Κ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ ΣΜΗΜΑ ΣΔΛΔΥΧΝ ΔΠΙΚΟΙΝΧΝΙΑ ΣΔΛΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ. Θέμα:

Δ ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ Κ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ ΣΜΗΜΑ ΣΔΛΔΥΧΝ ΔΠΙΚΟΙΝΧΝΙΑ ΣΔΛΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ Θέμα: Η ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΠΛΧΜΑΣΙΑ ΜΔΑΙΧΝ ΚΡΑΣΧΝ Σπγθξηηηθή Αλάιπζε Καλαδά Ννξβεγίαο Πξόηαζε Σηξαηεγηθήο ζηελ Πεξίπησζε ηεο Ειιάδαο Δπιβλέπων: Υξήζηνο Φξαγθνληθνιφπνπινο ποςδάζηπια: ηαπξηαλή Αιεμάλδξα Νηάθνπ ΑΘΗΝΑ - 2010

ΠΔΡΙΛΗΦΗ Ζ παξνχζα εξγαζία εμεηάδεη ην ξφιν ηεο δεκφζηαο δηπισκαηίαο θαη εηδηθεχεηαη ζηελ πεξίπησζε ησλ κεζαίσλ θξαηψλ. θνπφο ηεο είλαη ε δηεξεχλεζε ηνπ πψο κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί απνηειεζκαηηθά ε δεκφζηα δηπισκαηία απφ κεζαίνπ κεγέζνπο θξάηε, ψζηε λα κπνξέζνπλ λα απμήζνπλ ηε θήκε ηνπο θαη ηελ επηξξνή ηνπο ζηε δηεζλή πνιηηηθή ζθελή. Δπίζεο, επηρεηξεί λα δψζεη απαληήζεηο γηα ην ξφιν ησλ «κεζαίσλ» θξαηψλ ζε έλα πεξηβάιινλ φπνπ δηαξθψο αλαπξνζαξκφδεηαη. Σέινο, αλαδεηά ηνπο ηξφπνπο πνπ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηήζεη ε Διιάδα γηα λα εθκεηαιιεπηεί ηε δεκφζηα δηπισκαηία, κε ζηφρν ηελ ηζρπξνπνίεζε ηεο ζέζεο ηεο. Γηα ην ζθνπφ απηφ ρξεζηκνπνηνχληαη δχν πνηνηηθά παξαδείγκαηα κεζαίσλ ρσξψλ, ν Καλαδάο θαη ε Ννξβεγία, ελψ ε πεξίπησζε ηεο Διιάδαο πξνβάιιεηαη κε ηε κνξθή πξνηάζεσλ ζηξαηεγηθήο. Ζ ζπλερήο ελαιιαγή, δηαθνξνπνίεζε θαη κεηάιιαμε ησλ δηεζλψλ ζπλζεθψλ ζε ζπλδπαζκφ κε ηα ηερλνινγηθά επηηεχγκαηα θαη ηνπο λένπο ζπζρεηηζκνχο δπλάκεσλ δηακνξθψλνπλ έλα λέν δηεζλέο ζθεληθφ κε ηελ χπαξμε πνιιψλ δξψλησλ. Απαξαίηεην εξγαιείν, πνπ δξα ζπκπιεξσκαηηθά ζηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή ησλ θξαηψλ είλαη ε δεκφζηα δηπισκαηία κέζσ ηεο νπνίαο, ηα θξάηε δε ρηίδνπλ απιψο κία εηθφλα αιιά πξνζπαζνχλ λα εγθαζηδξχζνπλ ζρέζεηο, πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ αιιειεπίδξαζε κε ην δηεζλέο θνηλφ. Ηδηαίηεξα ε πεξίπησζε ησλ κεζαίσλ θξαηψλ, πνπ εμεηάδεηαη εδψ, ζπληζηά ηε δεκφζηα δηπισκαηία ζαλ έλα απαξαίηεην