Προτάσεις για εκπαιδευτικές δραστηριότητες και προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης

Προτάσεις για εκπαιδευτικές δραστηριότητες και προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης

Συγγραφή - Επιμέλεια κειμένων: Γεωργία Φέρμελη - Κλεοπάτρα Χατζηκώστα Εικονογράφηση: Βίκυ Γεωργούτη Ορισμένα από τα σχέδια έχουν γίνει από τις δασκάλες Σούμα Ελένη, Χριστοφορίδου Δέσποινα και από τους μαθητές του 13ου Δημοτικού Σχολείου Κερατσινίου. Σχεδιασμός - Καλλιτεχνική επιμέλεια - Επιμέλεια εκτύπωσης: Άρης Βιδάλης Εκτύπωση: ΦΩΤΟΛΙΟ Α.Ε. ISBN: 960-7197-03-8 Copyright: Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης, 2002 Νίκης 24, 105 57 Αθήνα, Τηλ. 010 3224944, 010 3314563, Fax 010 3225285, Ε-mail: hspn@hol.gr 2

Εισαγωγή Αγαπητοί φίλοι, Το εκπαιδευτικό υλικό που κρατάτε στα χέρια σας δημιουργήθηκε για το πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Οι πράσινες γωνιές της γειτονιάς μου και απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Σκοπός του προγράμματος είναι η προστασία των βιοτόπων. Και επειδή η ευαισθητοποίηση για την προστασία των βιοτόπων περνά από το μονοπάτι της γνώσης, θεωρούμε ότι Οι Πράσινες Γωνιές θα συμβάλλουν στο να γνωρίσουμε τον κόσμο αυτών των περιοχών και τη σημασία τους για τη ζωή μας. Μέσα από τις πράσινες γωνιές της κάθε γειτονιάς οι μαθητές θα: κατανοήσουν τη σημασία του αστικού και περιαστικού πρασίνου για την πόλη, το χωριό και τις παράκτιες περιοχές. αναγνωρίσουν την αξία των χώρων πρασίνου ως καταφυγίων ζωής και θα βλέπουν κάθε μικρή και μεγάλη πράσινη γωνιά ως μέρος ενός μεγαλύτερου οικοσυστήματος σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. μάθουν να παρατηρούν τα φυτά, τα ζώα και τα πετρώματα και να ανακαλύπτουν τις αλληλεπιδράσεις τους και το ρόλο τους στα οικοσυστήματα. αγαπήσουν τα οικοσυστήματα της ιδιαίτερης πατρίδας τους και θα τα προστατεύουν κατανοώντας ότι όλοι είμαστε μέρη ενός μεγαλυτέρου συνόλου. συνειδητοποιήσουν τα προβλήματα που προκαλούν τη μείωση των βιοτόπων και της βιοποικιλότητας και θα αγωνίζονται εάν χρειάζεται για την προστασία τους. γίνουν μέρος του κοινωνικού συνόλου, συμμετέχοντας στην καταγραφή των περιβαλλοντικών προβλημάτων. αναπτύξουν οικολογική συνείδηση και θα συμβάλλουν στην καλύτερη ποιότητα ζωής στις αστικές και περιαστικές περιοχές. συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία βελτίωσης των συνθηκών ζωής του τόπου τους. Στο Δημοτικό μπορείτε να συνδυάσετε αυτό το εκπαιδευτικό υλικό με τα περισσότερα μαθήματα όπως Γλώσσα, Γεωγραφία, Μελέτη Περιβάλλοντος, Μαθηματικά, Αισθητική Αγωγή, Ιστορία, Γυμναστική (ασκήσεις που θυμίζουν κινήσεις ζώων κ.ά.). Μπορείτε να καλύψετε δημιουργικά και ευχάριστα την ώρα της Σχολικής Ζωής. Στο Γυμνάσιο μπορείτε να το χρησιμοποιήσετε συμπληρωματικά σε πολλά μαθήματα όπως η Γεωγραφία/ Γεωλογία, η Βιολογία, τα Φιλολογικά, η Ιστορία, τα Μαθηματικά, 3

H οργάνωση ενός προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης με θέμα: Οι πράσινες γωνιές της γειτονιάς μου Η πράσινη γωνιά της γειτονιάς σας μπορεί να είναι η αυλή του σχολείου σας, ένα πάρκο, μία πλατεία, ένα τμήμα ενός πεζοδρομίου, μία αλάνα αλλά και ένα τμήμα μιας ακτής ή οι όχθες μιας λίμνης, ενός ρέματος ή ενός ποταμού. Τα βασικά βήματα για την οργάνωση του προγράμματος είναι τα ακόλουθα: Οργάνωση της περιβαλλοντική ομάδας (εκπαιδευτικοί και μαθητές του σχολείου). Περιήγηση στη γειτονιά για την καταγραφή και τον εντοπισμό της πράσινης γωνιάς. Επιλογή της πράσινης γωνιάς. Καταμερισμός εργασιών στις ομάδες των μαθητών. Καθορισμός χώρου και χρόνου συναντήσεων μαθητών και εκπαιδευτικών. Επιλογή και οργάνωση δραστηριοτήτων από τους εκπαιδευτικούς. Φωτογράφιση της γωνιάς. Σχεδιασμός των σημαντικότερων στοιχείων της γωνιάς σε διαφάνεια. Σύνταξη ερωτηματολογίων με σκοπό τη διερεύνηση των απόψεων της τοπικής κοινωνίας για την πράσινη γωνιά και καταγραφή προτάσεων. Συγκέντρωση φωτογραφιών για την ανάπλαση της ιστορίας της πράσινης γωνιάς. Προτάσεις για την πράσινη γωνιά (για βελτίωση, προστασία και διατήρηση, ). Επαφές με φορείς για την υλοποίηση της πρότασης της περιβαλλοντικής σας ομάδας. Παρουσίαση των αποτελεσμάτων της περιβαλλοντικής ομάδας με: Την έκδοση μικρού βιβλίου: Οδηγός της πράσινης γωνιάς της γειτονιάς μου. Παρουσίαση της εργασίας της ομάδας με κείμενα, διαφάνειες και slides. Θεατρικό: Τα παιδιά υποδύονται τα ζώα, τα φυτά, τα πετρώματα και όλα τα αντικείμενα της γωνιάς. Γράφουν τους ρόλους τους και παρουσιάζουν μία σύντομη ιστορία. Κουκλοθέατρο: Φτιάχνουν κούκλες με τα στοιχεία της γωνιάς και παίζουν κουκλοθέατρο. Κάθε μαθητής αναλαμβάνει ένα ρόλο και φτιάχνει την κούκλα, περιγράφει το ρόλο και μετά οι μαθητές σε ομάδες γράφουν σύντομα σενάρια, τα οποία παρουσιάζουν. Αγαπητοί φίλοι, σας περιμένουμε στις πράσινες γωνιές της γειτονιάς σας και της γειτονιάς μας! 4

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή......................................................3 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ.......................... 6 1. Ανακαλύπτω τις πράσινες γωνιές της γειτονιάς μου............................9 2. Επιλογή μιας πράσινης γωνιάς....................................... 10 3. Μήπως όλα τα παιδιά της γης κάνουν τις ίδιες σκέψεις με μας;.................... 11 4. Πώς θα ήθελα τις πράσινες γωνιές του πλανήτη μας.......................... 12 5. Η αποτύπωση της πράσινης γωνιάς μας και οι προτάσεις μας..................... 13 6. Μαθαίνω την ιστορία της πράσινης γωνιάς............................... 14 7. 1η Επίσκεψη στην πράσινη γωνιά μας.................................. 15 8. Ανακαλύπτω τα φυτά που υπάρχουν και μαθαίνω γι αυτά...................... 17 9. Φτιάχνω ένα βιβλίο οδηγό με τα φυτά της πράσινης γωνιάς μας.................. 18 10. Ιστόγραμμα με τα φυτά της πράσινης γωνιάς.............................. 19 11. Υιοθεσία δέντρου.............................................. 20 12. Παρατήρηση φυτών και κατηγοριοποίηση ανάλογα με τη διάταξη των φύλλων........... 22 13. Φτιάχνοντας το αποτύπωμα ενός φύλλου................................ 23 14. Φτιάχνοντας το ιχνοαπολίθωμα ενός φύλλου.............................. 24 15. Φυτεύουμε ελληνικά βότανα και αρωματικά φυτά στον κήπο του σχολείου μας........... 25 16. Ο Μάιος μας έφτασε.......................................... 26 17. Κατασκευάζω ένα σκιάχτρο........................................ 27 18. Ανακαλύπτω τα πετρώματα της πράσινης γωνιάς και μαθαίνω γι αυτά............... 28 19. Ανακαλύπτω τα ζώα που υπάρχουν και μαθαίνω γι αυτά....................... 29 20. Φτιάχνω ένα βιβλίο οδηγό με τα ζώα της πράσινης γωνιάς μας................... 30 21. Ποιοι απειλούν τη γωνιά μας;....................................... 31 22. Ας ξετρυπώσουμε ένα γεωσκώληκα................................... 32 23. Το σαλιγκάρι, ο φίλος της βροχής.................................... 33 24. Μια ωραία πεταλούδα........................................... 34 25. Ζουν ζουν ζουν μέλισσες πετούν.................................. 35 26. Πού πας αφέντη μέρμηγκα;........................................ 36 27. Βρεκεκέξ κουάξ κουάξ......................................... 37 28. Χελώνα, ένα τροχόσπιτο σε δράση.................................... 38 29. Μανούλα μου μια... σαύρα........................................ 39 30. Προσοχή ένας σκαντζόχοιρος....................................... 40 31. Τα πουλιά, οι φτερωτοί μας φίλοι..................................... 41 32. Είναι η πράσινη γωνιά μας ένα οικοσύστημα;.............................. 42 33. Συζήτηση για το πράσινο μέσα στις πόλεις και τα χωριά........................ 44 34. Ταξιδεύοντας στο χρόνο - Η πράσινη γωνιά μας το 2020........................ 45 35. Το μέλλον της πράσινης γωνιάς μας................................... 46 36. Συζήτηση με αφορμή άρθρα από εφημερίδες.............................. 47 37. Ζωγραφίζω αφίσες............................................. 51 38. Κάνω παρεμβάσεις στην πράσινη γωνιά για να γίνει ελκυστικότερη................. 52 39. Βράβευση του ομορφότερου μπαλκονιού, κήπου ή ταράτσας..................... 53 40. Παραδοσιακά ελληνικά παιχνίδια και η πράσινη γωνιά........................ 54 41. Βοηθήματα για τους εκπαιδευτικούς................................... 55 5

