ΣΔΛΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ «ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΚΑΗ ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΤΝΟΥΖ»

ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ & ΑΤΣΟΓΗΟΗΚΖΖ ΣΜΖΜΑ ΠΔΡΗΦΔΡΔΗΑΚΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΣΔΛΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ ΘΔΜΑ: «ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΚΑΗ ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΤΝΟΥΖ» ΜΔΛΔΣΖ ΠΔΡΗΠΣΧΖ: ΑΓΡΟΣΗΚΟΗ ΤΝΔΣΑΗΡΗΜΟΗ ΑΡΓΟΛΗΓΑ 2010-2011 ΔΠΗΒΛΔΠΧΝ ΚΑΘΖΓΖΣΖ ΠΑΠΑΓΔΧΡΓΗΟΤ ΓΔΧΡΓΗΟ ΠΟΤΓΑΣΡΗΑ ΟΗΚΟΝΟΜΟΤ ΑΘΑΝΑΗΑ

ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΠΕΡΙΕΦΟΜΕΝΑ... 1 ΕΤΦΑΡΙΣΙΕ... 3 ABSTRACT... 5 ΠΕΡΙΛΗΧΗ:... 6 ΕΙΑΓΨΓΗ... 8 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 1 ο... 12 Η έννοια τησ Κοινωνικήσ Οικονομίασ... 12 1.1 Κοινωνικό Οικονομύα-Ειςαγωγό... 12 1.2 Αρχϋσ τησ Κοινωνικόσ Οικονομύασ... 13 1.3 Υορεύσ τησ Κοινωνικόσ Οικονομύασ... 14 1.4 Σο Κοινωνικό Κεφϊλαιο εγγυητόσ τησ κοινωνικόσ οικονομύασ και τησ κοινωνικόσ ςυνοχόσ... 15 1.5 Κοινωνικό Οικονομύα-τοπικό ανϊπτυξη & κοινωνικό ςυνοχό... 15 1.6 Ευρωπαώκό και Ελληνικό εμπειρύα & πρακτικό... 17 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 2 ο... 19 Γενικά Περί υνεταιριςμών... 19 2.1 υνεταιριςμού-ένασ κυρύαρχοσ εκφραςτόσ τησ Κοινωνικόσ Οικονομύασ... 19 2.2 Η ιςτορικό πορεύα των ςυνεταιριςμών... 20 2.3 Η ςυνεταιριςτικό ιδϋα ςτην ελληνικό επικρϊτεια... 21 2.4 Θεςμικό πλαύςιο ςυνεταιριςμών... 21 2.5 υνεταιριςτικϋσ Αξύεσ &Αρχϋσ... 22 2.6 Νομοθετικό πλαύςιο ςυνεταιριςμών ςτην Ελλϊδα... 23 2.7 Η οικονομικό θεωρύα του ςυνεργατιςμού... 26 2.8 Η υνεταιριςτικό Εκπαύδευςη... 27 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 3 ο... 29 Αγροτικοί υνεταιριςμοί & κοινωνική ςυνοχή... 29 3.1 Η ελληνικό αγροτικό κοινωνύα... 29 3.2 υνεταιριςτικϋσ Οργανώςεισ-Σοπικότητα και «Νϋα Αγροτικότητα»... 31 3.3 Ο Ρόλοσ των αγροτικών ςυνεταιριςτικών οργανώςεων ςτην τοπικό ανϊπτυξη και κοινωνικό ςυνοχό... 33 ΠΡΨΣΑ ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΑ... 38 MΕΡΟ ΔΕΤΣΕΡΟ... 40 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 4 ο... 40 Αργολίδα: Οι ςυνεταιριςτικέσ οργανώςεισ και το πορτοκάλι... 40 4.1 Αργολύδα & Εςπεριδοειδό μια ιςτορύα με παρελθόν και μϋλλον... 40 4.2 Η κατϊςταςη ςόμερα... 42 4.3 υνϋργεια αγροτικών ςυνεταιριςτικών οργανώςεων Αργολύδασ και Σοπικόσ Αυτοδιούκηςησ... 45 4.4 Ο «χρυςόσ» τησ Αργολύδασ-Προτϊςεισ Προώθηςησ & Προβολόσ για την ανϊδειξη τησ τοπικόσ ταυτότητασ.... 46 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 5 ο... 51 Πρωτογενήσ Έρευνα... 51 5.1 Μεθοδολογύα τησ ϋρευνασ... 51 5.2 Ανϊλυςη Αποτελεςμϊτων... 51 5.2.1 Αριθμόσ μελών ανϊ ςυνεταιριςμό... 52 5.2.2 Κύκλοσ εργαςιών... 53 5.2.3 Ανθρώπινο δυναμικό... 54 1

5.2.4 Εγκαταςτϊςεισ- Σεχνικόσ εξοπλιςμόσ- I.T. & SOFTWARE... 55 5.2.5 Ποιοσ αςκεύ τη διεύθυνςη του ςυνεταιριςμού;... 56 5.2.6 Δεύκτεσ Επιχειρηματικότητασ... 57 5.2.7 Δρϊςεισ μεύωςησ κόςτουσ παραγωγόσ-παροχϋσ του ςυνεταιριςμού ςτα μϋλη τουσ 58 5.2.8 Επενδύςεισ τελευταύασ 5ετύασ... 59 5.2.9 Επενδυτικϊ ςχϋδια επόμενησ 5ετύασ... 60 5.2.10 Εκπαύδευςη Μελών... 61 5.2.11 Εκπαύδευςη Διούκηςησ... 62 5.2.12 Εκπαύδευςη Προςωπικού... 63 5.2.13 Ενημϋρωςη Μελών... 64 5.2.14 Εκπαιδευτικϋσ εκδρομϋσ/επιςκϋψεισ... 65 5.2.15 Δϊνεια ςτα μϋλη... 66 5.2.16 Προκαταβολϋσ ϋναντι προώόντοσ... 67 5.2.17 Ετόςιοσ χορόσ/κοινωνικό εκδόλωςη μελών... 68 5.2.18 Φρηματοδότηςη ιδρυμϊτων... 69 5.2.19 Τποτροφύεσ ςε παιδιϊ αγροτών... 70 5.2.20 Παροχϋσ ςε ςυνταξιούχουσ αγρότεσ πρώην μϋλη... 71 5.2.21 Άλλη κοινωνικό δρϊςη... 72 5.2.22 Ενημϋρωςη και υποςτόριξη κρατικών υπηρεςιών... 73 ΚΕΥΑΛΑΙΟ 6 ο... 74 υμπεράςματα-προτάςεισ... 74 ΕΠΙΛΟΓΟ... 78 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ... 80 ΕΡΨΣΗΜΑΣΟΛΟΓΙΟ... 81 ΠΙΝΑΚΕ ΤΦΝΟΣΗΣΨΝ... 87 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΑ... 93 ΞΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΑ... 95 2

ΔΤΥΑΡΗΣΗΔ ην ζεκείν απηφ ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνλ επηβιέπνληα θαζεγεηή κνπ θ. Παπαγεσξγίνπ Γεψξγην γηα ηελ θαζνδήγεζή ηνπ θαη γηα ηηο πνιχηηκεο ζπκβνπιέο θαη παξαηεξήζεηο ηνπ. Δπίζεο, ζέισ λα επραξηζηήζσ ηελ νηθνγέλεηά κνπ γηα ηελ ακέξηζηε ζπκπαξάζηαζή ηνπο θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηεο ζπγγξαθήο ηεο κειέηεο. Αθφκε, ζέισ λα επραξηζηήζσ ηελ Καηεξίλα παλνχ γηα ηελ επνηθνδνκεηηθή θξηηηθή ηεο, ηηο Μπξηψ Μνπζηάθα θαη Καηεξίλα Καξαιίβαλνπ γηα ην ρακφγειν θαη ηελ ππνκνλή ηνπο θαζψο επίζεο θαη ηνλ Θνδσξή Παπαδφπνπιν γηα ηα θαίξηα ζρφιηα ηνπ, πνπ βνήζεζαλ ηε ζθέςε κνπ λα πάεη έλα βήκα παξαπέξα. Αθφκε δελ ζα πξέπεη λα αγλνεζεί ε ζπκβνιή φισλ εθείλσλ ησλ αγξνηψλ πνπ ήηαλ πξφζπκνη λα κε βνεζήζνπλ θαη λα κνπ κηιήζνπλ νπνηαδήπνηε ζηηγκή. Δπίζεο, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηηο δηνηθήζεηο ησλ ζπλεηαηξηζηηθψλ νξγαλψζεσλ γηα ηελ ζπκπιήξσζε ησλ εξσηεκαηνινγίσλ πνπ ηνπο δφζεθαλ, ηνλ Γεσπφλν ηεο Γηεχζπλζεο Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο Αξγνιίδαο θ. Γ. Γήκνπ θαζψο θαη φινπο ηνπο δεκνζίνπο ππαιιήινπο ηεο αλσηέξσ Γηεχζπλζεο, ηνλ θ. Πεβεξέην Παλαγηψηε κέινο ηεο Ο.Κ.Δ. γηα αγξνηηθά ζέκαηα, ηελ θα. Βαζηιηθή νπιάλδξνπ ζηε Γεληθή Γξακκαηεία Γηαρείξηζεο Κνηλνηηθψλ θαη Άιισλ Πφξσλ ηνπ Τπνπξγείνπ Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθήο Αζθάιηζεο, ηνλ θ. Βαζίιε Σαθηηθφ απφ ην Παξαηεξεηήξην ησλ Οξγαλψζεσλ ηεο Κνηλσλίαο ησλ Πνιηηψλ θαη ηνλ θ. Λνπθά Μπξέρα απφ ην Γίθηπν Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο θαη Πεξηθεξεηαθήο Αλάπηπμεο. Δπίζεο, ηνπο ππαιιήινπο ηεο Γεκνηηθήο Βηβιηνζήθεο ηνπ Ναππιίνπ «ν Παιακήδεο» θαη ηδηαηηέξσο ηνλ θ. Γηψξγν γηα ην αξρεηαθφ πιηθφ. Θα ήηαλ παξάιεηςή κνπ, λα κελ επραξηζηήζσ ζεξκά ηνλ θ. Καρξηκάλε πχξν γηα ηηο γλψζεηο ηνπ θαη ηελ θαζνξηζηηθή ζπκβνιή ηνπ ζηελ νινθιήξσζε απηήο ηεο κειέηεο. 3

«Ο άνθρωποσ είναι η απάντηςη, όποια κι αν είναι η ερώτηςη» Andre Breton, 1917 4

ABSTRACT The current study Social Economy and Social Cohesion: A case study of Rural Cooperatives of Argolida, aims to highlight the meaning and the role of social economy in local development and social cohesion. The motivation for the conduction of this work was a survey of the International Cooperative Union, in which the agricultural cooperatives were indicated as an important branch of social economy, especially in countries that have highly developed agricultural sector. For this purpose, it was reasonable to examine the function and the role of rural cooperatives in social cohesion. The cooperatives as economic and social institutions can act as a safety net for farmers and for society as a whole. These institutions need to combine both the mutual economic and the social element. The implementation of actions such as the creation of a manufacturing industry, the encouragement of mountainous and disadvantaged groups of the rural population (unemployed, underemployed, women and small farmers) to extra-agricultural activities, the introduction of new activities in the spirit of exploitation in local resources and the promotion of environmental acts through organic farming are necessary. In addition, cooperative social activity includes actions for their members and the local society such as sports and cultural events organization, cultivation of moral values to the young generation, financial support to older and disadvantage people including loans provision. Overall, the results of this study suggest that rural cooperatives of Argolida do not fully serve their social nature and the ideals of social economy. We argue that cooperative education, not limited just to farming but also extended to disseminate the principles and concepts of social economy, could be the solution. 5

ΠΔΡΗΛΖΦΖ: Ζ εξγαζία κε ζέκα «Κνηλσληθή Οηθνλνκία θαη Κνηλσληθή πλνρή. Μειέηε Πεξίπησζεο: Αγξνηηθνί πλεηαηξηζκνί Αξγνιίδαο» ζηνρεχεη λα αλαδείμεη ηελ έλλνηα θαη ην ξφιν ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο ζηελ ηνπηθή αλάπηπμε θαη ηελ θνηλσληθή ζπλνρή. Ο ελαξθηήξηνο ιφγνο γηα ηελ εθπφλεζε απηήο ηεο εξγαζίαο ήηαλ ε έξεπλα ηεο Γηεζλνχο πλεηαηξηζηηθήο Έλσζεο φηη νη αγξνηηθνί ζπλεηαηξηζκνί απνηεινχλ ζεκαληηθφ θιάδν ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο, ηδηαίηεξα ζηηο ρψξεο εθείλεο νη νπνίεο έρνπλ ηδηαίηεξα αλεπηπγκέλν ηνλ αγξνηηθφ ηνκέα. Γηα ην ζθνπφ απηφ, θξίζεθε εχινγν λα εμεηαζηεί ε ιεηηνπξγία θαη ν ξφινο ησλ αγξνηηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ ζηελ θνηλσληθή ζπλνρή. Χο νηθνλνκηθνί θαη θνηλσληθνί ζεζκνί κπνξνχλ λα ιεηηνπξγήζνπλ σο δίρηπ πξνζηαζίαο γηα ηνπο αγξφηεο αιιά θαη γηα ην ζχλνιν ηεο θνηλσλίαο, αθξηβψο γηαηί έρνπλ θαη θνηλσληθφ ραξαθηήξα θαη δεκνθξαηία ζηηο δηαδηθαζίεο. Ο ζπλεηαηξηζκφο νθείιεη λα ζπλδπάδεη ακνηβαία ην νηθνλνκηθφ θαη θνηλσληθφ ζηνηρείν, ρσξίο ην έλα λα επηθαιχπηεη ή λα ιεηηνπξγεί ζε βάξνο ηνπ άιινπ κε δξάζεηο φπσο ε θάζεηε νξγάλσζε ηνπο κε ηε ζχζηαζε κεηαπνηεηηθήο βηνκεραλίαο, ε ελζάξξπλζε νξεηλψλ ή κεηνλεθηηθψλ νκάδσλ ηνπ αγξνηηθνχ πιεζπζκνχ (άλεξγνη, ππναπαζρνινχκελνη, γπλαίθεο, κηθξνί αγξφηεο) ζε εμσ-γεσξγηθέο δξαζηεξηφηεηεο, ε δηαρείξηζε λέσλ δξαζηεξηνηήησλ ζην πλεχκα ηεο αμηνπνίεζεο ησλ ηνπηθψλ πφξσλ ζε κηα ινγηθή πνπ αλαδεηθλχεη ηελ πνηφηεηα, ν ζπκβνπιεπηηθφο ξφινο ηνπο ζηελ πξνψζεζε ηεο βηνινγηθήο θαιιηέξγεηαο γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, ε αλάδεημή ηνπο ζε θνξέα ηερλνγλσζίαο γηα αγξνηηθά δεηήκαηα. Δλψ, κεξηθέο απφ ηηο θαηεπζχλζεηο ηεο ζπλεηαηξηζηηθήο θνηλσληθήο δξαζηεξηφηεηαο ηνπο, αθνξνχλ δξάζεηο γηα ηα κέιε ηνπο θαη ηελ επξχηεξε θνηλσλία φπσο ε δηνξγάλσζε αζιεηηθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ γεγνλφησλ, ε παξνρή δαλείσλ θαη δηεπθνιχλζεσλ ζηνπο ζπλεηαηξηδφκελνπο αγξφηεο, ε παξνρή ππνηξνθηψλ ζηα παηδηά αγξνηψλ, ε επηδφηεζε ζεκηλαξίσλ γηα ηελ θαιιηέξγεηα ησλ εζηθψλ αμηψλ ζηε λέα γεληά, ε νηθνλνκηθή ελίζρπζε ζηνπο αλζξψπνπο ηεο ηξίηεο ειηθίαο κέζσ ησλ Κ.Α.Π.Ζ, ε νηθνλνκηθή θαη εζηθή ελίζρπζε αλαμηνπαζνχλησλ αηφκσλ. Δπηπιένλ, ε κειέηε ηεο ζεκεξηλήο θαηάζηαζεο ησλ αγξνηηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ Αξγνιίδαο αλέδεημε ηελ απνκάθξπλζή ηνπο απφ ην ζπλεηαηξηζηηθφ ηδεψδεο αιιά θαη απφ ηηο αξρέο θαη αμίεο πνπ πξεζβεχεη ε θνηλσληθή νηθνλνκία. Χο αληίδνην πξνβάιιεηαη ε ζπλεηαηξηζηηθή εθπαίδεπζε, πνπ δελ ζα πεξηνξίδεηαη ζηηο αγξνηηθέο εξγαζίεο αιιά ζα εθηείλεηαη ζηελ δηάδνζε ησλ αξρψλ θαη ηδεψλ ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο. 6

ΠΗΝΑΚΑ ΤΝΣΜΖΔΧΝ ΚΑΗ ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΗΧΝ Ο.Κ.Δ Οηθνλνκηθή θαη Κνηλσληθή Δπηηξνπή Δ.Α..Α. Έλσζε Αγξνηηθψλ πλεηαηξηζκψλ Αξγνιίδαο Κ.Α..Ο.Α. Κνηλνπξαμία Αγξνηηθψλ πλεηαηξηζκψλ Αξγνιίδαο Κ.Α..Ο.Κ. Κνηλνπξαμία Αγξνηηθψλ πλεηαηξηζκψλ Κνπηζνπνδίνπ Ν.Α Ννκαξρηαθή Απηνδηνίθεζε Ο.Ζ.Δ. Οξγαληζκφο Ζλσκέλσλ Δζλψλ ΚΤΓΔΠ Κεληξηθή Τπεξεζία Γηαρεηξίζεσο Δγρσξίσλ Πξντφλησλ ΚΟ Κνηλνπξαμία πλεηαηξηζηηθψλ Οξγαλψζεσλ νπιηαλίλαο ΠΑΔΓΔ Παλειιήληα πλνκνζπνλδία Δλψζεσλ Γεσξγηθψλ πλεηαηξηζκψλ ΔΚΔ πλεηαηξηζηηθή Έλσζε Καπλνπαξαγσγψλ Διιάδνο ΠΑΤΓΔ Παλειιήληα πλνκνζπνλδία Γεσξγηθψλ πλεηαηξηζκψλ ΤΠΑΑΣ Τπνπξγείν Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο θαη Σξνθίκσλ ΑΟ Αγξνηηθέο πλεηαηξηζηηθέο Οξγαλψζεηο ΔΑ Έλσζε Αγξνηηθψλ πλεηαηξηζκψλ ΑΔ Αγξνηηθέο Δηαηξηθέο πκπξάμεηο ΑΔ Αλψλπκε Δηαηξεία ΔΠΔ Δηαηξεία Πεξηνξηζκέλεο Δπζχλεο Ο.Π. Οκάδα Παξαγσγψλ Δ.Δ Δπξσπατθή Έλσζε Α.Δ.Π. Αθαζάξηζην Δγρψξην Πξντφλ Δ.Δ.Σ Έλσζε Διιεληθψλ Σξαπεδψλ.Δ.Β. χλδεζκνο Διιήλσλ Βηνκεράλσλ Δ.Π.Π. Δπηηξνπήο Πεξηθεξεηαθήο Πνιηηηθήο ΔΟΚ Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή Κνηλφηεηα ΔΛ.ΣΑΣ Διιεληθή ηαηηζηηθή Τπεξεζία Σ.Α Σνπηθή Απηνδηνίθεζε ΠΟΠ Πξνζηαηεπφκελε Ολνκαζία Πξνέιεπζεο ΠΓΔ Πξνζηαηεπφκελε Γεσγξαθηθή Έλδεημε ΔΠΠΔ Δηδηθφ Παξαδνζηαθφ Πξντφλ Δγγπεκέλν Κ.Α.Π.Ζ. Κέληξα Αλνηρηήο Πξνζηαζίαο Ζιηθησκέλσλ ΤΠ.Δ.Κ.Α Τπνπξγείν Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθήο Αζθάιηζεο ΚΟΗ..Π.Δ Κνηλσληθφο πλεηαηξηζκφο Πεξηνξηζκέλεο Δπζχλεο Κ..Υ.Π. Καηεςπγκέλν πκπχθλσκα Υπκνχ Πνξηνθαιηνχ Κ.Α.Π. Κνηλή Αγξνηηθή Πνιηηηθή 7

ΔΗΑΓΧΓΖ ην έξγν ηνπ ν Σδνλ Μέηλαξλη Κέηλο (1936) «Ζ Γεληθή ζεσξία ηεο Απαζρφιεζεο, ηνπ Σφθνπ θαη ηνπ Υξήκαηνο» γξάθεη ραξαθηεξηζηηθά: «Οη νξζέο ή ιαλζαζκέλεο ηδέεο ησλ θηινζφθσλ ηεο νηθνλνκίαο θαη ηεο πνιηηηθήο έρνπλ κεγαιχηεξε ζεκαζία απ φ,ηη πνιινί λνκίδνπλ. Γηα ηελ αθξίβεηα, νη ηδέεο απηέο θπβεξλνχλ ζρεδφλ θαη απνθιεηζηηθφηεηα ηνλ θφζκν». Δβδνκήληα πέληε ρξφληα κεηά, ε δηαπίζησζε απηή ηνπ Κέπλο βξίζθεη έξεηζκα ζηηο ζεκεξηλέο θνηλσληθν-νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ. ην πξνζθήλην έξρνληαη, επίζεο θαη εθείλεο νη ζεσξίεο ηνπ Καξι Πνιάλπ, Οχγγξνπ ζηνραζηή πνπ απέδεημε ην 1943 φηη δελ ππάξρεη έλα αφξαην ρέξη ην νπνίν θαζνδεγεί ηηο αγνξέο. «Αλ επηηξαπεί ζηνλ κεραληζκφ ηεο αγνξάο ν ξφινο ηνπ κνλαδηθνχ ξπζκηζηή ηεο κνίξαο ησλ αλζξψπσλ θαη ηεο θπζηθήο ηνπο εμέιημεο, ην απνηέιεζκα ζα είλαη ε θνηλσληθή θαηάξξεπζε», έγξαθε ζην βηβιίν ηνπ «Ο κεγάινο κεηαζρεκαηηζκφο». Ζ θξίζε πνπ βηψλνπκε ζήκεξα δελ είλαη κνλάρα νηθνλνκηθή αιιά θαη εζηθή, πλεπκαηηθή, πνιηηηζηηθή κε άκεζεο επηδξάζεηο ζηε ζπλεθηηθφηεηα θαη ηελ ζπλέρηζε ηεο θνηλσλίαο. Δμεγψληαο ν Νφακ Σζφκζθη ηα αίηηα ηεο θξίζεο αλαθέξεη «Υπήξμε έλαο ζπλδπαζκόο ηδενινγηθνύ θαλαηηζκνύ, βξαρππξόζεζκνπ ζρεδηαζκνύ θαη πνιύ ζεκαληηθώλ αληακνηβώλ». Σπλερίδεη επηθεληξώλνληαο ζην ζέκα ηεο εζηθής. «Οη αγνξέο, ζην βαζκό πνπ ιεηηνπξγνύλ, πξνσζνύλ ζπγθεθξηκέλεο ζπκπεξηθνξέο θαη ζηάζεηο, ελώ ηηκσξνύλ άιιεο. Αληακείβνπλ ηνλ εγσηζκό, ηελ απιεζηία, ηελ έιιεηςε ελδηαθέξνληνο γηα ηνπο άιινπο, ηελ επηθαλεηαθή ηδηνθπΐα, ηελ ηάζε γηα εμαπάηεζε. Καη ηηκσξνύλ ην ελδηαθέξνλ γηα ηνπο άιινπο, ην πλεύκα ζπλεξγαζίαο, ηε ζνβαξή ζθέςε, ηελ εηιηθξίλεηα θαη άιια ραξαθηεξηζηηθά ησλ αμηνπξεπώλ αλζξώπσλ». Ζ δσή έρεη νπζηαζηηθά δηαπνηηζηεί απφ εθείλα ηα πνζνηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηα νπνία νη πξνεγνχκελεο γεληέο είραλ απζηεξά πεξηνξίζεη ζηηο αγνξαίεο ζρέζεηο. Ζ νηθνλνκία ηεο αγνξάο είλαη πξνηθηζκέλε κε έλα κεγάιν κπζηηθφ απφ ην νπνίν αληιεί ηε δχλακε λα κνξθνπνηεί ηελ νιφηεηα ηεο θνηλσληθήο δσήο: ηε δχλακε ηεο αδηαθνξίαο, ηνπ πξνζσπηθνχ ζπκθέξνληνο, ησλ αηνκηθηζηηθψλ επηδηψμεσλ, ησλ αρξείσλ θεξδνζθνπηθψλ πξαθηηθψλ, ηεο αλσλπκίαο, ηεο ιηπνςπρίαο, ηεο αλνκίαο, ηεο πιενλεμίαο, ηνπ εγσθεληξηζκνχ, ηεο ζηπιηδαξηζκέλεο ηδηνηππίαο, ηεο πιηζηηθήο κεηξηφηεηαο. Ζ αγξνηηθή χπαηζξνο κε ηα ηδηαίηεξα εθείλα ραξαθηεξηζηηθά ηεο, κε ηηο εζηθέο δεζκεχζεηο απφ άλζξσπν ζε άλζξσπν θαιείηαη ζήκεξα λα δηαδξακαηίζεη έλαλ ξφιν πνπ έρεη αλαιάβεη μαλά θαη γλσξίδεη θαιά: ηνπ ζπλεθηηθνχ θξίθνπ ηεο θνηλσλίαο. 8

Ζ παξαγσγή κεηαθέξεηαη απφ ην παγθφζκην ζην ηνπηθφ επίπεδν ζπκβάιινληαο έηζη ζηελ ηνπηθή επεκεξία θαη εθείλε κε ηε ζεηξά ηεο ζηελ δηαζθάιηζε ηεο παγθφζκηαο επεκεξίαο. Ζ παξαγσγή πξνυπνζέηεη παξαγσγηθφηεηα. Ζ παξαγσγηθφηεηα φηαλ θαηαλέκεηαη, κνηξάδεηαη ζην ζχλνιν ηεο ηνπηθήο θνηλφηεηαο, εμαζθαιίδεη νηθνλνκηθή ζηαζεξφηεηα. Σν λα κνηξάδεζαη είλαη βαζηθή ζηξαηεγηθή ηεο δσήο (Έξνι Οχζεξ,2011). Οη αγξνηηθνί ζπλεηαηξηζκνί, σο κνξθέο έθθξαζεο ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο κέζα απφ έλα ζχζηεκα παξαγσγήο, αληαιιαγήο, δηαλνκήο κε πςειφ ην αίζζεκα αιιειεγγχεο, ακνηβαηφηεηαο θαη ζπιινγηθφηεηαο αλαδεηθλχνληαη ζε απζεληηθή θηλεηήξηα δχλακε γηα ηελ ηνπηθή αλάπηπμε θαη ηελ θνηλσληθή ζπλνρή. Έλα ζχζηεκα βαζηζκέλν ζε κηα ζρέζε ζπκπιεξσκαηηθφηεηαο κεηαμχ ζπλεηαηξηζηψλ θαη θνηλσλίαο, απαξαίηεην γηα ηε ζπλέρηζε ηεο ίδηαο ηεο επηβίσζεο. Ζ δηαθνξνπνίεζε πνπ εγείξεηαη ζπρλά κεηαμχ εθείλσλ πνπ παξάγνπλ ζε κηα θνηλσλία θαη εθείλσλ πνπ θαηαλαιψλνπλ, σο κέιε ηεο ίδηαο θνηλσλίαο, αληαλαθιά ηε ζχγρξνλε ινγηθή ε νπνία επηκέλεη λα ηαπηίδεηαη κε ηελ νηθνλνκηθή. κσο, πσο είλαη δπλαηφλ λα θάλνπκε ιφγν γηα ηα ζπκθέξνληα παξαγσγψλ εηδνκέλα μερσξηζηά απφ εθείλα ησλ θαηαλαισηψλ, ζην πιαίζην κηαο θνηλσλίαο, φηαλ ν παξαγσγφο είλαη θάησ απφ άιιεο ζπλζήθεο θαηαλαισηήο, ζην πιαίζην ηεο ίδηαο θνηλσλίαο, πνπ δηαβιέπεη ζηελ ζρέζε απηή ζεκάδηα αληαγσληζηηθφηεηαο. Γελ είλαη ηίπνηα άιιν παξά κηα πιαζκαηηθή αληίζεζε θαηαλάισζεο θαη παξαγσγήο, πνπ εμαγλίδεη ηε ζπκπεξηθνξά ελφο θαηαλαισηή, πνπ ζε έλα πξνεγνχκελν ή επφκελν ζηάδην ιεηηνχξγεζε ή αλακέλεηαη λα ιεηηνπξγήζεη σο παξαγσγφο. Ζ παξνχζα κειέηε επηρεηξεί λα αλαδείμεη ηνλ ξφιν ησλ αγξνηηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ ζηελ ηνπηθή νηθνλνκία θαη ηελ θνηλσληθή ζπλνρή αιιά θαη ηελ εθαξκνγή πνπ βξίζθεη σο νξγαλσηηθφ ζρήκα ζηελ ηνπηθή νηθνλνκία ηεο Αξγνιίδαο κε φρεκα ην παξαγφκελν ηνπηθφ πξντφλ πνξηνθάιη. Θα επηδηψμεη λα ζέζεη ηνλ αθφινπζν πξνβιεκαηηζκφ: ν ζπλεηαηξηζκφο σο θνηλσληθν-νηθνλνκηθφο ζεζκφο βξίζθεηαη ζε κηα θακπή, νθείιεη λα απνθαζίζεη άκεζα αλ επηιέγεη ή φρη κηα εζηθή ινγηθή πνπ ζα αθνπγθξάδεηαη ηελ θνηλσλία. Ζ εζηθή εκθνξείηαη απφ θαιέο πξάμεηο θαη ιέμεηο. Οη πξάμεηο αθνξνχλ πξαγκάησζε θνηλσληθψλ αμηψλ φπσο εθείλεο ηεο θνηλσληθήο αληακνηβήο, ππεπζπλφηεηαο, ακνηβαηφηεηαο θαη νη ιέμεηο ηελ επηθνηλσλία απηψλ ησλ αμηψλ. Με κηα θξάζε «επεκεξία γηα φινπο». ηελ παξνχζα εξγαζία ρξεζηκνπνηήζεθαλ ηφζν πξσηνγελείο φζν θαη δεπηεξνγελείο πεγέο. ηηο πξσηνγελείο αλαθέξνληαη νη πξνζσπηθέο ζπλεληεχμεηο κε ηνλ Αληηπξφεδξν ηεο Γ Οκάδαο πνπ ζπκκεηέρεη ζηελ Ο.Κ.Δ Πεβεξέην Παλαγηψηε, κε αγξφηεο-παξαγσγνχο πνξηνθαιηψλ θαη κε γεσπφλνπο ηεο Γηεχζπλζεο Γεσξγίαο ηνπ Ννκνχ Αξγνιίδαο. Δπίζεο, ζηηο πξσηνγελείο πεγέο πεξηιακβάλνληαη ε επεμεξγαζία θαη 9

