ΣΥΝΤΑΞΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ ΣΕΡΒΟΣ Α.Μ.: 1341201000252

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ 2013-2014 ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ «ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ» ΔΙΔΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΠΕΤΡΑΚΗΣ ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: «Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΘΕΣΜΩΝ ΚΑΙ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΡΟΟΔΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ» ΣΥΝΤΑΞΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ ΣΕΡΒΟΣ Α.Μ.: 1341201000252

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: Εισαγωγή σελ. 2 Δημόσια Διοίκηση-Γραφειοκρατία σελ. 2-5 Επιχειρηματικότητα-Γραφειοκρατία σελ. 5-6 Διαφθορά σελ. 7 Παραοικονομία-Φοροδιαφυγή σελ. 7-8 Δικαιοσύνη-Ποιότητα Δικαστικού Συστήματος σελ. 8-9 Ποιότητα Εκπαιδευτικού Συστήματος σελ. 9-11 Επίλογος-Συμπεράσματα σελ. 11 Συγκριτικός Πίνακας Χωρών σελ. 12 Δικαιώματα Ιδιοκτησίας μεταξύ των Χωρών σελ. 13 Βιβλιογραφία σελ. 14-15 1

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Είναι κοινή παραδοχή πως οι θεσμοί επηρεάζουν σημαντικά τις κοινωνίες στις οποίες υφίστανται. Αν είναι ορθά διαμορφωμένοι μπορούν μακροχρόνια να επιδράσουν πολλαπλασιαστικά στην αύξηση του κατά κεφαλήν εισοδήματος και να μεγιστοποιήσουν την κοινωνική ευημερία. Ο ρόλος τους γίνεται ακόμα πιο σημαντικός σε χώρες όπως η Ελλάδα, η οποία χαρακτηρίζεται από έντονη αστικοποίηση, ένας παράγοντας που, σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, {Acemoglu, Johnson and Robinson, (2002)}, δυσκολεύει την παροχή ποιοτικών θεσμών. Οι στόχοι της συγκεκριμένης εργασίας είναι οι εξής: Να παρουσιαστεί αναλυτικά το υπάρχον επίπεδο των διαφόρων θεσμών στη χώρα μας. Να δοθεί μια ξεκάθαρη εικόνα για το πόσο ευεργετική για το ελληνικό κράτος και τους Έλληνες πολίτες θα ήταν η εξασφάλιση ποιοτικών θεσμών και η εξάλειψη διαφόρων στρεβλώσεων της σύγχρονης ελληνικής πραγματικότητας. ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗ-ΓΡΑΦΕΙΟΚΡΑΤΙΑ Αναμφίβολα οι δημόσιοι υπάλληλοι ενός κράτους επιτελούν ένα σημαντικό ρόλο στην προσπάθεια ανάπτυξης του, καθώς κατέχουν πολλές θέσεις ευθύνης, οι οποίες είναι κρίσιμες για την ορθή λειτουργία του. Ειδικότερα στην Ελλάδα, όπου για δεκαετίες ένα μεγάλο μέρος του εργατικού δυναμικού απορροφάται από το Δημόσιο, γίνεται εύκολά αντιληπτό πόσο αναγκαία για την κοινωνική ευημερία καθίσταται η ύπαρξη μιας αξιόπιστης Δημόσιας Διοίκησης. Δυστυχώς, το ανθρώπινο δυναμικό της Δημόσιας Διοίκησης στη χώρα μας, παρά τις διάφορες προσπάθειες βελτίωσης, κυριαρχείται από προβλήματα, όπως {Ε.Π. Διοικητική Μεταρρύθμιση Επιτελική Σύνοψη, 2007}: 1. ελλιπής αξιοποίηση του προσωπικού με βάση τα προσόντα του καθώς και απουσία προσωπικού εξειδικευμένων προσόντων σε καθοριστικούς τομείς της δημόσιας διοίκησης, 2