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Προτεινόμενες δραστηριότητες Επιλογή Χρόνος Οργάνωση της περιβαλλοντικής ομάδας (εκπαιδευτικοί και μαθητές του σχολείου) Καθορισμός χώρου και χρόνου συναντήσεων μαθητών και εκπαιδευτικών. Περιήγηση στη γειτονιά για την καταγραφή και τον εντοπισμό της πράσινης γωνιάς Επιλογή της πράσινης γωνιάς Καταμερισμός εργασιών στις ομάδες των μαθητών 1η ομάδα: 2η Ομάδα: 3η Ομάδα: Επιλογή και οργάνωση δραστηριοτήτων από τους εκπαιδευτικούς. Ανακαλύπτω τις πράσινες γωνιές της γειτονιάς μου Επιλογή μιας πράσινης γωνιάς Μήπως όλα τα παιδιά της γης κάνουν τις ίδιες σκέψεις με μας; Πώς θα ήθελα τις πράσινες γωνιές του πλανήτη μας Η αποτύπωση της πράσινης γωνιάς μας και οι προτάσεις μας 6

Προτεινόμενες δραστηριότητες Επιλογή Χρόνος Μαθαίνω την ιστορία της πράσινης γωνιάς 1η Επίσκεψη στην πράσινη γωνιά μας Ανακαλύπτω τα φυτά που υπάρχουν και μαθαίνω γι αυτά Φτιάχνω ένα βιβλίο οδηγό με τα φυτά της πράσινης γωνιάς μας Ιστόγραμμα με τα φυτά της πράσινης γωνιάς Υιοθεσία δένδρου Παρατήρηση φυτών και ταξινόμηση ανάλογα με τη διάταξη των φύλλων Φτιάχνοντας το αποτύπωμα ενός φύλλου Φτιάχνοντας το ιχνοαπολίθωμα ενός φύλλου Φυτεύουμε ελληνικά βότανα και αρωματικά φυτά στον κήπο του σχολείου μας Ο Μάιος μας έφτασε... Κατασκευάζω ένα σκιάχτρο Ανακαλύπτω τα πετρώματα της πράσινης γωνιάς και μαθαίνω για αυτά Ανακαλύπτω τα ζώα που υπάρχουν και μαθαίνω γι αυτά Φτιάχνω ένα βιβλίο οδηγό με τα ζώα της πράσινης γωνιάς μας Ποιοι απειλούν τη γωνιά μας; Aς ξετρυπώσουμε ένα γεωσκώληκα Το σαλιγκάρι, ο φίλος της βροχής Μια ωραία πεταλούδα Ζουν ζουν ζουν μέλισσες πετούν Πού πας αφέντη μέρμηγκα; Βρεκεκέξ κουάξ κουάξ Χελώνα, ένα τροχόσπιτο σε δράση Μανούλα μου μια σαύρα! 7

Προτεινόμενες δραστηριότητες Επιλογή Χρόνος Προσοχή ένας σκαντζόχοιρος Τα πουλιά, οι φτερωτοί μας φίλοι Είναι η πράσινη γωνιά μας ένα οικοσύστημα; Συζήτηση για το πράσινο μέσα στις πόλεις και τα χωριά Ταξιδεύοντας στο χρόνο - Η πράσινη γωνιά μας το 2020 Το μέλλον της πράσινης γωνιάς μας Συζήτηση με αφορμή άρθρα από εφημερίδες Ζωγραφίζω αφίσες Κάνω παρεμβάσεις στην πράσινη γωνιά για να γίνει ελκυστικότερη Βράβευση του ομορφότερου μπαλκονιού, κήπου ή ταράτσας Παραδοσιακά ελληνικά παιχνίδια και η πράσινη γωνιά Προτάσεις για την πράσινη γωνιά. Επαφές με φορείς για την υλοποίηση της πρότασης της περιβαλλοντικής σας ομάδας. Διάδοση αποτελεσμάτων - Ευαισθητοποίηση της τοπικής κοινωνίας. Παρουσίαση των αποτελεσμάτων της περιβαλλοντικής ομάδας με την έκδοση μικρού βιβλίου: Οδηγός της πράσινης γωνιάς της γειτονιάς μου Διοργάνωση εκδήλωσης για την παρουσίαση των αποτελεσμάτων της περιβαλλοντικής ομάδας. 8

1 Ανακαλύπτω τις πράσινες γωνιές της γειτονιάς μου Οι μαθητές χωρισμένοι σε ομάδες αναλαμβάνουν ένα τμήμα της συνοικίας τους ή τμήμα των ορίων του σχολείου και ψάχνουν για γωνιές πρασίνου π.χ. παιδική χαρά, πάρκο, δεντροστοιχίες των δρόμων, ιδιωτικοί κήποι, καταπράσινα μπαλκόνια, οικόπεδα, ελεύθεροι χώροι που ανήκουν στο δημόσιο και μένουν ανεκμετάλλευτοι και απεριποίητοι. Καταγράφουν το χώρο σηματοδοτώντας τον με οδούς ή κάποιο όνομα ή άλλο χαρακτηριστικό. Συγκεντρώνονται στο σχολείο και καταθέτουν τους χώρους που ανακάλυψαν. Τοποθετούν έναν οδικό χάρτη με τους δρόμους της γειτονιάς τους πάνω στον πίνακα ή μία διαφάνεια του χάρτη στο επιδιασκόπιο. Κάνουν και ένα υπόμνημα με χρώματα (π.χ. πράσινο σκούρο: πολλά φυτά, πράσινο ανοικτό: λίγα φυτά, κίτρινο: φυτά με πρόβλημα, κόκκινο: λουλούδια, ) Οι μαθητές σημειώνουν με χρώματα τις πράσινες γωνιές που ανακάλυψαν πάνω στο χάρτη. Eπισημαίνουν τους πιθανούς κίνδυνους π.χ. διασχίζουν λεωφόρο ή στη γωνιά τους υπάρχει κάποιο φυτό αλλεργιογόνο ή δηλητηριώδες. Να έρθουν οι μαθητές σε άμεση επαφή με το περιβάλλον που ζουν και να εντοπίσουν το φυσικό περιβάλλον το οποίο υπάρχει δίπλα τους. Να αντιληφθούν ότι η πόλη ή το χωριό τους είναι το σύνολο του ανθρωπογενούς και του φυσικού περιβάλλοντος. Να αναπτύξουν την κριτική τους ικανότητα και την ανακαλυπτική τους δράση. Να διασαφηνίσουν τους όρους ανθρωπογενές και φυσικό περιβάλλον. Χάρτης της περιοχής, μολύβια, μπλοκ, σημειωματάριο, φωτογραφική μηχανή. Εντοπίζουν την πράσινη γωνιά. Την οριοθετούν. Παρατηρούν τα δέντρα, τους θάμνους και διαπιστώνουν αν υπάρχει νερό. Περιγράφουν το χώρο π.χ. μικρός - μεγάλος, με σκουπίδια, χωρίς αυτά, με δέντρα, θάμνους, καλλιεργημένος, με αγριόχορτα, με νερό ή όχι. Ελεύθερος χώρος, προστατευόμενος, ιδιωτικός ή δημόσιος. Συζητούν για τα οφέλη της ύπαρξης της πράσινης γωνιάς. Βρίσκουν τους εχθρούς της. Συζητούν τρόπους προστασίας. Ζωγραφίζουν την πράσινη γωνιά όπως τη βλέπουν στο μισό χαρτί, αφού χωρίσουν το χαρτί στα δύο, και στο δεύτερο μισό ζωγραφίζουν την πράσινη γωνιά, όπως φαντάζονται ότι θα γίνει μετά την παρέμβασή τους. Ενημερώνουν με φυλλάδια τους κατοίκους της περιοχής, τους αρμοδίους φορείς για την απόφαση που πήραν να ασχοληθούν με μια πράσινη γωνιά. 9

2 Επιλογή μιας πράσινης γωνιάς Να αντιληφθούν την αξία των χώρων πρασίνου ως καταφυγίου ζωής. Να αντιληφθούν τη σημασία τους σε τοπικό, εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. Να συμμετέχουν στα παγκόσμια προβλήματα και να αναπτύξουν οικολογική συνείδηση. Να συμμετέχουν στη βελτίωση των συνθηκών ζωής στην πόλη ή στο χωριό τους. Να αναπτύξουν την κριτική τους ικανότητα και να μάθουν να αξιολογούν στοιχεία που τους δίνονται. Σημειωματάριο, μολύβια, φωτογραφική μηχανή, χρωματιστά μολύβια, μεγάλα χαρτιά ζωγραφικής. Τα παιδιά επισκέπτονται τις πράσινες γωνιές που κατέγραψαν. Συγκεντρώνονται σε μία από αυτές ή στο σχολείο και συζητούν για μια σειρά προτεραιότητας για να καταλήξουν στην επιλογή μιας ή περισσοτέρων, με τις οποίες θα ασχοληθούν σοβαρά. Με τη βοήθεια του δασκάλου συζητούν και με τα κατάλληλα παραδείγματα κατανοούν την ανάγκη ανάπτυξης και επέκτασης του πρασίνου στην πόλη ή το χωριό. Συζητούν ότι κάθε γωνιά πρασίνου είναι ένα οικοσύστημα. Επειδή η ρύπανση μπορεί να βλάψει το πράσινο, είμαστε υποχρεωμένοι να φροντίσουμε τον τόπο που ζούμε, να τον ομορφύνουμε και να τον βελτιώσουμε. Τελικώς αποφασίζουν για ό,τι θεωρούν απαραίτητο να γίνει στη δική τους πράσινη γωνιά. Της δίνουν όνομα ή γράφουν κάποιο δίστιχο που θα σηματοδοτεί την ευαισθησία τους και τη δράση τους. 10

