμό που δίνεται στην «επεξεργασία» των αστικών στερεών αποβλήτων, αυτή μπορεί να περιλαμβάνει: Απρίλιος 2012 6-5

Τη διαλογή υλικών στην πηγή (συσκευασιών, οργανικών, πράσινων, επικίνδυνων οικιακών κλπ) καθώς μεταβάλλει τα χαρακτηριστικά των αποβλήτων, περιορίζει τον όγκο ή και τις επικίνδυνες ιδιότητες αυτών και βελτιώνει την ανάκτηση χρήσιμων υλικών. Τη μηχανική διαλογή (ακριβώς για τους ίδιους λόγους). Τη μεταφόρτωση και τη δεματοποίηση (μεταβάλλει τα χαρακτηριστικά, περιορίζει τον όγκο και διευκολύνει τη διακίνηση). Τις τεχνολογίες θερμικής, φυσικής, χημικής και βιολογικής επεξεργασίας και τους συνδυασμούς τους. 2. Τη δέσμευση για μία μέγιστη ποσότητα Β.Α.Α. που επιτρέπεται να οδηγείται σε χώρους ταφής. Οι στόχοι που θέτει η Κ.Υ.Α. Η.Π. 29407/3508 είναι: Μέχρι την 16 Ιουλίου του 2010, τα βιοαποδομήσιμα αστικά απόβλητα που προορίζονται για χώρους ταφής πρέπει να μειωθούν στο 75% της συνολικής (κατά βάρος) ποσότητας των βιοαποδομήσιμων αστικών αποβλήτων που είχαν παραχθεί το 1995. Μέχρι την 16 Ιουλίου του 2013, τα βιοαποδομήσιμα αστικά απόβλητα που προορίζονται για χώρους ταφής πρέπει να μειωθούν στο 50% της συνολικής (κατά βάρος) ποσότητας των βιοαποδομήσιμων αστικών αποβλήτων που είχαν παραχθεί το 1995. Μέχρι την 16 Ιουλίου του 2020, τα βιοαποδομήσιμα αστικά απόβλητα που προορίζονται για χώρους ταφής πρέπει να μειωθούν στο 35% της συνολικής (κατά βάρος) ποσότητας των βιοαποδομήσιμων αστικών αποβλήτων που είχαν παραχθεί το 1995. Τα μέτρα για την επίτευξη των προηγούμενων στόχων αναφέρονται κυρίως στην προώθηση της αξιοποίησης των αποβλήτων και ειδικότερα στην ανακύκλωση, λιπασματοποίηση ή παραγωγή βιομεθανίου ή ανάκτηση υλικών/ ενέργειας (άρθρο 4 2). 3. Τις αλλαγές που προβλέπονται όσον αφορά στο σχεδιασμό, στην κατασκευή, στην αδειοδότηση και στη λειτουργία των Χ.Υ.Τ.Α. 4. Τις αλλαγές στην κοστολόγηση των παρεχόμενων υπηρεσιών Σύμφωνα με την ΚΥΑ, η τιμή που θα χρεώνει ο φορέας εκμετάλλευσης Χ.Υ.Τ.Α. για την εναπόθεση των αποβλήτων, πρέπει να περιλαμβάνει εκτός από τα κόστη κατασκευής και λειτουργίας και: Το κόστος της χρηματοοικονομικής ή ισοδύναμης εγγύησης, προκειμένου να εξασφαλίζονται η εκπλήρωση των υποχρεώσεων της άδειας και η τήρηση των διαδικασιών της παύσης λειτουργίας. Το κόστος της μετέπειτα φροντίδας του Χ.Υ.Τ.Α. για μια περίοδο τουλάχιστον 30 ετών. Απρίλιος 2012 6-6