κειέηε ελεκεξσηηθψλ θπιιαδίσλ, εθδφζεσλ ηεο Δ.Α..Α., ηεο πξψελ Ν.Α. θαζψο επίζεο θαη ην εξσηεκαηνιφγην πνπ ρνξεγήζεθε ζε 8 ζπλεηαηξηζκνχο κε έδξα ηνλ Ννκφ Αξγνιίδαο. ηηο δεπηεξνγελείο ρξεζηκνπνηήζεθε ειιεληθή θαη μέλε βηβιηνγξαθία, άξζξα ειιεληθψλ πεξηνδηθψλ, κειέηεο, επηζηεκνληθέο εξγαζίεο θαη δηαδηθηπαθέο ηζηνζειίδεο. Ζ παξνχζα κειέηε κε ηίηιν «Κνηλσληθή Οηθνλνκία θαη Κνηλσληθή πλνρή. Μειέηε Πεξίπησζεο: νη Αγξνηηθνί πλεηαηξηζκνί Αξγνιίδαο» δηαθξίλεηαη ζε δχν κέξε. ην πξψην κέξνο ζα εμεηαζηνχλ νη έλλνηεο ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο θαη ησλ ζπλεηαηξηζκψλ κε έκθαζε ζε εθείλνπο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηνλ αγξνηηθφ ηνκέα. θνπφο ηνπ πξψηνπ κέξνπο απηήο ηεο εξγαζίαο είλαη λα εμεηάζεη ηνπο αγξνηηθνχο ζπλεηαηξηζκνχο σο κνξθή θνηλσληθήο νηθνλνκίαο, θαζψο θαη ηε ζπκβνιή ηνπο ζηελ ηνπηθή αλάπηπμε θαη ηελ θνηλσληθή ζπλνρή ηεο ηνπηθήο πεξηνρήο. ην δεχηεξν κέξνο ζα εμεηαζηνχλ νη αγξνηηθνί ζπλεηαηξηζκνί Αξγνιίδαο σο θνξέαο ελεξγνπνίεζεο ηνπ ηνπηθνχ θνηλσληθνχ θεθαιαίνπ. Δλψ, παξάιιεια ζα αμηνινγεζνχλ νη ελδερφκελεο δπλαηφηεηέο ηνπο, λα αλαδεηρζνχλ ζε θαζνξηζηηθφ ζπληειεζηή ηεο ηνπηθήο αλάπηπμεο θαη θνηλσληθήο ζπλνρήο ζηελ επξχηεξε πεξηνρή ηεο Αξγνιίδαο κε «φρεκα» ηελ αμηνπνίεζε ηνπ ηνπηθνχ πξντφληνο πνξηνθάιη. Δπηγξακκαηηθά, φζνλ αθνξά ηελ δηάξζξσζε ησλ θεθαιαίσλ: Σν πξώην κέξνο πεξηιακβάλεη ηα εμήο θεθάιαηα: ζην πξώην θεθάιαην, γίλεηαη κηα αλάιπζε ηεο έλλνηαο ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο θαζψο θαη ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ θαη αξρψλ πνπ ηε δηέπνπλ, δίλνληαο έκθαζε ζε κνξθέο ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο κέζσ ηεο ελεξγνπνίεζεο ηνπ «θνηλσληθνχ θεθαιαίνπ» ηφζν ζηελ Δπξψπε φζν θαη ζηελ Διιάδα, ζην δεύηεξν θεθάιαην, ε αλάγθε λα εμεηάζνπκε ηελ θνηλσληθή νηθνλνκία ζε έλα πην πξαθηηθφ επίπεδν καο νδεγεί λα ςειαθίζνπκε ηνπο ζπλεηαηξηζκνχο ζε έλα ζεσξεηηθφ πιαίζην. Θα εμεηαζηεί ην θαηλφκελν ησλ ζπλεηαηξηζκψλ, νη θνηλσληθν-νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο πνπ επέβαιιαλ ηελ ζχζηαζή ηνπ θαζψο θαη ην ζεζκηθφ θαη ιεηηνπξγηθφ ηνπ πιαίζην, ζην ηξίην θεθάιαην, ζα αλαιπζεί ε ζπκβνιή ησλ αγξνηηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ ζηελ θνηλσληθή ζπλνρή ηεο ηνπηθήο πεξηνρήο. ε έλα πξψην επίπεδν ζα πξνζδηνξίζνπκε ηα ραξαθηεξηζηηθά εθείλα αιιά θαη ηηο ζπλζήθεο πνπ δίλνπλ ηελ εηθφλα ηεο ζεκεξηλήο αγξνηηθήο θνηλσλίαο θαη θαζηζηνχλ απαξαίηεηε κηα λέα αγξνηηθή ηνπηθή πνιηηηθή εκθνξνχκελε απφ ηελ ιεηηνπξγία ησλ αγξνηηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ. Δλψ, ζε έλα δεχηεξν επίπεδν ζα δνζεί ηδηαίηεξε έκθαζε ζε ζπγθεθξηκέλεο δξάζεηο ησλ αγξνηηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ σο ζπληειεζηέο ηνπηθήο αλάπηπμεο θαη θνηλσληθήο ζπλνρήο. Σν δεύηεξν κέξνο πεξηιακβάλεη: ην ηέηαξην θεθάιαην, ζην νπνίν γίλεηαη αλαθνξά γεληθά γηα ηελ Αξγνιίδα θαη ην πνξηνθάιη κε έκθαζε ζηηο ηδηαίηεξεο ζπλζήθεο εληφο ησλ νπνίσλ 10

θαιιηεξγείηαη θαη παξάγεηαη. Δπίζεο, πξνσζείηαη ε ζπλέξγεηα κεηαμχ αγξνηηθψλ ζπλεηαηξηζηηθψλ νξγαλψζεσλ θαη ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο γηα ηελ ελδπλάκσζε ηεο θνηλσληθήο ζπλνρήο ηνπ Ννκνχ Αξγνιίδαο, κέζα απφ ελέξγεηεο πξνψζεζεο θαη πξνβνιήο ηνπ πνξηνθαιηνχ, ην πέκπην θεθάιαην πεξηιακβάλεη ηελ πξσηνγελή έξεπλα ε νπνία ζπλίζηαηαη ζηε ρνξήγεζε εξσηεκαηνινγίνπ ζε 8 ζπλεηαηξηζηηθέο νξγαλψζεηο κε ζηφρν λα δηαπηζησζεί ε ζπλεηαηξηζηηθή ηνπο ιεηηνπξγία θαη ε θνηλσληθή ηνπο δξάζε θαη λα δηεξεπλεζνχλ νη δπλαηφηεηέο ηνπο ζε απηή ηε θαηεχζπλζε, ην πέκπην θαη ηειεπηαίν θεθάιαην αλαθέξεηαη ζηα πκπεξάζκαηα- Πξνηάζεηο. ην ζεκείν απηφ ζα πξνβιεζνχλ ηα ηειηθά ζπκπεξάζκαηα ηεο εξγαζίαο ιακβαλνκέλνπ ππφςε θαη εθείλσλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ην δνζέλ εξσηεκαηνιφγην. 11

ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 ν Ζ έλλνηα ηεο Κνηλσληθήο Οηθνλνκίαο Καζεηί ποσ ζεωρούκε ζύγτρολο θαη θαηλοηοκηθό, κπορεί λα εληοπηζηεί ζηελ αλζρώπηλε ηζηορία, είηε περηπηωζηαθά είηε ζε ιαλζάλοσζα κορθή (Braudel, 1992). 1.1 Κνηλσληθή Οηθνλνκία-Δηζαγσγή Ζ Κνηλσληθή Οηθνλνκία είλαη έλα πεδίν κε επξεία αθαδεκατθή, θηινζνθηθή, πνιηηηθή, θνηλσληνινγηθή θαη νηθνλνκηθή έξεπλα, αιιά, ηαπηφρξνλα, ζπληζηά κηα αξθεηά άγλσζηε, αλεμεξεχλεηε ήπεηξν γηα ηελ θαζεκεξηλή πξαθηηθή ησλ ζχγρξνλσλ θνηλσληψλ. ην παξφλ θεθάιαην είλαη αλαγθαίν λα δνζνχλ εθείλεο νη πιεξνθνξίεο πνπ ζα εμαζθαιίζνπλ κηα μεθάζαξε εηθφλα ηνπ φξνπ ηεο Κνηλσληθήο Οηθνλνκίαο θαζψο θαη ησλ θνξέσλ πνπ ηελ απνηεινχλ. Ηδηαίηεξε κλεία ζα γίλεη ζηελ ζπκβνιή ηεο ζηελ ηνπηθή αλάπηπμε θαη ηελ θνηλσληθή ζπλνρή κέζσ ηεο ελεξγνπνίεζεο ηνπ «θνηλσληθνχ θεθαιαίνπ» ηεο ηνπηθήο πεξηνρήο. Ζ θνηλσληθή νηθνλνκία ζπλδπάδεη ηελ νηθνλνκία θαη ηελ θνηλσλία ζε έλα θνηλφ πιαίζην (Bruyn and Smokoviti, 1989) πνπ «δελ πξέπεη λα λνείηαη σο ην νηθνλνκηθφ ζπλ ην θνηλσληθφ, αιιά ην έλα ακνηβαίσο ζπλδπαδφκελν κε ην άιιν θαη νη εθξνέο ηεο ζχλζεζεο λα ελζσκαηψλνπλ θνηλσληθά απνηειέζκαηα κε έκκεζα νηθνλνκηθά θέξδε» (Van Til,1988). Οθείινπκε λα αλαγλσξίζνπκε ηε δηθνξνχκελε έλλνηα ηεο «θνηλσληθήο νηθνλνκίαο». αθέζηεξα, ζα δηαθξίλακε φηη κε ηελ έλλνηα «νηθνλνκία» ελλνείηαη θαηά θχξην ιφγν ν κεραληζκφο ιεηηνπξγίαο ηεο αγνξάο, ελψ κε ηνλ πξνζδηνξηζκφ «θνηλσληθή» ηελ έκθαζε πνπ δίλεηαη ζηελ αιιειεγγχε θαη ζηνλ αλζξσπηζκφ. Ο ζπλδπαζκφο ησλ ελλνηψλ απηψλ ην ίδην επξείο-επηηξέπεη ζηνλ θαζέλα λα ζρεδηάζεη θαη λα αλαπηχμεη ηελ αληίιεςή ηνπ γηα ηελ θνηλσληθή νηθνλνκία εζηηάδνληαο άιινηε ζην θνηλσληθφ θνκκάηη θαη άιινηε ζην νηθνλνκηθφ. 12

Γηάγξακκα 1: Οξηνζέηεζε ηνπ ηνκέα ηεο Κνηλσληθήο Οηθνλνκίαο ζε ζρέζε κε ηνπο άιινπο δχν ηνκείο (Πεγή : Defourny, 2004 θαη Μ. Μεηξνζχιε, 2007) 1.2 Αξρέο ηεο Κνηλσληθήο Οηθνλνκίαο Οη βαζηθέο αξρέο πνπ δηακφξθσζαλ ηελ Κνηλσληθή Οηθνλνκία ζηνλ 19 ν θαη 20 ν αηψλα θαη ζπληέιεζαλ ζηε δεκηνπξγία ελφο θνηλνχ πιαηζίνπ αλαθνξάο θαη γιψζζαο επηθνηλσλίαο, ζε εζληθφ θαη επξσπατθφ δηαθξαηηθφ επίπεδν είλαη νη εμήο: ε ειεχζεξε ζπκκεηνρή, ε δεκνθξαηηθή δηνίθεζε: «έλα πξφζσπν, κηα ςήθνο», ε δίθαηε (πεξηνξηζκέλε) δηαλνκή ηνπ πιενλάζκαηνο, ην αδηαίξεην, νιηθψο ή κεξηθψο, ηνπ ηδίνπ θεθαιαίνπ, ε αιιειεγγχε, ην πξνβάδηζκα ηνπ αηφκνπ έλαληη ηνπ θεθαιαίνπ, ε αλεμαξηεζία απέλαληη ζην θξάηνο ή ζε θάζε δεκφζηα ζπιινγηθφηεηα. ηνλ 21ν αηψλα, ε αικαηψδεο αλάπηπμε ησλ νξγαλψζεσλ ηεο Κνηλσληθήο Οηθνλνκίαο έζεζε ην δήηεκα ηεο πξνζαξκνγήο ή θαη αλαλέσζεο ησλ παξαπάλσ βαζηθψλ αξρψλ ζηηο λέεο ζπλζήθεο. Ζ απαίηεζε γηα δεκνθξαηηθή ιεηηνπξγία νξηζκέλσλ, αξηζκεηηθά κεγάισλ, νξγαλψζεσλ θνηλσληθήο νηθνλνκίαο επέβαιε ηηο ζπγθεληξψζεηο, θαζψο θαη ηελ νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία ηνπο θαηά δίθηπα ή ππξακίδα, κε ζηφρν ηελ ελεξγφηεξε ζπκκεηνρή ησλ κειψλ ηεο. ηελ ίδηα θαηεχζπλζε, ζηε δηαθχιαμε ηεο εζσηεξηθήο δεκνθξαηίαο ειήθζεζαλ κέηξα θαηά ηνπ ηερλνθξαηηθνχ γίγλεζζαη ησλ νξγαλψζεσλ. Σέινο, λέεο εθαξκνγέο θαη πξνζαξκνγέο ησλ βαζηθψλ αξρψλ ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο έπαημαλ θαηαιπηηθφ ξφιν απέλαληη ζηνλ θίλδπλν αιινίσζεο ησλ αξρψλ ηεο θαη έληαμήο ηεο ζηελ ειεχζεξε θαη παγθνζκηνπνηεκέλε αγνξά (Δζληθφ Θεκαηηθφ Γίθηπν Κνηλσληθήο Οηθνλνκίαο θαη Τπ. Απαζρφιεζεο). 13

1.3 Φνξείο ηεο Κνηλσληθήο Οηθνλνκίαο Ζ θνηλσληθή νηθνλνκία, φπσο θαη νη πεξηζζφηεξεο έλλνηεο πνπ εκθαλίζηεθαλ ζην πξνζθήλην ηα ηειεπηαία εηθνζηπέληε ρξφληα, δελ είλαη θαηλνηφκεο επηλνήζεηο. πσο ζπλήζηδε λα ιέεη ν Μαξμ, «ην θαηλνχξην βξίζθεηαη κέζα ζην παιηφ». Οη νξγαλψζεηο θαη νη ζεζκνί πνπ ζπλαπνηεινχλ ηε ζχγρξνλε έλλνηα ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο πξνυπήξραλ. Χο φξνο, εκθαλίζηεθε γηα πξψηε θνξά ηνλ 18ν αηψλα ζηε Γαιιία. Οη πξνπάηνξεο ηεο, θαηά ηελ ελλνηνινγηθή απφδνζή ηεο, ηελ ηαχηηδαλ θπξίσο κε ελαιιαθηηθέο κνξθέο νηθνλνκηθψλ πξσηνβνπιηψλ πνπ εκθάληδαλ θαη έληνλν θνηλσληθφ ραξαθηήξα. Μέρξη ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980, ε έλλνηα ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο αθνξνχζε ζρεδφλ απνθιεηζηηθά ζηηο ζπλεηαηξηζηηθέο κνξθέο νξγάλσζεο, σο ελαιιαθηηθφ κνληέιν επηρείξεζεο, κε ηδηαίηεξε έκθαζε ζηνπο πιένλ δηαδεδνκέλνπο παγθνζκίσο αγξνηηθνχο ζπλεηαηξηζκνχο. Οη θνξείο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζήκεξα ζηνλ ηνκέα ηεο Κνηλσληθήο Οηθνλνκίαο είλαη εθηφο απφ ηηο επηρεηξήζεηο ζπλεηαηξηζηηθνχ ηχπνπ, φπσο είλαη νη αγξνηηθνί θαη αζηηθνί ζπλεηαηξηζκνί, ηα δηάθνξα ηακεία αιιεινβνήζεηαο, ηα δηάθνξα ηακεία ηα νπνία νδεγνχλ ζε βειηίσζε ησλ παξνρψλ ζηνλ ηνκέα ηεο πγείαο ή θαη ησλ ζπληάμεσλ, αιιά θαη νη ελψζεηο, ηα ζσκαηεία, ηα ηδξχκαηα, νη κε θπβεξλεηηθέο θαη κε θεξδνζθνπηθέο νξγαλψζεηο. Πην αλαιπηηθά, νη δξαζηεξηφηεηεο ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο (επηρεηξήζεηο θαη νξγαληζκνί) κπνξνχλ λα νκαδνπνηεζνχλ ζε δχν κεγάιεο θαηεγνξίεο, αλάινγα κε ην/ηηο: ΝΟΜΗΚΟ-ΘΔΜΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ. Πξφθεηηαη γηα δηάθξηζε πνπ ζηεξίδεηαη ζην λνκηθόζεζκηθό θαζεζηώο (ζεζκηθή πξνζέγγηζε) ζε ζπλεηαηξηζκνχο, εηαηξείεο ή θνηλσλίεο αιιεινβνήζεηαο, ζσκαηεία, ελψζεηο, κε θεξδνζθνπηθνχο νξγαληζκνχο, ηδξχκαηα, θηιαλζξσπηθέο, εζεινληηθέο θαη κε θεξδνζθνπηθέο νξγαλψζεηο, ηακεία αιιειαζθάιηζεο, κε θεξδνζθνπηθέο παξαγσγηθέο επηρεηξήζεηο, αλαπηπμηαθέο ζπκπξάμεηο ζηα πιαίζηα ηεο EQUAL θαη νξγαληζκνχο πξνψζεζεο ηεο απαζρφιεζεο (Δζληθφ Θεκαηηθφ Γίθηπν Κνηλσληθήο Οηθνλνκίαο θαη Τπ. Απαζρφιεζεο, Οδεγφο ίδξπζεο θαη ιεηηνπξγίαο θνηλσληθψλ επηρεηξήζεσλ, 2005, ζει. 10-11). ΑΡΥΔ. Πξφθεηηαη γηα δηάθξηζε πνπ ζηεξίδεηαη ζηηο θνηλέο αξρέο πνπ ππεξεηνύλ (θαλνληζηηθή πξνζέγγηζε) ζε Σνπηθέο παξαγσγηθέο δξαζηεξηφηεηεο, Δλψζεηο εζεινληηθήο εξγαζίαο, Οξγαλψζεηο γεηηνληάο, Κνηλσληθέο πξσηνβνπιίεο γηα ηελ πγεία, ηελ παηδεία, ηελ θαηνηθία θαη νξγαλψζεηο ελίζρπζεο ηνπ ηξίηνπ θφζκνπ, Δλαιιαθηηθέο - «εζηθέο» - ηξάπεδεο (Ναμάθεο Υ.,2005). Οξηζκέλεο απφ απηέο ηηο νξγαλψζεηο έρνπλ βαζηέο ηζηνξηθέο ξίδεο ελψ άιιεο είλαη πην πξφζθαηεο. 14

1.4 Σν Κνηλσληθό Κεθάιαην εγγπεηήο ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο θαη ηεο θνηλσληθήο ζπλνρήο Ζ έλλνηα ηνπ θνηλσληθνχ θεθαιαίνπ είλαη έλλνηα ζχλζεηε θαη δπλακηθή, θαζψο παξαπέκπεη ζηνλ πινχην πνπ δηαζέηεη ε ηνπηθή θνηλσλία θαη ν νπνίνο έρεη ηε δπλαηφηεηα λα κεηαβάιιεηαη κέζα ζην ρξφλν. πλεπψο, ην θνηλσληθφ θεθάιαην κηαο πεξηνρήο αληηπξνζσπεχεη ην ζχλνιν ησλ ζηνηρείσλ πνπ δηαζέηεη κηα πεξηνρή ζε άπια κέζα αιιά θαη ηελ ηθαλφηεηά ηεο λα αληηιακβάλεηαη ηνπο δηαζέζηκνπο πφξνπο ηεο, σο δπλακηθέο αλάπηπμεο( assets ). Σν θνηλσληθφ θεθάιαην απνθηά λφεκα κφλν εάλ θαη ζε πνην βαζκφ ελεξγνπνηείηαη. Ζ Παγθφζκηα Σξάπεδα νξίδεη ην θνηλσληθφ θεθάιαην σο κία έλλνηα πνπ πεξηιακβάλεη φιν ην πιέγκα ζρέζεσλ, ζεζκψλ θαη θαλφλσλ πνπ δηακνξθψλνπλ ηελ πνηφηεηα φισλ ησλ θνηλσληθψλ αιιεινζπζρεηίζεσλ. Απφ ηα αλσηέξσ απνδεηθλχεηαη φηη ε έιιεηςε δξαζηεξηνπνίεζεο απηνχ ηνπ θξίζηκνπ θεθαιαίνπ έρεη θέξεη ηελ νπηζζνδξφκεζε ή δελ έρνπλ επηηεπρζεί ηα βέιηηζηα απνηειέζκαηα δεδνκέλσλ ησλ ηνπηθψλ πφξσλ. Γηαηί ην λα έρεη κηα πεξηνρή νηθνλνκηθνχο πφξνπο απφ κφλν ηνπ δελ θζάλεη. Αλ δειαδή ηα πξφηππα είλαη ν θαηαλαισηηζκφο, ν λενπινπηηζκφο, ν αηνκηθηζκφο απηφ δελ ζπληζηά κηα βηψζηκε θνηλσλία θαη δηάζηαζε. Δλψ αλ κηα πεξηνρή θαηαθέξνπκε λα έρεη κηα ελεξγή θνηλσλία, λα έρνπκε ελεξγέο ζπιινγηθφηεηεο, φπσο έλαλ πγηή ζπλεηαηξηζκφ πνπ αζρνιείηαη κε ζέκαηα παξαγσγήο, κεηαπνίεζεο, πξνψζεζεο ηνπ ηνπηθνχ πξντφληνο ή έλαλ γπλαηθείν αγξνηνπξηζηηθφ ζπλεηαηξηζκφ ηφηε ε ηνπηθή θνηλσλία κπαίλεη ζε δηαδηθαζία πξαγκαηηθήο ζπκκεηνρήο θαη ελεξγνπνίεζεο επηηπγράλνληαο ηελ ζπλεξγαζία ζε ηνπηθφ επίπεδν, ηελ ηνπηθή νηθνλνκηθή αλάπηπμε θαη θαη επέθηαζε ηελ αχμεζε ηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ ηεο. 1.5 Κνηλσληθή Οηθνλνκία-ηνπηθή αλάπηπμε & θνηλσληθή ζπλνρή Ζ θνηλσληθή νηθνλνκία θαιχπηεη θάζε είδνπο νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα πνπ ζηεξίδεηαη ζηηο αξρέο ηεο ζπλεξγαζίαο, ηεο αιιειεγγχεο, ηεο ζπιινγηθήο πξνζπάζεηαο, θαη πξνζαλαηνιίδεηαη ζηελ αλάδεημε ηεο θνηλσληθήο αιιειεγγχεο θαη ηελ ελίζρπζε ηεο θνηλσληθήο ζπλνρήο. Οη ζηφρνη ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο πξνζαλαηνιίδνληαη ζηελ δεκηνπξγία λέσλ ζέζεσλ απαζρφιεζεο, ζηελ θηλεηνπνίεζε ηνπ ηνπηθνχ θνηλσληθνχ θεθαιαίνπ ζε παξαγσγηθέο πξσηνβνπιίεο, ηελ κείσζε ησλ αληζνηήησλ κε αχμεζε ηνπ εηζνδήκαηνο θαη ηελ βειηίσζε ηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ ησλ εθάζηνηε θνηλσληθψλ νκάδσλ. Ζ παξαηεηακέλε θξίζε ηνπ Κξάηνπο Πξφλνηαο έθαλε επηηαθηηθή ηελ εκθάληζε ζην πξνζθήλην ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο πξνζαλαηνιηδφκελεο ζηηο ηνπηθέο πξσηνβνπιίεο γηα 15

ηελ ηνπηθή αλάπηπμε, ηελ επαλελζσκάησζε καθξνρξφληα αλέξγσλ θαη ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ απνθιεηζκνχ. Ζ παγθφζκηα νηθνλνκηθή θξίζε ζπλέηεηλε ζηελ αλαβάζκηζε ηνπ ελδηαθέξνληνο γηα ηνπο θνξείο ηεο Κνηλσληθήο Οηθνλνκίαο. Οη αιιαγέο ζηνλ ηξφπν δσήο ηα ηειεπηαία ρξφληα θαη νη δηαθνξεηηθέο ζπκπεξηθνξέο πνπ έρνπλ πηνζεηεζεί απφ ηα ζχγρξνλα θξάηε έρνπλ νδεγήζεη ζε δηεχξπλζε ησλ θνηλσληθψλ αλαγθψλ θαη ζε λέεο ζέζεηο εξγαζίαο ζε ηνπηθφ επίπεδν, φπσο, γηα παξάδεηγκα, ε βνήζεηα ζην ζπίηη, ε θχιαμε παηδηψλ, νη ζέζεηο εξγαζίαο πνπ δεκηνπξγνχληαη απφ ηηο εμειίμεηο ζηελ πιεξνθνξηθή θαη ηηο επηθνηλσλίεο, ε βνήζεηα πξνο ηνπο λένπο, ε βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ ζηέγαζεο, ε αζθάιεηα, νη ηνπηθέο αγνξέο θ.ιπ. Θεσξεηηθά, ην εκπφξην θαη ε θαηαλάισζε πνιιαπιαζηάδνπλ ηηο ζέζεηο εξγαζίαο ζε ηνπηθφ επίπεδν κε άκεζν αιιά θαη έκκεζν ηξφπν (π.ρ. ε θχιαμε παηδηψλ, ηδηαίηεξα ησλ κνλνγνλετθψλ νηθνγελεηψλ ή νη ππεξεζίεο ζπκβνπιψλ θαη θαηάξηηζεο ή νη κειέηεο έξεπλαο αγνξάο ζπκβάινπλ ζηελ αχμεζε ησλ δπλαηνηήησλ απαζρφιεζεο). Σνπηθέο ππεξεζίεο πξνζαξκνζκέλεο ζε ηνπηθέο αλάγθεο κπνξνχλ λα ζπκβάινπλ ζηε κείσζε δηαξξνψλ απφ ηελ ηνπηθή νηθνλνκία, ζηε κείσζε ησλ «εμσηεξηθψλ» εμαξηήζεψλ ηεο θαη, έηζη, ζηε κεγαιχηεξε αλάπηπμε ηφζν ηεο ίδηαο φζν θαη ηνπ ηξίηνπ ηνκέα. Καη απηφ νθείιεηαη ζην φηη ηφζν ε παξαγσγή φζν θαη ε θαηαλάισζε ησλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ γίλεηαη ζε ηνπηθφ επίπεδν. Βέβαηα, νη ηνπηθέο αγνξέο παξνπζηάδνπλ αδπλακίεο ζηνλ αληαγσληζκφ κε ηε ζεκεξηλή ηδηαίηεξα παγθνζκηνπνηεκέλε νηθνλνκία. κσο, ε ελίζρπζε ηνπ ηξίηνπ ηνκέα κπνξεί λα ζπκβάιεη πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε θαη λα εληζρχζεη ηε ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ γεσγξαθηθψλ πεξηνρψλ θαη θπξίσο, λα ζπκβάιεη ζηε κείσζε ηεο αληζφηεηαο πφιεσλ θαη ππαίζξνπ. Ο ξφινο ηνπ ηνπηθνχ πιαηζίνπ είλαη ζεκαληηθφο θαζψο ε πνηφηεηα δσήο, ε πξνζβαζηκφηεηα ζε ππεξεζίεο θαη νη πξνζθεξφκελεο επθαηξίεο δηαθέξνπλ δηαθξηηά απφ ηφπν ζε ηφπν. Γη απηφ αθξηβψο είλαη ην ηνπηθφ πιαίζην πνπ δηαδξακαηίδεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηνλ θαζνξηζκφ ηνπ επηπέδνπ δσήο θαη ζηε θχζε ησλ αιιειεπηδξάζεσλ κεηαμχ ησλ θαηνίθσλ ηνπ. Ζ αλεξγία ζε ζπλδπαζκφ κε κία ππνβαζκηζκέλε πεξηνρή δεκηνπξγεί έλα εθξεθηηθφ κείγκα, εηδηθά φηαλ απηέο νη πεξηνρέο θαηνηθνχληαη απφ άηνκα κε πεξηνξηζκέλν θνηλσληθφ θεθάιαην, πνπ δελ ζπκβάιινπλ ζεηηθά ζηελ αληηκεηψπηζε ησλ φπνησλ ππαξρφλησλ ή αλαδπφκελσλ πξνβιεκάησλ. Σν ηνπηθφ πιαίζην, ε δνκή ηνπ, νη ππεξεζίεο ηνπ, ε ιεηηνπξγηθφηεηά ηνπ αλαδεηθλχεηαη ζε θξηζηκφηεξν παξάγνληα γηα νξηζκέλεο νκάδεο ηνπ πιεζπζκνχ, φπσο άλεξγνη ή ππναπαζρνινχκελνη, γπλαίθεο θαη εππαζείο νκάδεο ιφγσ ηεο πεξηνξηζκέλεο θηλεηηθφηεηάο ηνπο. Ζ ίδξπζε θαη ιεηηνπξγία ησλ επηρεηξήζεσλ θνηλσληθήο νηθνλνκίαο ζηεξίδεηαη ζηελ απηνλνκία θαη αλεμαξηεζία έλαληη ησλ θεξδνζθνπηθψλ επηρεηξήζεσλ θαη ησλ θξαηηθψλ 16