εξγαιείν γηα ηελ ηζρπξνπνίεζε ηεο δηαπξαγκαηεπηηθήο ηνπο ζέζεο ζηε δηεζλή ζθελή, πνπ φκσο ζα πξέπεη λα ζπλδπάδεηαη κε επηθέληξσζε ζε έλα ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα ηεο ρψξαο. Σν δεηνχκελν είλαη ην ρηίζηκν ηεο εηθφλαο γχξσ απφ έλα ζπγθεθξηκέλν πξνθίι, πνπ πξνσζεί ην «παγθφζκην θαιφ» θαη ζηεξίδεηαη ζηε ζπκκεηνρή πνιιψλ δξψλησλ, πνπ αθνξνχλ είηε ζηελ θνηλσληθή ζθαίξα, είηε ζηελ νηθνλνκηθή είηε ζηελ πνιηηηθή. Απηφο ν πνιπκεξηζκφο εληάζζεη ζην παηρλίδη θαη ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα θαη επηβάιιεη φξνπο απμεκέλεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ. Λέξειρ - Κλειδιά: δεκφζηα δηπισκαηία, δηπισκαηία δηθηχσλ, δηπισκαηία ζπγθξηηηθνχ πιενλεθηήκαηνο, θξάηε κεζαίνπ κεγέζνπο. 2

ABSTRACT The current thesis investigates the role of public diplomacy and focuses on the case of middle states. Aim of the thesis is the exploration of how can public diplomacy be used effectively by middle states, in order to increase their fame and influence in the international political scene. Furthermore, it attempts to show the role of middle states in a constantly adjustable environment. The last aim of the thesis is to search for ways in which Greece can take advantage of public diplomacy and strengthen its position internationally. To explore these aims two qualitative case studies are demonstrated Canada and Norway while the case of Greece takes the form of strategic recommendation. The constant change and differentiation of the international conditions along with the technological achievements and the new power correlation form a new global scene, characterized by the existence of multiple players. Public diplomacy is the essential tool that works complementary to foreign policy and helps the states not only to build an image but to establish interactive relationship with the international public. Especially in the case of the, under investigation, middle states public diplomacy constitutes an essential tool for the strengthening of their negotiable position in the international scene when combined with a niche. The outcome should