1 Μια νέα φωτεινή σελίδα της ιστορίας μας Ο Γράμμος και το Βίτσι, η Πίνδος και η Κορυτσά θα μείνουν οι αιώνιοι μάρτυρες μιας υπέροχης θυσίας. Στις άγριες και απόκρημνες κορφές της Πίνδου και του Γράμμου γράφτηκε μια νέα αθάνατη και φωτεινή σελίδα της ιστορίας μας, γεννήθηκε μια καινούργια δόξα κι ένα υπέροχο μεγαλείο για την πατρίδα μας. Είναι μοίρα μας και πεπρωμένο του τόπου μας, προνόμιο της φυλής μας να είμαστε πάντα παρόντες, πάντα πρωταγωνιστές σε κάθε μεγάλο γεγονός, σε κάθε καμπή της ιστορίας. Και είναι χαρακτηριστικό της φυλής μας να διακρίνεται πάντα, να δημιουργεί εποποιίες και θαύματα. Αυτά τα άγια χώματα που πατούμε, αυτή η γωνιά της γης, που λέγεται Ελλάδα, άπειρες είναι οι φορές που βάφτηκε με αίμα αγνό, παλικαρίσιο, αίμα τίμιο, που έχυσαν τα παιδιά της, για να την κρατήσουν αμόλυντη και καθαρή, τιμημένη και δοξασμένη. Αιώνες τώρα η όμορφη Πατρίδα μας με τον καθαρό ουρανό της, με τις άμορφες θάλασσες και τα δαντελωτά ακρογιάλια της, με το σπάνιο κλίμα της και τη μοναδική ομορφιά της είναι ο στόχος των επιδιώξεων και η επιθυμία πολλών καταχτητών. Όμως κάθε εναντίον της επιβουλή, κάθε άδικη επίθεση, αιώνες τώρα, συντρίβεται και καταστρέφεται πάνω στα στήθη των παιδιών της, που περήφανα και αλύγιστα την υπερασπίζονται θυσιάζοντας και τη ζωή τους ακόμα. Η Ελληνική ψυχή, η αιώνια και ακατάλυτη, είναι πλασμένη να ζει ελεύθερη και ανεξάρτητη. Πέρασε μπόρες φοβερές η Πατρίδα μας. Πλησίασε πολλές φορές στο χείλος της καταστροφής και τον αφανισμό. Όμως είχε τη δύναμη από την τέφρα της να αναγεννιέται. Πάντα, όση μεγάλη κι αν ήταν η καταστροφή, όσο βαρύ κι αν ήταν το πλήγμα, όσο βάρβαρος κι αν ήταν ο κατακτητής, μια σπίθα έμενε εκεί βαθιά κρυμμένη στη στάχτη, άσβηστη κι ακοίμητη και καρτερούσε την ώρα και τη στιγμή την κατάλληλη, η σπίθα αυτή, να φουντώσει και να θεριέψει, να γίνει η φωτιά και η λάβα η καυτερή, για να κάψει κάθε επίβουλο καταχτητή.
2 Δεν είναι λίγες οι δοκιμασίες της Πατρίδα μας. Δεν είναι λίγες οι ταλαιπωρίες της, όπως δεν είναι λίγες κι οι δάφνες κι οι δόξες της. Τα χώματα τον Μαραθώνα και τα νερά της Σαλαμίνας, θα θυμίζουν αιώνια την αδάμαστη και περήφανη `Ελληνική ψυχή. Οι Θερμοπύλες, είναι το σύμβολο της αγάπης και του χρέους προς την Πατρίδα. Οι τριακόσιοι του Λεωνίδα δεν πέθαναν. Έμειναν αιώνιοι και αθάνατοι, σύμβολα φωτεινά, όπως αιώνιοι και αθάνατοι έμειναν ο Διάκος και τα παλικάρια του. Αυτή είναι η μοίρα μας, το πεπρωμένο μας, η ιστορία μας. Νίκες, δόξες και θυσίες. Πώς λοιπόν ήταν δυνατόν εκεί στις απάτητες κορφές των βουνών της Ηπείρου να μην επαναληφθεί το Ελληνικό θαύμα, θριάμβευσαν και μεγαλούργησαν, θυσιάστηκαν αλλά δοξάστηκαν. Ας δούμε όμως τα πράγματα με τη σειρά τους. Παγερή και φοβισμένη ή ατμόσφαιρα στη Ευρώπη. Ο Άξονας ετοιμάζεται