2. αναντιστοιχία μεταξύ της στελέχωσης των υπηρεσιών και των αληθινών αναγκών τους. Παρατηρούνται φαινόμενα υπερστελέχωσης υπηρεσιών, τα οποία σε αρκετές περιπτώσεις προκλήθηκαν για εξυπηρέτηση πολιτικών σκοπών, και όχι πάντα με αξιοκρατικές διαδικασίες, 3. έλλειψη άσκησης σύγχρονου management και ανυπαρξία εκπαίδευσης για την άσκηση αυτού από τα στελέχη που βρίσκονται σε θέσεις ευθύνης (π.χ. Γενικοί Διευθυντές, προϊστάμενοι Διευθύνσεων και Τμημάτων), 4. δυσκολία αποτελεσματικής και δημιουργικής συνεργασίας με τον ιδιωτικό τομέα, ή με άλλες υπηρεσίες του δημόσιου τομέα, 5. προσανατολισμός των δημοσίων υπαλλήλων προς ένα πρότυπο ρόλου που θεωρεί ως κύριο στόχο τη διασφάλιση της τυπικής νομιμότητας και όχι την παραγωγή ποιοτικών υπηρεσιών και έργου. Παράλληλα, το κανονιστικό πλαίσιο και η γενικότερη λειτουργία της Δημόσιας Διοίκησης εξακολουθούν να χαρακτηρίζονται από σοβαρές δυσλειτουργίες, όπως: η πολυπλοκότητα, ασάφειες και αντιφάσεις μεταξύ νόμων και ρυθμίσεων, η πολυδιάσπαση και οι αλληλοεπικαλύψεις καθηκόντων και αρμοδιοτήτων μεταξύ των διάφορων φορέων της Δημόσιας Διοίκησης, η αποσπασματικότητα στην παραγωγή ρυθμίσεων, δείχνοντας μια έλλειψη βούλησης για ευεργετικές μεταρρυθμίσεις, η ύπαρξη απαρχαιωμένων αντιλήψεων και πρακτικών, η ύπαρξη απαρχαιωμένων ή περιττών ρυθμίσεων, καθώς και ρυθμίσεων οι οποίες είναι οικονομικά επιβαρυντικές για τον δημόσιο προϋπολογισμό, η εκτεταμένη ύπαρξη των φαινομένων διαφθοράς, τα οποία, παρά τα θεσμικά μέτρα που τίθενται σε ισχύ, συνεχίζουν να υφίστανται, η ύπαρξη Υπουργείων με πολύ μεγάλο αριθμό Διευθύνσεων και Υπηρεσιών, καθώς και το μεγάλο πλήθος Δημόσιων Νομικών Προσώπων {Επιπλέον, ένα υπουργείο έχει, σε περιφερειακό επίπεδο, 137 αποκεντρωμένες δομές, εκ των οποίων το 47% διαθέτει από κανέναν έως δύο υπαλλήλους} (Μανδραβέλης, 2014, Καρκατσούλης, 2013), 3

η χρήση ενός πολύ μεγάλου αριθμού κτιρίων και τεχνολογικών υποδομών για τις ανάγκες της κεντρικής κυβέρνησης, {34.500 διαφορετικά κτίρια φέρεται να χρησιμοποιεί ο ευρύτερος δημόσιος τομέας στη χώρα μας.} (Πάσχος Μανδραβέλης, 2014, Παναγιώτης Καρκατσούλης, 2013), η καθυστέρηση ολοκλήρωσης των νομοθετικών ρυθμίσεων σε ό,τι αφορά την έκδοση των κανονιστικών πράξεων, προεδρικών διαταγμάτων και υπουργικών αποφάσεων που είναι απαραίτητες για την εφαρμογή των νόμων, η αδυναμία σύνδεσης χρηματο-οικονομικών στοιχείων με δομές, λειτουργίες, πολιτικές και αποτελέσματα, η έλλειψη ενός συγκροτημένου μηχανισμού και διαδικασιών συνεχούς αξιολόγησης της ποιότητας και των συνεπειών των παραγόμενων ρυθμίσεων, καθώς και βελτίωσης των ρυθμίσεων που ήδη υφίστανται {Ε.Π. Διοικητική Μεταρρύθμιση Επιτελική Σύνοψη 2007}. Πιο αναλυτικά, σύμφωνα με στοιχεία της έκθεσης Σπράου : 1. Ο όγκος του δευτερογενούς Δικαίου είναι 83 φορές μεγαλύτερος από αυτόν των Νόμων, 2. Η αναλογία Νόμων- Υπουργικών Αποφάσεων είναι κατά μέσο όρο 1-69, 3. Το 28.68% των εκδοθέντων νόμων ρυθμίζει γενικές και αφηρημένες έννοιες, 4. Το 71.32% των εκδοθέντων νόμων ρυθμίζει ειδικές και συγκυριακές καταστάσεις, 5. Από 541 νόμους που εξετάστηκαν το 61% περιείχε διατάξεις άσχετες με το αντικείμενο του Νόμου. Επιπλέον: Το κόστος της γραφειοκρατίας στην Ελλάδα είναι ίσο με το 6,8% του ΑΕΠ, δηλαδή περίπου 14 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ στον μέσο όρο της Ε.Ε. ισούται με 3,5% του ΑΕΠ. (Πάσχος Μανδραβέλης, 2014). Οι φορείς της Γενικής Κυβέρνησης στην Ελλάδα είναι 1.504, ενώ στο Ηνωμένο Βασίλειο 300 και στη Σουηδία 400 (Πάσχος Μανδραβέλης, 2014). 4