3 Μήπως όλα τα παιδιά της γης κάνουν τις ίδιες σκέψεις με μας; Χωρίζουμε τους μαθητές σε ομάδες. Σε κάθε ομάδα δίνουμε μια εικόνα μιας γωνιάς του πλανήτη μας, μιας μεγαλούπολης, ενός χωριού, μιας παραθαλάσσιας περιοχής, ενός παραποτάμιου χωριού,. Η κάθε ομάδα ζωγραφίζει μια πράσινη γωνιά αυτής της περιοχής. Την παρουσιάζει στην τάξη και ακολουθεί συζήτηση. Να συνειδητοποιήσουν ότι όλοι οι απλοί άνθρωποι έχουν τα ίδια προβλήματα και έχουν δικαίωμα να νοιάζονται για τη σωτηρία του πλανήτη. Να αντιληφθούν τη σημασία της ύπαρξης πρασίνου σε τοπικό, εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. Να αναπτύξουν οικολογική συνείδηση. Να οξύνουν την κριτική τους ικανότητα. Να νοιάζονται για ό,τι συμβαίνει γύρω τους και να βρουν τρόπους να δείχνουν τη διαφορετική στάση ζωής που ακολουθούν. Σημειωματάριο, μολύβια, χρωματιστά μολύβια, μεγάλα χαρτιά ζωγραφικής. 11

4 Πώς θα ήθελα τις πράσινες γωνιές του πλανήτη μας Να αναγνωρίσουν την αξία των χώρων πρασίνου. Να αναγνωρίσουν την παγκοσμιότητα του προβλήματος από τον περιορισμό του πρασίνου στον πλανήτη μας. Να αναπτύξουν την κριτική τους ικανότητα και να μάθουν να αξιολογούν τα στοιχεία που τους δίνονται. Χρωματιστά χαρτόνια, φωτογραφίες από διάφορα οικοσυστήματα, χρωματιστοί μαρκαδόροι. Χωρίζουμε τα παιδιά σε ομάδες. Σε κάθε ομάδα δίνουμε μία φωτογραφία από κάποιο οικοσύστημα. Κάθε ομάδα τοποθετεί τη φωτογραφία πάνω σ ένα μεγάλο χρωματιστό χαρτόνι και τα παιδιά ζωγραφίζουν όπως φαντάζονται τη συνέχεια της φωτογραφίας. Οι ομάδες σημειώνουν: Τι θα ήθελαν να ρωτήσουν τους ανθρώπους που πιθανά βρίσκονται πάνω στη φωτογραφία ή το φωτογράφο που τράβηξε τη φωτογραφία. Οι μαθητές παρουσιάζουν τα αποτελέσματα της δουλειάς τους σ όλη την τάξη. 12

5 Η αποτύπωση της πράσινης γωνιάς μας και οι προτάσεις μας Η δραστηριότητα αυτή μπορεί να ξεκινήσει στην αρχή του προγράμματος και να ολοκληρωθεί με το πέρας όταν οι μαθητές προτείνουν τις παρεμβάσεις τους. Φάση 1η (Μπορεί να γίνει αμέσως μετά την επιλογή της πράσινης γωνιάς) Οι μαθητές φωτογραφίζουν την πράσινη γωνιά (Παίρνουν μία φωτογραφία με όσο το δυνατόν πανοραμική άποψη). Μετά την εμφάνιση του φιλμ επιλέγουν και μεγεθύνουν μία φωτογραφία που παρουσιάζει μία γενική άποψη της γωνιάς που επέλεξαν. Μεγεθύνουν αυτή τη φωτογραφία σε μέγεθος Α4. Τοποθετούν πάνω στη φωτογραφία μία διαφάνεια και με τους κατάλληλους μαρκαδόρους κάνουν το περίγραμμα των κυριοτέρων στοιχείων που υπάρχουν. Σε μια δεύτερη διαφάνεια κάνουν το περίγραμμα των στοιχείων που θέλουν να διατηρήσουν. Πάνω στα φυτά σημειώνουν νούμερα (1, 2, 3, ) και στο κάτω μέρος της διαφάνειας κάνουν ένα υπόμνημα όπου επεξηγούνται τα νούμερα. (1=πεύκο, 2= ακακία,.) Φάση 2η Να ασκηθούν στη φωτογράφιση. Να καταγράψουν τα κυριότερα στοιχεία της πράσινης γωνιάς τους. Να παρουσιάζουν τις προτάσεις τους. Να αναγνωρίσουν την αξία των χώρων πρασίνου. Υλικά και προετοιμασία Φωτογραφική μηχανή, διαφάνειες, θερμοδιαφάνειες, μαρκαδόροι οινοπνεύματος. (Μπορεί να γίνει στο τέλος του προγράμματος Π.Ε όταν τα παιδιά θα έχουν καταγράψει όλα τα στοιχεία και θα μπορούν να προτείνουν παρεμβάσεις) Χωρίζουμε την τάξη σε ομάδες. Κάνουμε τόσα αντίγραφα της τελευταίας διαφάνειας σε θερμοδιαφάνειες όσες και οι ομάδες που θα δουλέψουν για να προτείνουν παρεμβάσεις στη γωνιά και δίνουμε σε κάθε ομάδα μία θερμοδιαφάνεια και τους κατάλληλους μαρκαδόρους. Οι ομάδες συμπληρώνουν ό,τι θεωρούν ότι θα πρέπει να έχει η γωνιά που μελετάνε. Όλες οι ομάδες παρουσιάζουν τις ιδέες τους προβάλλοντας τις διαφάνειες που έχουν σχεδιάσει στο επιδιασκόπιο και εξηγώντας στους συμμαθητές τους, τους λόγους που τους οδήγησαν στη λύση που παρουσιάζουν. Τελικά δημιουργούν μία και μόνο σύνθεση, επιλέγοντας μία από τις προτάσεις που παρουσιάζονται ή δημιουργούν μία νέα με στοιχεία από τις προτάσεις των ομάδων. Προσπαθούν να υλοποιήσουν την πρότασή τους σε συνεργασία με τους συμμαθητές τους, τους γονείς τους και την τοπική αυτοδιοίκηση. 13

6 Μαθαίνω την ιστορία της πράσινης γωνιάς Να ανακαλύψουν μέσω της πράσινης γωνιάς, όχι μόνο τη δική της ιστορία, αλλά και την ιστορία της ευρύτερης περιοχής. Να ασκηθούν στην έρευνα μέσα από βιβλία. Να παίρνουν συνεντεύξεις από απλούς κατοίκους αλλά και από τις αρχές (δήμαρχο, αντιδήμαρχο πρασίνου και καθαριότητος κ.ά.). Να αναπτύξουν την ικανότητα να συγκρίνουν το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον. Να παίρνουν θέση συμμετέχοντας στη λύση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει το φυσικό περιβάλλον. Να αποκτήσουν ως αυριανοί πολίτες ευαισθησία και οικολογική συνείδηση. Σημειωματάρια, μολύβια, δημοσιογραφικό μαγνητόφωνο. Τα παιδιά χωρίζονται σε τρεις ομάδες. Η πρώτη ομάδα, θα βρει πληροφορίες από διάφορες έντυπες πηγές π.χ. εγκυκλοπαίδειες, εφημερίδες, περιοδικά, ιστορικά βιβλία, ταξιδιωτικές εντυπώσεις. Η δεύτερη ομάδα θα πάρει συνεντεύξεις από κατοίκους της περιοχής για να συλλέξει οποιαδήποτε πληροφορία σχετική με το χώρο. Η τρίτη ομάδα θα ρωτήσει και θα καταγράψει από τους γεροντότερους τυχόν δημοτικά τραγούδια, θρύλους, μύθους σε σχέση με την πράσινη γωνιά. Όλες οι ομάδες συγκεντρώνουν φωτογραφίες από συγγενείς, φίλους, γείτονες ή τον τοπικό τύπο, που παρουσιάζουν τη γωνιά που μελετούν σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Όλες οι ομάδες συναντώνται στην τάξη, τοποθετούν τις φωτογραφίες πάνω σε μία γραμμή (που σχεδιάζουμε ή κατασκευάζουμε από χαρτόνι ή νήμα μόνιμα σε κάποιο τοίχο της τάξης, ώστε να μπορεί να αναμορφωθεί σε περίπτωση που οι μαθητές συγκεντρώσουν και άλλα στοιχεία για την πράσινη γωνιά) σημειώνοντας τη χρονολογία κατά την οποία τραβήχτηκαν. Για κάθε φωτογραφία φτιάχνουν και μία καρτέλα πάνω στην οποία περιγράφουν τη γωνιά. Επίσης μπορούν να σημειώνουν και κάποια ιστορικά στοιχεία και ό,τι άλλο κρίνουν σημαντικό για την περιοχή που μελετούν. 1950 1960 1970 1980 1990 2000 Τοποθετούν τις καρτέλες κάτω από τις φωτογραφίες Ο εκπαιδευτικός οργανώνει μία συζήτηση όπου θέτει ερωτήσεις όπως: Ποια χρονική περίοδο η γωνιά που επέλεξαν ήταν όπως θα την ήθελαν; Ποιοι ήταν οι λόγοι που άλλαξε η γωνιά στο πέρασμα του χρόνου; Επίσης προτείνουμε στα παιδιά να δημιουργήσουν μία μακέτα της γωνιάς όπως ήταν κάποια χρονική περίοδο που τους άρεσε. Εάν υπάρχει χρόνος χωρίζουμε τους μαθητές σε ομάδες και σε κάθε ομάδα δίνονται δύο διαδοχικές φωτογραφίες της πράσινης γωνιάς. Οι ομάδες προσπαθούν να προσδιορίσουν τους συγκεκριμένους λόγους για τους οποίους άλλαξε η γωνιά από τη μία χρονική περίοδο που παρουσιάζει η φωτογραφία στην αμέσως επόμενη. Σημειώνουν τα συμπεράσματά τους σε μία καρτέλα την οποία τοποθετούν ανάμεσα στις χρονολογίες μαζί με τις άλλες καρτέλες. (όπως φαίνεται στο σχήμα) 14