θνξέσλ, ζηε δεκνθξαηηθή δηνίθεζε, ζην ζπιινγηθφ ραξαθηήξα ηνπ θεθαιαίνπ, ζηελ πεξηνξηζκέλε ακνηβή ηνπ θεθαιαίνπ, ζηελ εζεινληηθή θαη ειεχζεξε ζπκκεηνρή ησλ κειψλ. Ο θνηλσληθφο ηνκέαο ηεο νηθνλνκίαο αθνξά ζε δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ επίηεπμε νηθνλνκηθψλ ζθνπψλ φπσο είλαη ε παξαγσγή, ε κεηαπνίεζε, ε δηάζεζε θαη ε θαηαλάισζε πιηθψλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ.(γ.καζζαβέηεο, 2005) Ζ κέρξη ηψξα εκπεηξία δείρλεη φηη νη επηρεηξήζεηο ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο, κε ηελ ελδνγελή θαη απηνδχλακε αλάπηπμε πνπ πξνθαινχλ, ζπκβάιινπλ ζηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή αλαβάζκηζε ησλ ηνπηθψλ θνηλσληψλ. χκθσλα κε ηνλ ΟΖΔ, ν ηξφπνο νξγάλσζεο θαη ιεηηνπξγίαο ησλ επηρεηξήζεσλ απηψλ επηηξέπεη ζε θαηεγνξίεο αηφκσλ ηελ απνηειεζκαηηθή ζπζζψξεπζε ησλ πφξσλ, ηελ θηλεηνπνίεζε πεξηζζφηεξσλ πφξσλ, ηε ζπγθξάηεζε ησλ θεθαιαίσλ ζηνλ θνηλσληθφ ρψξν πνπ ιεηηνπξγνχλ θαζψο θαη ηνπ παξαγφκελνπ πιενλάζκαηνο κε απνηέιεζκα ηελ πεξαηηέξσ ελίζρπζε ηεο ηνπηθήο αλάπηπμεο. 1.6 Δπξσπατθή θαη Διιεληθή εκπεηξία & πξαθηηθή Ζ Κνηλσληθή Οηθνλνκία έρεη ήδε αλαπηπρζεί ηδηαίηεξα ζηελ Δπξψπε, κε εληππσζηαθά απνηειέζκαηα, ηφζν ζηε δεκηνπξγία λέσλ ζέζεσλ εξγαζίαο φζν θαη ζηελ παξνρή πνηνηηθψλ θνηλσληθψλ ππεξεζηψλ. Μάιηζηα, ζήκεξα αληηπξνζσπεχεη πεξίπνπ ην 10% ησλ επξσπατθψλ επηρεηξήζεσλ θαη απαζρνιεί πεξίπνπ 11 εθαη. εξγαδνκέλνπο, ελψ αληηπξνζσπεχεη πεξίπνπ ην 5,9% ηεο ζπλνιηθήο απαζρφιεζεο θαη ην 6,7% ηεο κηζζσηήο απαζρφιεζεο. πγθεθξηκέλα, ζηελ Ηζπαλία ζπλαληάκε ζηνλ ηνκέα ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο ηζρπξνχο θαη δηθηπσκέλνπο αγξνηηθνχο ζπλεηαηξηζκνχο, αιιά θαη θνηλνπξαθηηθά ζρήκαηα αλζξψπσλ κε αλαπεξία. ηηο ρψξεο ηεο θαλδηλαβίαο νη ζπλεηαηξηζκνί θνηλσληθψλ ζθνπψλ θαη αλζξσπηζηηθήο απνζηνιήο απνηεινχλ ηκήκα ηνπ «θνηλσληθνχ θξάηνπο κε ηελ επξεία έλλνηα. ηελ Γαιιία ηα απηνδηνηθνχκελα θαη απηνδηαρεηξηδφκελα ηακεία αιιειεγγχεο ζε κεγάινπο θιάδνπο εξγαδνκέλσλ. ηελ Ηηαιία ζπκπξάμεηο λέσλ θαη ζπλεηαηξηζκνί άιισλ θνηλσληθψλ θαηεγνξηψλ αιιά θαη ηξαπεδηθά ελαιιαθηηθά ηδξχκαηα πνπ ζηεξίδνπλ φιν ηνλ ηνκέα. Ζ Δ.Δ ζεσξεί ζήκεξα ηνλ ηνκέα απηφ σο πξνλνκηαθφ πεδίν εθαξκνγήο πνιηηηθψλ γηα ηελ απαζρφιεζε, ηελ ηνπηθή αλάπηπμε, ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο θηψρεηαο θαη ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ o νπνίνο αλνίγεη λέεο δηεμφδνπο επηρεηξεκαηηθήο δξάζεο ελψ δεκηνπξγεί πξνυπνζέζεηο επέλδπζεο ζην ιεγφκελν «θνηλσληθφ θεθάιαην» θαη ζηελ θνηλσληθή θαηλνηνκία. Μέρξη πξφηηλνο, ζην ειιεληθό ζεζκηθό πιαίζην δελ ππήξρε θακία αλαγλψξηζε ηνπ ηνκέα ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο θαη επηρεηξεκαηηθφηεηαο. Ζ έιιεηςε ζεζκηθνχ πιαηζίνπ δεκηνπξγνχζε ζνβαξά πξνβιήκαηα ζηελ αλάπηπμε ηνπ ηνκέα. ήκεξα, εθηφο απφ ηελ πνιχ 17

ζεκαληηθή επηινγή ηνπ ΟΖΔ λα αλαθεξχμεη ην 2012 «Γηεζλέο Έηνο πλεηαηξηζκψλ», ηφζν ην ΤΠ.Α.Α &Σ, κε λφκν πνπ ςεθίζηεθε, πξνζπαζεί λα θάλεη παξέκβαζε ζην ζεζκηθφ πιαίζην ησλ Αγξνηηθψλ πλεηαηξηζκψλ, φζν θαη ην ΤΠ.Δ.Κ.Α. παξεκβαίλεη ζηελ Κνηλσληθή Οηθνλνκία κε ηελ ζέζπηζε ηεο Κνηλσληθήο πλεηαηξηζηηθήο Δπηρείξεζεο 1. Μέρξη ζήκεξα θαη ζχκθσλα κε ηα δηαζέζηκα ζηνηρεία, ε ρψξα καο εκθαλίδεη ηα κηθξφηεξα πνζνζηά κεηαμχ ησλ 15 θξαηψλ κειψλ ηεο Δ.Δ. πνπ έρνπλ ηε ζρεηηθή εκπεηξία. Ζ απαζρφιεζε ζηνλ ηνκέα ηεο Κνηλσληθήο Οηθνλνκίαο αληηπξνζσπεχεη κφιηο ην 1,8% ηεο ζπλνιηθήο απαζρφιεζεο θαη ην 2,9% ηεο κηζζσηήο εξγαζίαο. ηελ Διιάδα ππνινγίδνληαη: 8.400 πεξίπνπ ζπλεηαηξηζκνί κε 950.000 πεξίπνπ κέιε 1.500-2.000 νξγαλψζεηο εζεινληηζκνχ Μηθηέο νξγαλψζεηο 71 γπλαηθείνη ζπλεηαηξηζκνί κε 1.903 κέιε 68 ζπλεηαηξηζηηθέο ζεξαπεπηηθέο κνλάδεο ζηα ςπρηαηξηθά λνζνθνκεία 15 ΚΟΗ..Π.Δ. κε αληηθείκελν ηελ έληαμε ησλ ςπρηθά αζζελψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο, αιιά θαη ηελ παξαγσγή αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ. Ζ Κνηλσληθή Οηθνλνκία ελ ηέιεη ζπληζηά κία ζπκκεηνρηθή νηθνλνκία. Πξφθεηηαη γηα κηα ηδενινγηθή θαη πξαθηηθή πξνζπάζεηα λα ζπιιεθζεί δηαθνξεηηθά ε ζρέζε αλζξψπνπ θαη νηθνλνκίαο, αθφκα θαη πέξα απφ ηνλ θαπηηαιηζκφ ή θαη ην ζχζηεκα ηεο νηθνλνκίαο ηεο αγνξάο, ζηε βάζε ηεο ζπιινγηθφηεηαο, ηεο ηζφηεηαο, ηεο αιιειεγγχεο θαη ηεο ακνηβαηφηεηαο. Οη δξάζεηο απηέο βεβαίσο πξνυπνζέηνπλ ηελ απνδνρή θαη ζπκκεηνρή ηνπ ελεξγνχ πνιίηε. Δίλαη θαηξφο λα αλαινγηζηνχκε ηα ιφγηα ηνπ Μαθξπγηάλλε «Δίκαζηε εηο ην «εκείο» θη όρη εηο ην «εγώ». 1 Αλάινγα κε ηνλ εηδηθφηεξν ζθνπφ ηνπο, ηφζν νη Φνξείο Κνηλσληθήο Οηθνλνκίαο φζν θαη νη Φνξείο Κνηλσληθήο Δπηρεηξεκαηηθφηεηαο δηαθξίλνληαη θαηαξρήλ ζηηο εμήο θαηεγνξίεο: i) πιινγηθνύ θνπνύ, πνπ αθνξνχλ δξάζεηο πνπ πξνάγνπλ ην ηνπηθφ, ζπιινγηθφ ζπκθέξνλ, ηελ πξνψζεζε ηεο απαζρφιεζεο, ηελ ελδπλάκσζε ηεο ηνπηθήο ή πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο θαη ηελ εμαζθάιηζε ηεο θνηλσληθήο ζπλνρήο. ii) Έληαμεο, πνπ αθνξνχλ ηελ έληαμε ζηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή δσή θαη ζηελ αγνξά εξγαζίαο Δππαζψλ Οκάδσλ Πιεζπζκνχ. iii) Κνηλσληθήο Φξνληίδαο, πνπ αθνξνχλ ηελ παξνρή πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ πξνλνηαθνχ ραξαθηήξα ζε ζπγθεθξηκέλεο νκάδεο πιεζπζκνχ, φπσο νη ειηθησκέλνη, νη γπλαίθεο, ηα βξέθε, ηα παηδηά, ηα άηνκα κε αλαπεξίεο, νη ρξφληα αζζελείο. 18

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 ν Γεληθά Πεξί πλεηαηξηζκώλ Το 1844 ο ζσλεργαηηζκός δελ ήηαλ άγλωζηος. Ήηαλ θάηη τεηρόηερο. Όπως ζσκβαίλεη κερηθές θορές ζηα δηθαζηήρηα, ζαλ ηολ θραηούκελο ζηο εδώιηο «θάποσ ηολ είταλ δεη θαη παιηόηερα». Ο ζσλεργαηηζκός είτε περηπέζεη θαη παιηόηερα ζε παραπηώκαηα. Είτε δοθηκαζηεί θαη θαηαδηθαζηεί ποιιές θορές. Iζηνξηθόο ηνπ θηλήκαηνο Rochdale 2.1 πλεηαηξηζκνί-έλαο θπξίαξρνο εθθξαζηήο ηεο Κνηλσληθήο Οηθνλνκίαο Μηα παιηά θαη επξείαο θιίκαθαο εθαξκνγή ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο, είλαη νη «πλεηαηξηζκνί», ππφ ηελ επξεία ηνπο έλλνηα. Χο εθ ηνχηνπ θξίζεθε απαξαίηεην λα εξεπλεζνχλ, ηφζν ζε ζεζκηθφ φζν θαη ζε ιεηηνπξγηθφ επίπεδν, παξάιιεια κε ην επξχηεξν πεδίν ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο. Αθφκε εηδηθφηεξα θαη επεηδή ζηε ρψξαο καο έρνπλ επξεία δηάδνζε θαη καθξά ηζηνξία, ε έξεπλα ππεηζέξρεηαη θαη ζην πεδίν ησλ «αγξνηηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ». Ζ πξνζέγγηζε απηή, παξέρεη ηελ δπλαηφηεηα λα ςειαθηζηεί ην πεδίν ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο, ζε έλα πξαθηηθφ επίπεδν. Ζ ζπλεηαηξηζηηθή δξαζηεξηφηεηα σο έθθξαζε ησλ αδπλάησλ ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο γηα απηνπξνζηαζία ησλ ζπκθεξφλησλ ηνπο είλαη πνιχ παιηά θαη θαηλφκελν ζε παγθφζκηα θιίκαθα αιιά θαη ηαπηφρξνλεο ζρεδφλ εκθάληζεο ζηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο (Αβδειίδεο, Π. 1976). Ο ζπλεηαηξηζκφο είλαη γέλλεκα θνηλσληθήο αλαγθαηφηεηαο, ε νπνία πξνέθπςε απφ ηηο θαηλνχξηεο πιηθέο ζπλζήθεο πνπ δεκηνχξγεζε ν θαπηηαιηζκφο. χκθσλα κε έξεπλα ηεο Γηεζλνχο πλεηαηξηζηηθήο Έλσζεο 2 ζε ζχγθξηζε κε ηηο 41 επξσπατθέο ρψξεο πνπ εξεπλήζεθαλ ζπλνιηθά. Οη γεσξγηθνί ζπλεηαηξηζκνί απνηεινύλ ζεκαληηθό θιάδν ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο ηδηαίηεξα ζηηο ρώξεο εθείλεο, νη νπνίεο έρνπλ ηδηαίηεξα αλεπηπγκέλν ηνλ αγξνηηθό ηνκέα. Ο πλεηαηξηζκφο, σο ηνκέαο ηεο Κνηλσληθήο Οηθνλνκίαο, βξίζθεηαη αλάκεζα απφ ηελ Γεκφζηα Οηθνλνκία θαη ηελ Ηδησηηθή ηεο Διεχζεξεο Αγνξάο. Απηφ ζπκβαίλεη ζπλδπάδνληαο ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα θαη ηνπο θνηλσληθνχο ζηφρνπο πεξλψληαο ηνπο απφ ην θίιηξν ηεο νηθηαθήο νηθνλνκίαο, ιεηηνπξγψληαο κε ελαιιαθηηθνχο ηξφπνπο πνπ ηνλ θαζηζηνχλ ελ ηέιεη ηφζν δηαθνξεηηθφ σο κνξθή Οξγάλσζεο: 2 Ζ έξεπλα έιαβε ρψξα ζε 41 επξσπατθέο ρψξεο, νινθιεξψζεθε ην 1996 θαη παξνπζηάζηεθε επίζεκα ζηε Γελεχε ην 1998. 19

Χο δεκνζίνπ ζπκθέξνληνο πξνζθέξεη θνηλφρξεζηεο ππνδνκέο, ρσξίο λα δεηά πεξηζζφηεξνπο θφξνπο. Χο ηδησηηθνχ ζπκθέξνληνο πξνζθέξεη αηνκηθά θαιχηεξεο νηθνλνκηθέο επελδχζεηο, εμαζθαιίδεη πεξηζζφηεξα αγαζά, ρσξίο λα δεηά πεξηζζφηεξα ρξήκαηα. Χο θνηλσθειήο κε θεξδνζθνπηθή κνξθή νξγάλσζεο πξνζθέξεη θνηλσληθφ έξγν ζε αηνκηθφ θαη ζπιινγηθφ επίπεδν, ρσξίο λα δεηά θηιαλζξσπηθέο ρνξεγίεο. ην παξφλ θεθάιαην ζα εμεηαζηεί ην θαηλφκελν ησλ ζπλεηαηξηζκψλ, νη θνηλσληθννηθνλνκηθέο ζπλζήθεο πνπ επέβαιιαλ ηελ ζχζηαζή ηνπ θαζψο θαη ην ζεζκηθφ θαη ιεηηνπξγηθφ ηνπ πιαίζην. 2.2 Ζ ηζηνξηθή πνξεία ησλ ζπλεηαηξηζκώλ Ζ ζπλεηαηξηζηηθή ηδέα μεπεδά σο επηηαθηηθή αλάγθε ελάληηα ζηελ απάλζξσπε εθκεηάιιεπζε ηνπ εξγαηηθνχ θφζκνπ σο απνηέιεζκα ηεο αλάπηπμεο ησλ θαπηηαιηζηηθψλ ζρέζεσλ παξαγσγήο. Ζ εζεινληηθή νηθνλνκηθή νξγάλσζε πάλσ ζηε βάζε ηεο αιιειεγγχεο θαη ηεο ακνηβαίαο βνήζεηαο γηα ηελ ππεξάζπηζε ησλ ζπκθεξφλησλ αλαδεηθλχεηαη ζε θαίξηα πξνηεξαηφηεηα. Οη πξφδξνκνη ηνπ ζπλεηαηξηζηηθνχ κνληέινπ φπσο ν Βξεηαλφο Ρφκπεξη νπελ πνπ γελλήζεθε ην 1771 δεκηνχξγεζε ηελ ζπλεηαηξηζηηθή θνηλφηεηα «Νέα Αξκνλία» ζηηο ΖΠΑ ην 1815. Ο νπελ πίζηεςε ζηε δεκηνπξγία ζπλεηαηξηζηηθψλ ρσξηψλ πνπ ζα δηαζπλδένληαλ κεηαμχ ηνπο θαη ζα δεκηνπξγνχζαλ ζπλεηαηξηζηηθέο θνηλσλίεο. Οη ηδέεο ηνπ Βξεηαλνχ Γνπίιηακ Κίλγθ ( 1786-1865 ) εθαξκφζηεθαλ ην 1843 κε ηελ δεκηνπξγία ηνπ θαηαλαισηηθνχ ζπλεηαηξηζκνχ ηνπ Ρνηζληέηι, ηνπ Ζ.Β. O Οπίιηακ Κηγθ, πινχζηνο θαη βαζηθφο πξφδξνκνο ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ ηνπ Ρνηζληέηι, πίζηεςε ζηε δχλακε ηνπ θαηαλαισηή θαη ζηνπο θαηαλαισηηθνχο ζπλεηαηξηζκνχο (Παπαγεσξγίνπ, 2004). Ο Λνπί Μπιαλ ήηαλ ν πξφδξνκνο ηνπ ζπλεηαηξηζηηθνχ κνληέινπ ζηελ Γαιιία. Ο Λνπί Μπιαλ, πξφηεηλε ηελ ίδξπζε θνηλσληθψλ εξγαζηεξίσλ, ζηα νπνία ε παξέκβαζε ηνπ θξάηνπο ζα ήηαλ έκκεζε θη φρη άκεζε φπσο ήζειαλ ηα εζληθά εξγαζηήξηα ηεο θπβέξλεζεο. ινη ηνπο αλεμαηξέησο θαηέβαιαλ ζεκαληηθέο πξνζπάζεηεο γηα ηελ εμέιημε θαη εδξαίσζε ηνπ ζπλεξγαηηθνχ ζεζκνχ. Ζ αθεηεξία βέβαηα φισλ ησλ ζπλεηαηξηζκψλ ζχγρξνλεο κνξθήο είλαη ν ζπλεηαηξηζκφο ησλ ζθαπαλέσλ ηεο πφιεο Ρνηζληέηι. Οη αξρέο ηνπο εμαθνινπζνχλ λα ηζρχνπλ θαη ζήκεξα θαη απνηεινχλ αλαγλσξηζηηθφ ζηνηρείν ησλ γλήζησλ ζπλεηαηξηζκψλ. 20

2.3 Ζ ζπλεηαηξηζηηθή ηδέα ζηελ ειιεληθή επηθξάηεηα Μηα απφ ηηο πξψηεο αλαθνξέο θαη πξνζπάζεηεο εηζαγσγήο ηνπ ζεζκνχ ηεο ζπλεηαηξηζηηθήο ηδέαο ζηελ Διιάδα, έρνπκε απφ ηνλ Γάιιν Louis Boulanger 3 πνπ έδεζε ζηελ Διιάδα, φηαλ έθπιεθηνο αλαθάιπςε ηελ καθξηά ζπλεηαηξηζηηθή παξάδνζε ηνπ ηφπνπ καο. ηαλ νη ιανί ηεο Δπξψπεο αλαθάιππηαλ ηελ αξραία Διιεληθή Γεκνθξαηία σο έλα ηξφπν δηνίθεζεο ησλ θνηλψλ πξαγκάησλ, ζηηο Διιεληθέο θνηλφηεηεο ε Οηθνλνκηθή Γεκνθξαηία είρε εμειηρζεί θαη ξηδψζεη ζηηο θαζεκεξηλέο ζρέζεηο θαη ζηνλ ρψξν ηεο εξγαζίαο, σο ζπιινγηθφο ηξφπνο απηνβνήζεηαο θαη αιιειεγγχεο. Πνιχ πξηλ ηνλ Louis Boulanger, ήδε απφ ηα ρξφληα ηεο Σνπξθνθξαηίαο γίλεηαη ιφγνο γηα ηηο πξψηεο κνξθέο ζπλεηαηξηζηηθήο νξγάλσζεο κε θπξηφηεξεο ηα ηζειηγθάηα, ηε λαπηηιηαθή ζπλεξγαζία θαη ηελ ζπληξνθηά ησλ Ακπειαθίσλ. Ηδηαίηεξα, ε «ζπληξνθηά ησλ Ακπειαθίσλ», απνηειεί κνλαδηθφ ίζσο θαη μερσξηζηφ παξάδεηγκα εθαξκνγήο ησλ ζχγρξνλσλ αξρψλ ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο θαη επηβάιιεηαη λα αλαθεξζνχκε εθηελέζηεξα ζηε ζπλέρεηα. ηελ κεηά ηνλ πφιεκν πεξίνδν, ν ζεζκφο ησλ ζπλεηαηξηζκψλ θάζε κνξθήο απνθηά ζηγά-ζηγά ζηαζεξφ βεκαηηζκφ ζηελ Διιάδα θαη πεξλά κέζα απφ πεξηφδνπο αθκήο θαη χθεζεο, ζε κηα ζπλερή, αέλαε, θακπχιε, πνπ παξαθνινπζεί ηελ γεληθφηεξε πνιηηηθή, νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή ηζηνξία ηεο ρψξαο. 2.4 Θεζκηθό πιαίζην ζπλεηαηξηζκώλ Καηά θαηξνχο έρνπλ δηαηππσζεί πνιινί νξηζκνί ζρεηηθά κε ην ηη είλαη πλεηαηξηζκφο. Ζ πνηθηινκνξθία ηνπ ζεζκνχ απηνχ θαη ηα ζηνηρεία πνπ ηνλ ραξαθηεξίδνπλ θαζηζηνχλ ηελ πεξηγξαθή ηνπ δπζρεξή. Βέβαηα, ην γεγνλφο φηη κέρξη πξφζθαηα δελ ππήξρε έλαο παγθφζκηα απνδεθηφο νξηζκφο δελ ζεκαίλεη φηη ν πλεηαηξηζκφο είλαη κηα απξνζδηφξηζηε έλλνηα. Έρεη ζεκειηψδεηο αξρέο θαη έλα ζχλνιν θαλφλσλ θνηλά απνδεθηψλ (Παπαγεσξγίνπ, 2004). Λίγα ρξφληα αξγφηεξα, ν Νφκνο 602/1915 "Πεξί πλεηαηξηζκψλ" νξίδεη ηνλ πλεηαηξηζκφ σο εμήο: «Ο πλεηαηξηζκφο είλαη εηαηξεία ε νπνία έρεη θεθάιαην κεηαβιεηφ, απνηειείηαη απφ ζπλεηαίξνπο ησλ νπνίσλ ν αξηζκφο είλαη επίζεο κεηαβιεηφο θαη επηδηψθεη κε 3 Δίρε δειψζεη ραξαθηεξηζηηθά «Δηο ηνλ Διιεληθό ιαό είλαη έκθπην ην αίζζεκα ηεο αδειθόηεηαο ηνπ ζπλεηαηξηζκνύ Η Διιάδα ζα πξαγκαηνπνηήζεη νξηζηηθά, ππό θξάηνο ηεο ειεπζεξίαο, όηη είρελ αξρίζεη πξηλ από όινπο ηνπο ιανύο θάησ από ηελ δεζπνηηθή εμνπζία ησλ Τνύξθσλ». 21

ηε ζπλεξγαζία ησλ ζπλεηαίξσλ ηελ πξναγσγή ηεο ηδησηηθήο νηθνλνκίαο θαζελφο απφ απηνχο». Ζ Γήισζε πνπ αθνξά ηε ζπλεηαηξηζηηθή ηαπηφηεηα ησλ ζπλεξγαηηθψλ εηαηξεηψλ πηνζεηήζεθε ζην ζπλέδξην ηεο Γηεζλνχο πλεηαηξηζηηθήο πκκαρίαο, (I.C.A.) πνπ έγηλε ην 1995 ζην Μάληζεζηεξ ηνπ Ζλσκέλνπ Βαζηιείνπ θαη πεξηιακβάλεη ηνλ νξηζκφ ηεο ζπλεηαηξηζηηθήο επηρείξεζεο. «Σπλεηαηξηζηηθή επηρείξεζε» είλαη κηα απηφλνκε έλσζε πξνζψπσλ ηα νπνία ζπλδένληαη εζεινληηθά κε ζθνπφ λα εμππεξεηήζνπλ ηηο νηθνλνκηθέο, θνηλσληθέο θαη πνιηηηζηηθέο αλάγθεο θαη επηδηψμεηο ηνπο κέζσ κηαο ζπκκεηνρηθήο θαη δεκνθξαηηθά ειεγρφκελεο επηρείξεζεο. Σν θαηλνχξην θαη ζεκαληηθφ ζηνηρείν πνπ έρεη απηφο ν νξηζκφο ζπγθξηηηθά κε ηνπο άιινπο είλαη ην ζηνηρείν ηεο απηνλνκίαο (Παπαγεσξγίνπ, 2004). πκπεξαζκαηηθά, ν ζπλεηαηξηζκφο είλαη κηα απηφλνκε έλσζε αλζξψπσλ πνπ ζπγθξνηείηαη εζεινληηθά κε ζθνπφ ηελ θαιχηεξε δπλαηή βνήζεηα θαη θάιπςε ησλ αλαγθψλ, νηθνλνκηθψλ, θνηλσληθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ, ησλ κειψλ ηνπ κε θνηλσληθά νθέιε λα δηαρένληαη ζε νιφθιεξε ηελ θνηλσλία. 2.5 πλεηαηξηζηηθέο Αμίεο &Αξρέο Οη ζπλεηαηξηζηηθέο επηρεηξήζεηο βαζίδνληαη ζηηο αθφινπζεο αμίεο: ηεο απηνβνήζεηαο, ηεο απηνεπζχλεο, ηεο δεκνθξαηίαο, ηεο ηζφηεηαο, ηεο δηθαηνζχλεο θαη ηεο αιιειεγγχεο. ιεο νη παξαπάλσ αμίεο απνηεινχλ πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά. Πξφθεηηαη γηα άγξαθνπο θαλφλεο, νη νπνίνη δεκηνπξγνχλ ηα ζεκέιηα γηα κηα ζσζηή ζπλεξγαζία, γηα ηε κειινληηθή εμέιημε θαη ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ησλ ζπλεηαηξηζκψλ (Παπαγεσξγίνπ, 2004). Ζ νξγαλσηηθή δνκή ησλ ζπλεηαηξηζκψλ πξνυπνζέηεη κηα ζεηξά απφ αξρέο γηα ηελ νκαιή ιεηηνπξγία ηνπο, πνπ είλαη: 1. Δζεινληηθή θαη αλνηθηή ζπκκεηνρή: Οη ζπλεηαηξηζηηθέο επηρεηξήζεηο είλαη εζεινληηθέο νξγαλψζεηο, αλνηθηέο ζε φια ηα πξφζσπα. 2. Γεκνθξαηηθόο έιεγρνο ησλ κειώλ: Οη ζπλεηαηξηζηηθέο επηρεηξήζεηο είλαη δεκνθξαηηθέο νξγαλψζεηο, νη νπνίεο ειέγρνληαη απφ ηα κέιε ηνπο, ηα νπνία ζπκκεηέρνπλ ζηε δηακφξθσζε ηεο πνιηηηθήο θαη ζηε ιήςε ησλ απνθάζεσλ ηνπο, έρνπλ ίζα εθινγηθά δηθαηψκαηα (έλα κέινο, κία ςήθνο) θαη παξάιιεια νη ζπλεηαηξηζηηθέο επηρεηξήζεηο είλαη νξγαλσκέλεο κε δεκνθξαηηθφ ηξφπν. 3. Οηθνλνκηθή ζπκκεηνρή ησλ κειώλ: Σα κέιε ζπκκεηέρνπλ δίθαηα ζην θεθάιαην ηεο ζπλεηαηξηζηηθήο ηνπο επηρείξεζεο θαη ζηνλ έιεγρν ηνπ κε δεκνθξαηηθέο κεζφδνπο 22

4. Απηνλνκία θαη αλεμαξηεζία: Οη ζπλεηαηξηζηηθέο επηρεηξήζεηο είλαη απηφλνκεο, απηνβνεζνχκελεο νξγαλψζεηο, ειεγρφκελεο απφ ηα κέιε ηνπο. 5. Δθπαίδεπζε, θαηάξηηζε θαη πιεξνθόξεζε: Οη ζπλεηαηξηζηηθέο επηρεηξήζεηο εμαζθαιίδνπλ εθπαίδεπζε θαη θαηάξηηζε γηα ηα κέιε, ηνπο αηξεηνχο αληηπξνζψπνπο, ηνπο δηεπζπληέο θαη ηνπο ππαιιήινπο ηνπο έηζη ψζηε λα κπνξνχλ λα ζπκβάιινπλ ελεξγά ζηελ αλάπηπμε ησλ ζπλεηαηξηζηηθψλ εηαηξεηψλ ηνπο. Δλεκεξψλνπλ ην θνηλφ, εηδηθφηεξα ηε λέα γεληά θαη ηνπο εγέηεο ηεο θνηλήο γλψκεο, γηα ηε θχζε ηνπ ζπλεξγαηηζκνχ θαη ηα σθειήκαηα πνπ πξνζθέξεη. 6. πλεξγαζία κεηαμύ ζπλεηαηξηζηηθώλ επηρεηξήζεσλ: Οη ζπλεηαηξηζηηθέο επηρεηξήζεηο εμππεξεηνχλ ηα κέιε ηνπο πεξηζζφηεξν απνηειεζκαηηθά θαη ελδπλακψλνπλ ην ζπλεηαηξηζηηθφ θίλεκα ζπλεξγαδφκελεο κεηαμχ ηνπο ζε ηνπηθφ, πεξηθεξεηαθφ, εζληθφ θαη δηεζλέο επίπεδν. 7. Κνηλνηηθό ελδηαθέξνλ: Οη βαζηθφηεξνη άμνλεο ηεο ζπλεηαηξηζηηθήο θνηλσληθήο πνιηηηθήο, κε ηελ επξχηεξε έλλνηα ηνπ φξνπ, είλαη ε αχμεζε ηνπ εζληθνχ πξντφληνο, ε αλαδηαλνκή ηνπ εηζνδήκαηνο θαη ηνπ πινχηνπ, ε πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε θαη ε πξνψζεζε πξνγξακκάησλ θνηλσληθνχ ραξαθηήξα. 2.6 Ννκνζεηηθό πιαίζην ζπλεηαηξηζκώλ ζηελ Διιάδα ην άξζξν 12 παξ. 1 θαη 4 ηνπ πληάγκαηνο 1975/2001/2008 θαηνρπξψλεηαη ξεηά ην δηθαίσκα ηνπ ζπλεηαηξίδεζζαη ζχκθσλα κε ην νπνίν «. Oη Έιιελεο έρνπλ ην δηθαίσκα λα ζπληζηνχλ ελψζεηο θαη κε θεξδνζθνπηθά ζσκαηεία, ηεξψληαο ηνπο λφκνπο, πνπ πνηέ φκσο δελ κπνξνχλ λα εμαξηήζνπλ ηελ άζθεζε ηνπ δηθαηψκαηνο απηνχ απφ πξνεγνχκελε άδεηα.» θαη «Oη γεσξγηθνί θαη αζηηθνί ζπλεηαηξηζκνί θάζε είδνπο απηνδηνηθνχληαη ζχκθσλα κε ηνπο φξνπο ηνπ λφκνπ θαη ηνπ θαηαζηαηηθνχ ηνπο θαη πξνζηαηεχνληαη θαη επνπηεχνληαη απφ ην Kξάηνο, πνπ είλαη ππνρξεσκέλν λα κεξηκλά γηα ηελ αλάπηπμή ηνπο.» Ζ εηζαγσγή ηνπ ζπλεξγαηηζκνχ ζηελ Διιάδα δελ ήηαλ ηπραίν πνιηηηθφ γεγνλφο, αιιά πινπνίεζε ηδεψλ πνπ είραλ ήδε ξίδεο ζηελ ειιεληθή θνηλσλία. Ζ ςήθηζε ηνπ Νφκνπ 602/1915 4 «Πεξί ζπλεηαηξηζκψλ» έζεζε ηέινο ζε κηα καθξφρξνλε γξαπηή θαη άγξαθε παξάδνζε ησλ πξνζπλεηαηξηζηηθψλ θαηλνκέλσλ ηνπ ειιαδηθνχ ρψξνπ θαη ζπκπιήξσζε έλα θελφ ηφζν ζηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα φζν θαη ηνπ δηθαίνπ (Γ. Καζζαβέηεο, 2000). Ζ εηζεγεηηθή - αηηηνινγηθή 4 ΦΔΚ 33/24.1.1915 23