Τα τελευταία 30 χρόνια ψηφίστηκαν: 213 νόμοι για τη φορολογία και την εισοδηματική πολιτική, 153 νόμοι για την δημόσια διοίκηση, 86 νόμοι για την παιδεία, 51 νόμοι για την υγεία (Πάσχος Μανδραβέλης, 2014). Συνέπεια των παραπάνω είναι: επιβάρυνση της ποιότητας ζωής των πολιτών, μείωση της εμπιστοσύνης των πολιτών στους θεσμούς, μείωση των επενδύσεων και επιδείνωση της οικονομικής ανάπτυξης. Παράλληλα, θα πρέπει να επισημανθεί ότι ως αποτελεσματικότερη κατηγορία δημόσιου φορέα αξιολογούνται τα Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών (ΚΕΠ), με μεγάλη διαφορά από τις επόμενες δύο κατηγορίες (Τελωνεία και Ρυθμιστικές Αρχές), ενώ ως λιγότερο αποτελεσματικοί φορείς αξιολογούνται οι Πολεοδομίες και ακολουθούν οι Δήμοι, η Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση και οι υπηρεσίες της κεντρικής κυβέρνησης (ΣΕΒ, 2014). ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ-ΓΡΑΦΕΙΟΚΡΑΤΙΑ Δυστυχώς, στην Ελλάδα, το κράτος αντί να ενθαρρύνει και να διευκολύνει με κάθε τρόπο την άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας, ουσιαστικά την αποτρέπει, αντιμετωπίζοντας εχθρικά όποιον θέλει να ιδρύσει μια νέα επιχείρηση ή να επενδύσει στη χώρα μας, δημιουργώντας έτσι νέες θέσεις εργασίας και συμβάλλοντας στην εθνική ανάπτυξη. Πιο συγκεκριμένα: Παρατηρούνται τεράστιες καθυστερήσεις στην αδειοδότηση επιχειρηματικών έργων και δραστηριοτήτων (ΣΕΒ, 2014). Απαιτείται χρονικό διάστημα 230 ημερών κατά μέσο όρο για την ολοκλήρωση της διαδικασίας μιας δημόσιας σύμβασης, ο οποίος είναι και ο δεύτερος μεγαλύτερος χρόνος στην Ε.Ε. των 27, χωρίς μάλιστα να υπολογίζεται ο χρόνος προκήρυξης και προετοιμασίας του διαγωνισμού. Ο μέσος όρος στην Ε.Ε. είναι 108 ημέρες. (ΣΕΒ, 2014). 5

Σύμφωνα με τον εκπρόσωπο της Ε.Ε. και επικεφαλή κλιμακίου Αθηνών της Γενικής Διεύθυνσης Οικονομικής Πολιτικής της Κομισιόν, Μαργαρίτη Σχοινά, «η εξαγωγή ενός προϊόντος από την Ελλάδα εξακολουθεί να κοστίζει 20% περισσότερο από ότι στην Ε.Ε. και παίρνει 40% περισσότερο χρόνο». Επιπλέον, σύμφωνα με τον κύριο Σχοινά, αν η ελληνική κυβέρνηση κατόρθωνε να μειώσει το βάρος του διοικητικού κόστους για την οικονομία και τις επιχειρήσεις και να πετύχει την απλοποίηση των διαδικασιών, αυτό από μόνο του θα πρόσθετε 1,7% στο ΑΕΠ και θα οδηγούσε στη δημιουργία 80.000 νέων θέσεων εργασίας (Διαμαντίδης, 2013). Σε όλη τη διάρκεια της ζωής μιας επιχείρησης, η οποιαδήποτε συναλλαγή της με το κράτος χαρακτηρίζεται από πολυπλοκότητα και έλλειψη ευελιξίας, έχοντας ως αποτέλεσμα μεγάλες χρονικές καθυστερήσεις (ΣΕΒ, 2014). Παρατηρείται ανεπαρκής αξιοποίηση των σημαντικών δυνατοτήτων απλούστευσης διαδικασιών και βελτίωσης της πληροφόρησης που προσφέρουν οι Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνίας (ΣΕΒ, 2014). Ανυπαρξία ενός σταθερού θεσμικού και φορολογικού περιβάλλοντος. Στην Ελλάδα, το φορολογικό και γενικότερα το νομοθετικό περιβάλλον μετασχηματίζονται διαρκώς. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα τελευταία τρία χρόνια έχουν ψηφιστεί 23 φορολογικοί νόμοι, με 248 τροποποιήσεις, 111 υπουργικές αποφάσεις και 138 εγκυκλίους (Πάσχος Μανδραβέλης, 2014). Έλλειψη μέτρων υπέρ των μικρών και των πολύ μικρών επιχειρήσεων έτσι ώστε να μετριαστεί το ρυθμιστικό βάρος που τις επιβαρύνει δυσανάλογα σε σχέση με τις μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις σε τομείς όπως η πρόσβαση σε χρηματοδότηση και οι ασφαλιστικές εισφορές (ΣΕΒ, 2014). 115 ρυθμιστικά κείμενα οφείλει να ακολουθήσει κάποιος προκειμένου να ιδρύσει μια Εταιρεία Περιορισμένης Ευθύνης (Ε.Π.Ε.) (Μανδραβέλης, 2014). Τέλος, υπάρχει απουσία σαφώς καθορισμένων δικαιωμάτων ιδιοκτησίας, κάτι το οποίο δυσκολεύει τις επενδύσεις, στερώντας σημαντικά κρατικά έσοδα. Πάντως, τα τελευταία χρόνια η κατάσταση έχει βελτιωθεί σε σύγκριση με παλαιότερα. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με την έκθεση «Doing Business 2014» της Παγκόσμιας Τράπεζας, η Ελλάδα βρίσκεται στην 72η θέση μεταξύ 189 χωρών, έχοντας ανέβει 28 βαθμίδες τα τελευταία δύο χρόνια. 6