Κ.Υ.Α. 50910/2727/2003, ΦΕΚ 1909 Β/22.12.2003 «Μέτρα και Όροι για τη Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων/ Εθνικός και Περιφερειακός Σχεδιασμός Διαχείρισης» Με την παραπάνω Κοινή Υπουργική Απόφαση ενσωματώθηκε η βασική Κοινοτική Νομοθεσία που αφορά στα στερεά απόβλητα, όπως αυτή εκφραζόταν από την Οδηγία 91/156/ΕΟΚ που τροποποίησε την Οδηγία 75/442/ΕΟΚ 3. Ειδικότερα, τίθενται οι στόχοι και οι αρχές που πρέπει να ισχύουν σε επίπεδο χώρας και δίνονται οι γενικές κατευθύνσεις της πολιτικής διαχείρισης των στερεών αποβλήτων. Πιο συγκεκριμένα, εξειδικεύεται η εθνική στρατηγική για τα στερεά απόβλητα η οποία στοχεύει στη λήψη των αναγκαίων μέτρων για τη ορθολογική και ολοκληρωμένη διαχείριση αυτών και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Η διαχείριση των στερεών αποβλήτων διέπεται από τις ακόλουθες αρχές: α) Την αρχή της πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων. β) Την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», με έμφαση στην ευθύνη του παραγωγού των αποβλήτων. γ) Την αρχή της εγγύτητας σύμφωνα με την οποία επιδιώκεται τα απόβλητα, κατά το δυνατόν, να οδηγούνται σε μία από τις πλησιέστερες κατάλληλες εγκαταστάσεις επεξεργασίας ή/και διάθεσης, με κύριο κριτήριο το περιβαλλοντικά αποδεκτό και οικονομικά εφικτό της διαχείρισης. Εξάλλου, στον Εθνικό Σχεδιασμό Διαχείρισης (Μη Επικινδύνων) Στερεών Αποβλήτων (Ε.Σ.Δ.Α.), ο οποίος καταρτίζεται στο πλαίσιο της προαναφερθείσας Κ.Υ.Α., ιεραρχούνται τα παραπάνω ως ακολούθως: 1. Πρόληψη ή μείωση της παραγωγής αποβλήτων (ποσοτική μείωση) καθώς και μείωση της περιεκτικότητας αυτών σε επικίνδυνες ουσίες (ποιοτική βελτίωση). 2. Αξιοποίηση των υλικών που προέρχονται από τα απόβλητα με τη μεγιστοποίηση της ανακύκλωσης και την ανάκτηση προϊόντων και ενέργειας. 3. Τελική διάθεση των αποβλήτων, που δεν υπόκεινται σε διεργασίες αξιοποίησης και των υπολειμμάτων της επεξεργασίας των αποβλήτων, κατά τρόπο περιβαλλοντικά αποδεκτό, στοχεύοντας στην αειφορία. Επίσης, επαναλαμβάνονται οι εθνικοί στόχοι για τη μέγιστη ποσότητα Β.Α.Α. που επιτρέπεται να οδηγείται σε χώρους ταφής, όπως αυτοί αναφέρονται και στην ΚΥΑ 29407/3508/2002. 3 Κωδικοποιήθηκε με την 2006/12/ΕΚ «περί στερεών αποβλήτων». Επισημαίνεται ότι η Οδηγία 2006/12/ΕΚ έχει ισχύ έως την 12η Δεκεμβρίου του 2010 και στη συνέχεια αντικαθίσταται από την Οδηγία 2008/98/ΕΚ. Απρίλιος 2012 6-7

Νόμος 2939/2001, ΦΕΚ 179 Α/06.08.2001 «Συσκευασίες και εναλλακτική διαχείριση των συσκευασιών και άλλων προϊόντων Ίδρυση Εθνικού Οργανισμού Εναλλακτικής Διαχείρισης Συσκευασιών και άλλων προϊόντων (Ε.Ο.Ε.Δ.Σ.Α.Π.) και άλλες διατάξεις», όπως τροποποιήθηκε με την Κ.Υ.