be the construction of an image that focuses on a specific profile that serves the global good and relies on the participation of multiple players. This refers to social, economical or political sphere and it does not leave out the private sector while it imposes civil participation. Key words: public diplomacy, net diplomacy, niche diplomacy, middle states. 3

Η εργαζία ασηή αθιερώνεηαι ζηη μηηέρα μοσ, ποσ τφρίς ηην αγάπη ηης, ηην σπομονή ηης, και ηην απεριόριζηη διάθεζη ηης να με βοηθήζει, δε θα βριζκόμοσν ζήμερα ζε θέζη να ηη γράυφ. Υποαθιερώνεηαι ζηον Κφζηή, ποσ πάνηα είναι εκεί για μένα. Θα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνλ επηβιέπνληα θαζεγεηή κνπ, θν Χξήζην Φξαγθνληθνιόπνπιν γηα ηελ θαζνδήγεζε θαη ηελ ππνκνλή πνπ έδεημε. Η ζπλεξγαζία καο ήηαλ άςνγε, απνδνηηθή θαη ζε πνιιά ζεκεία ηεο δηαζθεδαζηηθή. Τέινο, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ κέζα από ηα βάζε ηεο θαξδηάο κνπ, ηνπο ζπληαμηδηώηεο κνπ ζε απηό ην όκνξθν ηαμίδη ζηελ ΕΣΔΔ. Έκαζα πνιιά από απηνύο, κε ελέπλεπζαλ γηα λα βάισ ζηόρνπο αιιά θαη κε απέηξεςαλ από ην λα γίλσ ζηε δσή κνπ θάηη πνπ δε ζέισ. Τνπο επραξηζηώ γηα απηόλ ηνλ ελάκηζε ρξόλν, παξάηαζεο ηεο αλέκειεο δσήο καο. Εύρνκαη ην κέιινλ λα καο βξεη καδί, λα πινπνηνύκε ηα όλεηξά καο. 4

ΠΗΝΑΚΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΧΝ ΔΙΑΓΩΓΗ 6 ΘΔΩΡΗΣΙΚΟ ΠΛΑΙΙΟ 7 ΚΛΗΡΗ, ΗΠΙΑ ΚΑΙ «ΔΞΤΠΝΗ» ΙΥΤ 7 ΣΙ ΔΙΝΑΙ Η ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΠΛΩΜΑΣΙΑ; 8 ΝΔΑ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΠΛΩΜΑΣΙΑ ΓΙΠΛΩΜΑΣΙΑ ΓΙΚΣΤΩΝ 13 Η ΓΙΠΛΩΜΑΣΙΑ ΣΟΤ ΤΓΚΡΙΣΙΚΟΤ ΠΛΔΟΝΔΚΣΗΜΑΣΟ 14 ΚΡΑΣΗ ΜΔΑΙΟΤ ΜΔΓΔΘΟΤ 16 Η ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΠΛΩΜΑΣΙΑ ΜΔΑΙΟΤ ΜΔΓΔΘΟΤ ΚΡΑΣΩΝ 19 ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΙΑ 22 ΜΔΛΔΣΔ ΠΔΡΙΠΣΩΗ 24 ΚΑΝΑΓΑ 24 ΥΑΡΑΚΣΖΡΗΣΗΚΆ ΥΡΑ 25 ΔΞΩΣΔΡΗΚΉ ΠΟΛΗΣΗΚΉ ΚΑΗ ΓΖΜΗΑ ΓΗΠΛΩΜΑΣΊΑ 26 ΦΟΡΔΊ ΓΖΜΗΑ ΓΗΠΛΩΜΑΣΊΑ ΣΟΤ ΚΑΝΑΓΆ 28 ΓΖΜΗΑ ΓΗΠΛΩΜΑΣΊΑ ΓΗΑ ΔΩΣΔΡΗΚΟΌ ΚΟΠΟΌ 32 Ο ΚΑΝΑΓΆ ΓΖΜΗΟΤΡΓΔΊ ΤΓΚΡΗΣΗΚ ΠΛΔΟΝΈΚΣΖΜΑ 33 ΝΟΡΒΗΓΙΑ 38 ΈΝΑ ΜΗΚΡ, «ΜΔΑΊΟ ΚΡΆΣΟ» 38 ΥΑΡΑΚΣΖΡΗΣΗΚΆ ΥΡΑ 39 ΓΖΜΗΑ ΓΗΠΛΩΜΑΣΊΑ ΝΟΡΒΖΓΊΑ 40 ΔΠΗΥΔΗΡΉΔΗ ΚΑΗ ΠΟΛΗΣΗΜ, Ω ΚΗΝΖΣΉΡΔ ΣΖ ΓΖΜΗΑ ΓΗΠΛΩΜΑΣΊΑ 44 Ζ ΔΞΩΣΔΡΗΚΉ ΠΟΛΗΣΗΚΉ ΥΣΊΕΔΗ ΣΟ ΤΓΚΡΗΣΗΚ ΠΛΔΟΝΈΚΣΖΜΑ 45 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ 50 Η ΠΔΡΙΠΣΩΗ ΣΗ ΔΛΛΑΓΑ 55 ΔΠΙΛΟΓΟ 61 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 62 5