ΔΙΑΦΘΟΡΑ Σύμφωνα με έκθεση της Διεθνούς Διαφάνειας, η διαφθορά στην Ελλάδα κοστίζει 12 δισ. ετησίως (Εφημερίδα «Πρώτο Θέμα», 2013). Επιπλέον, σύμφωνα με έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το 99% των Ελλήνων θεωρεί ότι η διαφθορά αποτελεί διαδεδομένο πρόβλημα στη χώρα, ενώ το 63% πιστεύει ότι η διαφθορά ασκεί σημαντική επίδραση στην καθημερινότητά του (Βαρβιτσιώτη, 2014). Οι κύριες εστίες διαφθοράς που εντοπίζει η έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι ο τομέας της υγείας, η χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων, η αναποτελεσματική δίωξη της διαφθοράς που παρεμποδίζεται από καθυστερήσεις στην εκδίκαση τέτοιων υποθέσεων, καθώς και οι δημόσιες συμβάσεις. Μια επιπλέον εστία διαφθοράς είναι το γεγονός ότι δεν υπάρχει ολοκληρωμένη προσπάθεια αντιμετώπισης του φαινομένου, καθώς η νομοθεσία συνεχίζει να είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη. Οι νόμοι σε πολλές περιπτώσεις δεν τηρούνται, ενώ υπάρχουν πάνω από 2.000 υποθέσεις δημοσίων υπαλλήλων που εκκρεμούν για πειθαρχικά παραπτώματα. Τα περιστατικά «μικρής διαφθοράς», όπως αποκαλούνται οι μικρής κλίμακας δωροδοκίες, όπως π.χ. δωροδοκία για απόκτηση πολεοδομικής άδειας, δίπλωμα οδήγησης, ρύθμιση οικονομικών βιβλίων κ.λπ., κόστισαν στην Ελλάδα 554 εκατομμύρια το 2011. Πάντως, ως αναμφίβολα θετική μεταρρύθμιση αναφέρεται η «Διαύγεια», νόμος που προβλέπει την υποχρεωτική ανάρτηση όλων των πράξεων των κυβερνητικών και διοικητικών οργάνων στο Διαδίκτυο, μια πρακτική που υιοθετείται μόνο στη χώρα μας. Μια τελευταία εστία διαφθοράς είναι η φορολογική διοίκηση. Μόνο το 20% των προστίμων που επιβάλλονται για φοροδιαφυγή καταλήγουν στα ταμεία του κράτους, καθώς το 40% συνήθως διαγράφεται, ενώ το 40% παρακρατείται από εφοριακούς (Βασαρδάνη, 2011, Βαρβιτσιώτη, 2014). ΠΑΡΑΟΙΚΟΝΟΜΙΑ-ΦΟΡΟΔΙΑΦΥΓΗ Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, η παραοικονομία στην Ελλάδα αποτελούσε το 30% της συνολικής οικονομικής δραστηριότητας το 2011 (McKinsey & Company, 2011), ενώ το 2013 έφτασε στο 24% του ΑΕΠ ή σε ποσό 43,2 δισ. ευρώ, σύμφωνα με τη Visa Europe (Μάρκου, 2014). Όπως επισημαίνει η Ευρωπαϊκή 7

Επιτροπή, πάνω από 10 δισεκατομμύρια ευρώ θα εισέρρεαν στα κρατικά ταμεία από φόρους εάν οι Αρχές είχαν κατορθώσει να πατάξουν την παραοικονομία (Εφημερίδα «ΕΘΝΟΣ», 2012). Δυστυχώς, υπάρχει απουσία εξελιγμένων διαδικασιών και μεθοδολογίας για τον εντοπισμό και τη διερεύνηση περιπτώσεων φοροδιαφυγής, καθώς και για την υιοθέτηση σωστών στρατηγικών είσπραξης. Μάλιστα, οι τακτικές που εφαρμόζονται στην Ελλάδα είναι κατά πολύ υποδεέστερες σε σχέση με τις αντίστοιχες σε διεθνές επίπεδο (McKinsey&Company, 2011). Έτσι, όπως και στην περίπτωση της έντονης διαφθοράς, δημιουργείται ανικανότητα χρηματοδότησης δημόσιων επενδύσεων ή αναδιανομής εισοδήματος στις φτωχότερες τάξεις, καθώς και έλλειψη αναγκαίων πόρων για το ελληνικό ασφαλιστικό σύστημα (Π.Ε. Πετράκης, 2011). Έχει ενδιαφέρον ότι τον Δεκέμβριο του 2009, σύμφωνα με μελέτη της Deutsche Bank, χάρη στην μεγάλη παραοικονομία και φοροδιαφυγή το ελληνικό ΑΕΠ μειώθηκε μόνο κατά 1%, ενώ το συνολικό ΑΕΠ της Ε.Ε. κατά 4% (Κιούσης, 2010). Παράλληλα, θα πρέπει να τονιστεί ότι η υψηλή ανεργία, ο μεγάλος αριθμός μικρών επιχειρήσεων και ελεύθερων επαγγελματιών, η έντονη φορολογική επιβάρυνση, καθώς και η έλλειψη αληθινού ενδιαφέροντος πολλών Ελλήνων για την ίδια τους τη χώρα, διογκώνουν το πρόβλημα της παραοικονομίας και της φοροδιαφυγής στη χώρα μας (Ελευθερίου, 2011). ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ-ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΔΙΚΑΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ: Το ελληνικό δικαστικό σύστημα είναι υπερφορτωμένο με υποθέσεις προς εκδίκαση και χαρακτηρίζεται από απουσία διαδικασιών και εξειδικευμένων πόρων που θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τη συγκεκριμένη κατάσταση. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία του Υπουργείου Δικαιοσύνης, την 31η Μαρτίου 2013 εκκρεμούσαν 29.319 υποθέσεις στο Συμβούλιο της Επικρατείας, 332.809 στα Διοικητικά Πρωτοδικεία (από τις οποίες οι 82.449 σχετίζονταν με φορολογικές και τελωνειακές υποθέσεις), 37.226 υποθέσεις στο Διοικητικό Εφετείο και 30.365 υποθέσεις δημοσιονομικού ενδιαφέροντος στο Ελεγκτικό Συνέδριο (ΣΕΒ, 2014). Επιπλέον, στο Συμβούλιο της Επικρατείας υποβάλλονται κάθε χρόνο 8-9 χιλιάδες 8