έθζεζε 5 ηνπ ππνπξγνχ ηεο Δζληθήο Οηθνλνκίαο, Αι. Μηραιαθφπνπινπ, ζηηο 30 επηεκβξίνπ 1914 ζηε Βνπιή ησλ Διιήλσλ ζεσξήζεθε κία απφ ηηο αξηηφηεξεο εθζέζεηο πνπ ζπλφδεπζαλ πνηέ ηελ θαηάζεζε λφκνπ ελψπηνλ ηνπ λνκνζεηηθνχ ζψκαηνο, ιφγσ ηνπ νηθνλνκηθνχ, θνηλσληθνχ θ.ιπ. πεξηερνκέλνπ ησλ ζπλεηαηξηζκψλ. Παξαθάησ ζα αλαθεξζνχκε ζπλνπηηθά ζηα θχξηα ζπλεηαηξηζηηθά λνκνζεηήκαηα πνπ έιαβαλ ρψξα ζηελ ειιεληθή επηθξάηεηα: Σν 1973 κε ηνλ λόκν 227 αξρίδεη ε πνιπδηάζπαζε ηεο πλεηαηξηζηηθήο Ννκνζεζίαο. Γεκηνπξγεί ηελ ΠΑΤΓΔ, κε ππνρξεσηηθή ζπκκεηνρή φισλ ησλ πεξηθεξεηαθψλ γεσξγηθψλ Οκνζπνλδηψλ. Σν 1979 ν Νόκνο 921 6 σο ζπλέρηζε ηνπ Ν 227/73, αλαθέξεηαη πάιη κφλν ζηνπο γεσξγηθνχο ζπλεηαηξηζκνχο θαη θαηαξγεί μαλά ηνλ Ν.602/1915, ε ΠΑΤΓΔ γίλεηαη ΠΑΔΓΔ. Σν 1982 ν Νόκν 1257 7 θαη ην 1985 ν Νόκνο 1541 8 αλαθέξεηαη πάιη κφλν ζηνπο γεσξγηθνχο ζπλεηαηξηζκνχο. Σν 1986 ν Νόκνο 1667 αλαθέξεηαη ζηνπο αζηηθνχο ζπλεηαηξηζκνχο θαη θαηαξγεί ηνλ Ν.602/1915, θαζηζηψληαο ηηο δηαηάμεηο ηνπ εκπνξηθνχ ζπκπιεξσκαηηθνχο ηνπ. θαη αζηηθνχ Γηθαίνπ Σν 1992 κε ην Νόκν 2076 εηζάγεηαη ν ζεζκφο ηεο πλεηαηξηζηηθήο ηξάπεδαο. Σν 1993 κε ηνλ Νόκν 2169 9 θαη ην 2000 κε ηνλ Νόκν 2810 ην λνκηθφ θαζεζηψο ηνλ αγξνηηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ μαλά αιιάδεη. ήκεξα, ην ειιεληθφ Κνηλνβνχιην ςήθηζε λφκν ηνπ ΤΠ.Α.Α.&Σ. πνπ αθνξά ην ζεζκηθφ πιαίζην ησλ αγξνηηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ θαη ζεκαηνδνηεί ην ηέινο επνρήο γηα ην 5 «Η ηηκή ησλ γεσξγηθώλ ηδία, αιιά θαη ησλ βηνκεραληθώλ πξντόλησλ, πθίζηαηαη δπζαλάινγνλ επαύμεζηλ από ηνπ ηόπνπ ηεο παξαγσγήο κέρξη ηνπ ηόπνπ ηεο θαηαλαιώζεσο, ελώ ζπλήζσο ειάρηζηνλ κόλνλ πνζνζηόλ ηεο επαπμήζεσο ηαύηεο δηθαηνινγείηαη εθ ησλ εμόδσλ κεηαθνξάο θαη άιισλ πξαγκαηηθώλ εμόδσλ. Τν πιείζηνλ ηεο ππεξηηκήζεσο απνθεξδαίλεηαη ππό δηαθόξσλ πξνζώπσλ κεζαδόλησλ κεηαμύ ηνπ παξαγσγνύ θαη ηνπ θαηαλαισηνύ επί πξνθαλεί δεκία ακθνηέξσλ..τελ βειηίσζηλ ησλ νηθνλνκηθώλ ηνύησλ ζπλζεθώλ επηδηώθεη ν ζπλεξγαηηζκόο όζηηο νύησ εκθαλίδεηαη σο αληίδξαζηο θαηά ηεο αηνκηζηηθήο νξγαλώζεσο ηεο παξαγσγήο δηά ηεο ζπκπξάμεσο ησλ ερόλησλ θνηλά ζπκθέξνληα, σο κέζνλ θνηλσληθήο ακύλεο ησλ απνξσηέξσλ ηάμεσλ πξνο πξόιεςηλ ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο απηώλ θαηαπηώζεσο Αιιά πιελ ηεο νηθνλνκηθήο πξναγσγήο ησλ κηθξνεπηρεηξήζεσλ, ηεο πξνζεγγίζεσο πξνο αιιήιαο ησλ θνηλσληθώλ ηάμεσλ, ηεο θαηαξγήζεσο πεξηηηώλ θεθαιαηνθξαηηθώλ δηακέζσλ παξαγόλησλ επηηπγράλεηαη δηά ηεο ζπλεξγαηηθήο νξγαλώζεσο θαη ηεο αιιειεγγύεο θαη ε εζηθή αλάπηπμηο θαη κόξθσζηο ησλ ζπλεηαίξσλ, ε ζθνπηκσηέξα ελάζθεζηο ηνπ επαγγέικαηνο θαη ηεο ηέρλεο απηώλ.» Ζ Δηζεγεηηθή Έθζεζε πεξηιακβάλεη ιεπηνκεξή ζηνηρεία γηα ηελ ηζηνξία θαη αλάπηπμε ησλ ζπλεηαηξηζκψλ ζηε Μεγάιε Βξεηαλία, Γαιιία, Γεξκαλία, Ηηαιία θαη άιιεο Δπξσπατθέο Υψξεο. Πξνρσξεί δε ζηε δηαπίζησζε φηη «ελ Διιάδη πζηεξνχκελ θαηαπιεθηηθψο. Δίλαη θαηάδεινο ε αλάπηπμηο ηεο εζληθήο παξαγσγήο ε νπνία δχλαηαη λα επέιζε παξ εκίλ δηα ηεο ζπλεξγαηηθήο νξγαλψζεσο. Βνψζη ηα θαζ άπαληα ηνλ θφζκνλ παξαδείγκαηα». 6 ΦΔΚ 125 Α/12.6.1979 7 ΦΔΚ 67/10.6.1982 8 ΦΔΚ 68 Α /18.4.1985 9 ΦΔΚ 149 Α/10.9.1993 24

θαθέθηππν ζπλεηαηξηζκψλ ηεο κεηαπνιηηεπηηθήο Διιάδαο, δεκηνπξγψληαο πξνυπνζέζεηο γηα θαηλνχξγηα ζπλεηαηξηζηηθά ζρήκαηα επηρεηξεκαηηθήο κνξθήο. 10 Οη λνκνζεηηθνί θαλφλεο δελ ζπλεπάγνληαη ζην εμήο φηη νη αγξνηηθνί ζπλεηαηξηζκνί ζα γίλνπλ επηηπρεκέλεο νξγαλψζεηο. Ο λφκνο παξέρεη δπλαηφηεηεο. Γελ ππνθαζηζηά ηα κέιε. Σα κέιε είλαη εθείλα ηα νπνία ζα αμηνπνηήζνπλ ηηο παξερφκελεο δπλαηφηεηεο. πσο ην θαιφ πνιεκηθφ αεξνπιάλν δελ αξθεί γηα λα θαηαξξίςεη ηνλ αληίπαιν αιιά ρξεηάδεηαη ηνλ θαιφ πηιφην, έηζη θαη ν θαιφο λφκνο δελ επαξθεί γηα ηελ επηβίσζε ησλ ζπλεηαηξηζκψλ. Ζ επζχλε θαιήο ρξήζεο ηνπ ζεζκνχ αλήθεη ζηα κέιε.(ηλζηηηνχην πλεηαηξηζηηθψλ Μειεηψλ, 2002) 10 Καηαξγνχληαη έηζη, νη γλσζηέο κέρξη ζήκεξα νξγαλψζεηο ηξηψλ βαζκίδσλ θαη ππνρξεψλνληαη φινη νη ζπλεηαηξηζκνί λα ιεηηνπξγνχλ ζαλ πξσηνβάζκηνη (ΑΟ), πξάγκα πνπ ζεκαίλεη φηη νη Δλψζεηο (ΔΑ) κεηαηξέπνληαη θη απηέο ζε απινχο πξσηνβάζκηνπο ζπλεηαηξηζκνχο. Παξάιιεια, θαζηεξψλνληαη νη Αγξνηηθέο Δηαηξηθέο πκπξάμεηο (ΑΔ) πνπ ζα είλαη νπζηαζηηθά νη ζπλεηαηξηζηηθέο εηαηξείεο (ΑΔ θαη ΔΠΔ), ελψ ηελ ίδηα ζηηγκή αλνίγεη ην πεδίν γηα λέεο ηζρπξέο Οκάδεο Παξαγσγψλ(Ο.Π), ε ζέζπηζε ησλ νπνίσλ επεθηείλεηαη ζε φια ηα πξντφληα θαη φρη κφλν ζηα νπσξνθεπεπηηθά. 25

2.7 Ζ νηθνλνκηθή ζεσξία ηνπ ζπλεξγαηηζκνύ Ζ ιεηηνπξγία ησλ ζπλεηαηξηζκψλ, φπσο θαη θάζε κνξθή νηθνλνκηθήο κνλάδαο δηέπεηαη απφ ηελ αληίζηνηρε νηθνλνκηθή ζεσξία. Ζ νηθνλνκηθή ζεσξία γηα ηνπο ζπλεηαηξηζκνχο δηαθξίλεηαη ζηελ «Θεωρία ηες δηαπραγκαηεσηηθής δύλακες» θαη ζηελ «Θεωρία ηωλ οηθολοκηώλ κεγέζοσς». Ζ «Θεωρία ηες δηαπραγκαηεσηηθής δύλακες» δηαηππψζεθε απφ ηνλ ακεξηθαλφ νηθνλνκνιφγν John Galbraith, Καζεγεηήο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ Harvard ησλ Ζ.Π.Α. Ζ «Θεσξία ηεο δηαπξαγκαηεπηηθήο δχλακεο» δηαηππψλεηαη σο εμήο: Όηαλ δύν κέξε ζπλαιιάζζνληαη, ηόηε απηόο πνπ έρεη δνκή κνλνπσιίνπ/κνλνςσλίνπ ή έζησ νιηγνπσιίνπ/νιηγνςσλίνπ, έρεη ηε δύλακε λα πξνζδηνξίζεη ηελ ηηκή ελόο πξντόληνο ζε όπνην ζεκείν ζέιεη, όηαλ ην άιιν ζπλαιιαζζόκελν κέξνο έρεη δνκή ηέιεηνπ αληαγσληζκνύ. Γηα λα εμνπδεηεξσζεί ε κεγάιε δηαπξαγκαηεπηηθή δύλακε ηνπ θνξέα πνπ έρεη δνκή κνλνπσιίνπ/κνλνςσλίνπ ή νιηγνπσιίνπ/νιηγνςσλίνπ, ζα πξέπεη όια ή έζησ ηα πεξηζζόηεξα κέιε ηνπ άιινπ ζπλαιιαζζόκελνπ κέξνπο, πνπ έρεη δνκή ηέιεηνπ αληαγσληζκνύ, λα ελσζνύλ θαη λα ζρεκαηίζνπλ έλαλ εληαίν θαη ηζρπξό θνξέα(π.ρ Σπλεηαηξηζκό), πνπ δξα πιένλ σο κνλνπώιην ή κνλνςώλην θαη έηζη ζα εμαλαγθάζεη ηνλ άιιν θνξέα λα δερηεί ην ζρεκαηηζκό ηεο ηηκήο ηνπ πξντόληνο ζην ύςνο εθείλν πνπ ζα ζπκθσλήζεη θαη απηόο, δειαδή πνπ ζα ζπκθσλήζνπλ θαη ηα δπν κέξε. (Υξ. Κακελίδεο 2005) Απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ επηηπρή εθαξκνγή ηεο «Θεσξίαο ηεο δηαπξαγκαηεπηηθήο δχλακεο» θαη ζαλ ζπλέπεηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε δηαπξαγκάηεπζε ηνπ πλεηαηξηζκνχ κε ηνπο εθάζηνηε ηδησηηθνχο εκπνξηθνχο θνξείο είλαη νη εμήο: καδηθή ζπκκεηνρή, εππάζεηα πξντφλησλ, ρξφλνο δηαπξαγκάηεπζεο, θαηάιιειε ππνδνκή. Παξάιιεια κε ηελ «Θεσξία ηεο δηαπξαγκαηεπηηθήο δχλακεο» ζα εμεηάζνπκε θαη ηελ «Θεσξία ησλ νηθνλνκηψλ κεγέζνπο». Οη νηθνλνκίεο κεγέζνπο αλαθέξνληαη ζηελ κείσζε ηνπ αλά κνλάδα ζπλνιηθνχ θφζηνπο παξαγσγήο ελφο πξντφληνο ή πξνζθνξάο κηαο ππεξεζίαο πνπ πξνθαιείηαη απφ ηελ αχμεζε ηεο πνζφηεηαο ή ηνπ κεγέζνπο ησλ ρξεζηκνπνηνχκελσλ παξαγσγηθψλ πφξσλ ή απφ ηελ αχμεζε ηεο πνζφηεηαο ηνπ πξντφληνο πνπ παξάγεηαη ή ηεο ππεξεζίαο πνπ πξνζθέξεηαη. Οη παξάγνληεο πνπ ζα πξέπεη λα ζπληξέρνπλ πξνθεηκέλνπ λα θάλνπκε ιφγν γηα νηθνλνκίεο κεγέζνπο είλαη νη εμήο: ηερλνινγηθνί, αλζξψπηλνη θαη νηθνλνκηθνί παξάγνληεο. 26

2.8 Ζ πλεηαηξηζηηθή Δθπαίδεπζε Ζ ζπλεηαηξηζηηθή εθπαίδεπζε απνηειεί κία απφ ηηο επηά αξρέο πνπ δηαθξίλνπλ ηνπο ζπλεηαηξηζκνχο απφ νπνηαδήπνηε άιιε νηθνλνκηθή κνλάδα θεξδνζθνπηθνχ ραξαθηήξα. Μηα παιηά θηλέδηθε παξνηκία αλαθέξεη «Γώζε ζε θάπνηνλ έλα ςάξη, θαη απηόο ζα θάεη γηα κηα εκέξα. Μάζε ηνλ λα ςαξεύεη θαη ζα ηξώεη γηα πάληα». Οη ζπλεηαηξηζκνί νθείινπλ λα παξέρνπλ εθπαίδεπζε θαη θαηάξηηζε ζηα κέιε ηνπο, ζηνπο εθιεγκέλνπο αληηπξνζψπνπο, ζηνπο δηεπζπληέο θαη ζηνπο ππαιιήινπο ψζηε θαη εθείλνη κε ηε ζεηξά ηνπο λα ζπκβάιινπλ απνηειεζκαηηθά ζηελ αλάδεημε ησλ ζπλεηαηξηζκψλ ζε θαίξηνπο ζπληειεζηέο ηεο νηθνλνκίαο. Ζ ζπλεηαηξηζηηθή εθπαίδεπζε ζα πξέπεη λα πξνζαλαηνιίδεηαη πέξα απφ ηελ επηκφξθσζε ησλ κειψλ ηεο θαη ζηελ ελεκέξσζε ηφζν ησλ λέσλ φζν θαη ησλ εγεηψλ γηα ηε θχζε θαη ηα νθέιε ηνπ ζπλεηαηξηζηηθνχ θηλήκαηνο. ηελ Κχπξν θαη ζηελ Ηζπαλία αθηεξψλεηαη πνζφ κέρξη 10% ηνπ θνηλνχ πιενλάζκαηνο. Με απηά ηα ρξήκαηα ησλ ηνπηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ, ζηελ Ηζπαλία ζηελ ρψξα ησλ Βάζθσλ, έρνπλ δεκηνπξγεζεί άλσ ησλ 44 Δθπαηδεπηηθψλ Ηδξπκάησλ κεηαμχ απηψλ θαη ηξία Παλεπηζηήκηα. Οη ζχγρξνλνη ζπλεηαηξηζκνί ηεξνχλ ηελ παξάδνζε ηνπ πξψηνπ ζχγρξνλνπ ζπλεηαηξηζκνχ ηνπ Rochdale, ν νπνίνο αθηέξσλε ην 3% ηνπ πιενλάζκαηφο ηνπ ζηελ ζπλεηαηξηζηηθή εθπαίδεπζε. Υψξεο φπσο ε Φηιαλδία (κε ην 62% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο σο κέιε ζπλεηαηξηζκψλ, ε νπεδία, ν Καλαδάο (40% κέιε ζπλεηαηξηζκψλ), αιιά θαη ε Ηζπαλία ε νπνία επηηπρψο αλαπηχζζεη ζπλεηαηξηζκνχο, νη νπνίνη παξέρνπλ ην 21.6% ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο ηεο ρψξαο, πξσηνζηαηνχλ ζηελ ελεκέξσζε, ζηελ εθπαίδεπζε γηα ηνπο ζπλεηαηξηζκνχο θαη ζηα Κέληξα Τπνζηήξημεο πλεηαηξηζηηθψλ Δπηρεηξήζεσλ. ηνλ αληίπνδα βξίζθεηαη ε Διιάδα, φπνπ ε δεκηνπξγία ησλ ζπλεηαηξηζκψλ βαζίδεηαη ζηνλ απηνζρεδηαζκφ ζπλεηαηξηζηηθά απαίδεπησλ κειψλ, κηκνχκελνη ζπλήζσο κνληέια ηεο θξαηηθήο ή ηδησηηθήο νηθνλνκίαο, κε ηα γλσζηά αδηέμνδα κε ηα νπνία έξρνληαη ζε επαθή. Ζ επηηπρή έθβαζε ελφο ζπλεηαηξηζηηθνχ εγρεηξήκαηνο ζπλίζηαηαη ζηελ εκπέδσζε ηεο δηαθνξεηηθφηεηαο ηεο πλεηαηξηζηηθήο Οηθνλνκίαο ζε ζρέζε κε ηελ θξαηηθή θαη ηελ ηδησηηθή. Μηα δηαθνξεηηθφηεηα πνπ κε ζαθή ηξφπν πξνβάιιεηαη απφ ηε χζηαζε 193/2002 ηνπ ILO: Ο ζπλεηαηξηζηηθφο ηνκέαο είλαη έλαο δηαθνξεηηθφο ηνκέαο, γη απηφ ην ιφγν δεηά απφ ηηο θπβεξλήζεηο λα εληάμνπλ κηα δηαθνξεηηθή εθπαίδεπζε, ηελ ζπλεηαηξηζηηθή. Ζ επηηπρεκέλε ζπλεηαηξηζηηθή εθπαίδεπζε ζα πξέπεη λα θαιχπηεη ζεκαηηθέο πνπ αθνξνχλ ηελ ηζηνξηθή εμέιημε, ηελ θηινζνθία θαη ηνπο ζθνπνχο, ηνλ ηξφπν νξγάλσζεο θαη δηαρείξηζεο ησλ ζπλεηαηξηζκψλ. 27

Γηα λα επηηεπρζεί ην νηθνλνκηθφ αιιά θαη θνηλσληθφ κνληέιν πνπ πξνηείλεη ν ζπλεηαηξηζκφο θξίλεηαη απαξαίηεηε ε δεκηνπξγία ελφο ζρνιείνπ πνπ ζα κπνξεί λα πξνζθέξεη ηηο απαξαίηεηεο ζχγρξνλεο γλψζεηο, λα αζθεί ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα θαη λα θαιιηεξγεί ηηο θνηλσληθέο δεμηφηεηεο. Θα πξέπεη λα δνζεί έκθαζε ζηελ «γεληθή» παηδεία θαη φρη ζηε ζηείξα κεηάδνζε εμεηδηθεπκέλσλ γλψζεσλ. Υσξίο ην απαξαίηεην θνηλσληθφ-αμηαθφ ζχζηεκα, ην θέξδνο αλάγεηαη ζε θνξπθαίν παξαλνκαζηή θαη θξηηήξην γηα θάζε ηη. Σν πιήξσκα ηνπ ρξφλνπ έρεη ήδε θηάζεη γηα λα καο ππελζπκίζεη φηη ε νκάδα ζα πξέπεη λα καο ελδηαθέξεη, θαη φρη κνλάρα ην άηνκν. Ζ ραξά ηεο ζπλεξγαζίαο θαη ηεο δεκηνπξγίαο. Σν «ηαμίδη», ν «πεγαηκφο» θαη φρη κνλάρα ε νξζνινγηζηηθή-νηθνλνκηθηζηηθή ινγηθή ηνπ απνηειέζκαηνο, ηνπ πξννξηζκνχ ζαλ κηα θνπθίδα πάλσ ζηνλ παγθφζκην νηθνλνκηθφ ράξηε. 28

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 ν Αγξνηηθνί πλεηαηξηζκνί & θνηλσληθή ζπλνρή Ση ζηακάηεζε απηά ηα θηλήκαηα ςπρήο πνπ αμηώζεθε θη έθηαζαλ σο ηηο θνηλόηεηεο; Πνηνο θαπάθσζε κηα ηέηνηνπ είδνπο αξεηή, πνπ κπνξνύζε κηα κέξα λα καο νδεγήζεη ζ έλα ηδηόηππν, θνκκέλν ζηα κέηξα ηεο ρώξαο πνιίηεπκα; Όπνπ θνηλνηηθό αίζζεκα λα ζπκπίπηεη κε θείλν ησλ αξίζησλ; Ση έγηλε ε θύζε πνπ καληεύνπκε αιιά δελ ηε βιέπνπκε; Ο αέξαο πνπ αθνύκε αιιά δελ ηνλ εηζπλένπκε; Ο. Διύηεο Σα δεκόζηα θαη ηα ηδησηηθά Ο αγξνηηθφο ρψξνο ζηελ Διιάδα πάληνηε απνηεινχζε θαη, δπζηπρψο, εμαθνινπζεί λα απνηειεί, παξά ηηο αληίζεηεο ξεηνξείεο, έλαλ παξακειεκέλν ελ πνιινίο ηνκέα ελδηαθέξνληνο. Ζ νκνινγνπκέλσο θαζνξηζηηθή ζπκβνιή ηεο αγξνηηθήο παξαγσγήο ζηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή πξφνδν ηνπ θξάηνπο αηρκαισηίζηεθε ζηα ζηελά πιαίζηα πνιηηηθήο νκεξίαο ηνπ αγξνηηθνχ θφζκνπ. Οη αγξνηηθνί ζπλεηαηξηζκνί σο θνξείο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο πξνβάιινληαη σο αληίδνην ζηελ απαμίσζε πνπ πθίζηαηαη ε αγξνηηθή θνηλσλία, ζηελ νπηζζνδξφκεζε ησλ ηνπηθψλ αγξνηηθψλ θνηλσληψλ, ζηηο θνηλσληθέο αληζφηεηεο θαη ζηνλ θνηλσληθφ απνθιεηζκφ νξηζκέλσλ θνηλσληθψλ νκάδσλ ραξαθηεξηζηηθά θαηλφκελα πνπ ε εθηεηακέλε νηθνλνκηθή θξίζε επηηείλεη. ην ελ ιφγσ θεθάιαην ζα επηρεηξήζνπκε ζε έλα πξψην επίπεδν λα πξνζδηνξίζνπκε ηα ραξαθηεξηζηηθά εθείλα αιιά θαη ηηο ζπλζήθεο πνπ δίλνπλ ηελ εηθφλα ηεο ζεκεξηλήο αγξνηηθήο θνηλσλίαο θαη ηελ δπλαηφηεηα εθαξκνγήο κηαο λέαο ηνπηθήο αγξνηηθήο πνιηηηθήο. Οη αγξνηηθνί ζπλεηαηξηζκνί ζπληζηνχλ ηνλ θαηαιχηε απηήο ηεο λέαο αγξνηηθήο ηνπηθήο πνιηηηθήο. Ο ξφινο ηνπο έρεη αθεηεξία ηελ παξαγσγή θαη αμηνπνίεζε ηνπ ηνπηθνχ πξντφληνο θαη ζεκείν ηεξκαηηζκνχ ηελ ηνπηθή αλάπηπμε θαη ηελ ελδπλάκσζεο ηεο θνηλσληθήο ζπλνρήο κέζσ δξάζεσλ πνπ ιακβάλεη πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε. 3.1 Ζ ειιεληθή αγξνηηθή θνηλσλία ηελ Διιάδα ε γεσξγία εηζέξρεηαη ζηε κεηαπνιεκηθή πεξίνδν σο θιάδνο ηδηαίηεξα πξνβιεκαηηθφο. Ο ξφινο ηεο ππνβαζκίδεηαη ζε δεπηεξεχνληα θαη εκθαλίδεη θαζπζηεξεκέλεο δνκέο ιεηηνπξγίαο. 29

Ζ θπζηνγλσκία ηεο ειιεληθήο γεσξγίαο ζηεξίδεηαη ζε κεγάιν βαζκφ ζηελ αγξνηηθή δξαζηεξηφηεηα κε απνηέιεζκα ηφζν ην εηζφδεκα ησλ θαηνίθσλ ηνπ αγξνηηθνχ ρψξνπ φζν θαη ε απαζρφιεζή ηνπο λα εμαξηάηαη απφ ηνλ αγξνηηθφ ηνκέα. Οη αγξνηηθέο εθκεηαιιεχζεηο ζηνλ ειιαδηθφ ρψξν είλαη πνιχ κηθξνχ κεγέζνπο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ θαιιηέξγεηα παξαδνζηαθψλ πξντφλησλ ρακειήο αγνξαζηηθήο αμίαο, ηελ κηθξή εθκεράληζε ζηηο νξεηλέο αγξνηηθέο πεξηνρέο θαη ηηο ρακειέο ηηκέο πψιεζεο ησλ παξαγφκελσλ πξντφλησλ. Σν γεγνλφο απηφ ζπληζηά πιήγκα γηα ηα εηζνδήκαηα ηνπ αγξνηηθνχ πιεζπζκνχ κε απνηέιεζκα ηελ αλαδήηεζε εηζνδεκάησλ εθηφο ηεο αγξνηηθήο εθκεηάιιεπζεο θαη εθηφο γεσξγίαο. Ο πξσηνγελήο ηνκέαο ζηε ρψξα καο είρε θαη εμαθνινπζεί λα έρεη ζεκαληηθή ζέζε ηφζν σο ηνκέαο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο φζν θαη σο παξάγνληαο δηαηήξεζεο ηεο θνηλσληθήο θαη νηθνλνκηθήο ζπλνρήο γηα πνιιέο πεξηνρέο. ηελ ειιεληθή χπαηζξν «ε ηδηφηεηα ηνπ αγξφηε» είλαη αθφκα ζεκαληηθή γηα ηε ζηξαηεγηθή επηβίσζεο ησλ αγξνηηθψλ λνηθνθπξηψλ (Ησζεθίδεο θαη Παπαδφπνπινο 2004). χκθσλα κε πξφζθαηα ζηνηρεία ηεο Δζληθήο ηαηηζηηθήο Τπεξεζίαο ζην δηάζηεκα ηεο ηειεπηαίαο δηεηίαο, ζηνλ αγξνηηθφ ηνκέα θαηαγξάθεηαη αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ απαζρνινπκέλσλ ε νπνία ζπλδέεηαη κε ηνλ απμεκέλν αξηζκφ ησλ λενεηζεξρνκέλσλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο, πνπ μεθηλνχλ απφ ηνλ αγξνηηθφ ηνκέα, αιιά θαη κε ηε κεηαθίλεζε εξγαδνκέλσλ απφ άιινπο ηνκείο ηεο νηθνλνκίαο. χκθσλα κε πξφζθαηε κειέηε 11, κε ηίηιν «Ζ Διιάδα 10 ρξφληα κπξνζηά», ε νπνία εθπνλήζεθε γηα ινγαξηαζκφ ηνπ ΔΒ θαη ηεο Δ.Δ.Σ πέληε είλαη νη παξαδνζηαθνί θιάδνη ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο νη νπνίνη κπνξνχλ λα εμαζθαιίζνπλ κηζφ εθαηνκκχξην λέεο ζέζεηο εξγαζίαο θαη αχμεζε ηνπ ΑΔΠ θαηά 50 δηζεθαηνκκχξηα επξψ ηελ επφκελε δεθαεηία. Μεηαμχ άιισλ, ε γεσξγία θαηαιακβάλεη ζεκαληηθή ζέζε ζηελ πξννπηηθή αλάπηπμεο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο, κε ηελ πηνζέηεζε πην απνδνηηθψλ κέζσλ παξαγσγήο θαη ηελ πην ελεξγή πξνψζεζε ησλ ειιεληθψλ πξντφλησλ ζηηο αγνξέο ηνπ εμσηεξηθνχ. Ζ ζεηηθή απηή αλαζηξνθή ηεο απαζρφιεζεο ζηνλ πξσηνγελή ηνκέα νθείιεηαη λα ππνζηεξηρηεί, θαηά πξνηεξαηφηεηα, ψζηε ε ηάζε αχμεζεο ηεο απαζρφιεζεο θαη ηεο δεκηνπξγίαο λέσλ ζέζεσλ εξγαζίαο λα απνθηήζεη κνληκφηεξν ραξαθηήξα. 11 Ζ κειέηε ηνπ νίθνπ McKinsey ππνγξακκίδεη αθφκε ηελ αιιειεμάξηεζε κεηαμχ ησλ πέληε κεγάισλ θιάδσλ ηεο νηθνλνκίαο (ηνπξηζκφο, ιηαλεκπφξην, ελέξγεηα, βηνκεραλία θαη γεσξγία), κε ηελ έλλνηα φηη ε αλάπηπμε ηνπ ελφο έρεη πνιιαπιαζηαζηηθφ απνηέιεζκα ζηνλ άιιν. 30