ΔΙΑΓΧΓΗ Οη λέεο πνιηηηθέο, νηθνλνκηθέο, θνηλσληθέο, πεξηβαιινληηθέο θαη ηερλνινγηθέο ζπλζήθεο, ζπλζέηνπλ έλα θαηλνχξην πιαίζην κέζα ζην νπνίν δξαζηεξηνπνηνχληαη ηα θξάηε. Δθηφο απφ ηα θξάηε φκσο, κέζα απφ ηε δηαδηθαζία ηεο παγθνζκηνπνίεζεο έρνπλ αλαδπζεί θαη άιινη δξψληεο, πνπ δηακνξθψλνπλ ην ζθεληθφ ηεο δηεζλνχο πξαγκαηηθφηεηαο θαη αλαηξέπνπλ ηηο πξνεγνχκελεο ζρέζεηο, θέξλνληαο ζην θσο λένπο ζπζρεηηζκνχο δπλάκεσλ, φπνπ νη πνιίηεο ηζρπξνπνηνχλ ηε ζέζε θαη πιένπλ έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα ζπλδηακνξθψζνπλ ηηο πνιηηηθέο ησλ θξαηψλ. Αθφκα θαη ε εμσηεξηθή πνιηηηθή ησλ θξαηψλ, πνπ ζην παξειζφλ απνθαζηδφηαλ θαη εθαξκνδφηαλ πίζσ απφ θιεηζηέο πφξηεο, έρεη ελδπζεί ζηηο κέξεο καο έλα πνιχ πην αλνηρηφ, ζπκκεηνρηθφ θαη δεκφζην ραξαθηήξα. Οη αμίεο, ηα ηδαληθά θαη ε θνπιηνχξα κηαο ρψξαο έρνπλ έξζεη ζην πξνζθήλην θαη κέζσ απηψλ, ηα θξάηε πξνζπαζνχλ λα ρηίζνπλ ζρέζεηο κε εμσηεξηθά θνηλά, λα επεξεάζνπλ ηε δηεζλή θνηλή γλψκε θαη λα θαηαζηνχλ άμηνη ζπλνκηιεηέο ζηηο δηεζλείο δηαβνπιεχζεηο. Ζ θπξηαξρία ησλ θξαηψλ κε φξνπο ζηξαηησηηθνχο έρεη ράζεη ηε δπλακηθή ηεο θαη αλαδεηνχληαη λέεο κέζνδνη γηα ηελ «απνπιάλεζε» ηνπ δηεζλνχο θνηλνχ. Ζ δεκφζηα δηπισκαηία απνηειεί έλα φπιν ζηε θαξέηξα ησλ θπβεξλήζεσλ ζήκεξα θαη ε απνηειεζκαηηθή ρξεζηκνπνίεζή ηνπ κπνξεί λα θέξεη αμηνπξφζερηα απνηειέζκαηα. Δλδηαθέξνλ παξνπζηάδεη ην πψο θηλνχληαη ηα κεζαία θξάηε ζηα πιαίζηα ηνπ λένπ πεξηβάιινληνο θαη πσο δηαρεηξίδνληαη έλα ηέηνην φπιν. ην πξψην θεθάιαην ζα δηεξεπλεζεί ην ζεσξεηηθφ πιαίζην ζην νπνίν εδξάδεηαη ε παξνχζα εξγαζία κε βηβιηνγξαθηθή αλαθνξά θαη δηεμνδηθή αλάιπζε ησλ ελλνηψλ πνπ απαξηίδνπλ ην ζέκα ηεο. ηε ζπλέρεηα, ζα αλαιπζνχλ δχν κειέηεο πεξίπησζεο, ηνπ Καλαδά θαη ηεο Ννξβεγίαο γηα λα γίλεη πην θαηαλνεηφ κέζα απφ ηελ πξάμε, ην πψο ρξεζηκνπνηνχλ ηα κεζαία θξάηε ηε δεκφζηα δηπισκαηία θαη ηέινο ζα παξαηεζνχλ ηα ζπκπεξάζκαηα, πνπ εμάγνληαη απφ ηελ αλάιπζε θαη θάπνηεο ζεσξεηηθέο πξνηάζεηο, πνπ κπνξνχλ λα γίλνπλ ζηελ πεξίπησζε ηεο Διιάδαο. 6