7 1 η Επίσκεψη στην πράσινη γωνιά μας Σε κάθε μαθητή δίνουμε ένα αντίγραφο με τις ερωτήσεις του πίνακα που ακολουθεί: Πριν την επίσκεψη στην πράσινη γωνιά Τι γνωρίζεις για την πράσινη γωνιά μας; Τι ερωτήματα έχεις σχετικά με την πράσινη γωνιά μας; Να ασκηθούν στην παρατήρηση, στην ανακάλυψη και στην ανάλυση στοιχείων. Να συνδυάζουν στοιχεία μεταξύ τους. Να αντιληφθούν ό,τι έχει σχέση με το άμεσο περιβάλλον τους. Να αντιληφθούν ότι μπορούν να κινητοποιήσουν τις αρμόδιες υπηρεσίες. Υλικά και προετοιμασία Σημειωματάρια, μολύβια, φωτοαντίγραφα με τις ερωτήσεις του πίνακα της παρούσης δραστηριότητας. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης Η ομάδα κάθεται σε κάποιο σημείο που μπορεί να έχει μια συνολική εικόνα για την πράσινη γωνιά και κάθε παιδί απαντάει στις ακόλουθες ερωτήσεις: Παρατήρηση 1) Τι γνωρίζω για την πράσινη γωνιά μας; 2) Τι νιώθω γι αυτή; 3) Τι θα ήθελα να ξέρω για την πράσινη γωνιά μας; Εξερεύνηση 1) Είναι οργανωμένη η πράσινη γωνιά μας; 2) Ποιο χρώμα κυριαρχεί; 3) Ποιοι ήχοι κυριαρχούν; 4) Ποιο είναι το σχήμα και το μέγεθός της; 15

5) Περιγράψτε το έδαφος και τα πετρώματα. 6) Περιγράψτε τα φυτά. 7) Περιγράψτε τα ζώα, τα πουλιά, τα έντομα. 8) Περιγράψτε τα σπίτια και τις υπόλοιπες κατασκευές που περικλείουν την πράσινη γωνιά μας. 9) Πώς θα χαρακτήριζες την πράσινη γωνιά μας; Σε καλή κατάσταση που πρέπει να τη διατηρήσω. Χρειάζεται ριζική μεταβολή. Σε καλή κατάσταση αλλά χρειάζεται μικρή βελτίωση. Σχέση - Σύνδεση με το υπόλοιπο περιβάλλον Είναι ίδια ή διαφορετική από το γύρω περιβάλλον; Ανάλυση 1) Γιατί θα πρέπει να νοιάζομαι για αυτήν; 2) Γιατί θα πρέπει να τη διατηρήσω και να την προστατεύσω ή να τη βελτιώσω; 3) Με ποιους θα πρέπει να συνεργαστούμε ώστε να βελτιώσουμε την πράσινη γωνιά μας; Περπάτησε μέσα στην πράσινη γωνιά και εξέτασε προσεκτικά τα στοιχεία που σε ενδιαφέρουν. Διάλεξε ένα από αυτά τα στοιχεία. Κάνε το σκίτσο του, γράψε ένα μικρό σχόλιο και σημείωσε ότι γνωρίζεις γι αυτό. 1) Τι σε οδήγησε να επιλέξεις αυτό το στοιχείο; 2) Γιατί νομίζεις ότι υπάρχει αυτό το στοιχείο στην πράσινη γωνιά; 3) Βοηθάει στην καλή εικόνα της πράσινης γωνιάς; 4) Τι ερωτήσεις /απορίες έχεις ακόμη σχετικά με το στοιχείο που επέλεξες; 5) Πού θα πρέπει να απευθυνθείς για να βρεις απαντήσεις; 6) Ήταν η πράσινη γωνιά σας όπως την περιμένατε; 7) Ποια είναι τα κυριότερα συμπεράσματα από την επίσκεψή σας στην πράσινη γωνιά; 8) Εάν έπρεπε να επιλέξεις ένα στοιχείο που θα χαρακτήριζε την πράσινη γωνιά, ποιο θα επέλεγες; 16

8 Ανακαλύπτω τα φυτά που υπάρχουν και μαθαίνω γι αυτά Οι μαθητές επισκέπτονται την πράσινη γωνιά τους, χωρίζονται σε ομάδες 3-5 μαθητών. Χωρίζουν τη γωνιά τους σε τομείς. Κάθε ομάδα καταγράφει τα είδη των φυτών που βρίσκει (παρατηρεί, φωτογραφίζει, μυρίζει, αγγίζει). (*Προσοχή! Ορισμένα φυτά μπορεί να είναι δηλητηριώδη) Σχηματίζει ένα κατάλογο ονοματίζοντας όσα γνωρίζει. Πόες Θάμνοι Δέντρα Φωτογραφίζουν, εμφανίζουν τα φιλμ και ρωτούν για όσα φυτά δε γνωρίζουν τους ειδικούς. Χωρίζουν τα φυτά σε ελληνικά ή ξένα. Συζητούν για το βαθμό προσαρμοστικότητας, τα οφέλη και άλλα. Επίσης μπορούν να χωρίσουν τα δέντρα σε φυλλοβόλα ή αειθαλή και να μάθουν τα ονόματα των φυτών από τους μεγαλύτερους της περιοχής ή να έρθουν σε επαφή με τις υπηρεσίες κήπου του δήμου. Να γνωρίσουν τη χλωρίδα της περιοχής τους. Να ανακαλύψουν τη βιοποικιλότητα της πράσινης γωνιάς τους. Να διαπιστώσουν ότι η φύση είναι μια όαση ηρεμίας, γαλήνης, ησυχίας και αναψυχής. Να αναζητήσουν την καταγωγή των φυτών. Να συγκρίνουν τα είδη μεταξύ τους και να συμπεράνουν για την προσαρμοστικότητά τους. Να αντιληφθούν τα οφέλη που προκύπτουν από την ύπαρξη των φυτών (περιορισμός διοξειδίου του άνθρακα, μικροκλίμα, συγκράτηση σκόνης κ.ά.). Να αντιληφθούν ότι η χλωρίδα είναι βιοδείκτης της κατάστασης του αστικού περιβάλλοντος. Να προάγουν τη φύση μέσα στο αστικό περιβάλλον. Σημειωματάρια, μολύβια, μετροταινία, φωτογραφική μηχανή. Βάζουν ταμπέλες με τα ονόματα των φυτών και τα αριθμούν, τα ήδη υπάρχοντα με πράσινα χαρακτηριστικά, διότι υπάρχει περίπτωση να φυτέψουν και δικά τους, οπότε θα τα αριθμήσουν με κόκκινα χαρακτηριστικά. Συγκεντρώνουν μυθολογικά στοιχεία για το κάθε φυτό χωριστά π.χ. δάφνη, ιτιά κ.ά.. Καταγράφουν δημοτικά τραγούδια, παροιμίες, ρητά. Βρίσκουν το φυτό που επικρατεί και υποθέτουν τους λόγους επικράτησης. Βρίσκουν το φυτό που τείνει να εξαφανιστεί και ερευνούν τα αίτια. Συζητούν για τις ωφέλειες, τις ιατρικές ιδιότητες, τα βότανα κ.ά. Συζητούν για την αναγέννησή τους και τον πολλαπλασιασμό. Σχεδιάζουν δράσεις για την προστασία των φυτών. 17

9 Φτιάχνω ένα βιβλίο οδηγό με τα φυτά της πράσινης γωνιάς μας Να καταγράψουν τη χλωρίδα της περιοχής τους. Να ανακαλύψουν τη βιοποικιλότητα. Να καλλιεργήσουν τις καλλιτεχνικές τους δεξιότητες. Να παρουσιάσουν τα αποτελέσματα της έρευνάς τους με ελκυστικό και όμορφο τρόπο. Να ευαισθητοποιήσουν τους συμπολίτες τους. Σημειωματάρια, μολύβια, φωτογραφική μηχανή. Κάθε μαθητής φτιάχνει μία σελίδα του βιβλίου. Η κάθε σελίδα θα περιλαμβάνει μία εικόνα ή ένα σκίτσο από τα φυτά που έχουμε εντοπίσει στην πράσινη γωνιά. Δένουμε μαζί όλα τα φύλλα με τα σκίτσα των μαθητών και φτιάχνουμε ένα βιβλίο με τίτλο: Ο Οδηγός της πράσινης γωνιάς μας - ΦΥΤΑ. Για τους μικρότερους μαθητές τυπώνουμε εικόνες των φυτών της πράσινης γωνιάς από κάποιο βιβλίο και απλά τα παιδιά τις ζωγραφίζουν. Όλοι μαζί σχεδιάζουν το εξώφυλλο και δένουν το βιβλίο. Ο Οδηγός της Πράσινης Γωνιάς μας ΦΥΤΑ ΟΝΟΜΑ ΦΥΤΟΥ ΟΝΟΜΑ ΦΥΤΟΥ ΟΝΟΜΑ ΦΥΤΟΥ 18

10 Ιστόγραμμα με τα φυτά της πράσινης γωνιάς Τα παιδιά εντοπίζουν τα φυτά και τα ονομάζουν ή απλά σημειώνουν με νούμερα τα διαφορετικά φυτά, τα οποία στη συνέχεια μπορούν να τα προσδιορίσουν με τη βοήθεια ειδικών. Συμπληρώνουν τον ακόλουθο πίνακα: Φυτό 1 2 3 Ονομασία Ακακία Πικροδάφνη Ποσότητα 20 30 Να ασκηθούν στην παρουσίαση στοιχείων με ιστογράμματα. Να κάνουν μαθηματικούς υπολογισμούς. Να παρουσιάσουν τα αποτελέσματα της έρευνάς τους με ελκυστικό και όμορφο τρόπο. Σημειωματάρια, μολύβια, χάρακες, φωτογραφική μηχανή. Στη συνέχεια κάνουν ένα διάγραμμα με τα είδη των φυτών και τον αριθμό που εμφανίζονται: 35 30 Διάγραμμα 30 25 20 15 10 5 20 14 0 Φυτό 1 Φυτό 2 Φυτό 3 Μετά την ολοκλήρωση του διαγράμματος τα παιδιά συζητούν. 1) Είναι κατάλληλα τα φυτά που υπάρχουν στην πράσινη γωνιά για το κλίμα της περιοχής; 2) Είναι αειθαλή ή φυλλοβόλα; Γιατί; 3) Χρειάζονται πολύ ή λίγο νερό; 4) Είναι ελληνικά ή έχουν μεταφερθεί από ξένες χώρες; 5) Πώς τα κατάφεραν και επιβίωσαν; 6) Ποιος τα φροντίζει; 19

