Κανόνας Χρυσού Διεθνής Μακροοικονομική Πολιτική (κεφ.18) Το Διεθνές Νομισματικό Σύστημα 1870-1973 Βασικές αρχές λειτουργίας Ιστορικά (ποια περίοδο καλύπτει) Εξωτερική ισορροπία (ισοζύγιο πληρωμών ισοσκελισμένο) Εσωτερική ισορροπία (πλήρης απασχόληση- σταθερές τιμές) 1 2 Λειτουργία του κανόνα χρυσού Χρυσός ως νόμισμα. Κ.Τ. ανταλλάσσει χαρτονομίσματα με χρυσό σε σταθερή ισοτιμία. Το χρήμα που κυκλοφορεί συνδέεται με σταθερή σχέση με ποσότητα χρυσού που φυλάσσει η Κ.Τ. Σύστημα κανόνα χρυσού: σε ποια χρονική περίοδο αναφέρεται; 1870-1914 1819: Πράξη Επανάληψης στη Βρετανία (η Κ.Τ. ανταλλάσσει χρυσό με χαρτονομίσματα σε σταθερή σχέση) Αρχές 19ου αιώνα Γερμανία, Ιαπωνία, ΗΠΑ Λονδίνο: κέντρο διεθνούς νομισματικού συστήματος 3 4 Εξωτερική ισορροπία: Η Κ.Τ. έπρεπε να διατηρεί σταθερή την ισοτιμία χρυσού - χρήματος. έπρεπε να διαθέτει επαρκή αποθέματα χρυσού. το απόθεμα σε χρυσό μπορούσε να μεταβληθεί μέσω των συναλλαγών με τον υπόλοιπο κόσμο. Εξωτερική Ισορροπία: Ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών=0 CA+KA=ΔΟR CA: ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών ΚΑ: ισοζύγιο κεφαλαίου ΟR: (official reserves) επίσημα συναλλαγματικά διαθέσιμα δηλαδή στην περίπτωση του κανόνα χρυσού, χρυσός. Ισορροπία: CA+KA= 0 ή σταθερό 5 6
Αυτόματος μηχανισμός εξισορρόπησης του ισοζυγίου πληρωμών: D. Hume: Price-specie flow mechanism (μηχανισμός τιμών και ροής πολυτίμων μετάλλων) Αν Ρ/Ρ* μειωθεί αυξάνεται η ζήτηση για τα προϊόντα μας μειώνεται το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών εισρέει ξένο χρήμα (χρυσός) στη χώρα μας Ρ/Ρ* αυξάνεται αποκαθίσταται η ισορροπία του ισοζυγίου 7 Ομηχανισμός τιμών και ροής πολυτίμων μετάλλων του Hume: συνδέει τις μεταβολές των τιμών με την προσφορά χρήματος (χρυσού) (κινούνται αναλογικά) η λειτουργία του συστήματος κανόνα χρυσού εξομαλύνει αυτόματα τα ελλείμματα ή πλεονάσματα του ισοζυγίου πληρωμών. 8 Πώς λειτούργησε το σύστημα του χρυσού κανόνα στην πράξη; Χώρες με ελλείμματα στο CA : Μείωση αποθεμάτων της Κ.Τ. Κ.Τ. εξέδιδε και πωλούσε εγχώριους τίτλους (π.χ.κρατικά ομόλογα) για να αποκαταστήσει το απόθεμα σε χρυσό. αυξημένα επιτόκια εισροή χρυσού από άλλες, πλεονασματικές, χώρες, ΚΑ εξισορρόπηση του Ι.Π.: CA+KA 9 Τα αντίθετα ίσχυαν για πλεονασματικές χώρες διαδικασία ισχυροποίησης του μηχανισμού τιμών-ροών μετάλλων του (Hume) Keynes : The rules of the game ελλειμματικές χώρες έφεραν το βάρος της εξισορρόπησης των ανισορροπιών του εξωτερικού τομέα και υπέφεραν από τις επιπτώσεις της μειούμενης προσφοράς χρήματος και αυξημένων επιτοκίων. 10 Εσωτερική ισορροπία Τιμές: το σύστημα του κανόνα χρυσού συνδέει την ποσότητα χρήματος που κυκλοφορεί με την ποσότητα χρυσού που κατέχει η Κ.Τ. Επίσης η λειτουργία του μηχανισμού τιμών και ροών πολυτίμων μετάλλων του Hume σταθερότητα τιμών. Πράγματι 11 Πλήρης απασχόληση: Δεν φαίνεται ότι ήταν πρωταρχικός στόχος των κυβερνήσεων (1870-1914) Δεν επετεύχθη ο στόχος της πλήρους απασχόλησης 12