Α. 9268/469/2007 και το Ν. 3854/2010. Ο Νόμος αυτός διαμορφώνει το θεσμικό πλαίσιο για την εναλλακτική διαχείριση συσκευασιών και άλλων προϊόντων. Με το Νόμο αυτόν ενσωματώνεται η Οδηγία 94/62/ΕΚ 4 στο Εθνικό Δίκαιο και καθορίζεται το πλαίσιο για την υλοποίηση προγραμμάτων ανακύκλωσης/ επαναχρησιμοποίησης/ αξιοποίησης συσκευασιών και άλλων προϊόντων (μπαταρίες, ηλεκτρονικά, ΟΤΚΖ, κ.α.), θέτοντας συγκεκριμένους ποσοτικούς στόχους και χρονικά όρια πραγματοποίησής τους. Ειδικά, τα σχετικά Προεδρικά Διατάγματα εφαρμογής του Ν. 2939/2001 καθορίζουν τους επιμέρους όρους και στόχους για τη διαχείριση των ξεχωριστών ρευμάτων των επονομαζόμενων «άλλων προϊόντων». Αναφορικά με τα υλικά συσκευασίας τα οποία συλλέγονται ξεχωριστά μέσω του προγράμματος διαλογής που οργανώνει και υλοποιεί ο αρμόδιος φορέας, έχουν τεθεί οι παρακάτω ποσοτικοί στόχοι (Κ.Υ.Α. 9268/469/2007): α) έως τις 31 Δεκεμβρίου 2005 το αργότερο, πρέπει να αξιοποιείται ή να αποτεφρώνεται σε εγκαταστάσεις αποτέφρωσης αποβλήτων με ανάκτηση ενέργειας τουλάχιστον το 50 % κατά βάρος των αποβλήτων συσκευασίας, ενώ θα πρέπει η ανακύκλωση συσκευασιών να είναι μεταξύ 25% τουλάχιστον και 45% το πολύ, κατά βάρος του συνόλου των αποβλήτων συσκευασίας, με ελάχιστο ποσοστό 15% κατά βάρος, για κάθε υλικό συσκευασίας. β) έως τις 31 Δεκεμβρίου 2011 το αργότερο, η αξιοποίηση ή αποτέφρωση σε εγκαταστάσεις αποτέφρωσης αποβλήτων με ανάκτηση ενέργειας θα πρέπει να είναι 60% τουλάχιστον κατά βάρος των αποβλήτων συσκευασίας, ενώ η ανακύκλωση συσκευασιών θα πρέπει να είναι μεταξύ 55% τουλάχιστον και 80% το πολύ, κατά βάρος του συνόλου των αποβλήτων συσκευασίας, με επίτευξη των ακόλουθων ελάχιστων στόχων ανακύκλωσης: i) 60 %, κατά βάρος, για το γυαλί, ii) 60 %, κατά βάρος, για το χαρτί και χαρτόνι, iii) 50 %, κατά βάρος, για τα μέταλλα, 4 Η Οδηγία τροποποιήθηκε από την 2004/12/ΕΚ και η ενσωμάτωση των νέων στόχων στο Εθνικό δίκαιο πραγματοποιήθηκε με την Κ.Υ.Α. 9268/469/2007 «Τροποποίηση των ποσοτικών στόχων για την ανάκτηση και ανακύκλωση των αποβλήτων των συσκευασιών σύμφωνα με το άρθρο 10 (παρ. Α1, τελευταίο εδάφιο) του ν. 2939/01 (179/Α), καθώς και άλλων διατάξεων του νόμου αυτού, σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 2004/12/ΕΚ για τις συσκευασίες» Απρίλιος 2012 6-8

iv) 22,5 %, κατά βάρος, για τα πλαστικά 5, v) 15 %, κατά βάρος, για το ξύλο. Σε αυτό το σημείο πρέπει να αναφερθεί ότι η έννοια «αξιοποίηση», σύμφωνα με την Ελληνική Νομοθεσία (Παράρτημα IV.Β της KYA 50910/2727/2003) συμπεριλαμβάνει εργασίες ανακύκλωσης ή και ανάκτησης υλικών ή ενέργειας από τα απόβλητα. 