νέες υποθέσεις, από τις οποίες εκδικάζονται μόνο 3 χιλιάδες περίπου. Έτσι, εκκρεμεί ένας όγκος υποθέσεων, για τις οποίες, σύμφωνα με εκτιμήσεις, θα απαιτηθούν 2-6 χρόνια για να εκδικαστούν. Παράλληλα, υπάρχει δυσκολία σωστής ιεράρχησης των διαφόρων υποθέσεων, καθώς και έλλειψη αναγκαίων οικονομικών πόρων (Παναγιωτάρα, Τσακμακίδη, 2012, McKinsey&Company, 2011). Ευτυχώς, έχει υπάρξει τεράστια βελτίωση στα διοικητικά δικαστήρια ύστερα από νομοθετικές παρεμβάσεις το 2012. Έτσι, η Ελλάδα είναι πλέον πρώτη στην Ευρώπη ως προς το ποσοστό των επιλυμένων σε πρώτο βαθμό διοικητικών υποθέσεων (Κόλλια, 2014). Σε ό,τι αφορά την αποδοτικότητα του συστήματος Δικαιοσύνης, σύμφωνα με έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Ελλάδα εμφανίζει τις χειρότερες επιδόσεις μεταξύ των 20 κρατών-μελών της Ε.Ε. για τα οποία υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία. Επιπλέον, η χώρα μας κατέχει την τρίτη χειρότερη θέση μεταξύ των 22 κρατώνμελών της Ε.Ε. σε ό,τι αφορά το χρονικό διάστημα που απαιτείται για την εκδίκαση αστικών και εμπορικών διαφορών (Εφημερίδα «Πρώτο Θέμα», 2014). Ένα αποτελεσματικό, αμερόληπτο και πλήρως ανεξάρτητο από τυχόν πολιτικές επιρροές δικαστικό σύστημα θα είχε πολλαπλά οφέλη για την Ελληνική οικονομία. Οι επιχειρήσεις θα επένδυαν περισσότερα χρήματα, γνωρίζοντας ότι τυχόν διαφορές που θα προέκυπταν μελλοντικά με άλλες επιχειρήσεις ή με το κράτος θα επιλύονταν γρήγορα. Επίσης, θα μειώνονταν τα περιστατικά διαφθοράς, τα οποία αποτελούν ανασταλτικό παράγοντα τόσο για τις επενδύσεις όσο και για την κοινωνική ευημερία (Βαγιανός και Χαλιάσος, 2012). Τέλος, θα εδραιωνόταν ένα αίσθημα δικαίου και ασφάλειας μεταξύ των πολιτών της χώρας, οι οποίοι θα αισθάνονταν ότι ζουν σε ένα κράτος όπου οι νόμοι εφαρμόζονται και όπου όσοι τους παραβαίνουν τιμωρούνται. ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα αναμφίβολα χαρακτηρίζεται από αρκετές παθογένειες. Η εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση επιτυγχάνεται με πολύ μεγαλύτερο κόπο και προσπάθεια σε σύγκριση με άλλες χώρες της Ευρώπης, επιβραβεύοντας, σε ορισμένες περιπτώσεις, περισσότερο την στείρα αποστήθιση από την κριτική σκέψη. Επιπλέον, τα ελληνικά πανεπιστήμια παρουσιάζουν πολύ χαμηλά 9