3.2 πλεηαηξηζηηθέο Οξγαλώζεηο-Σνπηθόηεηα θαη «Νέα Αγξνηηθόηεηα» Ζ αλάπηπμε σο δηαδηθαζία πνπ ιακβάλεη ρψξα ζε έλα ζπγθεθξηκέλν ηφπν, ζεσξείηαη ηνπηθή. Ζ έλλνηα δελ αθνξά κφλν ηε ζπγθεθξηκέλε ρσξηθή κνλάδα, αιιά αλαθέξεηαη ζε θάζε δξαζηεξηφηεηα θαη δηαδηθαζία πνπ γίλεηαη κε ηελ πξσηνβνπιία ή ηελ ππνζηήξημε ησλ ηνπηθψλ θνξέσλ θαη γεληθφηεξα ηνπ ηνπηθνχ πιεζπζκνχ. χκθσλα κε ηνλ J.Friedman (1986), ε θηινζνθία ηεο αλάπηπμεο κέζσ ηεο αμηνπνίεζεο «ηδίσλ δπλάκεσλ», ζπλδέεηαη κε δηαθνξεηηθνχο θνηλσληθνχο, πνιηηηθνχο θαη πνιηηηζκηθνχο ζηφρνπο, κε ηελ έλλνηα ηεο απηάξθεηαο λα παίδεη ζεκαληηθφ ξφιν. Σν θίλεκα ησλ «δσληαλψλ ηνπηθψλ νηθνλνκηψλ» 12 ππνζηεξίδεη φηη ε θνηλσληθή, πεξηβαιινληηθή θαη ρξεκαηνπηζησηηθή βησζηκφηεηα ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο εμαξηάηαη απφ ηε βησζηκφηεηα ησλ ηνπηθψλ νηθνλνκηψλ. Χζηφζν παξάιιεια κε ηελ θαηάθηεζε ησλ ηνπηθψλ επηδηψμεσλ, νη πεξηνρέο πνπ αμηνπνηνχλ ηελ εζσηεξηθή ηνπο δπλακηθή, εκθαλίδνπλ θαιχηεξε εηθφλα θαη ζε καθξννηθνλνκηθνχο δείθηεο, φπσο ηα πνζνζηά αλεξγίαο (Barquero 1991), αθφκα θη φηαλ δε ζηεξίδνληαη ζε βηνκεραληθνχο θιάδνπο (Παπαδάθε-εδάθε 1999) χκθσλα κε ηνλ Γ. Γανπηφπνπιν «ε ιχζε ζα έξζεη απφ κηα λέα αληίιεςε πνπ έρεη βαζηέο ηηο ξίδεο ηεο ζηελ παξάδνζε απηνχ ηνπ ηφπνπ θαη ηελ νπνία ζπθνθαληήζακε θαη απεκπνιήζακε σο ζχλδξνκν ηεο ππαλάπηπμεο. Ζ λέα-παιηά πξφηαζε αθνχεη ζην φλνκα: Απηάξθεηα 13. Απηάξθεηα ζε επίπεδν λνηθνθπξηνχ, απηάξθεηα ζε επίπεδν ρσξηνχ, απηάξθεηα ζε επίπεδν επαξρίαο, Ννκνχ, Πεξηθέξεηαο. ζα πεξηζζφηεξα πξντφληα απφ απηά πνπ θαηαλαιψλνληαη ζε έλαλ ηφπν παξάγνληαη ζε αθηίλα 50-100 ρηιηνκέηξσλ, ηφζν ην θαιχηεξν γηα φινπο, ηελ ηνπηθή θαη εζληθή νηθνλνκία θαη ην πεξηβάιινλ(ηνπηθφ θαη παγθφζκην). Βέβαηα, απηφ δε ζεκαίλεη φηη ζα πξνζπαζήζνπκε λα θζάζνπκε ηελ απηνθαηαλάισζε ζην 100%.» Δπίζεο, ζην βηβιίν ηνπ «Σν ζηνίρεκα ηεο απφ-αλάπηπμεο» ν γάιινο ζπγγξαθέαο έξδ Λαηνχο πξνάγεη ηελ ηδέα ηεο απφ-αλάπηπμεο κέζα απφ ηε ινγηθή κηαο επαλελλνηνιφγεζεο ηνπ ηνπηθνχ. Ζ άλζηζε κηαο πιεηάδαο κε θεξδνζθνπηθψλ νξγαληζκψλ κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη 12 Σν θίλεκα ησλ Local Living Economies πξνσζεί ηελ θνηλσληθά ππεχζπλε επηρεηξεκαηηθφηεηα θαη νξακαηίδεηαη έλα παγθφζκην δίθηπν νηθνλνκηθά, θνηλσληθά θαη πεξηβαιινληηθά βηψζηκσλ ηνπηθψλ νηθνλνκηψλ, πνπ ζπλδένληαη κέζσ ζρέζεσλ ζπλεξγαζίαο θαη φρη αληαγσληζκνχ. Ζ έλλνηα ηεο αλάπηπμεο ζπλδέεηαη φρη ηφζν κε ηελ νηθνλνκηθή κεγέζπλζε, φζν κε ηε δεκηνπξγηθφηεηα, ηε γλψζε, ηε ζπλείδεζε, ηηο αλζξψπηλεο ζρέζεηο θαη ηελ επηηπρία( De Young, R. θαη Princen, Th. (Forthcoming) 13 «Αεηθνξηθή Αλάπηπμε ηεο Διιεληθήο Τπαίζξνπ» 31

νη ζπλεηαηξηζηηθέο νξγαλψζεηο ζπληζηνχλ γηα ηνλ ίδην κηα λεθειψδε πεξηνρή ηεο θνηλσληθήο θαη αιιειέγγπαο νηθνλνκίαο. Ζ ινγηθή ηεο νξγάλσζήο ηνπο κε ιακβάλνληαο ππφςε ηελ δπλακηθή ηνπ ηνπηθνχ ζηελ δηαδηθαζία ιεηηνπξγίαο θαη χπαξμήο ηνπο θαη ζπγρεφκελεο απνθιεηζηηθά θαη κφλν κε ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε θαη ηελ παγθφζκηα αγνξά θαηαιήγνπλ «έξκαηα» δεκνζίσλ ιεηηνπξγψλ, ρξεζηψλ, αθφκα θαη ησλ ίδησλ ησλ ππνζηεξηθηψλ ηνπο. Αλαδεηθλχνληαη ζε εξγαιεία θαηαδηθαζκέλα λα ζπγρσλεπηνχλ ή αθφκα ρεηξφηεξα λα εμαθαληζηνχλ φηαλ θξηζνχλ απαξραησκέλα ή κε ιεηηνπξγηθά.» Ζ θαηαγεγξακκέλε, ζε νπθ νιίγα ζπγγξάκκαηα, έλλνηα ηνπ παγθνζκην-ηνπηθνχ(glocal) ην κφλν πνπ θαηαθέξλεη είλαη λα επηηείλεη απηή ηελ εξγαιεηνπνίεζε-εθκεηάιιεπζε ηνπ «ηνπηθνχ» ζην βσκφ κηαο παγθφζκηαο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο. πλάγεηαη, ην εχινγν αίηεκα γηα ηνπηθή παξαγσγή θαη ηνπηθή θαηαλάισζε. χκθσλα κε ηνλ Εχγθκνπλη Μπάνπκαλ, «ην λα ππάξρνπκε ηνπηθά κέζα ζε έλα παγθνζκηνπνηεκέλν ζχκπαλ είλαη ζεκάδη θνηλσληθήο ππνβάζκηζεο θαη απνζηέξεζεο ηεο θαηνρήο. ηνπο κπειάδεο ηεο ηνπηθήο χπαξμεο πξνζηίζεηαη ην γεγνλφο φηη νη δεκφζηνη ρψξνη βξίζθνληαη ηψξα έμσ απφ ηελ ηνπηθή ζθαίξα: έηζη νη ηφπνη ράλνπλ ζηγά-ζηγά ηελ ηθαλφηεηά ηνπο λα παξάγνπλ ζεκαζία θαη λα ηελ επεμεξγάδνληαη, επεηδή εμαξηψληαη φιν θαη πεξηζζφηεξν απφ δηεξγαζίεο ζηηο νπνίεο δελ έρνπλ θακία πξφζβαζε, θαη νη νπνίεο βξίζθνληαη ζηελ θαξδηά ηεο παξαγσγήο θαη ηεο εξκελείαο ηνπ λνήκαηνο» Ζ αλάγθε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ ηνπηθψλ θνηλσληψλ ζηελ αλαπηπμηαθή δηαδηθαζία θαη ζηελ πξνζπάζεηα δηαρείξηζεο ησλ αξλεηηθψλ ζπλεπεηψλ ηεο νηθνλνκηθήο παγθνζκηνπνίεζεο έρεη αλαγλσξηζηεί επξχηαηα. Πξνθχπηεη έηζη ε αλάγθε εκπεηξηθήο δηεξεχλεζεο ηεο ζεκαζίαο ηεο ηνπηθήο αλάπηπμεο σο δηαδηθαζίαο αληηκεηψπηζεο ησλ νμπκέλσλ πξνβιεκάησλ ηεο θηψρεηαο, ηεο αλεξγίαο, ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ, ησλ θνηλσληθψλ θαη νηθνλνκηθψλ δηαθξίζεσλ θαη ηεο ππνβάζκηζεο ηνπ πεξηβάιινληνο. Ο αγξνηηθφο ρψξνο επαλέξρεηαη ζηηο ζεσξίεο θαη ηηο πνιηηηθέο αλάπηπμεο σο ζχλνιν θαη δελ εμαληιείηαη ζηε γεσξγία. Ζ εμαζθάιηζε θαη αμηνπνίεζε ησλ ηδηαίηεξσλ πιενλεθηεκάησλ ηεο αγξνηηθήο ππαίζξνπ ζα έξζεη κέζα απφ κηα πνιηηηθή πνπ ζα ιακβάλεη ππφςε ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο. Ο αγξνηηθφο ρψξνο κέζσ ελφο λένπ αγξνηηθνχ αλαπηπμηαθνχ ζρεδηαζκνχ αλαδεηθλχεηαη ζε θαζνξηζηηθφ παξάγνληα αλάπηπμεο ηεο ρψξαο. (Μηράιεο Υαξαιακπίδεο, 2002) Δίλαη γεγνλφο φηη ε θαηλνχξηα δπλακηθή πνπ πξννησλίδεηαη γηα ηνλ αγξνηηθφ ρψξν, πνπ δελ ζπλδέεηαη πιένλ κε ηε δηαδηθαζία ηεο γεσξγηθήο παξαγσγήο αιιά κε ηελ πνηφηεηα θαη ηελ ηθαλφηεηα «δηαθνξνπνίεζεο», δίλεη λέεο δπλαηφηεηεο εμσηεξηθήο νινθιήξσζεο πεξηνρψλ, ηδηαίηεξα ησλ νξεηλψλ θαη κεηνλεθηηθψλ πνπ κέρξη πξφηηλνο ήηαλ θαηαδηθαζκέλεο 32

απφ ηελ νηθνλνκία ηεο αγνξάο σο κε αληαγσληζηηθέο. κσο, ην πέξαζκα απφ έλαλ ρψξν γεσξγηθφ, κνλνδξαζηήξην θαη ηδησηηθφ (γεσξγηθή παξαγσγή πνπ απεπζχλεηαη ζηελ αγνξά) ζ έλα ρψξν πνιπιεηηνπξγηθφ, ζπγθξνπζηαθφ θαη δεκφζηαο δηεθδίθεζεο (πεξηβαιινληηθέο θαη πνιηηηζκηθέο αμίεο) πξνυπνζέηεη ηελ αλάιεςε πξσηνβνπιηψλ θαη ηελ νξγάλσζε δξάζεσλ ζε πεξηθεξεηαθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν. (Θ. Αλζνπνχινπ, 2005) Οη ζπλεηαηξηζκνί αλαγνξεχνληαη ζε βαζηθφ κνριφ αλάπηπμεο θαη θηλεηήξηα δχλακε πνπ ζα ελζσκαηψζεη ζηνπο θφιπνπο ηνπ εθείλεο ηηο νκάδεο ηνπ πιεζπζκνχ πνπ είηε παξακέλνπλ αλελεξγέο, είηε ππναπαζρνινχληαη ζηελ θαηεχζπλζε ηεο δηαθνξνπνίεζεο ησλ ηνπηθψλ νηθνλνκηψλ θαη ζηελ πνιπιεηηνπξγηθφηεηα ηεο ππαίζξνπ. Έηζη γπλαίθεο, άλεξγνη ή ππναπαζρνινχκελνη αθφκα θαη νη κηθξνί αγξφηεο εληάζζνληαη σο ελεξγφ δπλακηθφ 14 ζηελ θνηλσλία. 3.3 Ο Ρόινο ησλ αγξνηηθώλ ζπλεηαηξηζηηθώλ νξγαλώζεσλ ζηελ ηνπηθή αλάπηπμε θαη θνηλσληθή ζπλνρή Ζ ιεηηνπξγία ησλ ζπλεηαηξηζκψλ ζπληζηά ηελ έκπξαθηε πινπνίεζε ηεο πλεηαηξηζηηθήο Ηδέαο θαζψο θαη ησλ αξρψλ ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο. Ο ζπλεηαηξηζκφο σο θνηλσληθν-νηθνλνκηθφο ζεζκφο ζηνρεχεη ζηελ βειηίσζε θαη πξναγσγή ηεο νηθνλνκηθήο, θνηλσληθήο θαη πνιηηηζηηθήο θαηάζηαζεο ησλ κειψλ ηνπ θαη θαη επέθηαζε νιφθιεξεο ηεο θνηλσλίαο. Χο ηέηνηνο ζεζκφο ζπλδπάδεη ακνηβαία ην νηθνλνκηθφ θαη θνηλσληθφ ζηνηρείν, ρσξίο ην έλα λα επηθαιχπηεη ή λα ιεηηνπξγεί ζε βάξνο ηνπ άιινπ. ήκεξα απνηειεί θνηλή ζπλείδεζε ηφζν κεηαμχ ησλ Διιήλσλ φζν θαη ησλ Δπξσπαίσλ ηζηνξηθψλ, θηιφινγσλ, εζλνιφγσλ, νηθνλνκνιφγσλ, λνκηθψλ, θνηλσληνιφγσλ θαη πνιηηηθψλ φηη ην «Ακπειαθηψηηθν θαηλφκελν» 15 είλαη ην θνηλσληθφ εθείλν εξγαζηήξην ζην νπνίν εθαξκφζζεθαλ πξσηφηππεο γηα ηελ επνρή ηνπο κνξθέο ζπιινγηθψλ παξαγσγηθψλ ζρέζεσλ ζθπξειαηψληαο ηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή αλαγέλλεζε γηα ηελ νπνία ηφζν πνιχ «δηςνχζε» ν ηφπνο. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφο γηα ηελ επνρή θαη γηα ηηο αξρέο ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ ε ζπλεηζθνξά κέξνπο ησλ θεξδψλ γηα θνηλσληθέο ππνδνκέο. Πξηλ απφ θάζε άιιν μερσξίδνληαλ νη νθεηιφκελνη θφξνη ζηνπο Σνχξθνπο. ηε ζπλέρεηα ηα γεληθά έμνδα βαξχλνληαλ κε: ηηο δαπάλεο ζπληήξεζεο λνζνθνκείσλ, ζρνιείσλ θαη εθθιεζηψλ θαη ηηο δαπάλεο ζπληήξεζεο δξφκσλ. (Παπαγεσξγίνπ, 2004) ην ίδην πιαίζην θηλήζεθε θαη ε «Κνηλή 14 ηελ πεξίπησζε απηή ν αγξφηεο ζα ζπλδπάδεη δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζα πεξηιακβάλνπλ ηελ παξαγσγή-εκπνξία πξντφλησλ θαη ζα εθηείλνληαη ζε εθείλεο ηηο ππεξεζίεο πνπ ζα ελζσκαηψλνπλ ηελ «εηθφλα ηνπ ηφπνπ» θαη ηελ «πνηφηεηα ηνπ γλήζηνπ» θαη ζα απεπζχλνληαη ζε κηα εμεηδηθεπκέλε δήηεζε(θ. Αλζνπνχινπ) 15 ηε ζρεηηθή θηινινγία είλαη γλσζηφ πεξηζζφηεξν κε ην φλνκα πνπ αλαθέξεηαη ζηα θαηαζηαηηθά ηνπ 1780 θαη 1795, «Κνηλή πληξνθηά» θαη Αδειθφηεηα αιιά θαη χζηεκα, Νέν χζηεκα, Χθέιηκν θαη σηήξην χζηεκα, πνπ κλεκνλεχνληαη ζηελ επίζεκε θαη ηδησηηθή αιιεινγξαθία ησλ Ακπειαθησηψλ. 33

Αιηεία ζηε Μαχξε Θάιαζζα». Πξηλ απφ ηε δηαλνκή αθαηξνχληαλ ε βνήζεηα (εηζθνξά) πξνο ηελ θνηλφηεηα γηα θνηλσθειή έξγα θαη θνηλσληθέο ππεξεζίεο, φπσο ζρνιεία, νξθαλνηξνθεία, δξφκνπο, εθθιεζίεο θ.ιπ.(παπαγεσξγίνπ 2004) Ο ζπλεηαηξηζηηθφο ζεζκφο ππφθεηηαη ζε ζπγθεθξηκέλνπο θαλφλεο, πνπ δηαθέξνπλ απφ ηηο άιιεο κνξθέο νηθνλνκηθήο δξάζεο θαη νη νπνίνη ζπλδπάδνπλ ηελ νηθνλνκηθή απνηειεζκαηηθφηεηα κε ηελ θνηλσληθή επαηζζεζία. πσο ραξαθηεξηζηηθά έρεη ιερζεί, νη ζπλεηαηξηζκνί απνηεινχλ έλα νηθνλνκηθφ ζχζηεκα κε θνηλσληθφ πεξηερφκελν. Οη αγξνηηθνί ζπλεηαηξηζκνί εμαζθαιίδνπλ ηελ παξνπζία ζηελ αγνξά ησλ κηθξψλ νηθνλνκηθψλ κνλάδσλ, πνπ ζα είραλ αδξαλνπνηεζεί απφ ηελ αληαγσληζηηθή δχλακε ησλ κεγάισλ επηρεηξήζεσλ θεθαιαίνπ, αμηνπνηψληαο ηε δηαπξαγκαηεπηηθή δχλακε θαη ηηο νηθνλνκίεο θιίκαθαο. Πην ζπγθεθξηκέλα, έλαο αγξνηηθφο ζπλεηαηξηζκφο απνηειεί κία οηθολοκηθή «ζσκκατία» αγροηώλ κε ζηφρν λα βειηηψζνπλ ηε ζέζε ηνπο ζηελ αγνξά βειηηψλνληαο, ελ ηε ελψζεη, ηε δηαπξαγκαηεπηηθή ηνπο δχλακε, φπσο θαη λα κνηξαζηνχλ θφζηε πξνβνιήο, δηάζεζεο, ηππνπνίεζεο θ.α. πλήζσο νη αγξφηεο πνπ ζπκκεηέρνπλ ζε ζπλεηαηξηζκνχο θαηέρνπλ κηθξφ θιήξν, άξα ην θνηλσληθφ φθεινο πνπ πξνθχπηεη είλαη ε απνθπγή ηνπ θηλδχλνπ ηεο θηψρηαο γηα αγξφηεο θαη ηηο νηθνγέλεηέο ηνπο, κε φιεο ηηο επεξγεηηθέο θνηλσληθέο ζπλέπεηεο πνπ ζπλεπάγεηαη απηφ. 16 Οη κηθξνί γεσξγνί κέζσ ησλ αγξνηηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ εμαζθαιίδνπλ σθέιεηεο, φπσο ην ηθαλνπνηεηηθφ εηζφδεκα θαη ε βειηίσζε ηνπ βηνηηθνχ ηνπο επηπέδνπ πνπ ρσξίο ηελ νξγάλσζή ηνπο ζε ζπλεηαηξηζκνχο δελ ζα κπνξνχζαλ λα απνιακβάλνπλ.(κσλζηαληίλα αθίιηνπ, Απφζηνινο Γ. Παπαδφπνπινο, 2004) Ζ ιεηηνπξγία ησλ ζπλεηαηξηζκψλ κε ηε ζχζηαζε δεκνπξαηεξίσλ απσζεί ηελ εκθάληζε κεζαδφλησλ θαηά ηελ εκπνξία ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ. Σα αγξνηηθά πξντφληα πνπιηνχληαη κε δεκνπξαζία εμαζθαιίδνληαο σο αληαπνδνηηθφ φθεινο ηελ θαηάξγεζε ησλ κεζαδφλησλ θαη ζπλεπψο ηελ βειηίσζε ηεο ηηκήο ηφζν γηα ηνλ παξαγσγφ φζν θαη γηα ηνλ ηειηθφ θαηαλαισηή. Δπηπιένλ, ζχκθσλα κε ηελ Θ. Αλζνπνχινπ(2005) «λένη ηχπνη δηαπξαγκάηεπζεο θαη θάζεηεο ελζσκάησζεο ηεο γεσξγηθήο παξαγσγήο αλαπηχζζνληαη βαζηδφκελνη ζε ζπκβφιαηα παξαγσγψλ ή ησλ νκάδσλ ηνπο κε ηηο επηρεηξήζεηο κεηαπνίεζεο θαη εκπνξίαο ηεο αγξνηνβηνκεραληθήο ππεξδνκήο» Ζ ζπκβνιαηαθή γεσξγία αλαδεηθλχεηαη σο κηα λέα δπλακηθή ηεο γεσξγηθήο παξαγσγήο. Οη ζπλεηαηξηζκνί κπνξνχλ λα δηαδξακαηίζνπλ ηνλ ξφιν ηνπ θπξίαξρνπ νκηιεηή θαηά ηελ δηαπξαγκάηεπζε κε ηηο επηρεηξήζεηο κεηαπνίεζεο θαη 16 Άξζξν ηνπ Παλαγηψηε Εάλλε «Ζ Κνηλσληθν-νηθνλνκηθή πξνζέγγηζε ηεο Κνηλσληθήο Οηθνλνκίαο» 34

εκπνξίαο ηεο αγξνηνβηνκεραληθήο ππεξδνκήο ππεξαζπίδνληαο ηα ζπκθέξνληα ησλ κειψλ ηνπο θαη δηαρένληαο νθέιε γηα νιφθιεξε ηελ θνηλσλία. Δπηπιένλ, νη ζπλεηαηξηζκνί πνπ ιεηηνπξγνχλ κε θάζεηε ινγηθή νξγάλσζεο αλαιακβάλνληαο δξαζηεξηφηεηεο απφ ηελ ζπγθέληξσζε, επεμεξγαζία, κεηαπνίεζε, ηππνπνίεζε έσο θαη εμαγσγή ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ απνιακβάλνπλ ηα νθέιε ηεο πξνζηηζέκελεο αμίαο ησλ πξσηνγελψλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ θαζψο θαη ηεο απμεκέλεο πνζφηεηαο πψιεζεο ηνπο κέζσ κηαο απνδνηηθήο ζπλεηαηξηζηηθήο εκπνξίαο πνπ εμαζθαιίδεη πξντφληα εμαίξεηεο πνηφηεηαο ηφζν ζην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο φζν θαη ζην εμσηεξηθφ ηεο. Ζ δξάζε ηνπο απηή παξακεξίδεη ηηο κεγάιεο πνιπεζληθέο επηρεηξήζεηο θαη ηα αγξνηνβηνκεραληθά ζπγθξνηήκαηα θαη αλαδεηθλχεη ηνπο ζπλεηαηξηζκνχο ζε βαζηθφ κνριφ ηνπηθήο αλάπηπμεο. Οη ζπλεηαηξηζηηθέο επηρεηξήζεηο, κε ηελ νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα πνπ αλαπηχζζνπλ, ζπκβάιινπλ ζηελ αχμεζε ηνπ εζληθνχ πξντφληνο κε νθέιε γηα ηελ ηνπηθή νηθνλνκία αιιά θαη ηελ επξχηεξε ειιεληθή νηθνλνκία. Γηα παξάδεηγκα, ε ρξεκαηνδφηεζε ηεο γεσξγίαο ζπκβάιιεη ζηελ αχμεζε ηεο γεσξγηθήο παξαγσγήο, ε δηάζεζε ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ ζε αγνξέο ηνπ εμσηεξηθνχ ζηε βειηίσζε ηνπ ηζνδπγίνπ εμσηεξηθψλ ζπλαιιαγψλ θαη ηνπ ηζνδπγίνπ πιεξσκψλ, ε απαζρφιεζε εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ζηε κείσζε ηεο αλεξγίαο, ε ζπλεηαηξηζηηθή παξέκβαζε ζηνλ θαηαλαισηηθφ ηνκέα ζηε ζπγθξάηεζε ησλ ηηκψλ θαη ζπλεπψο ζηε κείσζε ηνπ ξπζκνχ αχμεζεο ηνπ πιεζσξηζκνχ. Δπίζεο, ζηηο ζπλεηαηξηζηηθέο επηρεηξήζεηο ηα πιενλάζκαηα πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη επηζηξέθνληαη ζηα κέιε, είηε κε ηε κνξθή ρξεκάησλ, είηε κε ηε κνξθή άιισλ σθειεκάησλ, αλάινγα κε ην κέγεζνο ηεο ζπλεξγαζίαο ηνπο κε απηέο ζπκβάιινληαο ζηελ αλαδηαλνκή ηνπ εηζνδήκαηνο θαη ηνπ πινχηνπ ζηελ ηνπηθή θνηλσλία ελψ παξάιιεια αλαθφπηνπλ ηηο κνλνπσιηαθέο ηάζεηο πνπ αλαπηχζζνληαη ζηελ αγνξά αθφκα θαη ζε ζπλζήθεο ειεχζεξνπ αληαγσληζκνχ. Δλψ, δηαζέηνπλ ηα ρξεκαηηθά κέζα πνπ έρνπλ ζηε δηάζεζε ηνπο γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ ησλ κειψλ ηνπο, ρσξίο θακηά δηάθξηζε. Σνχην έρεη σο απνηέιεζκα ηε βειηίσζε ησλ εηζνδεκάησλ ησλ κειψλ θαη θπξίσο εθείλσλ κε ηε ρακειφηεξε νηθνλνκηθή επηθάλεηα. Ζ ζπκβνιή ησλ ζπλεηαηξηζηηθψλ θηλεκάησλ ζηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε είλαη κεγάιεο ζεκαζίαο. Ζ ηδησηηθή επηρείξεζε επηιέγεη ηνλ ηφπν δξαζηεξηφηεηαο ηεο κε κφλν θξηηήξην ηελ απφδνζε ησλ επελδχζεσλ ζηηο νπνίεο ζα πξνβεί. πλεπψο, ε εγθαηάζηαζε ζηελ πεξηθέξεηα είλαη ζπλήζσο αληηνηθνλνκηθή γηα ηηο ίδηεο. Οη ζπλεηαηξηζηηθέο επηρεηξήζεηο αληίζεηα ηδξχνληαη ηνπηθά γηα λα εμππεξεηήζνπλ ηα κέιε ηνπο, ή επηιέγνπλ ηνλ ηφπν εγθαηάζηαζεο ηνπο κε θξηηήξην ην νηθνλνκηθφ ζπκθέξνλ ησλ κειψλ ηνπο. Οη ζπλεηαηξηζηηθέο 35

επηρεηξήζεηο έρνπλ απφ ηε θχζε ηνπο ηνπηθφ ραξαθηήξα. Αλαδεηνχλ επθαηξίεο επέλδπζεο κφλν ζηε πεξηνρή ηνπο θαη φρη ζε φιε ηε ρψξα ή ζην εμσηεξηθφ. Καηά ζπλέπεηα, ηα θεθάιαηα ηνπο επελδχνληαη ζηελ πεξηθέξεηα θαη ζπκβάιινπλ έηζη ζηελ ηνπηθή αλάπηπμε. Σηο πεξηζζφηεξεο θνξέο κάιηζηα, κε ηα δάλεηα πνπ ζπλάπηνπλ γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ησλ επελδχζεσλ, αμηνπνηνχλ ηηο επελδχζεηο ηεο πεξηνρήο ή αθφκε πξνζειθχνπλ ηηο απνηακηεχζεηο απφ άιιεο πεξηνρέο.(κψζηαο ηθληψηεο, 1990). Σα ηειεπηαία ρξφληα παξαηεξείηαη κηα ζηξνθή ηεο αζηηθήο δήηεζεο γηα ηνπηθά πξντφληα ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αλαδήηεζε λέσλ ρψξσλ σο πξφηππα θαηνίθεζεο, δίλνπλ ηελ ψζεζε γηα απαζρφιεζε ησλ αγξνηψλ ζε ελαιιαθηηθέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ δελ είλαη ακηγψο αγξνηηθέο. Ζ δηαζθάιηζε ηεο πνηφηεηαο ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ θαη αγαζψλ ζα αλαιάβεη έλαο ζπλεηαηξηζκφο πνπ ζα έρεη σο κέιε ηνπ αγξφηεο ησλ «ππφ αλαζχλζεζε» 17 πεξηνρψλ, κε ηελ ελεξγή ζπκκεηνρή ηνπο θαη ηελ έληαμή ηνπο σο ελεξγά κέιε ηεο θνηλσλίαο ακβιχλνληαο έηζη ηηο κέρξη πξφηηλνο ζπλζήθεο θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ. Κνηλσληθέο νκάδεο φπσο γπλαίθεο, άλεξγνη, ππναπαζρνινχκελνη εληάζζνληαη ζην εξγαηηθφ δπλακηθφ ηεο αγξνηηθήο ππαίζξνπ. Οη ζπλεηαηξηζηηθέο επηρεηξήζεηο πξνσζνχλ πξνγξάκκαηα θνηλσληθνχ ραξαθηήξα ζπκβάιινληαο ζηελ θνηλσληθή ζπλνρή ηεο ηνπηθήο πεξηνρήο. Οη ζπλεηαηξηζηηθέο επηρεηξήζεηο πηνζεηνχλ πξνηάζεηο ησλ κειψλ ηνπο ή εγθξίλνπλ πξσηνβνπιίεο ηεο δηνίθεζεο, νη νπνίεο έρνπλ έληνλα θνηλσληθφ ραξαθηήξα κε ηε ζηελφηεξε έλλνηα ηνπ φξνπ. Ζ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, ε αλάπηπμε πνιηηηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, ε ζηήξημε ηνπ αζιεηηζκνχ, ε θαιιηέξγεηα ησλ εζηθψλ αμηψλ ζηε λέα γεληά, ε ζπκπαξάζηαζε ζηνπο αλζξψπνπο ηεο ηξίηεο ειηθίαο, ε νηθνλνκηθή θαη εζηθή ελίζρπζε αλαμηνπαζνχλησλ αηφκσλ είλαη κεξηθέο απφ ηηο θαηεπζχλζεηο ηεο ζπλεηαηξηζηηθήο θνηλσληθήο δξαζηεξηφηεηαο. Δπίζεο, νη ζπλεηαηξηζκνί ζπκβάιινπλ νπζηαζηηθά ζηελ αλχςσζε ηνπ θνηλσληθνχ θαη πνιηηηζηηθνχ πεξηβάιινληνο ηφζν ησλ κειψλ ηνπο φζν θαη ηεο επξχηεξεο θνηλσλίαο ζηελ νπνία εληάζζνληαη. Πην ζπγθεθξηκέλα, ηα πξντφληα ηνπο ακείβνληαη βάζε ηεο πνηφηεηάο ηνπο ελψ παξάιιεια δελ αγνξάδνληαη πξντφληα κφλν απφ κεξηθνχο παξαγσγνχο θαη νχηε ζε νξηζκέλεο πνηφηεηεο θαη πνζφηεηεο. Αμηνζεκείσην γεγνλφο είλαη φηη ιεηηνπξγία ηνπο εμαζθαιίδεη ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο κέζσ ηεο νξζνινγηθήο ρξήζεο ιηπαζκάησλ θαη θπηνθαξκάθσλ παξάιιεια κε ηελ ρξήζε αλαθπθιψζηκσλ θαη επαλαρξεζηκνπνηνχκελσλ 17 Θ.Αλζνπνχινπ «Γεσγξαθηθέο δηαθνξνπνηήζεηο, ρσξηθέο θαη θνηλσληθέο αλαζπλζέζεηο» ζει. 140 36