6.2.2. Στόχοι και Υποχρεώσεις που προκύπτουν από την κείμενη νομοθεσία 6.2.2.1. Ποιοτικοί στόχοι Οι εξειδικευμένοι ποιοτικοί στόχοι για το ΠΕΣΔΑ Κρήτης είναι οι ίδιοι για κάθε Περιφέρεια της χώρας και, συνοπτικά, αναφέρονται: Στη δημιουργία ή στον εκσυγχρονισμό δικτύου συλλογής, μεταφοράς, αξιοποίησης και ασφαλούς τελικής διάθεσης των αποβλήτων. Στην αξιοποίηση των υλικών που περιέχονται στα αστικά απόβλητα στο υψηλότερο δυνατό ποσοστό με έμφαση στην πρόληψη και την μείωση της παραγωγής και της βλαπτικότητας των αποβλήτων. Στη συνεχή προσπάθεια, πρόληψης και μείωσης της παραγωγής αποβλήτων των συσκευασιών και άλλων προϊόντων με την ενθάρρυνση συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης συσκευασιών και άλλων προϊόντων. 6.2.2.2. Ποσοτικοί στόχοι α. Βιοαποδομήσιμα Αστικά Απόβλητα (Β.Α.Α.) Το πρόβλημα που δημιουργείται στο σημείο αυτό, σχετίζεται με την ποσοτικοποίηση των στόχων μείωσης ΒΑΑ σε σχέση με την παραγόμενη ποσότητα ΒΑΑ το 1995 ή την αμέσως προηγούμενη χρονιά για την οποία υπάρχουν διαθέσιμα τυποποιημένα στοιχεία της Eurostat. Αυτά τα στοιχεία βάσης δεν είναι διαθέσιμα για τις περισσότερες χώρες οι οποίες δεν κατέγραφαν την ποσότητα των ΒΑΑ το 1995 ή νωρίτερα. Το πρόβλημα είναι ακόμη μεγαλύτερο για την Ελλάδα, καθώς δεν υπάρχουν αξιόπιστες μετρήσεις της συνολικής ποσότητας των παραγόμενων αστικών στερεών αποβλήτων για εκείνη την περίοδο, ούτε βέβαια της σύστασής τους. Τα στοιχεία που υπάρχουν, τα οποία έχουν χρησιμοποιηθεί και σε όλους τους σχεδιασμούς έργων διαχείρισης στερεών αποβλήτων στη χώρα μας, αναφέρονται σε λίγες, σποραδικές και όχι κατ ανάγκη αντιπροσωπευτικές αναλύσεις της σύστασης των αποβλήτων. Βέβαια, στην επίτευξη των στόχων της εκτροπής των ΒΑΑ από την Υγειονομική 5 λαμβάνοντας αποκλειστικά υπόψη υλικά που ανακυκλώνονται εκ νέου σε πλαστικά Απρίλιος 2012 6-9

Ταφή θα πρέπει να συνυπολογιστεί η πιθανότατη αύξηση της ποσότητας των ΒΑΑ μέσα στο χρονικό ορίζοντα της απόφασης, η οποία θα απαιτήσει ακόμη μεγαλύτερη δυναμικότητα για τα εναλλακτικά συστήματα διαχείρισης. Για την ποσοτικοποίηση, επομένως, των στόχων εκτροπής που αναφέρονται στη μελέτη αυτή και, κατά συνέπεια την εκτίμηση της διαστασιολόγησης των απαιτούμενων μονάδων επεξεργασίας στην Περιφέρεια Κρήτης, αξιοποιήθηκαν διάφορες πηγές, όπως, ο ισχύων ΠΕΣΔΑ Κρήτης (2006), τα στοιχεία από τη μελέτη: «Διαχείριση Βιοαποδομήσιμου Κλάσματος στην Ελλάδα», που εκπονήθηκε για λογαριασμό του ΥΠΕΧΩΔΕ όπου ποσοτικοποιούνται οι στόχοι για τα ΒΑΑ σε επίπεδο χώρας, στοιχεία που αναφέρονται στην ΚΥΑ Η.Π. 50910/2727/2003, οι ποσότητες ΑΣΑ που υπολογίσθηκαν παραπάνω, και η σύσταση των αποβλήτων από έρευνες που εκπονήθηκαν στην Κρήτη 6. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι οι ποσότητες που αναφέρονται στην απόφαση έγκρισης επικαιροποίησης του ΠΕΣΔΑΚ ορθή επανάληψη (2006) και η εξειδίκευσή τους ως προς τα ΒΑΑ, στηρίζεται σε μια εκτιμώμενη ποσότητα ΑΣΑ της τάξεως των 200.000 τόνους για το 1997 για το σύνολο της Περιφέρειας, πολύ μικρότερη της πραγματικά παραγόμενης. Ειδικότερα, βάσει των πιο πρόσφατων στοιχείων από τα ζυγολόγια των ΦοΔΣΑ που λήφθηκαν υπόψη στην παρούσα μελέτη, η ποσότητα των ΑΣΑ για το έτος 2009 υπολογίσθηκε σε περίπου 400.000 τόνους. Δεδομένου ότι αύξηση στην παραγωγή ΑΣΑ ποσοστού 100%, σε περίπου 12 χρόνια, χωρίς ανάλογη αύξηση πληθυσμού, κρίνεται ως μη ρεαλιστική, στην παρούσα μελέτη ακολουθείται μια πιο ρεαλιστική μέθοδος εκτίμησης των ΒΑΑ για το έτος 1995. Πιο αναλυτικά, για την ποσοτικοποίηση των στόχων της Περιφέρειας ακολουθείται η εξής μεθοδολογία: Σε επίπεδο χώρας εκτιμώνται τόσο οι ποσότητες ΑΣΑ όσο και οι ποσότητες ΒΑΑ, λαμβάνοντας υπόψη τις ποσότητες του Ε.Σ.Δ.Α. για το έτος 2001. Έπειτα, λαμβάνοντας ως μέση ετήσια αύξηση από το 1995 έως το 2001 ποσοστό ίσο με περίπου 2% 7, εκτιμώνται οι παραγόμενες ποσότητες ΑΣΑ και ΒΑΑ το 1995. Σημειώνεται ότι για την εύρεση των ΒΑΑ υιοθετείται ποσοστό βιοαποδομήσιμου κλάσματος (ζυμώσιμων, χαρτιού και ξύλου) ίσο με 71%, σύμφωνα με τον Ε.Σ.Δ.Α. (Κ.Υ.Α. 50910/2727/2003). 6 «Τελική Έκθεση Αποτελεσμάτων: Ποιοτική και Ποσοτική Ανάλυση Απορριμμάτων Περιφέρειας Κρήτης», του Πολυτεχνείου Κρήτης (2004) και «Ποιοτική Ανάλυση Απορριμμάτων Ν. Χανίων» Πολυτεχνείο Κρήτης (2005) 7 Λαμβάνεται ποσοστό μεγαλύτερο από το 1,5%, τιμή που χρησιμοποιείται σε ΠΕΣΔΑ άλλων Περιφερειών, λόγω της μεγαλύτερης πληθυσμιακής αύξησης που παρουσίασε η περιφέρεια Κρήτης σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα, τη δεκαετία 1991-2001. Απρίλιος 2012 6-10

Έπειτα υπολογίζεται η ποσότητα των ΑΣΑ και ΒΑΑ σε επίπεδο Περιφέρειας με βάση τις ποσότητες των ΑΣΑ, με έτη αναφοράς το 2008-2009 8 όπου οι συνολικές ποσότητες εκτιμώνται βάσει ζυγολογίων στους 389.928 τν σε επίπεδο Περιφέρειας. Όπως και προηγουμένως, λαμβάνοντας ως ετήσια αύξηση από το 1995 έως το 2008 ποσοστό ίσο με 2%, εκτιμώνται οι αντίστοιχες παραγόμενες ποσότητες το 1995. Σημειώνεται ότι το έτος 1995 υιοθετείται ποσοστό βιοαποδομήσιμου κλάσματος επίσης 71%. Με βάση τις προκύπτουσες ποσότητες το 1995, εκτιμάται η συμμετοχή της Περιφέρειας στους στόχους εκτροπής. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στον πίνακα που ακολουθεί. 8 Ως έτος αναφοράς χρησιμοποιείται το 2008-2009 διότι μέχρι τότε οι ρυθμοί αύξησης της παραγωγής ΑΣΑ δεν διέφεραν από αυτούς των προηγούμενων ετών, τουλάχιστον σε σχέση με την μείωση που παρατηρήθηκε τα επόμενα έτη (2010 και 2011) Απρίλιος 2012 6-11