Μεσοπόλεμος: Εγκατάλειψη του κανόνα χρυσού Έκδοση νέου χρήματος για χρηματοδότηση ελλειμμάτων του δημοσίου τομέα πληθωρισμός Γερμανικός υπερπληθωρισμός Ύφεση (κρίση του 1929) Εφαρμογές πολιτικών προστασίας Προσωρινή επιστροφή στον κανόνα χρυσού 13 Κρίση του 29 και το σύστημα του κανόνα χρυσού Οι περισσότερες χώρες είχαν επιστρέψει στον κανόνα χρυσού μετά από περίοδο πληθωρισμού. η προσφορά χρήματος παρέμεινε χαμηλή. Η προσκόλληση στο κανόνα χρυσού επέτεινε την κρίση Χώρες που εγκατέλειψαν τον κανόνα χρυσού εγκαίρως ξεπέρασαν γρηγορότερα την κρίση 14 1944: Bretton Woods 44 χώρες αποφάσισαν Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (1947) Διεθνής Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (1947) GATT (General Agreement on Tariffs and Trade) WTO (World Trade Organization) Σταθερές αλλά προσαρμόσιμες συναλλαγματικές ισοτιμίες (1% περιθώριο διακύμανσης) 15 Το $ είναι ο συνδετικός κρίκος στην εξάρτηση του συστήματος από το χρυσό Σταθερή τιμή χρυσού σε δολάρια: 35 δολάρια η ουγκιά. Κεντρικές Τράπεζες υποχρεωμένες να διατηρούν σταθερές τις ισοτιμίες (προϋπόθεση: επαρκή αποθέματα συναλλάγματος και αποθέματα χρυσού Θεμελιακή ανισορροπία ανατίμηση ή υποτίμηση 16 Το $ είναι αρχικά το μόνο ελεύθερα μετατρέψιμο νόμισμα Το $ χρησιμοποιείται στις διεθνείς συναλλαγές (εισαγωγές εξαγωγές) Φυλάσσεται στα συναλλαγματικά αποθέματα Αντλεί την κυριαρχία του όχι μόνο από τον θεσμικό του ρόλο αλλά από την οικονομική υπεροχή των ΗΠΑ που προμηθεύει με κεφάλαια και προϊόντα τις κατεστραμμένες Κατάρρευση του συστήματος Bretton Woods Ομαλή λειτουργία μέχρι μέσα 60. Η Κυβέρνηση των ΗΠΑ επεκτείνει τις δημόσιες δαπάνες (πόλεμος Βιετνάμ). Τα επιτόκια στις ΗΠΑ αυξάνονται Οι τιμές ανεβαίνουν (6% στις ΗΠΑ) Εμφανίζεται επίμονο έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών των ΗΠΑ. Προσδοκίες για υποτίμηση $. Ζήτηση για χρυσό από FED αυξάνεται οικονομίες της Ευρώπης και Ιαπωνίας. 17 18
1968: δημιουργία διπλής αγοράς χρυσού, επίσημης και ιδιωτών. ΗΠΑ: έλλειμμα, πληθωρισμός, ανεργία. 15 Αυγ.1971 Κυβέρνηση ΗΠΑ διέκοψε την μετατρεψιμότητα του $ σε χρυσό. Δεκ. 1971: βιομηχανικές χώρες κατέληξαν στην Σμιθσονιανή συμφωνία: το $ υποτιμήθηκε κατά 8,75% 1 ουγκιά χρυσό 38$ κεντρική διακύμανση νομισμάτων έναντι του $ 2,25 (4,5% εύρος διακύμανσης). 19 Μακροοικονομική Πολιτική- Σύστημα Σταθερών Ισοτιμιών Bretton Woods Διπλός στόχος: Εσωτερική και Εξωτερική Ισορροπία Διαθέσιμα εργαλεία: a) δημοσιονομική πολιτική (νομισματική πολιτική αποκλείεται)(μεταβολή δαπάνης) b) συναλλαγματική πολιτική: υποτίμησηανατίμηση (μετά από έγκριση του ΔΝΣ.σοβαρή ανισορροπία)(μεταστροφή δαπάνης) 20 Νομισματική Πολιτική: δεν ελέγχεται από την Κ.Τ. Σταθερές ισοτιμίες και Ελεύθερη κίνηση κεφαλαίου (R=R*) η Κεντρική Τράπεζα χάνει τον έλεγχο της προσφοράς χρήματος : αν αρχικά C.A.=0 (ισοσκελισμένο) Έστω ότι Μς αυξάνεται το εγχώριο επιτόκιο πιέζεται προς τα R, μειώνεται εκροή κεφαλαίων (ξένοι τίτλοι πιο ελκυστικοί) υπερβάλλουσα ζήτηση για ξένο συνάλλαγμα η Κεντρική Τράπεζα για να διατηρήσει την ισοτιμία σταθερή ικανοποιεί την ζήτηση για ξένο συνάλλαγμα μειώνοντας τα συναλλαγματικά αποθέματα δηλαδή, η Κ.