ζπζθεπαζηψλ θαζψο θαη ηνλ ζπκβνπιεπηηθφ ξφιν ηνπο κέζσ ησλ γεσπφλσλ πνπ δηαζέηνπλ γηα ηηο δπλαηφηεηεο ηεο βηνινγηθήο θαιιηέξγεηαο. Οη ζπλεηαηξηζκνί εληζρχνπλ ην πλεπκαηηθφ θαη κνξθσηηθφ επίπεδν ησλ κειψλ ηνπο, ησλ δηνηθεηηθψλ ζηειερψλ αιιά θαη ηεο λέαο γεληάο κε ζθνπφ ηελ ελεκέξσζε, ηελ πιεξνθφξεζε γηα φια εθείλα ηα δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ αγξνηηθή εθκεηάιιεπζε αιιά θαη ηε δηάρπζε ησλ αμηψλ ηεο αιιειεγγχεο θαη ηεο ζπλεξγαηηθφηεηαο. Οη ζπλεηαηξηζκνί δηαθέξνπλ νπζηαζηηθά φρη κφλν απφ ηηο θεθαιαηνθξαηηθέο νξγαλψζεηο αιιά θαη απφ ηηο άιιεο κε θεξδνζθνπηθέο νξγαλψζεηο, απφ ηηο θηιαλζξσπηθέο θαη απφ άιιεο πηζαλέο κνξθέο νξγαλψζεσλ απηνβνήζεηαο κε έλαλ ηξφπν πξνζαλαηνιηζκέλν ζην ζπλεηαηξηζηηθφ ηδαληθφ πξεζβεχνληαο φηη ε επεκεξία ησλ κειψλ ησλ ζπλεηαηξηζκψλ φρη κφλν δελ πξέπεη λα έξρεηαη ζε αληίζεζε κε εθείλε ηεο θνηλφηεηαο αιιά λα ζπκβάιιεη ελεξγά ζηελ αχμεζε ηνπ επηπέδνπ ηεο. Έλα κέξνο ηνπ θνηλνχ πιενλάζκαηνο ζχκθσλα κε ηελ Γηεζλή πλεηαηξηζηηθή Ννκνζεζία, αθηεξψλεηαη ζε θνηλσθειείο ζθνπνχο γηα ηα κέιε ή γηα φιε ηελ θνηλφηεηα. Χο παξάδεηγκα πξνζθέξνληαη ρακειφηνθα δάλεηα γηα ηελ απφθηεζε θαηνηθίαο ή ε δεκηνπξγία ππνδνκψλ ζηελ ηνπηθή πεξηνρή. Οη ζπλεηαηξηζκνί εθηφο ησλ ηδίσλ θεθαιαίσλ πνπ δηαζέηνπλ, δαλείδνληαη θηελά απφ ηα κέιε ηνπο θαη έηζη κπνξνχλ λα δψζνπλ δάλεηα κε ρακεινχο ηφθνπο. Δλψ, παξάιιεια, κέρξη 10% ηνπ θνηλνχ πιενλάζκαηνο αθηεξψλεηαη ζε θνηλσθειείο ζθνπνχο γηα ηα κέιε ή φιε ηελ θνηλσλία. Οξζά έρεη δηαπηζησζεί φηη νη ζπλεηαηξηζηηθέο επηρεηξήζεηο απνηεινχλ ηνπο νηθνλνκηθνχο θαη θνηλσληθνχο πλεχκνλεο ηεο ππαίζξνπ. Ζ ζπκβνιή ηνπο ζηελ ηνπηθή αλάπηπμε είλαη θαζνξηζηηθή εμαζθαιίδνληαο λέεο ζέζεηο απαζρφιεζεο, κείσζεο ησλ θνηλσληθψλ αληζνηήησλ ησλ κεηνλεθηηθψλ ή νξεηλψλ πεξηνρψλ θαη ελίζρπζε ηεο αιιειεγγχεο κεηαμχ ησλ κειψλ κε ζηφρν ηελ ελδπλάκσζε ηεο θνηλσληθήο ζπλνρήο. 37

ΠΡΧΣΑ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ Ο φξνο Κνηλσληθή Οηθνλνκία φζν αζαθήο θαη αλ ερεί, δελ ζπληζηά νπδφισο κηα ζχγρξνλε επηλφεζε. Δληνπίδεηαη ήδε απφ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80 ζηε Γαιιία κεηαμχ ηδησηηθνχ θαη δεκφζηνπ ηνκέα θαη έρεη σο θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηελ δηεμαγσγή νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ κε θνηλσληθφ πξνζαλαηνιηζκφ. ηεξίδεηαη ζηηο αξρέο ηεο Αιιειεγγχεο θαη ζηε καθξά παξάδνζε ηνπ ζπλεξγαηηζκνχ ζηελ Δπξψπε, ρσξίο λα παξαβιέπεη ηε ζθιεξή πξαγκαηηθφηεηα ηεο νηθνλνκίαο ηεο αγνξάο. Οη αζηηθνί θαη αγξνηηθνί ζπλεηαηξηζκνί, ηα ηδξχκαηα, νη ελψζεηο, ηα αιιεινβνεζεηηθά ηακεία είλαη νξγαλψζεηο πνπ ζπλαπνηεινχλ ηε ζχγρξνλε έλλνηα ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο. χκθσλα κε έξεπλα ηεο Γηεζλνχο πλεηαηξηζηηθήο Έλσζεο ζε ζχγθξηζε κε ηηο 41 επξσπατθέο ρψξεο πνπ εξεπλήζεθαλ ζπλνιηθά νη γεσξγηθνί ζπλεηαηξηζκνί απνηεινύλ ζεκαληηθό θιάδν ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο ηδηαίηεξα ζηηο ρώξεο εθείλεο, νη νπνίεο έρνπλ ηδηαίηεξα αλεπηπγκέλν ηνλ αγξνηηθό ηνκέα. Οη αγξνηηθνί ζπλεηαηξηζκνί ζπληζηνχλ θνκκάηη ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο γη απηφ θαη θάζε πξφηαζε γηα ηελ αλακφξθσζή ηνπο ζα πξέπεη λα πξνζαλαηνιίδεηαη ζε απηή ηελ θαηεχζπλζε. Γηαπηζηψζεθε πσο ε επηηπρία ησλ αγξνηηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ πξνυπνζέηεη ηελ θαηαλφεζή ηνπο ηφζν σο νηθνλνκηθνχο δξψληεο φζν θαη σο θνηλσληθνχο, εμαζθαιίδνληαο έηζη κηα δηαθνξεηηθή ζχιιεςε ηεο αγξνηηθήο ππαίζξνπ. Πξφζθαηα ζηνηρεία ηεο Διιεληθήο ηαηηζηηθήο Τπεξεζίαο απεηθνλίδνπλ ηελ επηζηξνθή νινέλα θαη πεξηζζφηεξσλ λέσλ, κπξνζηά ζην θάζκα ηεο αλεξγίαο, ζηα παξαδνζηαθά θέληξα ππνδνρήο ηεο πιενλάδνπζαο αγξνηηθήο εξγαηηθήο δχλακεο. Οη πνιηηηθέο πνπ εηζήρζεζαλ θαηά θαηξνχο κε ηελ πξνψζεζε ηεο απνθεληξσκέλεο αλάπηπμεο είρε ζαλ ζπλέπεηα ε ηνπηθή αγξνηηθή νηθνλνκία λα αηκνξξαγεί απφ ηελ νινέλα απμαλφκελε δηαξξνή πιεζπζκνχ πξνο ηα κεγάια αζηηθά θέληξα ζπληζηψληαο παηαγψδε απνηπρία ηνπ ζπλνιηθνχ ζπζηήκαηνο. ήκεξα, πξνβιέπεηαη ε απνηπρία ηνπ ίδηνπ ζπζηήκαηνο πνπ πξεζβεχεη ηελ δηέμφδν ζηελ απαζρφιεζε κέζσ ηνπ αγξνηηθνχ ρψξνπ. Με ηνλ αγξνηηθφ ρψξν λα «ζπκαηνπνηείηαη» ελφςεη ηεο απμαλφκελεο ιαλζάλνπζαο αλεξγίαο σο απνηέιεζκα ησλ ηξερνπζψλ νηθνλνκηθψλ εμειίμεσλ. ηε ζεκεξηλή νηθνλνκηθή ζπγθπξία ν γεσξγηθφο ηνκέαο έρεη αλάγθε ηεο ζπλεηαηξηζηηθήο ζπζπείξσζεο. (Παπαγεσξγίνπ, 2004) Χο άκεζε ιχζε ζεσξείηαη κηα λέα αγξνηηθή ηνπηθή πνιηηηθή πνπ ζα ιακβάλεη ππφςε ηε δπλακηθή ηνπ ηνπηθνχ αγξνηηθνχ πιεζπζκνχ. Ζ ηνπηθή παξαγσγή κε νξγαλσκέλεο ζπλεηαηξηζηηθέο δξάζεηο δηαθίλεζεο θαη ηππνπνίεζεο ζα απνηειέζεη ην κνλνπάηη πνπ ζα δηαζθαιίζεη ην πέξαζκα ζηελ απέλαληη φρζε. πλνδνηπφξνο ζε απηφ ην κνλνπάηη, ε θνηλσληθή νηθνλνκία. Οη ζπλεηαηξηζηηθέο νξγαλψζεηο ζα ζπκβάιινπλ ζηελ αχμεζε ηνπ εηζνδήκαηνο ησλ αγξνηψλ κε ηελ δεκηνπξγία λέσλ ζέζεσλ απαζρφιεζεο 38

θαη ηελ έληαμε ηνπ αλελεξγνχ ή ππναπαζρνινχκελνπ δπλακηθνχ ζηελ ιεηηνπξγία ηνπο θαη θαη επέθηαζε ζηελ ηνπηθή αλάπηπμε ηεο εθάζηνηε γεσγξαθηθήο πεξηνρήο κε θνηλσληθέο παξνρέο ζηελ πεξηνρή φπσο, ε πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο κε ηε κείσζε ηεο εληαηηθήο θαιιηέξγεηαο θαη ηε ζηξνθή ζηελ βηνινγηθή, ηελ αλάπηπμε πνιηηηζηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, ηε ζηήξημε ηνπ αζιεηηζκνχ σο ρνξεγφο αζιεηηθψλ γεγνλφησλ, ηελ θαιιηέξγεηα ησλ εζηθψλ αμηψλ ζηε λέα γεληά κε επηδφηεζε ζεκηλαξίσλ πνπ ζηφρν ζα έρνπλ ηελ δηάδνζε ηνπ ζπλεηαηξηζηηθνχ ηδεψδνπο, ηε ζπκπαξάζηαζε ζηνπο αλζξψπνπο ηεο ηξίηεο ειηθίαο κέζσ νηθνλνκηθψλ εληζρχζεσλ ζηα Κέληξα Αλνηρηήο Πξνζηαζίαο Ζιηθησκέλσλ ηεο πεξηνρήο θαζψο επίζεο ηελ νηθνλνκηθή θαη εζηθή ελίζρπζε αλαμηνπαζνχλησλ αηφκσλ. Ζ δξάζε ηνπο απηή, επηβεβαηψλεη ηνλ ηζρπξηζκφ πνπ ζέιεη νη ζπλεηαηξηζηηθέο επηρεηξήζεηο λα απνηεινχλ ηνπο νηθνλνκηθνχο θαη θνηλσληθνχο πλεχκνλεο ηεο αγξνηηθήο ππαίζξνπ. 39

MΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4 ν Αξγνιίδα: Οη ζπλεηαηξηζηηθέο νξγαλώζεηο θαη ην πνξηνθάιη Πορηοθάιηα πεζκέλα θάηω από αεηζαιή δέληρα. Πώς ζα ήηαλ ο θόζκος, άραγε, πώς ζα δωγράθηδαλ ηα παηδηά, ζηελ αποσζία ηες οκορθηάς; «Δθεί πνπ ε καηηά θαιπάδεη γηα λα μεθξίλεη, ζακπφ ζχλνξν, ηα καθξηλά βνπλά, γηα λα μεθχγεη απφ ηα δεζκά ησλ πεδηλψλ εθηάζεσλ, ηεο κνλνηνλίαο ηνπο. Ο θάκπνο ηεο Αξγνιίδαο δελ είλαη ηεο απεξαληνζχλεο. ην παξφλ θεθάιαην πεξηιακβάλνληαη εθηεηακέλεο αλαθνξέο ζε επηζηεκνληθά πεξηνδηθά, δηαδηθηπαθέο ηνπνζεζίεο, εκεξίδεο, ζπλέδξηα θαζψο θαη δεκνζηεχκαηα ζηνλ ηνπηθφ ηχπν αλαθνξηθά κε ηελ θαηάζηαζε ζηελ νπνία έρεη πεξηέιζεη ε αξγνιηθή γε θαη ν «ρξπζφο» ηεο θαζψο θαη ηηο ελδερφκελεο πξννπηηθέο ηνπ ζηελ αλάδεημε ηεο ηνπηθήο ηαπηφηεηαο θαη θνηλσληθήο ζπλνρήο κέζσ ησλ αγξνηηθψλ ζπλεηαηξηζηηθψλ νξγαλψζεσλ. 4.1 Αξγνιίδα & Δζπεξηδνεηδή κηα ηζηνξία κε παξειζόλ θαη κέιινλ Ο Ζξαθιήο, γηφο ηνπ ζενχ Γία θαη ηεο ζλεηήο Αιθκήλεο, ήηαλ ν πην δεκνθηιήο ήξσαο ζηελ αξραία Διιάδα. ηνλ ελδέθαην άζιν ηνπ ν Ζξαθιήο πήξε ηελ εληνιή λα θέξεη ηα ρξπζά κήια ησλ Δζπεξίδσλ. Σν πνξηνθάιη, είλαη έλα απφ ηα εζπεξηδνεηδή (ή αιιηψο ηα ρξπζά κήια ησλ Δζπεξίδσλ) θαιιηεξγείηαη ζην λνκφ ηεο Αξγνιίδαο ζε έθηαζε 90.000 ζηξεκκάησλ πεξίπνπ, κε παξαγσγή πεξί ηνπο 280.000 ηφλνπο. Ζ Αξγνιίδα είλαη λνκφο ηεο Αλαηνιηθήο Πεινπνλλήζνπ θαη βξέρεηαη ζηα λφηηα απφ ηνλ Αξγνιηθφ Κφιπν θαη ζηα αλαηνιηθά απφ ηνλ αξσληθφ θφιπν. Σν 49,5% πεξίπνπ ηνπ αξγνιηθνχ πιεζπζκνχ είλαη αγξνηηθφο, απφ ηνλ νπνίν ην 38% αζρνιείηαη κε ηε γεσξγία. ήκεξα, ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο αξγνιηθήο πεδηάδαο είλαη θαιπκκέλν θπξίσο κε θπηείεο εζπεξηδνεηδψλ θαη δεπηεξεπφλησο κε ειαηψλεο. Ζ κεγάιε πιεηνςεθία ησλ θαιιηεξγήζηκσλ εθηάζεσλ εζπεξηδνεηδψλ απνηειείηαη απφ πνξηνθαιηέο. 40

Κάζε ρεηκψλα ν θάκπνο ηεο Αξγνιίδαο ζθχδεη απφ δσή. Σα πνξηνθάιηα έρνπλ ηε γηνξηή ηνπο. κνξθα ρξψκαηα παληνχ: πξάζηλα θχιια, πνξηνθαιί θαξπνί, πνιχρξσκνη εξγάηεο πνπ ζπκβάιινπλ ζηε ζπγθνκηδή. Κάζε ρξφλν ππάξρεη βέβαηα κηα κεγάιε αγσλία, θπξίσο γηα δχν δεηήκαηα: γηα ηηο θαηξηθέο ζπλζήθεο, πνπ κπνξεί λα επεξεάζνπλ ηελ ηειηθή θαηάζηαζε ηνπ θαξπνχ θαη γηα ηελ ηειηθή ηηκή ηνπ πξντφληνο. Ζ αγξνηηθή γε ζηελ Αξγνιίδα θηάλεη ηα 700.000 ζηξέκκαηα θαη είλαη θαηά 18,75% πεδηλή, 23,76% εκηνξεηλή θαη θαηά 57,49% νξεηλή. Ζ έθηαζε ηεο γεο πνπ θαιιηεξγείηαη κε πνξηνθάιηα είλαη 105.000 ζηξέκκαηα. Απφ ηηο 8.314 εθκεηαιιεχζεηο πνπ θαιιηεξγνχληαη κε πνξηνθάιηα, νη 6.625, δειαδή ην 80%, είλαη κηθξφηεξεο ησλ 20 ζηξεκκάησλ. Απηφ δείρλεη απφ ηε κία πιεπξά ηνλ θαηαθεξκαηηζκφ ηεο γεο, αιιά απφ ηελ άιιε ηνλ κεγάιν αξηζκφ κηθξνκεζαίσλ αγξνηψλ. Οη θαηά θχξην επάγγεικα αγξφηεο ππνινγίδνληαη ζηηο 5.000-5.500 θαη απνηεινχλ κφλν ην 20-25% ησλ αγξνηψλ. Σν πηζαλφηεξν ζελάξην πνπ πξνβάιιεηαη πάλησο είλαη ε νινέλα θαη κεγαιχηεξε ζπξξίθλσζε ηνπ αξηζκνχ ησλ πνξηνθαινπαξαγσγψλ πνπ έρνπλ σο απνθιεηζηηθή απαζρφιεζή ηνπο ηελ γεσξγία. Άιισζηε παξαηεξείηαη ην θαηλφκελν ε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία λα έρεη θη άιιεο εξγαζίεο, απφ ηηο νπνίεο ζπκπιεξψλεη ην νηθνγελεηαθφ εηζφδεκα. Σν πνξηνθάιη γηα ηελ Αξγνιίδα δελ απνηειεί απιψο έλα ηνπηθφ πξντφλ. Δίλαη ην «πιηθφ» εθείλν πνπ ζπλδέεηαη κε ηελ ηζηνξία θαη ηελ παξάδνζε ηνπ ηφπνπ, ηηο ζπλήζεηεο ησλ θαηνίθσλ, ηελ θνπιηνχξα θαη ηελ ηαπηφηεηά ηνπο. Ζ ζεκεξηλή εχθνξε αξγνιηθή πεδηάδα ζηα ηέιε ηνπ 19 νπ αηψλα ήηαλ κηα άλπδξε θαη άγνλε πεδηάδα, φπσο καξηπξνχλ νη πεξηεγεηέο εθείλεο ηεο επνρήο. ήκεξα απνηειεί ηελ θαηεμνρήλ πεξηνρή εηδίθεπζεο παξαγσγήο πνξηνθαιηψλ. χκθσλα κε ζηνηρεία ηνπ Τπνπξγείνπ Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο θαη Σξνθίκσλ ε παξαγσγή πνξηνθαιηψλ ηεο Αξγνιίδαο ζπλεηζθέξεη ζρεδφλ ζην 1/2 ηεο εζληθήο παξαγσγήο. Οη πνξηνθαιεψλεο πξνζδηφξηζαλ θαζνξηζηηθά ην ηνπίν ηεο Αξγνιίδαο θαη έδηλαλ θαη εμαθνινπζνχλ λα δίλνπλ ηνλ ηφλν ηεο αιιαγήο ησλ επνρψλ. Ζ θαιιηέξγεηα ηνπ πνξηνθαιηνχ αλαδείρζεθε ζε θνξπθαίν παξάγνληα αλάπηπμεο ηεο πεξηνρήο θαη ζηήξημεο ηνπ αγξνηηθνχ εηζνδήκαηνο 18. Έλα ζπλεθηηθφ ηνπηθφ αγξνηνηξνθηθφ παξαγσγηθφ ζχκπιεγκα αλαπηχρζεθε κε επίθεληξν ηελ θαιιηέξγεηα ηνπ πνξηνθαιηνχ. Οη πξννπηηθέο γχξσ απφ ηελ θαιιηέξγεηα ηνπ πνξηνθαιηνχ, απφ πνιινχο ηνπηθνχο παξάγνληεο θαη αγξφηεο ηεο πεξηνρήο, δελ ραξαθηεξίδνληαη πιένλ επνίσλεο. 18 Υαξαθηεξηζηηθά, έλαο ειηθησκέλνο πιένλ αγξφηεο καο αλέθεξε πσο ε θαηνρή ζηξεκκάησλ γεο κε πνξηνθάιηα ήηαλ θάπνηε ην κνλαδηθφ θξηηήξην γηα κηα θνπέια ζηελ αλαδήηεζε ηνπ «ηδαληθνχ» ζπδχγνπ. 41

4.2 Ζ θαηάζηαζε ζήκεξα Ζ αξγνιηθή πεδηάδα έξρεηαη αληηκέησπε κε κηα ζεηξά πξνβιήκαηα πνπ απαηηνχλ άκεζε ιχζε, πξνθεηκέλνπ λα εμαθνινπζήζεη ην πνξηνθάιη λα επηηειεί ην ξφιν ηνπ ζηελ αλάπηπμε ηεο ηνπηθήο νηθνλνκίαο. Σα αλαδπφκελα πξνβιήκαηα αθνξνχλ: Γήξαλζε πνξηνθαιεώλσλ: ήκεξα ν δελδξψλαο πνξηνθαιηψλ ζεσξείηαη γεξαζκέλνο. Ζ αξγνιηθή παξαγσγή εμαθνινπζεί λα ζηεξίδεηαη ζηελ επηηξαπέδηα νκθαινθφξα πνηθηιία Merlin 19, πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ κηθξή πεξίνδν ζπγθνκηδήο, ρακειή παξαγσγηθφηεηα θαη κηθξή πξνζαξκνζηηθφηεηα ζε αληίμνεο θαηξηθέο ζπλζήθεο. Πνιινί είλαη εθείλνη πνπ θαηά θαηξνχο έρνπλ ζπζηήζεη ηελ αλαδηάξζξσζε ηεο αξγνιηθήο γεο κε λέεο πνηθηιίεο πνξηνθαιηψλ, πην αληαγσληζηηθέο ζηελ επξσπατθή θαη παγθφζκηα αγνξά εζπεξηδνεηδψλ. Μείσζε ησλ δηαζέζηκσλ πδάηηλσλ πόξσλ ζε ζπλδπαζκό κε ηελ αιόγηζηε ρξήζε ληηξηθώλ: Δίλαη πιένλ απνδεδεηγκέλν, φηη ε ππεξάληιεζε ησλ πθηζηάκελσλ πδάηηλσλ πφξσλ γηα ην πφηηζκα ησλ δέληξσλ έρεη νδεγήζεη ζε εληππσζηαθή κείσζε ησλ δηαζέζηκσλ απνζεκάησλ θαη πθαικχξσζε ηνπ πδξνθφξνπ νξίδνληα, ελψ ε αιφγηζηε ρξήζε αδσηνχρσλ ιηπαζκάησλ θαη θπηνθαξκάθσλ έρεη δεκηνπξγήζεη ηζρπξέο ζπγθεληξψζεηο ληηξηθψλ θαηάινηπσλ ζην πφζηκν λεξφ ηεο πεξηνρήο. Κπξηαξρία θνινζζηαίσλ νηθνλνκηθώλ δπλάκεσλ ζηελ δηαθίλεζε εζπεξηδνεηδώλ: Δπξχηεξεο εμειίμεηο ζην ξπζκηζηηθφ θαη επηρεηξεκαηηθφ πεξηβάιινλ έρνπλ αιιάμεη δξαζηηθά ηνπο φξνπο ηνπ αληαγσληζκνχ ζηελ αγνξά ησλ λσπψλ πνξηνθαιηψλ θαη ζηελ αγνξά ηνπ ρπκνχ κε θαζνξηζηηθέο ηνπηθέο επηπηψζεηο ζηελ παξαγσγή θαη ζην ηνπίν ηεο πεδηάδαο. Μεγάιεο αιπζίδεο ειέγρνπλ ήδε ζε κεγάιν βαζκφ ηε δηαθίλεζε θξνχησλ, απνθφβνληαο ηα ηνπηθά πξντφληα απφ ηα πθηζηάκελα παξαδνζηαθά δίθηπα ησλ ρνλδξεκπφξσλ, ιατθψλ αγνξψλ θαη ηνπηθψλ ιηαλεκπφξσλ. Δίλαη θαλεξφ φηη νη ζπλζήθεο απηέο είλαη απαγνξεπηηθέο γηα ηε κεγάιε πιεηνςεθία ησλ ηνπηθψλ παξαγσγψλ κε δεδνκέλν επίπεδν νξγάλσζεο θαη θιίκαθα παξαγσγήο ησλ εθκεηαιιεχζεσλ. Δθηεηακέλε κέζνδνο ρπκνπνίεζεο ησλ πνξηνθαιηώλ: Σν ίδην αλεζπρεηηθέο είλαη θαη νη εμειίμεηο ζην ζθέινο ηεο ρπκνπνίεζεο ησλ πνξηνθαιηψλ. Ήδε απφ ηε δεθαεηία 1980 ε ρπκνπνίεζε πνξηνθαιηψλ έρεη κεηαζρεκαηηζηεί απφ ηνπηθή ζε παγθφζκηα δηαδηθαζία. Οη εγρψξηεο ρπκνπνηείεο έρνπλ πεξηνξηζηεί ζηα ηειηθά ζηάδηα ηεο παξαγσγήο ηνπ πξντφληνο θαη ρξεζηκνπνηνχλ σο πξψηε χιε Κ..Υ.Π. πνπ εηζάγεηαη, ζε ζπλζήθεο δηαξθνχο ςπθηηθήο 19 Ζ πνηθηιία πνξηνθαιηψλ λαβαιίλα, είλαη πνξηνθάιηα ρσξίο θνπθνχηζη πνπ πήξαλ ην φλνκα ηνπο απφ ηελ πξνεμνρή πνπ έρνπλ ζην θάησ κέξνο ηνπο, φπνπ πεξηέρεηαη έλα κηθξφ θξνχην ζε εκβξπτθή θαηάζηαζε. Έρνπλ θινχδα ρνληξή θαη γιπθηά δνπκεξή ζάξθα. Ζ θινχδα ηνπο γίλεηαη εμαηξεηηθφ γιπθφ ηνπ θνπηαιηνχ. 42

αιπζίδαο, απφ ηε καθξηλή Βξαδηιία. Μεγάιεο αγξν-βηνκεραλίεο νινθιεξψλνπλ ην ζηάδην ηεο πξψηεο κεηαπνηεηηθήο επεμεξγαζίαο ησλ πνξηνθαιηψλ εθκεηαιιεπφκελεο νηθνλνκίεο θιίκαθαο θαη ηξνθνδνηνχλ κε Κ..Υ.Π. ρπκνπνηείεο ζηελ Δπξψπε. Οη επηπηώζεηο από ηελ αλαζεσξεκέλε Κ.Α.Π.: Οη παγθφζκηεο απηέο εμειίμεηο θαζψο θαη ε εθαξκνγή ησλ δηαηάμεσλ ηεο λέαο Κ.Α.Π. πνπ απνδεζκεχεη ηηο εληζρχζεηο απφ ην χςνο παξαγσγήο, ζα νμχλνπλ ηνλ αληαγσληζκφ θαη ζα νδεγήζνπλ ρηιηάδεο κηθξνχο παξαγσγνχο εθηφο αγνξάο. Απηφ ζεκαίλεη πεξαηηέξσ κείσζε ησλ θαιιηεξγνχκελσλ εθηάζεσλ θαη ζεκαληηθέο αιιαγέο ζην ζεκεξηλφ ηνπίν ησλ πνξηνθαιεψλσλ. Δθηεηακέλε νηθνπεδνπνίεζε αγξνηηθώλ εθηάζεσλ: ηελ Αξγνιίδα θαζψο θαη ζε άιιεο πεξηνρέο παξαγσγήο πνξηνθαιηψλ ηεο ρψξαο, βξίζθεηαη ζε εμέιημε κηα δηαδηθαζία φπνπ νη παγθφζκηεο αιιαγέο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο αδπλακίεο ησλ ηνπηθψλ παξαγσγψλ, αιιάδνπλ ηηο παξαδνζηαθέο ρξήζεηο ηεο ηνπηθήο αγξνηηθήο γεο θαη επηηξέπνπλ ηελ είζνδν ζε εκπνξηθέο, νηθηζηηθέο θαη ηνπξηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Ο νηθνδνκηθφο νξγαζκφο έρεη νδεγήζεη θαιιηέξγεηεο πνπ είλαη πην θνληά ζε παξαζαιάζζηεο πεξηνρέο κε θαιή πξφζβαζε λα έρνπλ αληηθαηαζηαζεί απφ μελνδνρεία, εζηηαηφξηα, λπθηεξηλά θέληξα θαη ελνηθηαδφκελα δσκάηηα. Έιιεηςε κεηαπνηεκέλσλ πξντόλησλ πνπ έρνπλ σο βάζε ην πνξηνθάιη: Πέξα απφ ηηο ζεκαληηθέο νηθνλνκηθέο θαη πεξηβαιινληηθέο επηπηψζεηο ησλ πξφζθαησλ εμειίμεσλ, πξέπεη λα ζεκεησζεί θαη ε έιιεηςε πξσηνβνπιηψλ γηα επεμεξγαζία ηνπ πνξηνθαιηνχ πξνθεηκέλνπ λα παξαρζνχλ άιια πξντφληα, φπσο ην επξέσο γλσζηφ αηζέξην έιαην ηνπ πνξηνθαιηνχ.σν αηζέξην έιαην ηνπ πνξηνθαιηνχ ρξεζηκνπνηείηαη απφ εηαηξείεο θαιιπληηθψλ γηα ηελ παξαζθεπή θαιιπληηθψλ πξντφλησλ αιιά θαη σο πιηθφ ζηελ καγεηξηθή ή δαραξνπιαζηηθή. Ζ παξνπζία κεζαδόλησλ κεηαμύ παξαγσγνύ-θαηαλαισηή: Οη κεζάδνληεο πνπ παξεκβάιινληαη ζηε ζρέζε κεηαμχ παξαγσγνχ θαη θαηαλαισηή έρνπλ ζαλ απνηέιεζκα ηε δηαζηξέβισζε κηαο πγηνχο αγνξάο αιιά θαη ηελ επηβάξπλζε ηεο ηηκήο κε ηελ νπνία αγνξάδνπλ ηειηθά νη θαηαλαισηέο. Σα νηθνλνκηθά ζηνηρεία πνπ ηεξνχλ νη ζπλεηαηξηζηηθέο νξγαλψζεηο καξηπξνχλ φηη έλα κεγάιν κέξνο ησλ πνξηνθαιηψλ εμάρζεθε θέηνο ζε ηηκέο πνπ ήηαλ γηα ηνπο πεξηζζφηεξνπο παξαγσγνχο 11 ιεπηά ην θηιφ. Δλψ θάπνηνη αγξφηεο πνπ κπαίλνπλ ζηε ινγηθή λα θαζπζηεξήζνπλ ηε ζπγθνκηδή πξνθεηκέλνπ λα εμαζθαιίζνπλ ηηκή πνπ λα αγγίδεη ην χςνο ησλ 15-16 ιεπηά ην θηιφ αληηκεησπίδνπλ ην ξίζθν ελφο παγεηνχ πνπ ζα θαηαζηξέςεη ην ζχλνιν ηεο παξαγσγήο ηνπο. 20 20 «Αλ δελ θηάζνπλ κηα ηηκή αμηνπξεπή, δελ ζα ηα δψζσ πνπζελά. Θα ηα αθήζσ λα πέζνπλ θαη ζα θξεδάξσ», καο αλαθέξεη έλαο αγξφηεο απφ ην ρσξηφ Μάλεζη, θαη ζπλερίδεη: «Μπνξεί λα ράζσ ηε θεηηλή ρξνληά θαη καδί θαη θάπνηα 43