ποσοστά αποφοίτησης (Π.Ε. Πετράκης, 2012). Παράλληλα, τα πανεπιστήμια της χώρας μας είναι ελάχιστα συνδεδεμένα με την αγορά εργασίας, κάτι το οποίο, αν συνέβαινε, θα ήταν ιδιαίτερα θετικό, καθώς οι φοιτητές θα καλούνταν να εφαρμόσουν τις θεωρητικές τους γνώσεις στον αληθινό κόσμο των επιχειρήσεων. Έτσι, θα αποκτούσαν πολύ πιο ουσιαστικές γνώσεις, συνειδητοποιώντας βαθύτερα τις ικανότητές τους και την επαγγελματική αποκατάσταση που μπορεί να τους παρέχει το πτυχίο τους. Τέλος, θα χαίρονταν και θα απολάμβαναν πολύ περισσότερο τη φοιτητική τους ζωή, επιθυμώντας να ολοκληρωθεί επιτυχώς η αποφοίτησή τους. Σχετικά με την παιδεία στην Ελλάδα, θα πρέπει επίσης να αναφέρουμε πως, σύμφωνα με μελέτη για το 2013 του Economist Intelligence Unit για λογαριασμό του βρετανικού εκπαιδευτικού και εκδοτικού οργανισμού Pearson, η Ελλάδα βρίσκεται στην 33η θέση ανάμεσα στις 40 πιο αναπτυγμένες και δυναμικά αναπτυσσόμενες χώρες του κόσμου ως προς την ποιότητα του εκπαιδευτικού της συστήματος. Αποσπώντας βαθμολογία -0,86, η Ελλάδα έχει υποχωρήσει δύο θέσεις σε σχέση με το 2012. Έτσι, είναι τελευταία στη σχετική κατάταξη από τις ευρωπαϊκές χώρες που περιλαμβάνονται (Γκαβός, 2014). Την παραπάνω κατάσταση σίγουρα χειροτερεύουν οι συνεχείς οικονομικές περικοπές που υφίσταται το σύνολο του εκπαιδευτικού συστήματος στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Σε ό,τι αφορά την τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα, το 2000 η δημόσια χρηματοδότησή της ανερχόταν στο 0.81% του ΑΕΠ της χώρας μας, (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2011), το 2006 στο 1.4%, (Π.Ε. Πετράκης, 2012), και το 2013 στο 0,56% του ΑΕΠ, (Π.Ε. Πετράκης, 2013). Παρόλο λοιπόν που η επένδυση σε ένα καλύτερο και πιο αξιόπιστο εκπαιδευτικό σύστημα θα μπορούσε πιθανώς να συμβάλλει στην μελλοντική ανάπτυξη της Ελλάδας, κάτι τέτοιο δυστυχώς δεν επιδιώκεται. Ένα ποιοτικό, και μάλιστα δημόσιο, εκπαιδευτικό σύστημα θα επέτρεπε σε άτομα που προέρχονται από φτωχές οικογένειες, με χαμηλό εισόδημα, να γίνουν πιο παραγωγικά, να ανελιχθούν μελλοντικά στην κοινωνική ιεραρχία και να αποκτήσουν υψηλό εισόδημα. Θα ήταν επίσης πολύ θετικό για το εκπαιδευτικό μας σύστημα να επιδιωκόταν η πολύπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας του μαθητή, καλλιεργώντας τις ιδιαίτερες ικανότητες και τα ταλέντα του καθενός, και ωθώντας τους μαθητές στην επιλογή ενός επαγγέλματος που θα τους ταιριάζει και θα τους δίνει χαρά. Δυστυχώς, σήμερα 10

πολλοί μαθητές επιλέγουν το επάγγελμα που θα ακολουθήσουν λαμβάνοντας υπ όψιν κυρίως την πιθανότητα να αποκτήσουν ένα υψηλό εισόδημα χάρη σε αυτό, καθώς και να είναι ένα επάγγελμα με αυξημένο κύρος και κοινωνική αναγνώριση. ΕΠΙΛΟΓΟΣ-ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Συνοψίζοντας, θα μπορούσαμε να πούμε τα εξής: Η Ελλάδα έχει έναν ιδιαίτερα προβληματικό δημόσιο τομέα, που αντί να διευκολύνει την προσπάθεια της χώρας για ανάπτυξη τη δυσχεραίνει. Η γραφειοκρατία και η διαφθορά κυριαρχούν στην ελληνική πραγματικότητα, δημιουργώντας τεράστια προβλήματα στην επιχειρηματική δραστηριότητα, καθώς και στην ποιότητα ζωής των πολιτών. Το μεγάλο μέγεθος της παραοικονομίας και της φοροδιαφυγής στερεί, σε ετήσια βάση, υπέρογκα χρηματικά ποσά από το ελληνικό κράτος. Το δικαστικό μας σύστημα είναι υπερφορτωμένο από υποθέσεις και χαρακτηρίζεται από έλλειψη αποτελεσματικότητας. Διαθέτουμε ένα εκπαιδευτικό σύστημα με έλλειψη αναγκαίων οικονομικών πόρων για την λειτουργία του, καθώς και με άλλα αρνητικά χαρακτηριστικά, που δυσκολεύουν τη συμβολή του στην εθνική ανάπτυξη. Τέλος, θα πρέπει να επισημανθεί ότι, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της Ε.Ε., αν καλυπτόταν το θεσμικό έλλειμμα το έλλειμμα ανταγωνιστικότητας της Ελλάδας θα περιοριζόταν κατά 54 έως 78% (Καλλίτσης, 2014). Ευχή όλων μας είναι η σημερινή κατάσταση να βελτιωθεί άμεσα. Ευχή όλων μας είναι να αποκτήσει επιτέλους η Ελλάδα μακροχρόνιο και ξεκάθαρο εθνικό προσανατολισμό. Να χαράξει επιτέλους το σύνολο του πολιτικού συστήματος βαθιές στρατηγικές κατευθύνσεις για την ανόρθωση της οικονομίας μας. Να απελευθερωθεί κάθε εσωτερική δύναμη που μπορεί να φέρει ενδογενή ανάπτυξη. Να αποκτήσει η Ελλάδα ένα κράτος που θα σέβεται τους πολίτες και θα το σέβονται οι πολίτες. Ένα κράτος που θα επιδιώκει την ευημερία όλων. Ένα κράτος υπεύθυνο. Θέλουμε να ζήσουμε σε ένα τέτοιο κράτος και μπορούμε να ζήσουμε σε ένα τέτοιο κράτος. Από εμάς εξαρτάται. 11