πυρετωδώς. Οι πρώτες νίκες τον χαρίζουν την αλαζονεία και τρέφουν τα όνειρα και τις ελπίδες μιας κοσμοκρατορίας. Αντίθετα στα υπόλοιπα κράτη της Ευρώπης πλανιέται ο φόβος και ή απογοήτευση. Πολύ γρήγορα το ένα μετά το άλλο υποκύπτουν στο φοβερό κατακτητή. Εδώ η ακρούλα της Ευρώπης γνωρίζει τη μοίρα της, μα ξέρει και το καθήκον της. Πρώτο χτύπημα φοβερό, ο άνανδρος τορπιλισμός της «ΕΛΛΗΣ», που τον κάνει φοβερότερο το γεγονός ότι η «ΕΛΛΗ» βυθίστηκε στο λιμάνι της Τήνου, ενώ τιμούσε ευλαβικά την Μεγαλόχαρη. Τούτο ήταν μια προειδοποίηση από τα μαυρισμένα σύννεφα του Βορρά. Η Ιταλία, σκέλος τον Άξονα, αναλαμβάνει την κατάκτηση των Βαλκανίων. Σκοπός τους ήταν, αφού καταχτήσουν τα Βαλκάνια, χρησιμοποιώντας σαν γέφυρα την Κρήτη, να στραφούν στη Μέση Ανατολή. Ενθουσιασμένοι και μεθυσμένοι από τις πρώτες τους νίκες προχωρούν ακάθεκτοι. Τα κράτη των Βαλκανίων, άλλα χωρίς πόλεμο και άλλα με μικρή αντίσταση, το ένα μετά το άλλο καταρρέουν. Σε λίγες μέρες οι Ιταλοί βρίσκονται στα Αλβανικά σύνορα. Ζήτημα ωρών, σκέπτονται, η κατάχτηση της Ελλάδας. Έτσι έφτασε η μεγάλη και αξέχαστη εκείνη νύχτα της 28ης 'Οκτωβρίου. Είναι χαράματα. Η ατμόσφαιρα είναι ηλεκτρισμένη. Πολλοί αγρυπνούν. Τα γεγονότα είναι σοβαρά. Στις 3 μετά τα μεσάνυχτα φτάνει στο γραφείο του τότε πρωθυπουργού Ιωάννη Μεταξά ο Ιταλός πρέσβης και τον ζητάει να παραδώσει την Ελλάδα. Και τότε ο πρωθυπουργός, άξιο τέκνο μιας μεγάλης Πατρίδας,
3 πιστός συνεχιστής μιας μακραίωνης ιστορίας, λέει το περίφημο και αθάνατο εκείνο «ΟΧΙ», που σφράγισε ολόκληρη την εποποιία τον 1940. «ΟΧΙ» είπε ο πρωθυπουργός., «ΟΧΙ» είπαν μ' ένα στόμα όλοι οι Έλληνες νέοι, γέροι, άνδρες και παιδιά. "ΟΧΙ"! αντιλάλησε στις κορφές και στις ραχούλες. "ΟΧΙ! ψιθύρισε το αεράκι καθώς χάιδεψε το χορτάρι και τα δένδρα. ΟΧΙ! τραγούδησε τ' αηδόνι στη ραχούλα. ΟΧΙ! μουρμούρισε η θάλασσα και το κύμα γέμισε δαντέλες τις όμορφες ακρογιαλιές. "ΟΧΙ" βροντοφώνησαν όλοι. "ΟΧΙ»! τη χώρα αυτή τη δοξασμένη και την τιμημένη δεν πρέπει να τη μολύνει πόδι καταχτητή. Το δοξασμένο της παρελθόν και η αθάνατη ιστορία της πρέπει να συνεχιστούν. «ΟΧΙ»! δεν είχαν δικαίωμα να προδώσουν αγώνες αιώνων και ποτάμια αίματος. Τα στήθη τους ας είναι το τείχος, που θα εμποδίσει κάθε βέβηλοι πράξη. Το «ΟΧΙ», η κόφτη αυτή άρνηση, δεν ακούεται για πρώτη φορά στο δοξασμένο τούτο τόπο. Επαναλαμβάνεται συχνά, ίσως με λόγια διαφορετικά, γιατί είναι μοίρα μας και πεπρωμένο του τόπου μας ν' αντιμετωπίζομε επιδρομές καταχτητών. Μολών λαβέ είπε ο Λεωνίδας στον Πέρση κατηχητή χωρίς να φοβηθεί τις χιλιάδες των βαρβάρων. Έλα να την πάρεις την Πατρίδα μας. θ' αγωνιστούμε και θα πεθάνουμε, ποτέ όμως δεν θα την προδώσουμε. Και πράγματι πέρασε ο καταχτητής μόνο όταν κανείς δεν έμεινε πια ζωντανός. Έλα να την πάρεις είπε