11 Υιοθεσία δέντρου Να καλλιεργήσουν την αίσθηση της ευθύνης και της προστασίας. Να συμμετέχουν σε διαδικασίες προστασίας του περιβάλλοντος. Να προσφέρουν εθελοντική εργασία. Να έχουν θάρρος να ζητούν αυτό που τους ανήκει. Να καλλιεργήσουν, να οξύνουν τις αισθήσεις τους ακοή, όραση, αφή, γεύση. Να γίνουν κριτικοί και ευαίσθητοι. Τετράδιο φυτολόγιο, κόλλα, μολύβια, φωτογραφική μηχανή, μετροταινία. Κάθε μαθητής ή ομάδα επιλέγει το δέντρο ή το θάμνο που θέλει να υιοθετήσει. Κάνει ένα σχεδιάγραμμα και σημειώνει την ακριβή θέση του μέσα στην πράσινη γωνιά. Καταγράφει στο τετράδιο την ημερομηνία, το όνομα και τον αριθμό του δέντρου που υιοθετεί και τους λόγους για τους οποίους το επέλεξε. Σημειώνει το κλίμα που επικρατεί στον τόπο και ειδικά τη θερμοκρασία κάθε φορά που επισκέπτεται το υιοθετημένο δέντρο. Παράδειγμα: Ακακία Ημερ/νία Κλίμα Θερμοκρασία Τα παιδιά φωτογραφίζουν ή ζωγραφίζουν το δέντρο στις 4 εποχές. Άνοιξη Καλοκαίρι Φθινόπωρο Χειμώνας Αναρωτιούνται αν είναι φυτεμένο στο σωστό τόπο. Βρίσκουν σε ποιο τόπο ευδοκιμεί. Κολλούν φύλλα, άνθη, καρπούς, αφού τα αποξηράνουν με όποια μέθοδο θέλουν (π.χ. τοποθετούν 1-2 φύλλα ανάμεσα στις σελίδες ενός παλιού βιβλίου). Μετρούν το ύψος του δέντρου. Τρόποι μέτρησης υπάρχουν πολλοί, γι αυτό επιλέγουν όποιον ταιριάζει στην ηλικία τους. Μετρούν την περιφέρεια των κορμών. Υπολογίζουν τη διάμετρο. Υπολογίζουν την έκταση, που καλύπτει το φύλλωμα. Περιγράφουν τα φύλλα, τον κορμό, τα άνθη, τους καρπούς, τα σπέρματα. Συμπεραίνουν αν είναι φυλλοβόλο ή αειθαλές. Παρατηρούν πότε πέφτουν και πότε εμφανίζονται τα φύλλα, πότε ανθίζει το δέντρο τους, αν οι καρποί τρώγονται ή χρησιμοποιούνται για τροφή ζώων ή στη φαρμακευτική. Συζητούν για τη χρησιμότητα και την αναγκαιότητα ύπαρξης του συγκεκριμένου δέντρου. Αναζητούν τον τρόπο που πολλαπλασιάζεται. Σχεδιάζουν δράσεις προστασίας: σκάλισμα, πότισμα, παρατήρηση για ασθένειες κ.ά. Παροτρύνουν τους συμμαθητές τους να μη σκαλίζουν τον κορμό, να αφαιρεθούν τα ξερά κλαδιά κ.ά. 20

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Δελτίον Ταυτότητος ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΟΝΟΜΑ ΚΟΙΝΗ ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΧΑΪΔΕΥΤΙΚΟ ΗΛΙΚΙΑ ΠΕΡΙΜΕΤΡΟΣ ΚΟΡΜΟΥ ΧΡΩΜΑ ΚΟΡΜΟΥ ΥΨΟΣ ΣΧΗΜΑ ΦΥΛΛΩΝ Παρατηρώ τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του υιοθετημένου δέντρου και συμπληρώνω το Δελτίον Ταυτότητος. Κορμός 1) ύψος, 2) χρώμα, 3) περιφέρεια, 4) χαρακτηριστικά Φύλλα 1) σχήμα, 2) χρώμα, 3) μήκος φύλλου 4) πλάτος φύλλου, 5) ιδιαίτερα χαρακτηριστικά Άνθη 1) σχήμα, 2) χρώμα 3) μέγεθος, 4) άρωμα Καρπός 1) χρώμα, 2) σχήμα 3) μέγεθος, 4) ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Σπέρματα 1) σχήμα, 2) χρώμα, 3) ποσότητα ΑΝΘΗ ΚΑΡΠΟΙ Φθινόπωρο Χειμώνας Άνοιξη Καλοκαίρι ΣΠΕΡΜΑΤΑ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ ΔΗΜΟΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΚΔΟΣΗΣ ΤΟΥ ΔΕΛΤΙΟΥ Φύλλα Άνθη Καρποί Ημερομηνία Θερμοκρασία Παρατηρήσεις ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ Ή ΣΚΙΤΣΟ ΤΟΥ ΔΕΝΔΡΟΥ Παρατηρούν το φύλλωμα του δέντρου τους και τον κορμό για να βρουν ποια έντομα και ποια πουλιά φωλιάζουν σ αυτό. Τα καταγράφουν και εφ όσον μπορούν τα φωτογραφίζουν ή διαφορετικά τα ζωγραφίζουν. Παρατηρούν με μεγεθυντικό φακό τα έντομα. Βρίσκουν ρητά και παροιμίες. Συγκεντρώνουν δημοτικά τραγούδια - θρύλους - μύθους και παραδόσεις για το δέντρο τους. Ζωγραφίζουν το δέντρο τους. Γράφουν κάποιο τραγούδι, το μελοποιούν. Παίζουν ένα παιχνίδι ρόλων. 21

12 Παρατήρηση φυτών και ταξινόμηση ανάλογα με τη διάταξη των φύλλων Να αναγνωρίζουν και να ονομάζουν τη διάταξη των φύλλων: σταυρωτή, εναλλασσόμενη, σπονδυλωτή. Να αναγνωρίζουν και να ονομάζουν το σχήμα των φύλλων: λόγχης, παλάμης, καρδιάς, αυγού, κύματος, αστεριού. Να αναγνωρίζουν και να ονομάζουν τα είδη νεύρωσης: παραλληλόνευρη, δικτυόνευρη. Σημειωματάριο, φυτολόγιο, μολύβια, φακός μεγεθυντικός, κόλλα, ένα παλιό βιβλίο για να αποξηράνουν φύλλα. Επισκέπτονται την πράσινη γωνιά. Παρατηρούν τους βλαστούς και τη διάταξη των φύλλων τους και συμπληρώνουν τον παρακάτω πίνακα. 1 2 3 Όνομα φυτού Είδος διάταξης φύλλων Παρατηρούν προσεχτικά το σχήμα των φύλλων και τα ταξινομούν σε πίνακα. 1 Όνομα φυτού Σχήμα φύλλων 2 3 Παρατηρούν προσεκτικά τα φύλλα, και τα ταξινομούν ανάλογα με τη νεύρωσή τους. Όνομα φυτού Είδος νεύρωσης 1 2 3 Κόβουν από ένα φύλλο για κάθε περίπτωση, τα τοποθετούν ανάμεσα σε παλιές εφημερίδες, μέχρι να αποξηρανθούν και κατόπιν τα κολλούν στο φυτολόγιο ανά κατηγορία και είδος. Ζωγραφίζουν τα φύλλα. Παίζουν ένα θεατρικό παιχνίδι. Συνθέτουν ένα πίνακα με αποξηραμένα φύλλα. 22

13 Φτιάχνοντας το αποτύπωμα ενός φύλλου Επιλέγουν ένα φύλλο (προτείνεται φύλλο λεύκας). Το τοποθετούν πάνω στο θρανίο ή σε ένα βιβλίο και το καλύπτουν με ένα κομμάτι χαρτί. Με κερομπογιά χρωματίζουν την επιφάνεια του χαρτιού και παίρνουν το αποτύπωμα του φύλλου. Παρατηρούν και σημειώνουν το σχήμα του φύλλου και το είδος της νεύρωσης. Να παρατηρήσουν και να προσδιορίσουν το σχήμα των φύλλων. Να παρατηρήσουν και να προσδιορίσουν το είδος νεύρωσης. Να εκφράσουν τις καλλιτεχνικές τους δεξιότητες. Φύλλα χαρτί, φύλλα από διαφορετικά είδη φυτών, κερομπογιές, μολύβια. 23

14 Φτιάχνοντας το ιχνοαπολίθωμα ενός φύλλου Να παρατηρήσουν και να προσδιορίσουν το σχήμα των φύλλων. Να παρατηρήσουν και να προσδιορίσουν το είδος νεύρωσης. Να αντιληφθούν πώς δημιουργούνται στη φύση τα ιχνοαπολιθώματα. Να εκφράσουν την καλλιτεχνική τους φύση. Ανακατεύουν νερό και γύψο καλλιτεχνίας. Το γύψο το βρίσκουν στα χρωματοπωλεία. Ρίχνουν το μείγμα σε ένα πρόχειρο δοχείο (π.χ. κεσεδάκι γιαουρτιού). Μόλις αρχίζει να πήζει ο γύψος τοποθετούν ένα ξερό φύλλο στην ελεύθερη επιφάνεια. Όταν αρχίζει να στεγνώνει ο γύψος αφαιρούν με προσοχή το φύλλο και παίρνουν το ιχνοαπολίθωμά του. Προαιρετικά μπορούν να το χρωματίσουν. Ξερά φύλλα από διαφορετικά είδη φυτών, γύψος, μπογιές, μολύβια. 24