Καη θπζηθά ζε φια απηά έξρεηαη λα πξνζηεζεί ην ρξφλην πξφβιεκα ηνπ αγξνηηθνχ θφζκνπ ζε φιε ηελ Διιάδα, ηεο πιεξσκήο απφ ηνπο εκπφξνπο. χκθσλα κε καξηπξίεο αγξνηψλ «πέξζη έθιεηζε έλα εξγνζηάζην, αθνχγεηαη δε φηη ν ηδηνθηήηεο άλνημε λέν ζε γεηηνληθή βαιθαληθή ρψξα. Οη παξαγσγνί έραζαλ ηα ιεθηά ηνπο θαη νη εξγαδφκελνη εθεί θάπνηνπο κηζζνχο θαη ηε δνπιεηά ηνπο. Άιινη, έθηαζε ε θεηηλή πεξίνδνο ζπγθνκηδήο θαη αθφκα δελ έρνπλ πιεξσζεί γηα ηελ πεξζηλή παξαγσγή, ελψ αξθεηνί είλαη θαη απηνί πνπ έραζαλ νξηζηηθά ηα ιεθηά ηνπο, αθνχ νη «αεξηηδήδεο» αλζνχλ ζηνλ ρψξν ηεο εκπνξίαο, αθήλνληαο ηνπο αγξφηεο κε ρξέε ζηηο ηξάπεδεο θαη ζηνπο γεσπφλνπο». Άιινο πάιη παξαγσγφο- αγξφηεο αλαθέξεη ραξαθηεξηζηηθά «αθφκα θαη απηνί πνπ εκπνξεχνληαη ζηηο ιατθέο αγνξέο ηεο Αζήλαο, νη νπνίεο κέρξη πξηλ θάπνηα ρξφληα έδηλαλ έλα αμηνπξεπέο εηζφδεκα, θνπηάδνπλ αιιά δελ θεξδίδνπλ ηίπνηα. Σειείσζαλ νη επνρέο πνπ ρξεζηκνπνηνχζακε κεγάιεο ηζάληεο θαη γεκίδακε πνξηνθάιηα. Πηα, ζνπ δεηάλε 2-3 θηιά. Σα δίλνπκε κε 30 ιεπηά ην θηιφ θαη δελ ηα παίξλνπλ». χκθσλα κε ηνλ θ. Πεβεξέην Παλαγηψηε, κέινο ηεο Ο.Κ.Δ. πνπ εθπξνζσπεί ηελ ΠΑΔΓΔ «Σν 1/3 απφ ηνπο 300.000 ηφλνπο πνξηνθαιηψλ πνπ παξάγεη ε Αξγνιίδα νδεγείηαη ζε εξγνζηάζηα γηα ρπκνπνίεζε. Δθεί νη βηνκήραλνη ηα αγνξάδνπλ κε 4 ιεπηά ην θηιφ. Αλ ζπγθξίλεη θαλείο απηή ηελ ηηκή κε ηελ ηηκή πνπ αγνξάδνπκε θξέζθνπο ρπκνχο ζηα ξάθηα ησλ ζνχπεξ κάξθεη ζα δηαπηζηψζεη ηελ απαμίσζε πνπ πθίζηαηαη ην πνξηνθάιη. Δηδηθά απφ θέηνο πνπ μεθίλεζε λα ηζρχεη ε απνζχλδεζε ηεο επηδφηεζεο απφ ηελ παξαγσγή (βάζεη ηεο λέαο ΚΑΠ) θαηαξγείηαη θαη ην ηειεπηαίν θίλεηξν ηνπ παξαγσγνχ λα ζηείιεη ηα πνξηνθάιηα γηα ρπκνπνίεζε. Πνιινί ηφλνη πνξηνθαιηψλ παξακέλνπλ ρσξίο δηέμνδν, ζπκπηέδνληαο (ιφγσ ππεξπξνζθνξάο ζηνπο ηνκείο ησλ εμαγσγψλ θαη ηεο εγρψξηαο δηάζεζεο) φιε ηελ αγνξά πξνο ηα θάησ. Δκθαλίδεηαη ην παξάδνμν λα ππάξρεη άθζνλε πξψηε χιε (πνξηνθάιηα) θαη λα πεξηνξίδεηαη ε παξαγσγή ειιεληθνχ θξέζθνπ ρπκνχ.» Σα αλσηέξσ πξνβιήκαηα δεκηνπξγνχλ ζπλζήθεο έιιεηςεο εκπηζηνζχλεο ησλ ελ δπλάκεη λέσλ αγξνηψλ λα εηζέιζνπλ ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία θαζψο επίζεο δεκηνπξγνχλ ηάζεηο εμφδνπ ησλ ήδε ελεξγψλ πξνο άιινπ είδνπο δξαζηεξηφηεηεο, κε αγξνηηθέο. Ζ απνηειεζκαηηθή ζεξαπεία ησλ αλσηέξσ πξνβιεκάησλ κπνξεί λα πξνέιζεη κφλν κέζα απφ κηα ζπληνληζκέλε δξάζε ησλ ζπλεηαηξηζηηθψλ νξγαλψζεσλ θαη ησλ αξρψλ ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο. Παξαθάησ, ζα αλαθεξζνχκε εθηελψο ζε εθείλεο ηηο ζπληνληζκέλεο ρξήκαηα, αιιά εγψ ηα πνξηνθάιηα κνπ ηδάκπα δελ ηα δίλσ. Παξάγνπκε έλα πξντφλ γηα δηαηξνθή θαη δελ δέρνκαη απηφ ηνλ εμεπηειηζκφ». 44

πξσηνβνπιίεο πνπ ζα πξέπεη λα αλαιάβνπλ απφ θνηλνχ ηφζν νη ζπλεηαηξηζκνί πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηελ πεξηνρή φζν θαη ε Σνπηθή Απηνδηνίθεζε ζηελ αλάδεημε ηνπ πνξηνθαιηνχ ζε θαζνξηζηηθφ παξάγνληα ελεξγνπνίεζεο ηνπ ηνπηθνχ ελδνγελνχο δπλακηθνχ θαζψο θαη ζηελ πξνψζεζε ηεο ηνπηθήο ηαπηφηεηαο θαη ηεο θνηλσληθήο ζπλνρήο ηεο πεξηνρήο. 4.3 πλέξγεηα αγξνηηθώλ ζπλεηαηξηζηηθώλ νξγαλώζεσλ Αξγνιίδαο θαη Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο Οη ζπλεηαηξηζηηθέο ελψζεηο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηνλ ηνκέα ηνπ πνξηνθαιηνχ ζηελ Αξγνιίδα είλαη νη εμήο ηέζζεξηο: ε Έλσζε Αγξνηηθψλ πλεηαηξηζκψλ Αξγνιίδαο (ΔΑΑ), ε Κνηλνπξαμία Αγξνηηθψλ πλεηαηξηζηηθψλ Οξγαλψζεσλ Αξγνιίδαο(ΚΑΟΑ), Κνηλνπξαμία Αγξνηηθψλ πλεηαηξηζηηθψλ Οξγαλψζεσλ Κνπηζνπνδίνπ (ΚΑΟΚ), θαη ε Αξγνιηθή Κνηλνπξαμία Αγξνηηθψλ πλεηαηξηζκψλ «ΖΛΗΟ». Ζ ζπληνληζκέλε πξνζπάζεηα ησλ ζπλεηαηξηζηηθψλ ελψζεσλ ηεο Αξγνιίδαο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ θαηάιιειε ηερλνγλσζία θαη κε έλαπζκα ηελ ηνπηθή πξσηνβνπιία κπνξεί λα αλαδείμεη ην πνξηνθάιη ζε πξντφλ πςειήο πνηφηεηαο. Δλψ, παξάιιεια ε ρξήζε θαηάιιεισλ κεζφδσλ management θαη ε εηζαγσγή «ζπζηεκάησλ θαηλνηνκηψλ 21», ζα απνηειέζεη ηε βαζηθή δηάζηαζε ηεο ηνπηθήο νηθνλνκίαο θαη ηε δηακφξθσζε ηεο αξγνιηθήο ηαπηφηεηαο. Οη ζεσξίεο αλάπηπμεο ηεο ππαίζξνπ, εμαηηίαο ηεο ηδηαηηεξφηεηαο ηνπ αγξνηηθνχ ρψξνπ, ππνζηεξίδνπλ φηη ε θαηλνηνκία κπνξεί λα αθνξά θαη ηελ επηηπρεκέλε αμηνπνίεζε παξαδνζηαθψλ γλψζεσλ γηα εκπνξηθνχο ζθνπνχο (Baldock et al 200, Dutfield 2006), φπσο ζχγρξνλα ζπζηήκαηα πηζηνπνίεζεο θαη δίθηπα πξνψζεζεο ηνπηθψλ πξντφλησλ, αγξνηνπξηζηηθή δξαζηεξηφηεηα θ.ι.π. Θέηνληαο ην δήηεκα δίρσο πεξηζηξνθέο: κε κφλε ηελ πνηφηεηά ηνπ, ηελ νηθνινγηθή ηνπ πξνέιεπζε θαη ηε ρξεζηκφηεηα ηνπ, ην ηνπηθφ πξντφλ απφ κφλν ηνπ δελ κπνξεί λα εθθξάζεη ην εζηθφ κήλπκα. Δλδέρεηαη λα είλαη πγηεηλφ, ζξεπηηθφ, ειθπζηηθφ θαη ακφιπλην απφ ηνπο ξχπνπο πνπ ξππαίλνπλ ηα ζψκαηα καο θαη ηηο γεχζεηο καο -δελ αξθνχλ φκσο απηά γηα λα ζεσξεζεί «αγαζφ» κε ηελ εζηθή έλλνηα. Έλλνηα, πνπ ηέζεθε ζηελ εηζαγσγή καο πξνθεηκέλνπ λα απνηειέζεη ηνλ πξφδξνκν ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο. Ζ εζηθή «αγαζφηεηα» κπνξεί λα πξνέιζεη κφλν απφ ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν νη άλζξσπνη αιιειεπηδξνχλ κεηαμχ ηνπο θαη απφ ην αίζζεκα εζηθνχ ζθνπνχ πνπ δηέπεη ηηο παξαγσγηθέο ηνπο δξαζηεξηφηεηεο. 21 Με ηνλ φξν «ζπζηήκαηα θαηλνηνκηψλ»(freeman 1995, Lundwall 2007) ελλννχκε φηη ε θαηλνηνκία απνθηά κηα επξχηεξε έλλνηα, δεδνκέλνπ φηη ε δηαδηθαζία ηεο ηερλνινγηθήο αιιαγήο επηβάιιεη θαη πξνυπνζέηεη αιιαγέο ζηε γεληθφηεξε νξγάλσζε, ζπκπεξηθνξά θαη ηξφπν κε ηνλ νπνίν δηαθνξεηηθά ζπζηαηηθά ηνπ ζπζηήκαηνο αιιειεπηδξνχλ θαη δηακνξθψλνπλ ην φιν. 45

Γπζηπρψο πνιινί ζπλεηαηξηζκνί ηξνθίκσλ αγλννχλ ζπρλά απηή ηε ιεηηνπξγία. Ζ θνηλσληθή κέξηκλα πεξηιακβάλεηαη ζηελ νξγαληθή ιεηηνπξγία ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ σο δσληαλνχ νξγαληζκνχ, σο θπηηάξνπ γηα ηελ ελεξγνπνίεζε ηεο ηνπηθήο νηθνλνκίαο. ην επίπεδν ηεο ζηξαηεγηθήο νη πλεηαηξηζκνί ζα πξέπεη λα δηαζαθελίζνπλ ην ξφιν ηνπο ζηελ λέα ηνπηθή αλάπηπμε / ηνπηθφ θπβεξλψληα ρψξν. Αθφκε, ζα πξέπεη λα αλαιάβνπλ έλα ηνπηθφ ζπληνληζηηθφ ξφιν κέζα ζην εχξνο ηεο γεσγξαθηθήο πεξηνρήο πνπ έρνπλ αλαιάβεη απφ θνηλνχ κε ηηο αξρέο ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο. Μπνξνχλ ζε ζπλέξγεηα λα ιεηηνπξγήζνπλ θαηά θχξην ιφγν ζηα ζηξαηεγηθά επίπεδα ζρεδηαζκνχ ζαλ εηδηθνί ζηα ζέκαηα ηνπ αγξνηηθνχ ρψξνπ ζπκπεξηιακβάλνληαο θαη εζηηάδνληαο ζηελ επηξξνή πνπ κπνξεί λα αλαπηχμεη ην εχξνο ησλ θαζεκεξηλψλ ηνπηθψλ πξνβιεκάησλ, έηζη ψζηε λα εληζρχεη ηηο επηδηψμεηο ηεο θνηλφηεηαο ζην ζχλνιν ηεο. Γηα λα ηθαλνπνηεζνχλ απηνί νη ξφινη, ζα πξέπεη νη πλεηαηξηζκνί λα απνδείμνπλ ηελ επηδεμηφηεηά ηνπο ζην ζχλνιν ηεο θνηλφηεηαο. Θα πξέπεη λα απνδείμνπλ φηη απηνί πξαγκαηηθά κπνξνχλ λα εθπξνζσπήζνπλ κε ηνλ θαιχηεξν ηξφπν ηα ζπκθέξνληα ησλ νκάδσλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηελ αγξνηηθή χπαηζξν ζην επίπεδν ηφζν ησλ απνθάζεσλ φζν θαη ησλ αληίζηνηρσλ δξάζεσλ. Ζ πξννπηηθή κηαο νηθνλνκηθήο, πνιηηηζηηθήο θαη θνηλσληθήο αλάπηπμεο κηαο πεξηνρήο δελ ζα πξέπεη λα ινγίδεηαη μερσξηζηά απφ ηελ ιεηηνπξγία θαη δξαζηεξηφηεηα πνπ νη ζπλεηαηξηζκνί αλαπηχζζνπλ ζηελ ελ ιφγσ πεξηνρή κε ηελ δεκηνπξγία ησλ θαηάιιεισλ ζπλζεθψλ πνπ ζα εμαζθαιίζνπλ κε ηε ζεηξά ηνπο νη ηνπηθέο αξρέο. Παξαθάησ, ζα εμεηαζηεί ν θαζνξηζηηθφο ξφινο ησλ ζπλεηαηξηζκψλ ζηελ πξνβνιή θαη πξνψζεζε ηνπ ηνπηθνχ πξντφληνο κε ηελ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε λα ζπκπνξεχεηαη θαη λα ζπλδξάκεη ζε απηή ηε πξνζπάζεηα πνπ ζηφρν έρεη ηελ ηνπηθή αλάπηπμε θαη θνηλσληθή ζπλνρή κε επξχηεξα νθέιε γηα ην ζχλνιν ηεο θνηλσλίαο. 4.4 Ο «ρξπζόο» ηεο Αξγνιίδαο-Πξνηάζεηο Πξνώζεζεο & Πξνβνιήο γηα ηελ αλάδεημε ηεο ηνπηθήο ηαπηόηεηαο. Ζ έλλνηα ηνπ ηνπηθνχ πξντφληνο πεξηιακβάλεη «ηα θπζηθά αγαζά ή ηηο ππεξεζίεο πνπ παξάγνληαη απφ δηαθνξεηηθέο επηρεηξήζεηο ππαίζξησλ πεξηνρψλ θαη έρνπλ κηα αλαγλσξηζκέλε θνηλσληθννηθνλνκηθή ηαπηφηεηα. Ζ έλλνηα ηνπ «ηνπηθνχ» δελ έρεη φκσο κηα θαζνιηθή θαη γεληθά απνδεθηή ζεκαζία θαη κπνξεί λα απνθηά ζπρλά πνιιά θαη αληηθξνπφκελα λνήκαηα. Μπνξεί λα αλαθέξεηαη ζε κία ζαθψο πξνζδηνξηζκέλε γεσγξαθηθή πεξηνρή ή ζηα ηδηαίηεξα εγγελή(intrinsic) ραξαθηεξηζηηθά ησλ πξντφλησλ ηεο πεξηνρήο. Μπνξεί επίζεο λα αλαθέξεηαη σο κία δηακεηξηθά αληίζεηε πεξίπησζε απφ ηα καδηθά-παγθφζκηα πξντφληα». (Κίδνο et al 2004, ζει.3-4) 46

Σα ηειεπηαία ρξφληα παξαηεξείηαη κηα γεληθφηεξε ζηξνθή ησλ θαηαλαισηψλ πξνο ηελ θαηαλάισζε ηνπηθψλ πξντφλησλ ζπλδεδεκέλσλ ζηελ ινγηθή ηνπο κε ραξαθηεξηζηηθά φπσο ε πνηφηεηα θαη ε παξάδνζε. Ζ ηάζε απηή εμεγείηαη απφ ηελ αλαδήηεζε ησλ πνιηηψλ γηα έλα θαιχηεξν επίπεδν δσήο. Δπηπξφζζεηα, έλα αίζζεκα «λνζηαιγίαο» γηα ηα αγλά πξντφληα πνπ είλαη ζηελ κλήκε ηνπο ζπλπθαζκέλα κε ηελ παξάδνζε, ηελ αγλφηεηα, ηελ απζεληηθφηεηα, ηελ παηδηθφηεηα αλαδεηθλχεη ην ηνπηθφ πξντφλ πξψην ζηηο πξνηηκήζεηο ησλ θαηαλαισηψλ. Χο ζπλέπεηα πξνβάιιεηαη ε αλαπηπμηαθή πξννπηηθή γεσγξαθηθψλ πεξηνρψλ πνπ είηε κεηνλεθηνχλ αλαπηπμηαθά είηε απνηεινχληαη απφ κηθξνχο παξαγσγνχο αδχλακνπο λα ζπκκεηάζρνπλ ελεξγά ζε κηα παγθνζκηνπνηεκέλε αγνξά. Ο λνκφο Αξγνιίδαο ζπλίζηαηαη ζε έλαλ απφ ηνπο θαηεμνρήλ ηφπνπο θαιιηέξγεηαο πνξηνθαιηψλ. Σν ραξαθηεξηζηηθφ απηφ ζε αιιειεπίδξαζε κε ηνλ ξφιν θαη ηελ δξάζε ησλ ηνπηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ θαη ζπλεηαηξηζηηθψλ ελψζεσλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηελ πεξηνρή, κπνξεί λα ηελ θαηαηάμεη κεηαμχ ησλ ελ δπλάκεη πην επλννχκελσλ πεξηνρψλ ηεο Διιάδαο. Οη δξάζεηο ησλ ζπλεηαηξηζηηθψλ νξγαλψζεσλ ζα πξέπεη λα θαηεπζπλζνχλ κε ηελ ζηήξημε ησλ ηνπηθψλ αξρψλ ζηηο παξαθάησ δξάζεηο: Ζ Πηζηνπνίεζε ηεο ηδηνηππίαο ηνπ πνξηνθαιηνύ (brand name) Ζ πηζηνπνίεζε δχλαηαη λα ζπκβάιιεη ζηελ αλάδεημε ελφο πξντφληνο ηνπνζεηψληαο ην ζηελ πξψηε ζεηξά ησλ θαηαλαισηηθψλ πξνηηκήζεσλ. «Οη βαζηθφηεξεο θαηεγνξίεο πηζηνπνίεζεο ηεο ηδηνηππίαο πνπ αλαγλσξίδνληαη επίζεκα ζηελ Δ.Δ., πεξηιακβάλνπλ ηα ΠΟΠ, 22 ΠΓΔ, 23 ΔΠΠΔ, 24 (www.minagric.gr θαη www.europa.eu.int) θαη έρνπλ σο ζηφρν ηελ αλάδεημε θαη πξνζηαζία ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ. 22 Χο «Πξνζηαηεπόκελε Ολνκαζία Πξνέιεπζεο - ΠΟΠ» λνείηαη ην φλνκα κηαο πεξηνρήο, ελφο ζπγθεθξηκέλνπ ηφπνπ ή ζε εμαηξεηηθέο πεξηπηψζεηο κηαο ρψξαο, ην νπνίν ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πεξηγξαθή ελφο γεσξγηθνχ πξντφληνο ή ελφο ηξνθίκνπ πνπ θαηάγεηαη απφ απηήλ ηελ πεξηνρή, ην ζπγθεθξηκέλν ηφπν ή ηε ρψξα, θαη ηνπ νπνίνπ ε πνηφηεηα ή ηα ραξαθηεξηζηηθά νθείινληαη θπξίσο ή απνθιεηζηηθά ζην γεσγξαθηθφ πεξηβάιινλ, πνπ πεξηιακβάλεη ηνπο θπζηθνχο θαη αλζξψπηλνπο παξάγνληεο θαη ηνπ νπνίνπ ε παξαγσγή, ε κεηαπνίεζε θαη ε επεμεξγαζία ιακβάλνπλ ρψξα ζηελ νξηνζεηεκέλε γεσγξαθηθή πεξηνρή. 23 Χο «Πξνζηαηεπόκελε Γεσγξαθηθή Έλδεημε - ΠΓΔ» λνείηαη ην φλνκα κηαο πεξηνρήο, ελφο ζπγθεθξηκέλνπ ηφπνπ ή ζε εμαηξεηηθέο πεξηπηψζεηο κηαο ρψξαο, ην νπνίν ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ πεξηγξαθή ελφο γεσξγηθνχ πξντφληνο ή ελφο ηξνθίκνπ πνπ θαηάγεηαη απφ απηήλ ηελ πεξηνρή, ην ζπγθεθξηκέλν ηφπν ή ηε ρψξα, θαη ηνπ νπνίνπ κία ζπγθεθξηκέλε πνηφηεηα, ε θήκε ή άιιν ραξαθηεξηζηηθφ κπνξνχλ λα απνδνζνχλ ζηε γεσγξαθηθή απηή θαηαγσγή θαη ηνπ νπνίνπ ε παξαγσγή ή/θαη κεηαπνίεζε ή/θαη ε επεμεξγαζία πξαγκαηνπνηνχληαη ζηελ νξηνζεηεκέλε γεσγξαθηθή πεξηνρή. 24 Σα «Δηδηθά Παξαδνζηαθά Πξντόληα Δγγπεκέλα ΔΠΠΔ» είλαη θπξίσο πξντφληα κεηαπνίεζεο πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ ηε ζχζηαζε ή ηνλ ηξφπν παξαζθεπήο ηνπο, πνπ έρεη ηζηνξία δεθαεηηψλ ή θαη αηψλσλ θαη ελζσκαηψλεη ηελ ηζηνξία, ηα ήζε θαη ηα έζηκα, δειαδή ηε ιανγξαθία θαη ηηο παξαδφζεηο ηνπ ιανχ πνπ ηα παξάγεη. Σα πξντφληα απηά βαζίδνληαη ζηελ παξάδνζε θαη ηε δηαηξνθηθή θνπιηνχξα ησλ Δπξσπαίσλ πνιηηψλ θαη παξνπζηάδνπλ ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηα νπνία νθείινληαη ζηηο εδαθνθιηκαηηθέο ζπλζήθεο ηεο πεξηνρήο θαιιηέξγεηαο θαη ζηηο εηδηθέο ζπλζήθεο παξαγσγήο θαη κεηαπνίεζεο. 47

Ζ πνιηηηθή απηή, ζα ζπκβάιιεη ζηελ αλάδεημε ηεο πεξηνρήο θαη ηαπηφρξνλα ζηε δεκηνπξγία ζέζεσλ απαζρφιεζεο πνπ ζα ζπλδεζνχλ κε ην πξντφλ. Σνκείο φπσο ν ηνπξηζκφο, ν πνιηηηζκφο, ε γαζηξνλνκία ζα αλαδεηρζνχλ ζε θαζνξηζηηθνχο παξάγνληεο ηεο ηνπηθήο νηθνλνκίαο. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα, απνηειεί ν ζπλδπαζκφο ηεο πξνβνιήο ησλ πξντφλησλ κε ηνλ αγξνηνπξηζκφ. Με ηνλ ηξφπν απηφ, νη ηνπξίζηεο, Έιιελεο ή μέλνη, κπνξνχλ λα επηζθεθζνχλ ηνλ ηφπν παξαγσγήο ησλ πξντφλησλ, λα δνπλ ηνλ ηξφπν πνπ θαιιηεξγνχλ ή θαηαζθεπάδνπλ ηα πξντφληα απηά, λα γλσξίζνπλ αθφκα θαη ηνπο ίδηνπο ηνπο παξαγσγνχο θαη λα απνιαχζνπλ ηα πξντφληα ζηνλ ηφπν παξαγσγήο ηνπο. Ζ αλσηέξσ δηαδηθαζία ιεηηνπξγεί ζεηηθά ζηελ πξνψζεζε-δηάδνζε ησλ πξντφλησλ, θπξίσο κέζσ ηεο επίηεπμεο ελφο είδνπο «βησκαηηθήο ζχλδεζεο» ηνπ θαηαλαισηή κε ην πξντφλ θαη κέζσ ηνπ ζπλδπαζκνχ ηεο αλαςπρήο θαη ηνπ ηνπξηζκνχ, κε ηε γλσξηκία ελφο ηφπνπ, ησλ παξαδφζεσλ, ησλ αλζξψπσλ θαη ησλ πξντφλησλ ηνπ» Υξεκαηνδόηεζε εξγαζηεξηαθώλ κειεηώλ γηα ηελ ηεθκεξίσζε ηεο ηδηαίηεξεο δηαηξνθηθήο ηνπο αμίαο θαη γηα ηελ βειηίσζε ηεο πνηόηεηαο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ε θαιιηέξγεηα θαη εμαγσγή ησλ πνξηνθαιηψλ έρεη κεγάιε ζεκαζία απφ νηθνλνκηθήο πιεπξάο γηα ηελ Διιάδα θαη, ηδηαίηεξα, γηα ηελ πεξηνρή ηνπ αξγνιηθνχ θάκπνπ, φπνπ ε θαιιηέξγεηα ηεο πνξηνθαιηάο αλαδεηθλχεηαη ζε θχξηα απαζρφιεζε ησλ θαηνίθσλ. Με ηελ εμαγσγή εηζέξρεηαη ζπλάιιαγκα ζηε ρψξα θαζψο επίζεο θαη πνιιά εξγαηηθά ρέξηα απαζρνινχληαη. Δπνκέλσο, ε ρξεκαηνδφηεζε εξγαζηεξηαθψλ κειεηψλ γηα ηελ ηεθκεξίσζε ηεο ηδηαίηεξεο δηαηξνθηθήο αμίαο θαζψο θαη ηελ βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο κε ηελ εηζαγσγή λέσλ πνηθηιηψλ είλαη ηα θαιχηεξα φπια, ζηνλ αληαγσληζκφ κε άιιεο ρψξεο πνπ παξάγνπλ πνξηνθάιηα. πλεξγαζία κε ζρνιέο καγεηξηθήο θαη δαραξνπιαζηηθήο Ζ ζπλεξγαζία ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ κε ηελ ρνιή Σνπξηζηηθψλ Δπαγγεικάησλ πνπ ιεηηνπξγεί κε έδξα ην Σνιφ θαζψο επίζεο θαη κε άιιεο ζρνιέο ηνπ είδνπο θαη ηελ δηνξγάλσζε εθπαηδεπηηθψλ θχθισλ ζπνπδψλ πξνο παξνπζίαζε ηνπ πνξηνθαιηνχ θαη ησλ ηξφπσλ ρξήζεο ηνπ ζε θάζε ελδηαθεξφκελν ππνςήθην επαγγεικαηία. Έθδνζε βηβιίσλ ζπληαγώλ καγεηξηθήο θαη δαραξνπιαζηηθήο Ζ ζπγγξαθή βηβιίσλ πνπ ζα πεξηιακβάλνπλ ηνπηθέο θαη φρη κφλν ζπληαγέο καγεηξηθήο θαη δαραξνπιαζηηθήο κε βάζε ην πνξηνθάιη ζηνρεχνπλ ζηελ αλάδεημε ηεο 48

ηνπηθήο γαζηξνλνκηθήο θιεξνλνκηάο. Μέζσ ηεο δηαηήξεζεο θαη πξνβνιήο ηνπηθψλ παξαδνζηαθψλ ζπληαγψλ ζπκβάιινπλ ζηελ πξνψζεζε ηεο ηαπηφηεηαο ελφο ηφπνπ. Μεηαπνίεζε ηνπ πνξηνθαιηνύ Σν πνξηνθάιη πέξα απφ ηελ ζξεπηηθή αμία ηνπ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί θαη ζε άιιεο ρξήζεηο. Γπζηπρψο, δελ πξνβιέπεηαη θάπνηα ζνβαξή αμηνπνίεζε ησλ πξντφλησλ πνπ κπνξεί λα δψζεη ην πνξηνθάιη, κε ηελ έλλνηα ηεο νξγαλσκέλεο παξαγσγήο θαη δηαλνκήο.(αηζέξην έιαην πνξηνθαιηνχ, μήξαλζε ηνπ θινηνχ γηα ηξνθή ησλ δψσλ, ηππνπνίεζε γιπθηζκάησλ θάηη πνπ είλαη πνιχ ζπλεζηζκέλν ζε αληαγσλίζηξηεο ρψξεο, φπσο ε Ηζπαλία.) ηήξημε ηεο βηνινγηθήο θαιιηέξγεηαο ηεο πνξηνθαιηάο Ζ βηνινγηθή θαιιηέξγεηα εζπεξηδνεηδψλ ζηελ Διιάδα δε δηαθέξεη απφ ηηο άιιεο ρψξεο. Σα ρεκηθά ιηπάζκαηα αληηθαζίζηαληαη απφ νξγαληθά πνπ απνθαινχληαη βηνινγηθά. Σα ρεκηθά θαη επηβιαβή κε ππνιεηκκαηηθφηεηα θάξκαθα έρνπλ θαηαξγεζεί θαη ζεσξνχληαη απαγνξεπκέλα. Ο ζπλεηαηξηζκφο ζα κπνξνχζε λα δηαδξακαηίζεη έλαλ ξφιν «εηδηθνχ» ζε ζέκαηα ζρεηηθά κε ηελ βηνινγηθή θαιιηέξγεηα ηνπ πνξηνθαιηνχ θαη ηελ πξνψζεζή ηνπ ζηελ αγνξά ζπκβάιινληαο ζηελ δηάθξηζή ηνπ απφ πνξηνθάιηα δηαθνξεηηθήο πξνειεχζεσο πνπ δελ θέξνπλ ηελ πνηφηεηα θαη νλνκαζία ηνπ βηνινγηθνχ πξντφληνο. Γεκηνπξγία brand awareness θαη αλάπηπμε δηθηύνπ θαηαζηεκάησλ Ζ πξνψζεζε θαη πξνβνιή ηεο εηθφλαο ηνπ πνξηνθαιηνχ κέζα απφ ηε δεκηνπξγία δηθηχνπ θαηαζηεκάησλ πνπ ζα πσινχλ θξεζθνζηπκκέλν ρπκφ πνξηνθαιηνχ θαη γιπθίζκαηα κε βάζε ην πνξηνθάιη κφλν απφ πνξηνθάιηα Αξγνιίδαο ζα ζπκβάιιεη ζηελ δεκηνπξγία λέσλ ζέζεσλ απαζρφιεζεο. Δπηπιένλ, κηα εμαηξεηηθά θεξδνθφξα πξφηαζε ζα ήηαλ θαη ε ζχζηαζε πεξηπηέξνπ πνπ ζα εκπνξεχεηαη θξεζθνζηπκκέλν ρπκφ πνξηνθαιηνχ θαη γιπθίζκαηα θαηά ηελ δηάξθεηα φινπ ηνπ έηνπο κε έδξα ην Ναχπιην 25. Θα ήηαλ δπλαηφλ ην Ναχπιην, σο πξσηεχνπζα ηεο Αξγνιίδαο λα αλαδεηρζεί ζε πφιε ηνπ πνξηνθαιηνχ κε ηαπηφηεηα γεχζεσλ θαη πξντφλησλ. 25 πσο ραξαθηεξηζηηθά θαηαγξάθεη ζην ληνθπκαληέξ ηνπ ν Γ. Εέξβαο «Σν ρξπζάθη ηεο Αξγνιίδαο», επηθξαηεί ην θαηλφκελν ζηα καγαδηά ηεο πφιεο ν θπζηθφο ρπκφο πνξηνθαιηνχ λα πσιείηαη γχξσ ζηα 4.00 επξψ ηε ζηηγκή πνπ ην πνξηνθάιη έρεη αγνξά 0.20 επξψ ην θηιφ θαη έλα θηιφ λα εμάγεη δχν πνηήξηα ρπκφ πνξηνθαιηνχ. ηαλ δίπια αθξηβψο, ε παξαγσγή ζαπίδεη. Γελ μέξνπλ πψο λα ζπλδέζνπλ ηελ πεξηνρή κε ην πξντφλ ψζηε λα δεκηνπξγήζνπλ ζεηηθέο ζθέςεηο θαη ζπλαηζζήκαηα γηα ηνλ ηφπν. 49