κι ο Κωνσταντίνος ο Ι1αλαιολόγος, όταν του ζήτησε τη βασιλεύουσα ο Οθωμανός καταχτητής. Και πολέμησε εκεί στις επάλξεις της τιμής και του καθήκοντος και σκοτώθηκε, γιατί ήταν το χρέος του. Αντηχεί λοιπόν για μια ακόμη φορά το «ΟΧΙ» την ιστορική εκείνη αυγή της 28ης Οκτωβρίου. Και οι άξιοι απόγονοι των πολεμιστών του Μαραθώνα και της Σαλαμίνας, οι νέοι Μιαούληδες, Κανάρηδες και Κολοκοτρωναίοι ξεσηκώνονται. Ο πόλεμος έχει κηρυχτεί. Τα πάντα έχουν αναστατωθεί Αναστάτωση όμως όχι φόβου και τρόμου, αλλά πυρετός ενθουσιασμού. Όλοι είναι, βιαστικοί. Τρέχουν να προλάβουν, να φτάσουν γρήγορα σο μέτωπο, να πολεμήσουν σαν τους δοξασμένους προγόνους τους, να υπερασπίσουν την τιμή και την αξιοπρέπεια της Πατρίδας τους. Είναι αγαθό πολύτιμο η λευτεριά '' και μεγάλο. Έχουν συνηθίσει οι Έλληνες να ζουν ελεύθεροι. Αυτή λοιπόν τη λευτεριά, το γέννημα και θρέμμα της Ελληνικής φυλής, τρέχουν να υπερασπίσουν. Φιλούν το χέρι της μάνας, πού σα νέα Σπαρτιάτισσα με το χαμόγελο στο στόμα τους δίνει την ευχή της να γυρίσουν νικητές. Αποχαιρετούν παιδιά, γυναίκες, αδερφές, αρραβωνιαστικιές. Τόσες αγάπες δυνατές και ποικιλόμορφες! Όμως πολύ πιο ψηλά είναι η αγάπη για την Πατρίδα.
4 Σε πολύ λίγο χρονικό διάστημα, με το τραγούδι στο στόμα και τον ενθουσιασμό στην ψυχή, έχουν φτάσει "πάνω εκεί στης Πίνδου μας τις κορφές που θαρρείς τ' αστέρια φιλούνε". Με τις πρώτες μάχες τ' αλαζονικά Ιταλικά στρατεύματα έπαθαν αληθινές πανωλεθρίες. Τι κι αν ήταν πολλαπλάσιοι των Ελλήνων ; Τι κι αν είχαν μηχανοκίνητα κι αεροπλάνα; Οι ελάχιστοι εκείνοι Έλληνες, με το φτωχό εξοπλισμό, έγιναν ο τρόμος και το φόβητρο των Ιταλών. Πολέμησαν σαν ήρωες και πολύ σωστά ειπώθηκε ότι «οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες». Εκεί, στα φαράγγια, στους κρημνούς και στις λαγκαδιές, στις κορφές τις απάτητες, γράφτηκε μια καινούργια ολόχρυση σελίδα της ιστορίας μας Δεν πολεμούσαν άνθρωποι. Πολεμούσαν λιοντάρια, θεοί ανίκητοι και άφοβοι. 'Ω τριακόσιοι σηκωθείτε και ξανάρθετε σε μας τα παιδιά σας θέλει ιδείτε πόσο μοιάζουνε με σας. Αλήθεια χαρούμενες και περήφανες θα ήταν οι ψυχές των προγόνων μας τις άγιες εκείνες στιγμές; γιατί θα έβλεπαν ότι άξιοι απόγονοι συνεχίζουν τη μεγάλη παράδοση που εκείνοι δημιούργησαν. Δεν τους τρόμαξαν τα πλήθη των εχθρών, δεν τους φόβισαν τα κανόνια και τ' αεροπλάνα. Με το κεφάλι ψηλά με το τραγούδι στο στόμα και τη φλόγα στην καρδιά, κερδίζουν τη μια μετά την άλλη τις νίκες. Οι αετοί της Πίνδου και του Γράμμου ζηλεύουν το θάρρος και την περηφάνια των αγωνιστών. Πανικόβλητοι οπισθοχωρούν οι Ιταλοί. Στις 21 Νοεμβρίου καταλαμβάνεται η Κορυτσά, στις 30 του ίδιου μήνα το Πόγραδετς, η Πρεμετή στις 4 Δεκεμβρίου, το Αργυρόκαστρο στις 8, οι Άγιοι Σαράντα στις 6, και η Χιμάρα στις 22 Δεκεμβρίου. Είναι