15 Φυτεύουμε ελληνικά βότανα και αρωματικά φυτά στον κήπο του σχολείου μας Μεθοδολογία -περιγραφή Συγκεντρώνουμε τους σπόρους ή μικρά φυτά Στόχοι από το φυτώριο. Επιλέγουμε το κομμάτι του κήπου που προσφέρεται για καλλιέργεια. Ετοιμάζουμε ετικέτες με την επιστημονική και την κοινή ονομασία των φυτών. Οι μαθητές σκαλίζουν το χώμα, αφαιρούν τις μεγάλες πέτρες. Οριοθετούν το χώρο. Ανοίγουν τις λακουβίτσες ή φτιάχνουν τις αυλακιές. Με τις οδηγίες της/του δασκάλας/λου ανοίγουν τα σακουλάκια του φυτώριου και τοποθετούν στο χώμα τα νέα φυτά ή σπέρνουν στις αυλακιές τους σπόρους. Σκεπάζουν τις ρίζες και τους σπόρους. Ποτίζουν με το ποτιστήρι. Υπάρχει η δυνατότητα να γίνει παρέμβαση στο χώρο για τον καλλωπισμό ή για τη λειτουργικότητά του. Αυτό φυσικά θα γίνεται συν τω χρόνω και ανάλογα με τις σκέψεις και την έμπνευση των μαθητών. Στη συνέχεια συζητούν στην τάξη για τα βότανα και τα ελληνικά αρωματικά φυτά. Συλλέγουν αποξηραμένα φυτά. Επειδή πολλά βότανα είναι δύσκολο να βρεθούν φρέσκα τα γνωρίζουν ως αποξηραμένα. Μπορούν να βρουν αποξηραμένα βότανα στη λαϊκή ή στα ειδικά καταστήματα. Βρίσκουν μύθους, συνταγές, γιατροσόφια, ροφήματα κ.ά. Σχηματίζουν την Α-Β των βοτάνων κατά το πρότυπο της Α-Β της Αγγελικής Βαρελά. Με τα αποξηραμένα βότανα που αγόρασαν φτιάχνουν ένα στεφάνι, για να μείνουν τα φυτά στο σχολείο ως διακοσμητικό στοιχείο. Να έρθουν οι μαθητές σε επαφή με την πλούσια χλωρίδα της ελληνικής γης. Να γνωρίσουν τις θεραπευτικές ιδιότητες των φυτών και δη των βοτάνων. Να ανατρέξουν στις ιστορικές πηγές (Ασκληπιός, Ιπποκράτης, κ. ά.). Να αποδίδουν και στα πιο ταπεινά φυτά τη σημασία που τους πρέπει. Να νοιάζονται για τον κήπο τους. Να αναλάβουν τη φροντίδα του (πότισμα, σκάλισμα, ). Να γνωρίσουν την έννοια του κομπόστ - φυσική λίπανση. Σπόροι διαφόρων βοτάνων και αρωματικών φυτών ή φυτώριο. Σκαλιστήρια, ποτιστήρι και ίσως χρειαστεί χώμα αν αυτό του κήπου του σχολείου είναι φτωχό.* * Αν αποφασίσουν να φτιάξουν κομπόστ θα πρέπει καθημερινά να φέρνουν από το σπίτι εκείνα τα υλικά που θα ορίσουν με τη δασκάλα τους, όπως φύλλα, φλούδες, κατακάθια του καφέ, χαλασμένους καρπούς, στάχτη κ.ά.. 25

16 Ο Μάιος μας έφτασε Να εκφραστούν καλλιτεχνικά. Να συνεργάζονται αρμονικά. Να αλληλοβοηθούνται. Να ενημερώνονται. Να διατηρούν και να αναβιώνουν τα έθιμα. Πολύχρωμα χαρτιά, κλαδιά, σύρμα, άνθη, κλωστές. Οι μαθητές φτιάχνουν στεφάνια από διάφορα υλικά π.χ. βότανα, χαρτί κ.ά. Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες και φτιάχνουν στεφάνια από λουλούδια*. Τα κρεμούν στο σχολικό χώρο και τα καίνε την ημέρα του Αη-Γιάννη του Κλήδονα που ανάβουν τις φωτιές. Η δραστηριότητα αυτή μπορεί να γίνει για την Πρωτομαγιά. * Σημείωση: Χρησιμοποιούμε μόνο καλλιεργημένα λουλούδια και δεν ενθαρρύνουμε τα παιδιά να μαζεύουν αγριολούλουδα. Επισημαίνουμε στα παιδιά την ανάγκη προστασίας των αγριολούλουδων. 26

17 Κατασκευάζω ένα σκιάχτρο Συγκεντρώνετε τα υλικά σας. Αφήνετε τα παιδιά να σας εκφράσουν τις εμπειρίες τους από τη θέα ενός σκιάχτρου. Συζητάτε για το πώς θέλουν να φτιάξουν το δικό τους. Αφήνετε τη φαντασία σας να δημιουργήσει ένα σκιάχτρο διαφορετικό από τα άλλα. Μπορείτε να διαβάσετε με τους μαθητές σας το βιβλίο του Ευγένιου Τριβιζά Το όνειρο του σκιάχτρου. Να έρθουν οι μαθητές σε επαφή με την ελληνική λαογραφία και παράδοση. Να μάθουν να προστατεύουν τις καλλιέργειές τους από τις επιθέσεις των πουλιών με παραδοσιακό τρόπο. Να εκτιμούν και να χαίρονται τα απλά και καθημερινά πράγματα. Δύο ανισομεγέθη κοντάρια, μια παλιά σκούπα από χόρτο, παλιά ρούχα, σκοινί, παλιά τσουβάλια, άχυρο και ό,τι άλλο νομίζετε ότι θα χρειαστείτε για να κατασκευάσετε το δικό σας σκιάχτρο. 27

18 Ανακαλύπτω τα πετρώματα της πράσινης γωνιάς και μαθαίνω γι αυτά Να ασκηθούν στην παρατήρηση. Να γνωρίσουν τον τρόπο σχηματισμού των πετρωμάτων. Να ανακαλύψουν τη σχέση μεταξύ των πετρωμάτων - των φυτών και των ζώων (λιθόσφαιρα - βιόσφαιρα). Να αναγνωρίσουν την ανάγκη ύπαρξης των πετρωμάτων μέσα στο ανθρωπογενές περιβάλλον. Σημειωματάρια, μολύβια, φωτογραφική μηχανή, γεωλογικός χάρτης. Τα παιδιά παρατηρούν το έδαφος της πράσινης γωνιάς. Εάν είναι καλυμμένο π.χ. με πλάκες πεζοδρομίου, ψάχνουν να βρουν μια κοντινή περιοχή όπου εμφανίζονται πετρώματα. Τα παρατηρούν, τα περιγράφουν και κάνουν ένα σκίτσο ή τα φωτογραφίζουν. Τα μεγαλύτερα παιδιά δουλεύουν με το γεωλογικό χάρτη. Εντοπίζουν πάνω στο χάρτη την περιοχή μελέτης και με τη βοήθεια του υπομνήματος σημειώνουν τα είδη των πετρωμάτων και την ηλικία τους. Ανάλογα με την κατηγορία των πετρωμάτων που έχουμε στην περιοχή οργανώνουμε απλά πειράματα για να κατανοήσουν τον τρόπο που σχηματίστηκαν. Π.χ. Για τα ιζηματογενή πετρώματα ανακατεύουμε σε ένα δοχείο με νερό, υλικά από την περιοχή που μελετάμε. Τα αφήνουμε να καθιζάνουν και παρατηρούμε τον τρόπο που σχηματίζονται οι στρώσεις των ιζημάτων. Ακολούθως θέτουμε στους μαθητές ερωτήσεις όπως: Έχουν σχέση τα φυτά που φύονται στην πράσινη γωνιά με τα πετρώματα που βρίσκονται στην περιοχή; Έχουν σχέση τα ζώα που ζουν στην πράσινη γωνιά με τα πετρώματα που βρίσκονται στην περιοχή; Έτσι απεικονίζουν οι γεωλόγοι τη σύνθεση του υπεδάφους με τα διάφορα πετρώματα. 28

19 Ανακαλύπτω τα ζώα που υπάρχουν και μαθαίνω γι αυτά Οι μαθητές χωρισμένοι σε ομάδες ερευνούν προσεκτικά για να διαπιστώσουν την ύπαρξη ζώων στην πράσινη γωνιά. Καταγράφουν, φωτογραφίζουν ό,τι βρήκαν. Τα χωρίζουν σε κατηγορίες: Ερπετά Θηλαστικά Πτηνά Έντομα Σκώληκες Σπονδυλωτά Ασπόνδυλα Να αντιληφθούν ότι κάθε γωνιά πρασίνου είναι ένα οικοσύστημα που φιλοξενεί ορισμένα είδη ζώων. Να ξεχωρίζουν τις κατηγορίες των ζώων (έντομα, ερπετά, πτηνά, θηλαστικά, σπονδυλωτά, ασπόνδυλα κ.ά.). Να αυξήσουν την κριτική τους ικανότητα. Να αυξήσουν την ευαισθησία τους ως προς την προστασία κάθε μορφής ζωής που υπάρχει στην πράσινη γωνιά. Να οξύνουν την παρατηρητικότητα και την ακοή τους διακρίνοντας π.χ. διαφορετικούς κελαηδισμούς. Σημειωματάριο, μολύβια, φωτογραφική μηχανή, μεγεθυντικός φακός. Ζητούν βοήθεια από ειδικούς για την ονομασία των ζώων που βρήκαν π.χ. από την Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης, την Ορνιθολογική Εταιρία. Αναζητούν ωφέλειες από την ύπαρξή τους. Μαθαίνουν τον τρόπο πολλαπλασιασμού τους. Βρίσκουν τρόπους προστασίας τους. Ανακαλύπτουν πού υπάρχει ζωή, στο έδαφος, φλοιό, φυλλωσιές, φυλλόστρωμα, λουλούδια. Κατανοούν το ρόλο της ύπαρξης των ζώων μέσα από τη δραματοποίηση - το θεατρικό παιχνίδι, το παιχνίδι ρόλων και τη ζωγραφική. 29