Πίνακας 6-1: Στόχοι σε επίπεδο Περιφέρειας για τη διαχείριση των Β.Α.Α. Παραγόμενα Α.Σ.Α. Παραγόμενα Β.Α.Α. Παραγόμενα Α.Σ.Α. Παραγόμενα Β.Α.Α. Έτη Χώρας Χώρας Περιφέρειας Κρήτης Περιφέρειας Κρήτης (τόνοι) (τόνοι) (τόνοι) (τόνοι) 1995 4.169.398 2.960.273 301.427 214.013 1996 4.231.939 3.004.677 307.456 218.294 1997 4.295.418 3.049.747 313.605 222.660 1998 4.359.849 3.095.493 319.877 227.113 1999 4.425.247 3.141.925 326.275 231.655 2000 4.491.626 3.189.054 332.800 236.288 2001 4.559.000 3.236.890 339.456 241.014 Απρίλιος 2012 6-12

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η συμμετοχή της Περιφέρειας Κρήτης στους στόχους είναι: 214.013 Συμμετοχή Περιφέρειας = = 7,2% χ 2.960.273 Βάσει όλων των παραπάνω, καθώς και των εκτιμήσεων που έχουν πραγματοποιηθεί στο κεφάλαιο 4, υπολογίζεται για κάθε έτος-στόχο η εκτροπή που θα πρέπει να επιτυγχάνεται στην Περιφέρεια Κρήτης. Σημειώνεται ότι το ποσοστό των Β.Α.Α. στα ΑΣΑ θεωρείται διαχρονικά σταθερό και ίσο με 60,40%. Απρίλιος 2012 6-13

Έτη Παραγόμενα Α.Σ.Α. Περιφέρειας Κρήτης (τόνοι) Πίνακας 6-2: Στόχοι σε επίπεδο Περιφέρειας για τη διαχείριση των Β.Α.Α. Παραγόμενα Β.Α.Α. Περιφέρειας Κρήτης (τόνοι) Β.Α.Α. που μπορούν να οδηγούνται προς ταφή στην Περιφέρεια Κρήτης (τόνοι) Β.Α.Α. προς εκτροπή στην Περιφέρεια Κρήτης (τόνοι) 2009 397.727 240.227 - - 2010 391.530 236.484 160.510 75.974 2011 384.696 232.356 160.510 71.846 2012 388.735 234.796 160.510 74.286 2013 392.817 237.261 107.007 130.255 2014 396.942 239.753 107.007 132.746 2015 401.109 242.270 107.007 135.263 2016 405.321 244.814 107.007 137.807 2017 409.577 247.385 107.007 140.378 2018 413.878 249.982 107.007 142.975 2019 418.223 252.607 107.007 145.600 2020 422.615 255.259 74.905 180.355 2021 427.052 257.939 74.905 183.035 2022 431.536 260.648 74.905 185.743 2023 436.067 263.385 74.905 188.480 2024 440.646 266.150 74.905 191.245 2025 445.273 268.945 74.905 194.040 2026 449.948 271.769 74.905 196.864 2027 454.673 274.622 74.905 199.718 2028 459.447 277.506 74.905 202.601 2029 464.271 280.420 74.905 205.515 2030 469.146 283.364 74.905 208.459 Απρίλιος 2012 6-14