φανερό ότι οι Ιταλοί έχουν κυριολεκτικά εξουθενωθεί. Διαρκώς υποχωρούν, ενώ πλήθος νεκρών, τραυματιών και πολεμικού υλικού εγκαταλείπεται στα πεδία των μαχών. Στρατηγοί και αρχιστράτηγοι διαδέχονται ο ένας τον άλλο στη διοίκηση των Ιταλικών στρατευμάτων, γιατί απόδιδαν τις αποτυχίες τους στην ανικανότητα του αρχηγού. Δεν ήξεραν ότι την πρώτη θέση στη μάχη έχει η ψυχή του στρατιώτη, το θάρρος και ο ηρωισμός και ότι μετά έρχεται η ικανότητα του αρχηγού. Οι πρώτες νίκες των Ελλήνων, μοναδικές μέχρι τώρα εναντίον των δυνάμεων του Άξονα, αναπτέρωσαν το ηθικό της ανθρωπότητας. Οι νίκες των ηρώων του Γράμμου ζέσταναν τις παγωμένες και φοβισμένες ψυχές των ανθρώπων, ζωντάνεψαν το ηθικό τους και το θάρρος τους. Οι ραδιοφωνικοί
5 σταθμοί όλου του κόσμου αναπέμπουν ύμνους και διθυράμβους στους άξιους απόγονους της Μεγάλης Ελλάδας. Βαρύς όμως και φοβερός ήρθε ο χειμώνας του 1940-1941. Μήνες ολόκληρους τα πάντα είναι σκεπασμένα με χιόνια, ενώ ο υδράργυρος στο θερμόμετρο κατέβηκε πολύ κάτω από το μηδέν. Σκεφτείτε ότι άνθρωποι που δεν είχαν δει ποτέ τους το χιόνι, οι νησιώτες π. χ. που δεν είχαν δοκιμάσει ποτέ τη θερμοκρασία κάτω από το μηδέν, βρέθηκαν εκεί χωρίς σπίτι, χωρίς ρούχα ζεστά, χωρίς φωτιά, χωρίς αρκετό φαγητό. Όμως δε λύγισαν δεν υποχώρησαν. Αν τα πόδια. τους και τα. χέρια τους πάγωναν κυριολεκτικά μέσα τους έκαιγε φωτιά δυνατή και άσβηστη, που τους ζέσταινε και τους έδινε θάρρος, δύναμη και καρτερία και έγιναν οι αγνές μορφές, οι άγρυπνοι φρουροi των ιδανικών της Πατρίδας. Όχι μόνο δεν κρατήθηκαν, όχι μόνο δεν οπισθοχώρησαν, αλλά προχώρησαν, νικώντας ποικιλότροπους εχθρούς. Ντροπή και απογοήτευση κυριεύει τους Ιταλούς. Οι υπερήφανες και σιδηρόφραχτες στρατιές τους συντρίβονται. Το ηθικό του στρατεύματος τους καταρρέει. Μια ολόκληρη αυτοκρατορία δεν μπορεί να νικήσει μια φούχτα Έλληνες! Πίστευαν ότι η συντριβή των Ελλήνων, ήταν ζήτημα ωρών. Τώρα πέρασαν μήνες, έχασαν χιλιάδες στρατιώτες, έριξαν τόνους πυρομαχικά όμως δεν κατάφεραν τίποτα. Τις ελπίδες τους τώρα συγκεντρώνουν στη μεγάλη εαρινή επίθεση που ετοιμάζουν. Πολλαπλασιάζουν τις δυνάμεις τους και με τον αρχιστράτηγο Καβαλέρο εξαπολύουν μεγάλη επίθεση στις 9 Μαρτίου 1941. Αλλά φοβερή καταστροφή τους περιμένει. Ισχυρή είναι η αντίσταση των Ελληνικών δυνάμεων και παρά τις απεγνωσμένες προσπάθειές τους και τις αλλεπάλληλες επιθέσεις τους δεν κατορθώνουν τίποτε, ενώ τα στρατεύματά τους καταστρέφονται, κυριολεκτικά. Αλλά αρκετά καθυστέρησαν τα καταχτητικά σχέδια του Άξονα. Οι δυνάμεις του ανησυχούν. Πώς είναι δυνατόν, οι ελάχιστοι και' αδύνατοι, κατά την γνώμη τους Έλληνες, να σταθούν εμπόδιο στα σχέδιά του; Αναλαμβάνει λοιπόν, η φοβερή την εποχή εκείνη Γερμανία, να βάλει στη θέση τους αυτούς, που τόλμησαν να σηκώσουν κεφάλι.