Χώρα (Έτος 2012) Συμμετοχή στη Λογοδοσία ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΧΩΡΩΝ: Πολιτική Σταθερότητα και απουσία βίας Αποτελεσματικότητα διακυβέρνησης Ποιότητα των ρυθμίσεων Κράτος δικαίου Έλεγχος της διαφθοράς Αυστραλία 96.2 80.6 94.3 97.1 94.8 95.7 Αυστρία 95.3 95.7 92.8 91.4 97.6 88.5 Βέλγιο 92.9 74.4 93.8 86.6 88.6 90.9 Βουλγαρία 58.8 58.3 60.3 69.4 51.2 52.2 Κροατία 63.5 64.5 72.2 66.5 59.7 57.4 Κύπρος 78.7 67.8 88.0 84.2 83.9 85.2 Τσεχία 74.9 84.4 76.6 80.9 81.5 63.6 Δανία 99.1 74.9 99.0 97.6 98.1 100.0 Φινλανδία 96.7 97.6 100.0 98.1 99.5 98.1 Γαλλία 89.6 63.5 87.6 83.3 90.0 90.0 Γερμανία 93.4 71.1 93.3 92.3 91.9 93.8 Ελλάδα 67.3 38.4 62.2 68.4 63.5 51.2 Ιρλανδία 91.9 77.3 92.3 94.3 94.3 90.4 Ιταλία 73.9 63.0 66.0 74.6 62.1 57.9 Ιαπωνία 83.4 78.2 88.5 83.7 87.2 91.9 Ολλανδία 97.6 90.5 96.7 96.2 97.2 96.7 Πολωνία 81.0 83.4 71.8 78.5 72.0 71.8 Πορτογαλία 78.2 69.7 81.3 75.6 82.5 78.5 Ρουμανία 57.8 48.8 43.5 68.9 55.9 50.7 Ρωσία 19.9 20.9 40.7 38.8 23.7 16.3 Ισπανία 79.6 43.1 82.3 78.0 83.4 81.8 Σουηδία 99.5 90.0 98.6 99.0 99.1 99.0 Ελβετία 98.6 98.1 97.6 95.2 96.7 97.6 Ουκρανία 39.8 41.7 31.6 28.7 26.1 15.8 Λευκορωσία 6.2 46.4 17.7 12.4 17.5 37.3 Ουγγαρία 70.1 68.7 70.8 78.9 68.2 64.6 Ισλανδία 94.8 92.9 90.0 81.3 92.4 94.7 Εσθονία 83.9 64.9 78.0 90.4 84.4 80.4 Λιθουανία 74.4 70.1 74.2 82.8 73.0 66.0 Λετονία 70.6 60.7 74.6 79.9 72.5 62.7 Νορβηγία 100.0 93.8 98.1 91.9 100.0 98.6 Σλοβακία 76.8 87.2 73.7 80.4 64.0 60.3 Ηνωμένο 92.4 60.2 91.9 94.7 92.9 92.3 Βασίλειο ΗΠΑ 86.3 68.2 90.4 87.6 91.5 89.5 ΠΗΓΗ: World Bank, 2012. 12

ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΧΩΡΩΝ: (Έτος 2013) Χώρα: Βαθμολογία: Φινλανδία 8.6/10 Σουηδία 8.4/10 Νορβηγία 8.3/10 Ελβετία 8.2/10 Ολλανδία 8.2/10 Λουξεμβούργο 8.1/10 Δανία 8/10 Αυστραλία 7.9/10 Ηνωμένο Βασίλειο 7.8/10 Αυστρία 7.8/10 Ιαπωνία 7.7/10 Χονγκ-Κονγκ 7.7/10 Γερμανία 7.7/10 ΗΠΑ 7.6/10 Ιρλανδία 7.5/10 Βέλγιο 7.5/10 Γαλλία 7.3/10 Ισλανδία 7.2/10 Μάλτα 7/10 Πορτογαλία 6.8/10 Ισραήλ 6.7/10 Εσθονία 6.7/10 Κύπρος 6.6/10 Ισπανία 6.5/10 Τσεχία 6.5/10 Σλοβακία 6.3/10 Ουγγαρία 6.3/10 Πολωνία 6.2/10 Ιταλία 6.1/10 Σλοβενία 6/10 Λιθουανία 6/10 Βουλγαρία 5.5/10 Ελλάδα 5.4/10 Ρουμανία 5.3/10 ΠΗΓΗ: International property rights index, Report (2013). 13