Σν πνξηνθάιη σο ηνπηθφο θαη πνιηηηζηηθφο πφξνο ζα κπνξνχζε λα ζπκκεηέρεη ζε έλα πιήζνο δξάζεσλ θαη εθδειψζεσλ κε θχξην θνξέα δηνξγάλσζεο ηελ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε ζε κηα πξνζπάζεηα δηαηήξεζεο θαη πξνβνιήο ηεο παξαδνζηαθήο θνπιηνχξαο θαη ελίζρπζεο ηεο πνιηηηζηηθήο θαη ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ηεο πεξηνρήο. Οη δξάζεηο απηέο ζα κπνξνχζαλ λα πεξηιακβάλνπλ: πκκεηνρή ζε εθζέζεηο πξντφλησλ πνπ αθνξνχλ ηελ γεχζε θαη ιακβάλνπλ ρψξα ζηελ Διιάδα ή ζην εμσηεξηθφ Γηαγσληζκνχο καγεηξηθήο κε επίθεληξν ην πνξηνθάιη Γηνξγάλσζε Φεζηηβάι Πνξηνθαιηνχ Γεκηνπξγία Πεξηπαηεηηθψλ δξφκσλ Πνξηνθαιηνχ Γεκηνπξγία Γηαδεκνηηθνχ Πνιηηηζηηθνχ Οξγαληζκνχ. Γξάζεηο ζε επίπεδν εθπαίδεπζεο. εκαληηθή ζα ήηαλ ε ζπκβνιή ηεο θαζηέξσζεο ελφο καζήκαηνο γηα ην Πνξηνθάιη ζηα ηνπηθά ζρνιεία, πνπ λα δηαπξαγκαηεχεηαη ηελ πνιηηηζηηθή, θνηλσληθή θαη νηθνλνκηθή ηνπ δηάζηαζε θαη ην νπνίν ζα κπνξνχζε λα εηζαρζεί σο κάζεκα επηινγήο. Παξάιιεια, ε δεκηνπξγία κηαο ηερληθήο ζρνιήο γηα ην πνξηνθάιη ζα κπνξνχζε λα ζπκβάιιεη ζηε κάζεζε ηεο ηέρλεο ηεο θαιιηέξγεηαο ζε έλα επξχ πεδίν λέσλ θπξίσο αλζξψπσλ θαη λα νδεγήζεη ζηελ αχμεζε ηεο παξαγσγήο ηνπ πξντφληνο, εληζρχνληαο έηζη αηζζεηά ηελ ηνπηθή νηθνλνκία. 50

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5 ν Πξσηνγελήο Έξεπλα Σν παξφλ θεθάιαην επηδηψθεη λα αλαδεηήζεη ζηνπο ζπλεηαηξηζκνχο ηεο Αξγνιίδαο ηελ έλλνηα ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο. Γηα ην ζθνπφ απηφ ρνξεγήζεθαλ εξσηεκαηνιφγηα ζε 4 δεπηεξνβάζκηεο ζπλεηαηξηζηηθέο νξγαλψζεηο θαη 4 πξσηνβάζκηνπο ζπλεηαηξηζκνχο. Με βάζε ηηο απαληήζεηο πνπ δφζεθαλ ζηελ πξσηνγελή έξεπλα πξνρσξήζακε ζηε ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ θαη ηελ πεξηγξαθηθή αλάιπζε θαη εξκελεία, νη νπνίεο παξαηίζεληαη παξαθάησ. 5.1 Μεζνδνινγία ηεο έξεπλαο Ζ παξνχζα πηπρηαθή κειέηε ζηνρεχεη ζηελ ςειάθεζε ησλ αγξνηηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ σο κνξθή θνηλσληθήο νηθνλνκίαο θαη σο ζπληειεζηή επίηεπμεο θνηλσληθήο ζπλνρήο ζηελ εθάζηνηε γεσγξαθηθή αγξνηηθή πεξηνρή πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη. Γηα ην ζθνπφ απηφ ρνξεγήζεθαλ εξσηεκαηνιφγηα ζε 4 δεπηεξνβάζκηεο ζπλεηαηξηζηηθέο νξγαλψζεηο θαη 4 πξσηνβάζκηνπο ζπλεηαηξηζκνχο. ηφρνο ηεο έξεπλαο είλαη λα δηαπηζηψζεη ηνλ βαζκφ πνπ νη αγξνηηθνί ζπλεηαηξηζκνί είηε πξσηνβάζκηαο νξγάλσζεο είηε δεπηεξνβάζκηαο πξνζαλαηνιίδνληαη ζε έλαλ πην θνηλσληθφ ξφιν κε νθέιε πνπ δελ πεξηνξίδνληαη απνθιεηζηηθά ζηελ επεκεξία ησλ κειψλ ηνπο αιιά θαη νιφθιεξεο ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο φπνπ δξνπλ. 5.2 Αλάιπζε Απνηειεζκάησλ Με βάζε ηηο απαληήζεηο πνπ δφζεθαλ ζηελ πξσηνγελή έξεπλα πξνρσξήζακε ζηε ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ κε ην Microsoft Excel θαη ηελ εξκελεία, φπσο παξαηίζεηαη παξαθάησ. 51

5.2.1 Αξηζκόο κειώλ αλά ζπλεηαηξηζκό Ζ θαηαλνκή ησλ ζπλεηαηξηζκψλ ζχκθσλα κε ηνλ αξηζκφ ησλ κειψλ έρεη ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ. Μπνξνχκε λα παξαηεξήζνπκε φηη ζηηο θαηεγνξίεο απφ 5-10 κέιε, 11-50 θαη 51-100 ην πνζνζηφ είλαη 0%. Δλψ ην 50% ησλ ζπλεηαηξηζκψλ έρνπλ 101-500 κέιε, ην 12,5 % έρνπλ απφ 501-1000 θαη ην 37,5% έρνπλ πεξηζζφηεξα απφ 1000 κέιε. Ο κεγάινο αξηζκφο κειψλ εμαζθαιίδεη ζχκθσλα κε ηελ «Θεσξία ηεο δηαπξαγκαηεπηηθήο δχλακεο» ηνπ Galbraith ηε δπλαηφηεηα ζηα κέιε ηνπ λα ππεξαζπίδνληαη απνηειεζκαηηθφηεξα ηα ζπκθέξνληα ηνπο σο απφξξνηα ηεο δηαπξαγκαηεπηηθήο ηζρχο ηνπο. Γξάθεκα 1 Αξηζκφο κειψλ αλά ζπλεηαηξηζκφ 52

5.2.2 Κύθινο εξγαζηώλ Καηά ηε δηάξθεηα ηεο εμέηαζεο ηνπ θχθινπ εξγαζηψλ ησλ ζπλεηαηξηζηηθψλ νξγαλψζεσλ πνπ εμεηάδνπκε ζηνλ Ννκφ Αξγνιίδαο κπνξνχκε λα δηαπηζηψζνπκε φηη ην 12,5 % έρεη θχθιν εξγαζηψλ απφ 301.000-500.000 επξψ, ην 25% απφ 501.000 έσο 1εθ. επξψ, ελψ ην 62,5% έρνπλ θχθιν εξγαζηψλ άλσ ησλ δχν εθαηνκκπξίσλ επξψ. Σν χςνο ζην νπνίν αλέξρεηαη ν θχθινο εξγαζηψλ ησλ ζπλεηαηξηζκψλ αλαηαλαθιά ηηο επελδπηηθέο ηνπο δπλαηφηεηεο ηφζν πξνο φθεινο ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ φζν θαη πξνο φθεινο ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο. Γξάθεκα 2 Κχθινο Δξγαζηψλ 53

5.2.3 Αλζξώπηλν δπλακηθό Ο ζπλνιηθφο αξηζκφο εξγαδνκέλσλ ζηνπο εμεηαδφκελνπο ζπλεηαηξηζκνχο αλέξρεηαη ζε 83 αλζξψπνπο. Σν 80,7% αλήθεη ζην κε εηδηθεπκέλν πξνζσπηθφ, ην 3,6% είλαη Γεσπφλνη, ην 15,7% νηθνλνκνιφγνη, ελψ παξαηεξνχκε φηη ππάξρεη θαη έλα πνζνζηφ πνπ αγγίδεη ην 7,2% πνπ αλήθεη ζε άιιε επαγγεικαηηθή θαηεγνξία πέξαλ ησλ εμεηαδφκελσλ. Ο αξηζκφο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ πνπ απαζρνινχλ νη ζπλεηαηξηζκνί δίλεη κηα εηθφλα ησλ δξάζεσλ πνπ αλαιακβάλεη θαη νη νπνίεο εθηείλνληαη πέξαλ ηεο απιήο ζπγθέληξσζεο θαη δηάζεζεο ηνπ πνξηνθαιηνχ. Σα ζηνηρεία πνπ πξνθχπηνπλ καο νδεγνχλ ζην ζπκπέξαζκα πσο δελ αζθνχλ ιεηηνπξγίεο πνπ λα άπηνληαη ηεο κεηαπνίεζεο ή ηππνπνίεζεο ηνπ πνξηνθαιηνχ, γεγνλφο πνπ απνδεηθλχεηαη θαη ζην γξάθεκα 4 ζηελ θαηεγνξία «Μνλάδα δηαινγήο, ηππνπνίεζεο, ζπζθεπαζίαο» κε πνζνζηφ 3,33%. Σέηνηνπ είδνπο ιεηηνπξγίεο ζα ζπλεπάγνληαλ ζχζηαζε βηνκεραληθήο κνλάδαο πνπ πξνυπνζέηεη ηελ απαζρφιεζε κεγαιχηεξνπ αξηζκνχ εξγαηηθνχ θαη ππαιιειηθνχ πξνζσπηθνχ. Γξάθεκα 3 Αλζξψπηθν Γπλακηθφ 54

5.2.4 Δγθαηαζηάζεηο- Σερληθόο εμνπιηζκόο- I.T. & SOFTWARE ην παξαθάησ δηάγξακκα κπνξνχκε λα παξαηεξήζνπκε φηη ην 20% ησλ ζπλεηαηξηζκψλ δηαζέηεη εμνπιηζκφο πιεξνθνξηθήο λεφηεξν ησλ 4 εηψλ, ελψ ην 26,67% δηαζέηεη πξφγξακκα ινγηζηηθήο θαζψο θαη πξφγξακκα απνζήθεο, ην 13,33% έρεη ζηελ θαηνρή ηνπ κέζα απνζήθεπζεο-κεηαθνξάο πξντφλησλ(πιαζηηθά θηβψηηα),ηέινο ην 3,33% ησλ ζπλεηαηξηζκψλ δηαζέηνπλ δηαδηθηπαθφ ηφπν, ηδηφθηεηε κνλάδα δηαινγήο-ηππνπνίεζεο-ζπζθεπαζίαο, ηδηφθηεηα κεηαθνξηθά κέζα πξντφλησλ(θνξηεγά) θαζψο θαη ηδηφθηεηα ςπγεία. Απφ ηα ζηνηρεία πνπ πξνθχπηνπλ καο δίλεηαη ε δπλαηφηεηα λα εμεηάζνπκε ηνλ ηερληθφ εμνπιηζκφ θαη ηηο εγθαηαζηάζεηο πνπ έρεη ζηε δηάζεζε ηνπ θάζε ζπλεηαηξηζκφο πξνθεηκέλνπ λα δηεμάγεη νκαιά νπνηαδήπνηε εξγαζία ζρεηίδεηαη κε ηελ ιεηηνπξγία ηνπ σο αγξνηηθφο ζπλεηαηξηζκφο. Γξάθεκα 4 Δγθαηαζηάζεηο-Σερληθφο Δμνπιηζκφο- I.T. & SOFTWARE 55

5.2.5 Πνηνο αζθεί ηε δηεύζπλζε ηνπ ζπλεηαηξηζκνύ; ζνλ αθνξά ηε δηεχζπλζε ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ, απηή αζθείηαη απφ ηνλ Πξφεδξν ηνπ Γηνηθεηηθνχ πκβνπιίνπ(75%) θαη/ή απφ ηνλ Manager-Γηεπζπληή(25%). Δίλαη ζεκαληηθφ ε δηεχζπλζε ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ λα αζθείηαη απφ επαγγεικαηία manager-δηεπζπληή. Οη ιφγνη είλαη πξνθαλείο: απφ ηε κία πιεπξά νη πξφεδξνη ησλ ζπλεηαηξηζκψλ είλαη αγξφηεο θαη ν δηαζέζηκνο ρξφλνο ηνπο κνηξάδεηαη κεηαμχ δχν απαζρνιήζεσλ θαη απφ ηελ άιιε πιεπξά, κε νξηζκέλεο εμαηξέζεηο, ηα πξνζφληα θαη ε εκπεηξία ηνπο ζηα ζέκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε δηνίθεζε επηρεηξήζεσλ δελ ζπλάδνπλ κε ηηο απαηηήζεηο ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ. Γξάθεκα 5 Πνηνο αζθεί ηε δηεχζπλζε; 56

5.2.6 Γείθηεο Δπηρεηξεκαηηθόηεηαο Έρνπκε επηιέμεη ηξείο απιέο εξσηήζεηο πξνθεηκέλνπ λα κεηξήζνπκε ηνλ βαζκφ πηνζέηεζεο ησλ ζχγρξνλσλ αξρψλ δηνίθεζεο απφ ηνπο ζπλεηαηξηζκνχο. Ζ πξψηε εξψηεζε αθνξά ηελ χπαξμε ελφο γξαπηνχ επηρεηξεζηαθνχ πιάλνπ θαη ηελ έξεπλα πνπ δείρλεη φηη κφλν ην 22,2 % ηνπ δείγκαηνο έρεη έλα ηέηνην πιάλν. Ζ δεχηεξε εξψηεζε ζρεηίδεηαη κε ηε ρξήζε εμσηεξηθήο ζπκβνπιεπηηθήο βνήζεηαο γηα δεηήκαηα ζηξαηεγηθήο δηνίθεζεο θαη ην πνζνζηφ αληηζηνηρεί ζην 16,7% ησλ εξσηεζέλησλ ζπλεηαηξηζκψλ. Σέινο, ην ηξίην ζρεηίδεηαη κε έλα ζηαζεξφ πξφγξακκα δηαθήκηζεο-πξνβνιήο ηνπ πξντφληνο θαη απάληεζε ζεηηθά ην 38,9%. Δίλαη απαξαίηεην γηα ηνπο ζπλεηαηξηζκνχο λα γλσξίδνπλ ηνλ πξννξηζκφ ηνπο θαη ηνπο ζηφρνπο πνπ έρνπλ λα θαηαθηήζνπλ. Απηφ πξνυπνζέηεη έλα ζηαζεξφ επηρεηξεκαηηθφ πιάλν θαη ηελ ιήςε ζπκβνπιεπηηθήο βνήζεηαο γηα ηελ ζρεδίαζή ηνπ. Δπηπιένλ κηα παξαγσγηθή δξαζηεξηφηεηα δελ απνθέξεη ηα ίδηα νηθνλνκηθά νθέιε κε κηα παξαγσγηθή δξαζηεξηφηεηα ηεο νπνίαο ην πξντφλ δηαθεκίδεηαη. ην ζεκείν απηφ, ζα ήηαλ σθέιηκε κηα ζπδήηεζε γηα ζπλεξγαζία φισλ ησλ αγξνηηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ θαη ηεο Σ.Α. γηα ηελ πξνβνιή ηνπ πνξηνθαιηνχ θαη ησλ παξάγσγσλ απηνχ παξάιιεια κε ηελ πηζηνπνίεζε ηεο ηδηνηππίαο ηνπ. Γξάθεκα 6 Γείθηεο Δπηρεηξεκαηηθφηεηαο 57

5.2.7 Γξάζεηο κείσζεο θόζηνπο παξαγσγήο-παξνρέο ηνπ ζπλεηαηξηζκνύ ζηα κέιε ηνπο ην παξαθάησ δηάγξακκα παξνπζηάδνληαη ηα πνζνζηά πξαγκαηνπνίεζεο κηαο ζεηξάο θχξησλ δξάζεσλ πνπ νη ζπλεηαηξζηκνί ζα έπξεπε λα αζθνχλ ζχκθσλα κε ην ζεζκηθφ πιαίζην. Σα πνζνζηά απηά απνθαιχπηνπλ ηνλ βαζκφ ηεο απνκάθξπλζεο απφ ην ζεζκηθφ πιαίζην ησλ ζπλεηαηξηζκψλ. Πξάγκαηη, κφλν ην 4,17% αλαιακβάλεη δξάζεηο φπσο κεηαθνξά πξντφλησλ πξνο ηνπο πειάηεο, ζπζθεπαζία, δηαινγή-ηαμηλφκεζε, κεηαθνξά απφ ηνπο αγξνχο ζηα ζεκεία δηαινγήο-ηαμηλφκεζεο θαη ζπιινγή πξντφλησλ κε ζπλεξγεία ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ. Δπηπιένλ, ην 8,33% παξέρεη κέζα ζπιινγήο ζηνπο αγξφηεο θαη κεραλνινγηθφ εμνπιηζκφ θαιιηέξγεηαο, ην 12,5% παξέρεη ππεξεζίεο αλαιχζεσλ εδάθνπο θαη ηερληθέο ζπκβνπιέο απφ γεσπφλνπο ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ θαη ηέινο ην 20,83% παξέρεη ππεξεζίεο δηαρείξηζεο θαη πηζηνπνίεζεο θαηά Globalgap θαη ην 16,67% ησλ ζπλεηαηξηζκψλ παξέρεη θαιιηεξγεηηθά εθφδηα. Ζ απνπζία κηαο ζεηξάο βαζηθψλ πξνλνκίσλ θαη παξνρψλ ησλ ζπλεηαηξηζκψλ πξνο ηα κέιε ηνπο επηδξά αξλεηηθά ζηελ εκπηζηνζχλε ηνπο θαζψο θαη ζηελ πξνζέιθπζε λέσλ κειψλ. Γξάθεκα 7 Γξάζεηο Μείσζεο Κφζηνπο Παξαγσγήο-Παξνρέο ζηα κέιε 58

5.2.8 Δπελδύζεηο ηειεπηαίαο 5εηίαο Απφ ηελ πίηα δηαθξίλνπκε φηη έλα 25% ησλ ζπλεηαηξηζκψλ έθαλαλ επελδχζεηο χςνπο 50.000-100.000 επξψ, ην 12% έθαλε 101.000-300.000 επξψ, απφ 301.000-500.000 επξψ έθαλε επελδχζεηο ην 25% ησλ ζπλεηαηξηζκψλ, επεδχζεηο απφ 501.000-1εθ επξψ πξαγκαηνπνίεζε ην 12%, ην 13% έθαλε απφ 1-2εθ. επξψ θαη επίζεο έλα πνζνζηφ 13% έθαλε επελδχζεηο άλσ ησλ 2εθ.επξψ. Ζ δξαζηεξηνπνίεζε ησλ ζπλεηαηξηζκψλ ζην ηνπηθφ πιαίζην ηνπ Ννκνχ Αξγνιίδαο δηαζθαιίδεη φηη νη επελδχζεηο ζα θαηεπζπλζνχλ ζηελ ηνπηθή πεξηνρή κε φηη απηφ ζπλεπάγεηαη γηα ηελ αχμεζε ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο θαη ηα γεληθφηεξα νθέιε ζηα κέιε ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ θαη ζηελ ηνπηθή νηθνλνκία. Γξάθεκα 8 Δπελδχζεηο ηειεπηαίαο 5εηίαο 59

5.2.9 Δπελδπηηθά ζρέδηα επόκελεο 5εηίαο ην παξαθάησ γξάθεκα βιέπνπκε ηα επελδπηηθά ζρέδηα πνπ πξνηίζεληαη νη εξσηψκελνη ζπλεηαηξηζκνί λα ζέζνπλ ζε ηζρχ ηελ επφκελε 5εηία. Πην ζπγθεθξηκέλα, ην 25% πξφθεηηαη λα επελδχζεη πνζφ άλσ ησλ 2εθ επξψ γηα ηελ επφκελε 5εηία θαη ην 37,5% ησλ ζπλεηαηξηζκψλ 301.000-500.000 επξψ ελψ, παξαηεξνχκε φηη έλα εμίζνπ ίδην πνζνζηφ (37,5%) δελ πξνηίζεηαη ή δελ έρεη έρεη πξνβιέςεη πξνυπνινγηζκφ επελδχζεσλ γηα ηα επφκελα 5 έηε. εκαληηθφ ζηνηρείν θαη άμην εξκελείαο είλαη ην πνζνζηφ ηνπ 37,5% πνπ δελ πξνβιέπεηαη λα επηδνζεί ζε επελδπηηθά πιάλα γηα ηελ επφκελε 5εηία κε ζπλέπεηεο λα δηαρένληαη ηφζν ζηα κέιε ηνπ φζν θαη ζηελ επξχηεξε θνηλσλία. Γξάθεκα 9 Δπελδχζεηο επφκελεο 5εηίαο 60

5.2.10 Δθπαίδεπζε Μειώλ ην επφκελν γξάθεκα παξαηεξνχκε ηε ζεκαζία πνπ δίλνπλ νη ζπλεηαηξηζκνί ζηελ εθπαίδεπζε ησλ κειψλ ηνπο. Σν 37,5% δελ έρεη πξαγκαηνπνηήζεη πνηέ ζεκηλάξηα εθπαίδεπζεο γηα ηα κέιε ηνπ, φηαλ ηελ ίδηα ζηηγκή ην 37,5% πξαγκαηνπνηεί κηα θνξά ην ρξφλν θαη ην 25% κία θνξά ζηα 5 ρξφληα.γπζηπρψο, επηβεβαηψλεηαη ε πξαθηηθή πνιιψλ ζπλεηαηξηζκψλ λα ζεσξνχλ επνπζηψδε ηελ εθπαίδεπζε ησλ κειψλ ηνπο θαη λα κελ ηεο απνδίδνπλ ηελ δένπζα ζεκαζία. Γξάθεκα 10 Δθπαίδεπζε κειψλ 61

5.2.11 Δθπαίδεπζε Γηνίθεζεο ζνλ αθνξά ηελ εθπαίδεπζε ηεο Γηνίθεζεο ζειήζακε λα δηαπηζηψζνπκε ην επίπεδν εθπαίδεπζεο εθείλσλ πνπ ιακβάλνπλ απνθάζεηο γηα ηελ δξάζε ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ. Απφ ηα παξαθάησ δηαθξίλνπκε φηη ην 50% ησλ εμεηαδφκελσλ ζπλεηαηξηζκψλ δελ έρεη πξαγκαηνπνηήζεη πνηέ, ην 37,5% έρεη κία θνξά ην ρξφλν ελψ έλα 12,5% έρεη πξαγκαηνπνηεί κία θνξά αλά πέληε ρξφληα. Ζ δξάζε ηεο δηνίθεζεο πεξηνξίδεηαη ζε δξάζεηο πνπ δελ βαζίδνληαη ζηε γλψζε σο απνηέιεζκα ηεο εθπαίδεπζήο ηνπο αιιά κνλάρα ζηελ δηαίζζεζε. Γξάθεκα 11 Δθπαίδεπζε Γηνίθεζεο 62

5.2.12 Δθπαίδεπζε Πξνζσπηθνύ ζνλ αθνξά ηελ εθπαίδεπζε ηνπ πξνζσπηθνχ δηαπηζηψλνπκε φηη ην 50% ησλ ζπλεηαηξηζκψλ πξαγκαηνπνηεί εθπαίδεπζε ηνπ πξνζσπηθνχ ηνπ κφιηο κία θνξά ζηα 5 ρξφληα, ελψ ην 37,5% κφλν κία θνξά ην ρξφλν φηαλ ην 12,5% δελ έρεη θάλεη πνηέ κέρξη ηψξα θακία απνιχησο εθπαίδεπζε. Ζ έιιεηςε ζπλεηαηξηζηηθνχ θαη φρη κφλν εθπαηδεπηηθνχ ππνβάζξνπ αληαλαθιάηαη ζηελ ηθαλνπνηεηηθή δηεθπεξαίσζε απφ κέξνπο ηνπο ησλ δηνηθεηηθψλ δηαδηθαζηψλ. Γξάθεκα 12 Δθπαίδεπζε Πξνζσπηθνχ 63

5.2.13 Δλεκέξσζε Μειώλ ζνλ αθνξά ηελ ελεκέξσζε ησλ κειψλ, παξαηεξνχκε φηη ην 100% ησλ ζπλεηαηξηζκψλ ελεκεξψλεη ηα κέιε ηνπ κία θνξά ην ρξφλν. Ζ ελεκέξσζε ησλ κειψλ γηα ηηο δξάζεηο ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ είλαη θαζνξηζηηθφο παξάγνληαο γηα ηελ επηηπρία ηνπ ζπλεηαηξηζκνχ θαη ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ κειψλ ηνπ. Γξάθεκα 13 Δλεκέξσζε κειψλ 64

5.2.14 Δθπαηδεπηηθέο εθδξνκέο/επηζθέςεηο ην πιαίζην ιεηηνπξγίαο ηνπο νη ζπλεηαηξηζκνί πξαγκαηνπνηνχλ εθπαηδεπηηθέο εθδξνκέο/επηζθέςεηο πξνθεηκέλνπ ηα κέιε ηνπο λα έξζνπλ ζε επαθή κε λέεο ηδέεο θαη πξαθηηθέο πνπ εθαξκφδνληαη απφ άιινπο ζπλεηαηξηζκνχο θαη λα εμνηθεησζνχλ κε θαηλνηφκεο δηαδηθαζίεο πνπ ελδερνκέλσο εθείλνη εθαξκφδνπλ. Παξαηεξείηαη, φηη ην 25% ησλ ζπλεηαηξηζκψλ δελ έρεη πξαγκαηνπνηήζεη θακία εθπαηδεπηηθή εθδξνκή/επίζθεςε, ην 12,% πξαγκαηνπνηεί κηα θνξά ην ρξφλν ξελψ έλα κεγαιχηεξν πνζνζηφ πνπ αληηζηνηρεί ζην 62,5% έρεη θάλεη εθδξνκή/επίζθεςε κηα θνξά αλά πέληε ρξφληα. Γξάθεκα 14 Δθπαηδεπηηθέο εθδξνκέο/επηζθέςεηο 65

5.2.15 Γάλεηα ζηα κέιε Ζ επφκελε ελφηεηα εξσηήζεσλ αθνξά ηνλ θνηλσληθφ ξφιν ησλ ζπλεηαηξηζκψλ, επηδηψθνληαο λα εμεηάζνπκε ζε έλα πην πξαθηηθφ επίπεδν ηελ ζπζρέηηζή ηνπο κε ηνλ φξν ηεο θνηλσληθήο νηθνλνκίαο θαη ηελ ζπκβνιή ηνπο ζηελ θνηλσληθή ζπλνρή ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο ζηελ νπνία δξαζηεξηνπνηνχληαη. Απφ ηα παξαθάησ πξνθχπηεη ζαθψο φηη ην 75% ησλ κειψλ παξέρεη δάλεηα ζηα κέιε ηνπ θαη ην 25% δελ πξνβαίλεη ζε ηέηνηνπ είδνπο ελέξγεηεο. Ζ δηαδηθαζία απηή πξνβάιιεη ηελ αιιειέγγπα θαη ακνηβαία ζρέζε ζπλεηαηξηζκνχ θαη ζπλεηαηξηδφκελνπ. Γξάθεκα 15 Γάλεηα ζηα κέιε 66

5.2.16 Πξνθαηαβνιέο έλαληη πξντόληνο Ζ επφκελε εξψηεζε αθνξά ηελ δπλαηφηεηα ησλ ζπλεηαηξηζκψλ λα παξέρνπλ πξνθαηαβνιέο ζηα κέιε ηνπο έλαληη πξντφληνο. Δδψ ζχκθσλα κε ηηο απαληήζεηο πνπ πξνθχπηνπλ ην 37,5% είλαη ζεηηθφ ζε κηα ηέηνηα δξάζε αιιά ην 63% δελ παξέρεη ζηα κέιε ηνπ πξνθαηαβνιέο έλαληη πξντφληνο. Γξάθεκα 16 Πξνθαηαβνιέο έλαληη πξντφληνο 67

5.2.17 Δηήζηνο ρνξόο/θνηλσληθή εθδήισζε κειώλ ην πιαίζην ηεο θνηλσληθήο δξάζεο ησλ ζπλεηαηξηζκψλ εμεηάδεηαη ε πξαγκαηνπνίεζε εηήζηνπ ρσξνχ/θνηλσληθήο εθδήισζεο γηα ηα κέιε ηνπ. Γηαθξίλνπκε φηη κφιηο ην 12,5% πξαγκαηνπνηεί εηήζην ρσξφ/ θνηλσληθή εθδήισζε φηαλ ην 87,5% δελ πξαγκαηνπνηεί. Γξάθεκα 17 Δηήζηνο ρνξφο/θνηλσληθή εθδήισζε κειψλ 68

5.2.18 Υξεκαηνδόηεζε ηδξπκάησλ ην επφκελν γξάθεκα παξαηεξείηαη φηη ην 37,5% ρξεκαηνδνηεί ηδξχκαηα ελψ ην 62,5% δελ έρεη πξαγκαηνπνηήζεη πνηέ ηέηνηνπ είδνπο δξάζε. Γξάθεκα 18 Υξεκαηνδφηεζε Ηδξπκάησλ 69