Σύμφωνα με τα παραπάνω, οι εξειδικευμένοι στόχοι σε επίπεδο Περιφέρειας για τη μείωση των βιοαποδομήσιμων που οδηγούνται προς ταφή, έχουν ως εξής: Μέχρι την 16 Ιουλίου του 2010, τα βιοαποδομήσιμα απόβλητα που θα οδηγούνται σε Χ.Υ.Τ.Α./Υ. δεν πρέπει να ξεπερνούν τους 160.500 τόνους. Μέχρι την 16 Ιουλίου του 2013, τα βιοαποδομήσιμα απόβλητα που θα οδηγούνται σε Χ.Υ.Τ.Α./Υ. δεν θα πρέπει να ξεπερνούν τους 107.000 τόνους. Μέχρι την 16 Ιουλίου του 2020, τα βιοαποδομήσιμα απόβλητα που θα οδηγούνται σε Χ.Υ.Τ.Α./Υ. δεν θα πρέπει να ξεπερνούν τους 75.000 τόνους. Αντίστοιχα, οι εκτιμώμενες ποσότητες που θα πρέπει να εκτρέπονται είναι οι εξής 9 : Μέχρι την 16 Ιουλίου του 2010, τα βιοαποδομήσιμα απόβλητα που θα πρέπει να εκτρέπονται από τους Χ.Υ.Τ.Α./Υ. θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 75.974 τόνοι. Μέχρι την 16 Ιουλίου του 2013, τα βιοαποδομήσιμα απόβλητα που θα πρέπει να εκτρέπονται από τους Χ.Υ.Τ.Α./Υ. θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 130.255 τόνοι. Μέχρι την 16 Ιουλίου του 2020, τα βιοαποδομήσιμα απόβλητα που θα πρέπει να εκτρέπονται από τους Χ.Υ.Τ.Α./Υ. θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 180.355 τόνοι. Ακολούθως τα παραπάνω παρουσιάζονται συνοπτικά για κάθε έτος-στόχο η εκτροπή που θα πρέπει να επιτυγχάνεται στην Περιφέρεια Κρήτης (στρογγυλοποιημένα νούμερα). Πίνακας 6-3: Στόχοι σε επίπεδο Περιφέρειας για τη διαχείριση των ΒΑΑ Έτη Παραγόμενα Παραγόμενα ΒΑΑ που μπορούν να ΒΑΑ προς ΑΣΑ ΒΑΑ οδηγούνται προς ταφή εκτροπή στην Περιφέρειας Περιφέρειας στην Περιφέρεια Περιφέρεια Κρήτης Κρήτης Κρήτης (τόνοι) Κρήτης (τόνοι) (τόνοι) (τόνοι) 2010 391.500 236.500 160.500 76.000 2013 392.800 237.300 107.000 130.300 2020 422.600 255.300 75.000 180.300 Σημειώνεται ότι κατά την επεξεργασία των Β.Α.Α., συνήθως μένει κάποιο υπόλειμμα (το ποσοστό εξαρτάται από την τεχνολογία που εφαρμόζεται) το οποίο καταλήγει σε ΧΥΤΑ/Υ. Ως εκ τούτου, θα πρέπει αυτές οι ποσότητες να μην συνυπολογίζονται στα ποσοστά εκτροπής. Επίσης είναι σημαντικό τα τονιστεί ότι η εκτροπή των βιοαποδομήσιμων αποβλήτων από την υγειονομική ταφή πρέπει να επιτευχθεί με συνδυασμό συστημάτων διαλογής στην πηγή (π.χ. επεξεργασία σε Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (Κ.Δ.Α.Υ.) των κλασμάτων χαρτιού 9 Σημειώνεται ότι το ποσοστό των ΒΑΑ στα ΑΣΑ θεωρείται διαχρονικά σταθερό και ίσο με 60,4%. Απρίλιος 2012 6-15

και ξύλου συσκευασίας) και μονάδων επεξεργασίας σύμμεικτων αποβλήτων ή/και προδιαλεγμένων βιολογικών αποβλήτων (οργανικό κλάσμα). β. Απόβλητα Συσκευασιών (Α.Σ.) Όσον αφορά στα απόβλητα συσκευασίας, στις περιπτώσεις που η παραγωγή δεν αποφεύγεται και η επαναχρησιμοποίησή τους δεν καθίσταται εφικτή, θα πρέπει αυτά να υποβάλλονται σε διαδικασίες ανακύκλωσης και αξιοποίησης ή αποτέφρωσης σε εγκαταστάσεις αποτέφρωσης αποβλήτων με ανάκτηση ενέργειας, έτσι ώστε να εξοικονομηθούν πόροι και ενέργεια και να μειωθεί το ποσοστό τελικής διάθεσης. Όπως ήδη αναφέρθηκε, οι ποσοτικοί στόχοι, που θα έπρεπε να καλύπτονται από την 31 η Δεκεμβρίου 2005 και έπειτα, είναι οι ακόλουθοι: Αξιοποίηση τουλάχιστον 50% κ.