20 Φτιάχνω ένα βιβλίο οδηγό με τα ζώα της πράσινης γωνιάς μας Να γνωρίσουν την πανίδα της περιοχής τους. Να ανακαλύψουν τη βιοποικιλότητα. Να καλλιεργήσουν τις καλλιτεχνικές τους δεξιότητες. Να παρουσιάσουν τα αποτελέσματα της έρευνάς τους με ελκυστικό και όμορφο τρόπο. Σημειωματάρια, μολύβια, φωτογραφική μηχανή. Κάθε μαθητής φτιάχνει μία σελίδα του βιβλίου. Η κάθε σελίδα θα περιλαμβάνει μία εικόνα ή ένα σκίτσο από τα ζώα που έχουμε εντοπίσει στην πράσινη γωνιά. Δένουμε μαζί όλα τα φύλλα και φτιάχνουμε ένα βιβλίο με τίτλο: Ο Οδηγός της Πράσινης Γωνιάς μας - ΖΩΑ Για μικρότερους μαθητές τυπώνουμε εικόνες των ζώων από κάποιο βιβλίο και απλά τα παιδιά τις ζωγραφίζουν. Για εξώφυλλο μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε κάποιο από τα σχέδια των μαθητών ή συνδυασμό πολλών σκίτσων. Άλλες δραστηριότητες: Σχεδιάζουμε μια τροφική αλυσίδα με τους οργανισμούς που έχουμε προσδιορίσει στην πράσινη γωνιά. Φτιάχνουμε μόμπιλε με τους οργανισμούς που έχουμε εντοπίσει. ΟΝΟΜΑ ΖΩΟΥ Ο Οδηγός της Πράσινης Γωνιάς μας ΖΩΑ ΟΝΟΜΑ ΖΩΟΥ 30

21 Ποιοι απειλούν τη γωνιά μας; Οι μαθητές χωρισμένοι σε ομάδες καταγράφουν τις απειλές της πράσινης γωνιάς. Ψάχνουν να βρουν τρόπους αντιμετώπισης αυτών των απειλών, αφού καταθέσουν όλοι την άποψή τους. Συζητούν για τη φωτιά και την πυρόσβεση, για την ανομβρία και το πότισμα, για το κόψιμο κλαδιών και λουλουδιών, για το σφίξιμο των κορμών ή των κλαδιών με σχοινιά, για τη στερέωσή τους, για το χάραγμα αρχικών ονομάτων και σχημάτων πάνω τους, για την καθαριότητα της πράσινης γωνιάς. Μπορούν να προσεγγίσουν και τον όρο ερημοποίηση, να δουν τις σχετικές με το φαινόμενο, φωτογραφίες και να τις συγκρίνουν με τη γωνιά τους. Γράφουν κάποιο κείμενο σχετικό με ό,τι συζήτησαν και το μοιράζουν στους συμμαθητές του σχολείου και στους κατοίκους της συνοικίας. Ενημερώνονται για τις Υπηρεσίες στις οποίες μπορούν να απευθυνθούν για πληροφορίες και βοήθεια. Παίζουν ένα παιχνίδι ρόλων γράφοντας μόνοι τους ένα σχετικό σενάριο. Να ασκηθούν στο να παρατηρούν, να συγκρίνουν, να αποφασίζουν στηριζόμενοι στα γεγονότα. Να αναπτύξουν την ικανότητα να παίρνουν αποφάσεις και να τις υλοποιούν. Να προσφέρουν εθελοντικά. Να δρουν, να αξιοποιούν τον ελεύθερο χρόνο τους. Σημειωματάριο, μολύβια, φωτογραφική μηχανή. 31

22 Ας ξετρυπώσουμε ένα γεωσκώληκα Να αντιληφθούν τη χρησιμότητα όλων των όντων. Να πληροφορηθούν για τη λειτουργία του γεωσκώληκα. Να αναγνωρίσουν την ανάγκη ύπαρξής του. Σκαλιστήρι, ένα μικρό κουτάκι, σημειωματάριο, φακός μεγεθυντικός, λίγο χαρτί, ένα κομμάτι καθρέφτης ή γυαλί ή γυαλιστερό πλαστικό, λίγο χυμός λεμονιού ή ξίδι. Τα παιδιά χωρισμένα σε ομάδες επισκέπτονται την πράσινη γωνιά. Σκαλίζουν το χώμα σε σημείο υγρό με φύλλα, στην πράσινη γωνιά, για να βρούν ένα γεωσκώληκα. Αν δε βρουν, μπορούν να σκαλίσουν το χώμα κάποιας γλάστρας. Τον τοποθετούν προσεκτικά σε κάποιο κουτάκι με υγρά φύλλα και χώμα και τον μεταφέρουν στο σχολείο. Τον παρατηρούν με προσοχή με το φακό. Καταγράφουν τα χαρακτηριστικά του περιγράφοντάς τον. Εντοπίζουν το επίσαγμα. Υπολογίζουν τους δακτυλίους. Παρατηρούν τον τρόπο κινήσεως. Τι συμβαίνει; Συζητούν για το πώς τα καταφέρνει με το μήκος του και κινείται. Εντοπίζουν τα τριχίδια κίνησης των δακτυλίων. Εξετάζουν τις αντιδράσεις του: Όταν του βάλουν εμπόδιο στο δρόμο του. Όταν αλλάξει η υφή του χώρου που σέρνεται π.χ ξερό υπόστρωμα (χαρτί) - λείο υπόστρωμα (τζάμι ή καθρέφτης). Όταν του ρίξουν κάποιο όξινο υγρό στο σώμα του π.χ. λίγο χυμό λεμονιού. Όταν του αγγίζουν το κεφάλι με ένα ξυλάκι. Ανακαλύπτουν πώς να βρίσκουν το κεφάλι. Συζητούν: Είναι σημαντικά ζώα οι γεωσκώληκες; Γιατί; Πώς τους συμπεριφέρονται οι άνθρωποι; Είναι σωστή η αντίδρασή τους; 32

23 Το σαλιγκάρι, ο φίλος της βροχής Οι μαθητές χωρισμένοι σε ομάδες ερευνούν την πράσινη γωνιά και βρίσκουν σαλιγκάρια ανάλογα με την εποχή, να κινούνται ή όχι. Εφ όσον είναι σε κίνηση παίρνουν μερικά για παρατήρηση με την προϋπόθεση να τα αφήσουν και πάλι στο φυσικό τους χώρο. Τα τοποθετούν σε τρία διαφορετικά υποστρώματα για να παρατηρήσουν πού κινείται πιο εύκολα, π.χ. στο χαρτί, στο υγρό πλαστικό ή στο νερό. Διαπιστώνουν πού είναι κρυμμένο το σώμα τους και βρίσκουν τους λόγους για τους οποίους συμβαίνει αυτό. Πιάνουν το κέλυφός τους και διαπιστώνουν τη σκληρότητά του, συγκρίνοντάς το με αυτό της χελώνας ή του μυδιού. Παρατηρούν το σώμα του, σχήμα, υφή, χρώμα. Βλέπουν το κεφάλι, μετρούν τις κεραίες, το μέγεθός τους. Τι συμβαίνει όταν τις αγγίζουμε; Έχει πόδια; Πόσα; Πώς κινείται; Τι αφήνει στο πέρασμά του; (έχουν δει ποτέ τους διαδρόμους που αφήνει καθώς σέρνεται και αφού στεγνώσουν μοιάζουν ασημιοί;) Πώς τα καταφέρνει να αντέχει και στο κρύο και στη ζέστη; Ποια είναι η αντίδρασή του όταν το αγγίζουν; Τι τρώει; Πώς τρώει; Να γνωρίσουν τους τρόπους με τους οποίους η φύση προστατεύει τα παιδιά της. Να γνωρίσουν τη λειτουργία τους, τη χρησιμότητα ή μη της ύπαρξής τους. Να πληροφορηθούν για την οικολογική ισορροπία, τη βιοποικιλότητα. Φακός μεγεθυντικός, 2-3 βαζάκια, χαρτί, νερό, ζάχαρη, φύλλα λαχανικών, πετρούλες, χώμα, χαρτί για ζωγραφική, σημειωματάρια, μολύβια, μπογιές. Αντιδρά σε όλα τα υλικά με τον ίδιο τρόπο; Δοκιμάζουν να το βάλουν πάνω σε διάφορα υλικά, ζάχαρη, φύλλα λαχανικών, χώμα, πέτρες. Παρατηρούν και καταγράφουν τις αντιδράσεις του. Όλα τα σαλιγκάρια έχουν κέλυφος; Πώς λέγονται αυτά που δεν έχουν; Πού ζουν; γιατί; Καλλιεργείται; Πού; Γιατί; Πώς πολλαπλασιάζεται; Υπάρχουν αρσενικά και θηλυκά σαλιγκάρια; Ανακαλύπτουν όλους τους λόγους για τους οποίους είναι σημαντικά και χρήσιμα τα σαλιγκάρια. Συζητούν με τα παιδιά τους ανθρωποκεντρικούς όρους χρήσιμο και επιβλαβές. Εξηγούν - επιχειρηματολογούν για τη χρησιμότητα, ή πιο σωστά για την οικολογική σημασία όλων των ειδών σε κάθε οικοσύστημα. Προτείνουμε στους μαθητές να βρουν σχετικούς μύθους, παροιμίες, να ζωγραφίσουν ή να γράψουν κάποιο θεατρικό παιχνίδι. 33