6 Έτσι αρχίζουν οι συντονισμένες επιθέσεις Ιταλών και Γερμανών σε όλο σχεδόν το μήκος των Ελληνικών συνόρων, ενώ πλήθος στούκας σπέρνουν το θάνατο και την καταστροφή στις μεγαλύτερες `Ελληνικές πόλεις. Δεν είναι δυνατόν ν' αντέξουν. Πυρά φραγμού από παντού. `Υποχωρούν. Από τις 6 μέχρι τις 30 Απριλίου 1942 οι Γερμανοί γίνονται κύριοι ολόκληρης της Ηπειρωτικής Ελλάδας. Αυτή ήταν η εποποιία του Σαράντα. Μια καινούργια δόξα, ένα καινούργιο μεγαλείο για την Πατρίδα μας, Τεράστιες οι υπηρεσίες που πρόσφερε. Καθυστέρησε έξι ολόκληρους μήνες την προέλαση του Άξονα. Δεν ήταν μικρό πράγμα αυτό. Τους έξι αυτούς μήνες μπόρεσαν οι μεγάλες δυνάμεις να συνέλθουν, ν' αναδιοργανωθούν, για ν' αντιμετωπίσουν μελλοντικές επιθέσεις. Απασχόλησε κατά το διάστημα αυτό 7. 000. 000 Ιταλούς. Ακόμη δίδαξε ότι η νίκη δεν ανήκει πάντα στο πλήθος, αλλά και σ' εκείνους που έχουν θάρρος, δύναμη, ηρωισμό και ανδρεία. Ανήκει σ' εκείνους που μάχονται για να υπερασπίσουν τα ιερά και τα όσια, τη Θρησκεία, την Πατρίδα και την 0ικογένεια. Έτσι τα φανταράκια μας με τη θυσία τους και το αίμα τους δημιούργησαν ένα καινούργιο σταθμό στην ιστορία της" Πατρίδας μας, το δοξασμένο, το αιώνιο το αθάνατο Σαράντα. Της έδωσαν μια θέση τιμημένη και ζηλευτή. Αυτό το μεγάλο γεγονός, αυτή την καινούργια δόξα της Πατρίδας μας, αυτή την υπέροχη θυσία, γιορτάζομε σήμερα. Αν εμείς απολαμβάνομε το πολύτιμο εκείνο αγαθό που λέγεται. λευτεριά, αν το αεράκι του βουνού φυσά μυρωμένο και δροσερό σε ραχούλες και κορφές, αν τα πουλάκια γύρισαν και τραγουδούν χαρούμενα στις παλιές τους φωλιές εκεί ψηλά στα λαγκάδια και στις ρεματιές, αν η θάλασσα στέλνει χίλια φιλιά στις ατέλειωτες ακρογιαλιές μας, αν τα χωριά μας, και οι πολιτείες, οι κάμποι και οι βουνοπλαγιές βρήκαν την ήρεμη και χαρούμενη ζωή τους, το οφείλομε στους ήρωες εκείνους που θυσιάστηκαν για τα αγνά ιδανικά. Αν το δένδρο της λευτεριάς βλαστάνει και φουντώνει στην Πατρίδα μας αυτό οφείλεται στα δοξασμένα παιδιά της, που έχυσαν το αίμα τους για να το ποτίσουν. Ας γονατίσομε λοιπόν μπροστά στον τάφο των δοξασμένων τούτων ηρώων κι ας προσφέρομε την ευγνωμοσύνη μας σα θυμίαμα στο βωμό της θυσίας τους. Αθάνατοι νεκροί
7 Η θυσία σας, το μεγαλείο σας κι η δόξα σας, θα μείνουν αιώνια στην μνήμη μας. Τα ονόματα σας γράφτηκαν με ολόχρυσα γράμματα στην ιστορία της Πατρίδας μας. Οι πράξεις σας, Θα μείνουν αιώνια ο φάρος που θα φωτίζει και θα παραδειγματίζει τις ερχόμενες γενεές Είστε η τιμή και η δόξα της Πατρίδας μας. Υποσχόμαστε λοιπόν να διατηρήσομε ψηλά, αμόλυντη και αγνή, την παράδοση που από σας κληρονομήσαμε. Υποσχόμαστε ακόμα ότι θα είμαστε άξιοι συνεχιστές των πράξεών και των θυσιών σας. Άξιοι απόγονοι δοξασμένων προγόνων.