β. των απορριμμάτων συσκευασίας. Ανακύκλωση 25% - 45% κ.β. των απορριμμάτων συσκευασίας. Ανακύκλωση 15% κ.β. για το γυαλί. Ανακύκλωση 15% κ.β. για το χαρτί και χαρτόνι. Ανακύκλωση 15% κ.β. για τα μέταλλα. Ανακύκλωση 15% κ.β. για τα πλαστικά. Ανακύκλωση 15% κ.β. για το ξύλο. Επιπλέον, οι ποσοτικοί στόχοι, που θα πρέπει να καλύπτονται από την 31 η Δεκεμβρίου 2011 και έπειτα 10, είναι οι ακόλουθοι: Αξιοποίηση τουλάχιστον 60% κ.β. των απορριμμάτων συσκευασίας. Ανακύκλωση 55% - 80% κ.β. των απορριμμάτων συσκευασίας. Ανακύκλωση 60% κ.β. για το γυαλί. Ανακύκλωση 60% κ.β. για το χαρτί και χαρτόνι. Ανακύκλωση 50% κ.β. για τα μέταλλα. Ανακύκλωση 22,5% κ.β. για τα πλαστικά. Ανακύκλωση 15% κ.β. για το ξύλο. Σύμφωνα με όσα αναφέρονται σε προηγούμενη ενότητα (παράγραφος 4.3.1.2), η εκτίμηση παραγωγής ΑΣΑ σε επίπεδο Περιφέρειας για το έτος 2011 είναι 384.696 τόνοι, ενώ η 10 ήτοι το αργότερο από το 2012 και έπειτα Απρίλιος 2012 6-16

εκτιμώμενη παραγόμενη ποσότητα απορριπτόμενων υλικών συσκευασίας, αποτελούν ποσοστό περίπου 27,5% των ΑΣΑ. Θεωρώντας ότι η ποιοτική σύσταση των ΑΣΑ παραμένει διαχρονικά σταθερή, προκύπτουν οι κάτωθι στόχοι. Απρίλιος 2012 6-17

Έτη Παραγόμενα Α.Σ.Α. (τόνοι) Πίνακας 6-4: Στόχοι σε επίπεδο Περιφέρειας για τη διαχείριση των αποβλήτων συσκευασίας Παραγόμενα απόβλητα συσκευασιών (τόνοι) Ελάχιστες ποσότητες απορριμμάτων συσκευασίας προς αξιοποίηση (τόνοι) Ποσότητες απορριμμάτων συσκευασίας προς ανακύκλωση (τόνοι) Ελάχιστη Ποσότητα (τόνοι) Μέγιστη Ποσότητα (τόνοι) 2011 384.696 105.312 63.187 57.922 84.250 2012 388.735 106.418 63.851 58.530 85.135 2013 392.817 107.536 64.521 59.145 86.029 2014 396.942 108.665 65.199 59.766 86.932 2015 401.109 109.806 65.883 60.393 87.845 2016 405.321 110.959 66.575 61.027 88.767 2017 409.577 112.124 67.274 61.668 89.699 2018 413.878 113.301 67.981 62.316 90.641 2019 418.223 114.491 68.694 62.970 91.593 2020 422.615 115.693 69.416 63.631 92.554 2021 427.052 116.908 70.145 64.299 93.526 2022 431.536 118.135 70.881 64.974 94.508 2023 436.067 119.376 71.625 65.657 95.500 2024 440.646 120.629 72.377 66.346 96.503 2025 445.273 121.896 73.137 67.043 97.517 2026 449.948 123.176 73.905 67.747 98.540 2027 454.673 124.469 74.681 68.458 99.575 2028 459.447 125.776 75.465 69.177 100.621 2029 464.271 127.096 76.258 69.903 101.677 2030 469.146 128.431 77.059 70.637 102.745 Απρίλιος 2012 6-18