24 Μια ωραία πεταλούδα Να πληροφορηθούν για τις μεταμορφώσεις των εντόμων. Να αναγνωρίζουν την υποκειμενικότητα τόσο της ασχήμιας όσο και της ομορφιάς. Να εκτιμούν τα πάντα στη φύση. Να παρατηρούν και να απελευθερώνουν τα έντομα. Μεγεθυντικός φακός, φωτογραφική μηχανή, σημειωματάριο, μολύβια, μπογιές, λευκά φύλλα χαρτιού. Την άνοιξη ή νωρίς το φθινόπωρο επισκέπτονται την πράσινη γωνιά και προσπαθούν να φωτογραφίσουν και να παρατηρήσουν πεταλούδες. Πώς είναι το σώμα της πεταλούδας, σε πόσα μέρη χωρίζεται; Πώς είναι το κεφάλι; Ποια όργανα έχει στο κεφάλι της; Περιγράφουν τα πόδια της. Πόσα είναι; Τα φτερά της; Γιατί δεν πρέπει να την πιάνουμε από τα φτερά; Πού ζει; Τι τρώει; Πώς πολλαπλασιάζεται; Περιγράφουν τον κύκλο της ζωής της, τις τέσσερις φάσεις (αυγό, κάμπια, χρυσαλλίδα, πεταλούδα). Πώς την προστατεύουμε; Πώς την ονόμαζαν οι αρχαίοι Έλληνες; Πού έδιναν το όνομά της; Πώς ονομάζονται όσα ζώα ανήκουν σ αυτήν την κατηγορία; Έχετε ακούσει για κάποια έργα, μουσικά, λογοτεχνικά σχετικά μ αυτήν; Προσπαθήστε να ξαναγράψετε το παραμύθι το Ασχημόπαπο, μόνο που αντί για κύκνο, βάλτε για ήρωα μια πεταλούδα- κάμπια. Ζωγραφίστε πεταλούδες. Κατασκευάστε πεταλούδες με σύρμα και λεπτές κλωστές φλος. Κάντε κολάζ με χρωματιστά χαρτιά. Διακοσμήστε γυμνά κλαδιά. Φτιάξτε mobile. Κάντε μάσκες και διακοσμητικά με διάφανο χαρτί που θα κρεμάσετε μπροστά από τα παράθυρά σας. 34

25 Ζουν ζουν ζουν μέλισσες πετούν Προσκαλούν στην τάξη ένα μελισσοκόμο και συζητούν μαζί του. Προσπαθούν να βρουν κάποιες νεκρές μέλισσες ή σφίγγες (για να αποφύγουν τα τσιμπήματα και τις επιπτώσεις καλό θα ήταν να τις φέρει ο δάσκαλος ή ο μελισσοκόμος στο σχολείο). Παρατηρούν με μεγεθυντικό φακό το σώμα τους. Διακρίνουν τα τρία μέρη του. Βρίσκουν τα όργανα του κεφαλιού. Παρατηρούν τις ζώνες της κοιλιάς. Τι υπάρχει στην άκρη της κοιλιάς; Γιατί; Bρίσκουν πληροφορίες για την κοινωνία των μελισσών. Πώς ονομάζεται η φωλιά - το σπιτάκι τους; Ποιος τις φροντίζει; Γιατί; Πού ζουν τα αγριομελίσσια; Τι τρώνε; Είναι χρήσιμο έντομο; Ας μην ξεχνάμε ότι ακόμη και το δηλητήριο χρησιμοποιείται ιατρικά. Αναφέρουν όλα τα χρήσιμα προϊόντα που παράγει η μέλισσα (μέλι, κερί, πρόπολη, βασιλικός πολτός, δηλητήριο). Ποιο νομίζουν ως σπουδαιότερο έργο της μέλισσας; (επικονίαση) Πώς τις προστατεύουμε; Βρίσκουν τους σχετικούς μύθους γι αυτήν, τις παροιμίες και τα ρητά. Βρίσκουν απεικονίσεις και παραστάσεις μελισσών σε αρχαία αγγεία, κοσμήματα κ.λ.π.. Ζωγραφίζουν μέλισσες. Παίζουν ένα παιχνίδι ρόλων μέλισσα - παιδί - γεωργός - ζιζανιοκτόνο, εντομοκτόνο, κ.ά.. Γράφουν την Α-Β της μέλισσας. Επικοινωνούν με συνεταιριστικές οργανώσεις ή φορείς μελισσοκόμων και μαθαίνουν για τα προϊόντα (μέλι, κερί, κ.λ.π.)*. Επισκέπτονται κάποιο μελίσσι. Με πολλή προσοχή και με τη βοήθεια και επίβλεψη του μελισσοκόμου παρατηρούν μία κυψέλη. Δοκιμάζουν μέλι και συζητούν για τη διατροφική και οικονομική του αξία. * Οι μαθητές της Αττικής μπορούν να επισκεφθούν τη Γεωπονική Σχολή Να γνωρίσουν και να αντιληφθούν ότι κάθε γωνιά πρασίνου είναι καταφύγιο ζωής. Να νιώσουν την αναγκαιότητα της συνύπαρξης του ανθρώπου με τη φύση. Να προστατεύουν όλα τα είδη, χωρίς να τα χωρίζουν σε χρήσιμα ή βλαβερά, ή όμορφα και άσχημα. Να πληροφορηθούν για τη θαυμαστή κοινωνία των μελισσών. Μεγεθυντικός φακός, σημειωματάριο, μολύβια, μπογιές, μέλι, κηρύθρα. 35

26 Πού πας αφέντη μέρμηγκα; Να γνωρίσουν τη θαυμαστή κοινωνία των μυρμηγκιών. Να γνωρίσουν το μικρόκοσμο που κρύβεται γύρω μας. Να πειστούν ότι υπάρχει χώρος για όλους. Υλικά - προετοιμασία Μεγεθυντικός φακός, διαφανή κουτάκια, μολύβια, μπογιές, σημειωματάριο. Προσπαθούν να εντοπίσουν μυρμηγκοφωλιές. Πιάνουν με προσοχή μερικά μυρμήγκια, τα τοποθετούν σε κουτάκια, τα μεταφέρουν στο σχολείο για παρατήρηση. Τα παρατηρούν με το μεγεθυντικό φακό. Διακρίνουν τα μέρη του σώματος. Εξετάζουν το κεφάλι, τις κεραίες. Πώς τρέφονται; Ξέρεις τι κάνει το μυρμήγκι όταν θελήσει να πιει νέκταρ; Συζητούν για τον τρόπο που είναι κατασκευασμένη η φωλιά τους. Αναλύουν την κοινωνική δομή της φωλιάς, τους νόμους και τις αρχές που τη διέπουν. Είδη μυρμηγκιών. Πού ζουν αυτά τα είδη; Η δομή της κοινωνίας τους σου θυμίζει κάποιο άλλο έντομο; Γιατί είναι σημαντική η ύπαρξη των μυρμηγκιών; Τι είναι τα φτερωτά μυρμήγκια; Γνωρίζεις το μυρμήγκι-αγρότη, το μυρμήγκι-γελαδάρη ή το μυρμήγκι-γλυκατζή; Κατασκευάζουν μια μυρμηγκοφωλιά. Καταγράφουν μύθους, παραμύθια, ποιήματα σχετικά με τα μυρμήγκια. Ζωγραφίζουν, κάνουν μόμπιλε. Αυτοσχεδιάζουν παίζοντας ένα παιχνίδι ρόλων. Παρακολουθούν την ταινία Τα μυρμήγκια και συζητούν. 36

27 Βρεκεκέξ κουάξ κουάξ Να γνωρίσουν το περιβάλλον στο οποίο ζει και αναπτύσσεται ο βάτραχος. Να πληροφορηθούν για τη σημασία του στο οικοσύστημα. Να έρθουν σε επαφή με τη φύση, επισκεπτόμενοι κάποιο υγρότοπο. Να σέβονται την ύπαρξη και του πιο μικρού πλάσματος. Σημειωματάριο, μολύβια, μπογιές, ένα ζευγάρι κιάλια. Παρατηρήστε το βάτραχο. Πού ζει; Γιατί; Τι χρώμα έχει; Γιατί; Με τι τρέφεται; Πώς πολλαπλασιάζεται; Πού ζευγαρώνει; Ποια τα στάδια της ανάπτυξής του; Πώς αναπνέει; Γιατί; Ποια είναι η θερμοκρασία του; Έχει ουρά; Πόσα πόδια; Περιγράψτε τα. Γιατί τα πίσω είναι μεγαλύτερα; Κολυμπάει; Τι παρατηρείτε μεταξύ των δακτύλων; Ποια ζώα τρώνε τα βατράχια; Είναι απαραίτητο μέλος της κοινωνίας των ζώων; Γιατί; Συγκεντρώστε τα παραμύθια, τους θρύλους, τους μύθους που υπάρχουν για τα βατραχάκια. Κάντε ασκήσεις γυμναστικής σχετικές με τις κινήσεις του βατράχου. Τραγουδήστε ένα τραγούδι, το οποίο μπορείτε να γράψετε και μόνοι σας. 37

28 Χελώνα, ένα τροχόσπιτο σε δράση Να πλησιάσουν τα χαριτωμένα ζωάκια και μέσω αυτών να αγαπήσουν όλη τη φύση. Να γνωρίσουν τη φυσιολογία τους και με αφορμή τις χελώνες να εξοικειωθούν με τα ερπετά. Να βιώσουν την ανάγκη της προστασίας των ειδών. Να γίνουν φορείς ευαισθησίας. Φωτογραφική μηχανή, χαρτιά, μπογιές, σημειωματάριο, μολύβια. Παρατήρηση του σώματός της. Διαπίστωση της σκληρότητας του οστράκου της. Γιατί έχει όστρακο; Πώς είναι το κεφάλι της, τι κάνει όταν το αγγίξεις; Πόσα πόδια έχει, ποια τα χαρακτηριστικά τους; Τι τρώει; Πώς πολλαπλασιάζεται; Τη βλέπουμε όλες τις εποχές; Πού βρίσκεται το χειμώνα; Ξέρετε άλλα ζώα που πέφτουν σε χειμερία νάρκη; Πού και πόσο ζει; Είναι προστατευόμενο είδος, γιατί; Γνωρίζεις κάποια είδη χελωνών; Ποια; Βρες μύθους (χελώνα - λαγός, κόρη - χελώναμητέρα). Ποια ζώα τρώνε τις χελώνες και πώς; Από ποιους κινδυνεύει; Τι γνωρίζεις για το λαθρεμπόριο χελωνών; Πώς προστατεύεται από τους εχθρούς της; Από τη φωτιά; Τα αυτοκίνητα; Τι κάνουμε εμείς για την προστασία της; Ζωγράφισε χελώνες. Φωτ. Σταμάτης Ζόγκαρης 38