Τ. πουλά συνάλλαγμα, αγοράζει εθνικό νόμισμα η εγχώρια προσφορά χρήματος μειώνεται κάτω 21 22 Άρα προσφορά χρήματος ανεπηρέαστη. Δημοσιονομική Πολιτική Ξεκινάμε από Υf (πλήρη απασχόληση) Καθώς αυξάνονται οι δημόσιες δαπάνες: Βραχυχρόνια αυξάνεται το εισόδημα Υ Από την άλλη όμως: αυξάνεται η ζήτηση για εισαγωγές επομένως το Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών C.A. χειροτερεύει. Η χειροτέρευση του C.A.μπορεί να αντισταθμιστεί με υποτίμηση του εθνικού νομίσματος. Υποτίμηση: υποθέτουμε ότι καλυτερεύει το C.A. (στροφή της ζήτησης προς τα δικά μας προϊόντα) 23 24
Εσωτερική Ισορροπία:Υ=Υf Υποθέσεις: Ρ, Ρ* σταθερά Δύο μέσα πολιτικής: Δημοσιονομική πολιτική (G-T) Πολιτική μεταβολής της δαπάνης Συναλλαγματική πολιτική (E) Πολιτική μεταστροφής Το υπόδειγμά μας: Υ=C+I+G+CA (1) C=c(Y-T) (2) CA=CA(EP/P*, Y-T) (3) Y=Yf (4) αντικατάσταση (2), (3), (4) στην (1): Yf=c(Y-T) + Ι + G + CA(EP/P*, Y-T) (5) της δαπάνης 25 26 Σχέση (G-T) και Ε ώστε Y=Yf; Ε ύφεση Y=Yf Yf=c(Y-T) + Ι + G + CA(EP/P*, Y-T) (5) Για Yf σταθερό Έστω (G-T) αυξάνεται το Υ αυξάνεται. για Υ=Yf πρέπει να γίνει ανατίμηση διότι: αν ΕΡ/Ρ* αυξηθεί το CA χειροτερεύει εισόδημα, Υ, περιορίζεται. για εσωτερική ισορροπία: (G-T), Ε έχουν θετική σχέση. υπεραπασχόληση G-T 27 28 Εξωτερικός στόχος CA=O ή CA=α E Σχέση (G-T) και Ε ώστε να επιτευχθεί ο εξωτερικός στόχος. CA=CA(EP/P*, Y-T) Όταν (G-T) αυξάνεται, το Υ αυξάνεται άρα το CA χειροτερεύει. Για ισορροπία: Υποτίμηση, (Ε μειώνεται) ώστε CA καλυτερεύει. 29 πλεόνασμα έλλειμμα CA=0 CA 30
Ισορροπία: Ταυτόχρονη εξισορρόπηση εσωτερικού και εξωτερικού στόχου. 2 στόχοι 2 εργαλεία Εσωτερική ισορροπία Εξωτερική ισορροπία Δημοσιονομική πολιτική Συναλλαγματική πολιτική Σε εξαιρετικές περιπτώσεις με συγκατάθεση του ΔΝΤ 31 Ε ύφεση Y=Yf έλλειμμα ύφεση Ι πλεόνασμα υπεραπασχόληση έλλειμμα ΙΙ ΙV υπεραπασχόληση πλεόνασμα ΙΙΙ CA=0 G-T 32 Περιοχή Ι: ύφεση-έλλειμμα Δημοσιονομική πολιτική : Αν G-T αυξηθεί: επιτυγχάνεται το Υf χειροτερεύει το CA υπάρχει δίλημμα πολιτικής όταν Ε σταθερό Αν G-T μειώνεται : μειώνεται το Υ καλυτερεύει το CA υπάρχει δίλημμα πολιτικής όταν Ε σταθερό (G-T)αυξάνεται E, υποτίμηση Ύφεση: Έλλειμμα: Επαναφορά σε ισορροπία 33 34 Περιοχή ΙΙΙ: υπεραπασχόληση-πλεόνασμα Ενδεδειγμένη πολιτική: (G-T) με στόχο τον περιορισμό της δαπάνης για εσωτερική ισορροπία Ε : ανατίμηση με στόχο την απορρόφηση του πλεονάσματος για εξωτερική ισορροπία Περιοχή ΙΙ: υπεραπασχόληση-έλλειμμα Για τον εσωτερικό στόχο; (G-T) Παράλληλα εξυπηρετείται και ο εξωτερικός στόχος (έλλειμμα περιορίζεται) Αρκεί η χρησιμοποίηση ενός εργαλείου πολιτικής 35 36
Περιοχή ΙV: ύφεση - πλεόνασμα Ποια πολιτική είναι πιο κατάλληλη; 37 Καθ όσο διάστημα το σύστημα Bretton Woods λειτούργησε: Πολλές χώρες δεν επέτρεπαν: την ελεύθερη μετατροπή νομίσματος την ελεύθερη κίνηση κεφαλαίου Σκοπός: δυνατότητα άσκησης νομισματικής πολιτικής, ώστε σε συνδυασμό με την δημοσιονομική πολιτική να έχουν περισσότερα εργαλεία για επίτευξη εσωτερικής - εξωτερικής ισορροπίας. 38