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Ελληνόγλωσση: 1: Καλλίτσης, Κώστας, «Η αποδυνάμωση των θεσμών κυοφορεί μια στιγμή Μίνσκι», άρθρο στην εφημερίδα «Καθημερινή», Οικονομική, Κυριακή 6 Ιουλίου 2014, σελ. 1. 2: Κόλλια, Ελευθερία, «Ουραγός στην Ευρώπη η ελληνική Δικαιοσύνη», άρθρο στην εφημερίδα «Το Βήμα», Κυριακή 6 Ιουλίου 2014, σελ. Α30. 3: Μανδραβέλης, Πάσχος, «Από το opengov στους πολιτευτές», άρθρο στην εφημερίδα «Καθημερινή», Κυριακή 18 Μαΐου 2014, σελ. 27. 4: Πετράκης, Π.Ε., «Η Ελληνική Οικονομία και η Κρίση: Προκλήσεις και Προοπτικές, εκδόσεις Quaestor Μονοπρόσωπη, 2011. 5: Πετράκης, Π.Ε., «Η ΕΞΟΔΟΣ», εκδόσεις Ευρασία, 2012. Διαδικτυακή (Ελληνόγλωσση) : 1: Προγραμματική Περίοδος 2007 2013 Ε.Π. Διοικητική Μεταρρύθμιση Επιτελική Σύνοψη, Αθήνα, Νοέμβριος 2007, σελ. 2-5. 2: Καρκατσούλης, Παναγιώτης, «Η Ελληνική Διοικητική Μεταρρύθμιση είναι αναγκαία και εφικτή», 2013. 3: McKinsey & Company, «Η Ελλάδα 10 Χρόνια Μπροστά-Προσδιορίζοντας το νέο Μοντέλο Ανάπτυξης της Ελλάδας», Σύνοψη, 2011. 4: http://www.indeepanalysis.gr/?q=node/1678 5:http://www.administrativeburdens.gr/index.php?option=com_docman&task=doc_d ownload&gid=63&itemid=2&lang=el. 6: http://www.sev.org.gr/uploads/pdf/etisia_dioikitiki_sinopsi_2014.pdf 7: http://www.imerisia.gr/article.asp?catid=26516&subid=2&pubid=113118940 8: http://www.madata.gr/epikairotita/economy/331353.html 9:http://eureka.lib.teithe.gr:8080/bitstream/handle/10184/4186/Tsakmakidi_Vasiliki% 20--%20Panagiotara_Vasiliki.pdf?sequence=1 10: http://www.tovima.gr/finance/article/?aid=570735 11:http://www.kathimerini.gr/751956/article/oikonomia/ellhnikhoikonomia/prwta8lhtria-ths-eyrwpaikhs-enwshs-sth-diaf8ora-h-ellada 14

12:http://www.protothema.gr/economy/article/318406/ekthesi-vomva-i-diafthora-stinellada-kostizei-12-dis-etisios/ 13: http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=134000 14: http://www.bankofgreece.gr/bogekdoseis/oikodelt201106.pdf 15: http://www.tovima.gr/finance/article/?aid=561998 16: https://dspace.lib.uom.gr/bitstream/2159/14666/6/eleutheriouioannismsc2011.pdf 17: http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22770&subid=2&pubid=63762864 18: http://www.protothema.gr/world/article/362278/ee-teleutaia-i-elliniki-dikaiosunistin-poiotita-kai-apodotikotita-tou-sustimatos-/ 19: http://greekeconomistsforreform.com/wp-content/uploads/getting-greece-backon-track-how.pdf 21: http://www.tovima.gr/finance/article/?aid=536866 22: http://www.opengov.gr/home/ 23: http://www.et.diavgeia.gov.gr/ Διαδικτυακή (Ξενόγλωσση): 1: http://info.worldbank.org/governance/wgi/index.aspx#reports 2: http://www.imf.org/external/pubs/ft/fandd/2003/06/pdf/acemoglu.pdf 3: http://doingbusiness.org/data/exploreeconomies/greece 4: http://www.internationalpropertyrightsindex.org/ranking 20: http://www.skai.gr/news/greece/article/257504/hamila-i-ellada-stin-poiotitaekpaideutikou-sustimatos/ 5:http://siteresources.worldbank.org/EXTPREMNET/Resources/489960-1338997241035/Growth_Commission_Working_Paper_10_Role_Institutions_Growt h_development.pdf 6: http://economics.mit.edu/files/4469 Όλες οι ιστοσελίδες προσπελάστηκαν για τελευταία φορά το διάστημα Ιουνίου- Ιουλίου 2014. 15