ΘΔΧΡΗΣΙΚΟ ΠΛΑΙΙΟ ΚΛΗΡΗ, ΗΠΙΑ ΚΑΙ «ΔΞΤΠΝΗ» ΙΥΤ Ζ «ηζρχο» ησλ θξαηψλ είλαη ε επηβνιή ηεο ζέιεζεο θάπνησλ θξαηψλ πάλσ ζε άιια θξάηε. Αλαθέξεηαη ζηε δχλακε πνπ έρνπλ ηα θξάηε λα εμαλαγθάδνπλ ηα άιια, νχησο ψζηε λα δξνπλ θαη λα ελεξγνχλ κε ηξφπν, πνπ ζέινπλ ηα πξψηα. Ο Nye πξνέβε ζε έλα δηαρσξηζκφ ηεο ηζρχνο αλάινγα κε ηα κέζα πνπ ρξεζηκνπνηεί έλα θξάηνο γηα λα επηβάιιεη ηε βνχιεζή ηνπ ζηα άιια. Έηζη πξνθχπηνπλ δχν θχξηεο θαηεγνξίεο ηζρχνο θαη κία πνπ ζπλδπάδεη ηηο ππφινηπεο. Ζ πξψηε θαηεγνξία αθνξά ζηε ζθιεξή ηζρχ, φπνπ ηα θξάηε πξνζπαζνχλ λα επηβάινπλ ηε βνχιεζή ηνπο κέζσ ηνπ εμαλαγθαζκνχ, ηεο απεηιήο θαη ησλ αληαπνδνηηθψλ νθειψλ. Ζ επηβνιή ηεο γίλεηαη θπξίσο κέζσ ηεο ζηξαηησηηθήο ή ηεο νηθνλνκηθήο δχλακεο. Ζ δεχηεξε θαηεγνξία, πνπ καο αθνξά θαη πεξηζζφηεξν ζηελ παξνχζα αλάιπζε, είλαη ε ήπηα ηζρχο. Ζ ήπηα ηζρχο δε βαζίδεηαη ζηνλ εμαλαγθαζκφ αιιά ζηελ ειθπζηηθφηεηα θαη αθνξά ζηελ ηθαλφηεηα ελφο θξάηνπο λα δηακνξθψλεη ζπλεξγαηηθά ηηο πξνηηκήζεηο ησλ άιισλ κέζα απφ ηνλ πνιηηηζκφ, ηηο αμίεο θαη ηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή, πνπ ην θξάηνο εθπξνζσπεί θαη πξεζβεχεη. ε απηή ηελ πεξίπησζε, δελ κηιάκε γηα απιή επηξξνή ή πεηζψ. Ζ ήπηα ηζρχο πεγαίλεη ιίγν παξαθάησ θαη αγγίδεη ηελ ειθπζηηθφηεηα θαη ηελ «απνπιάλεζε». Δίλαη θαλεξφ, ινηπφλ, φηη ζηε δεχηεξε θαηεγνξία μεθεχγνπκε απφ ηα κεηξήζηκα κεγέζε θαη ηνπο πφξνπο πνπ κπνξεί λα δηαζέηεη κία ρψξα αιιά θαη απφ ηελ απζηεξά κνλφδξνκε κνξθή επηθνηλσλίαο, πνπ ηαπηηδφηαλ ζην παξειζφλ κε ηελ πξνπαγάλδα δεδνκέλνπ φηη ε ήπηα ηζρχο πξνυπνζέηεη ζπλεξγαζία. 1 Λφγσ νξηζκέλσλ πεξηνξηζκψλ πνπ ππάξρνπλ ζηελ άζθεζε ηεο ήπηαο ηζρχνο θαη αθνξνχλ θπξίσο ην πιαίζην κέζα ζην νπνίν αζθείηαη, ν Nye πξνηείλεη θαη κία ηξίηε θαηεγνξία ηζρχνο, απηή ηεο «έμππλεο» ηζρχνο. Ζ θαηεγνξία απηή δε 1 Ernest J. Wilson, 2008, Hard Power, Soft Power, Smart Power, American Academy of Political and Social Science 7

ζα απνηειέζεη ην αληηθείκελν ηελ παξνχζαο εξγαζίαο αιιά αλαθέξεηαη γηα κηα πην νινθιεξσκέλε αληηκεηψπηζε ηνπ δεηήκαηνο. Ζ «έμππλε» ηζρχο πξνθχπηεη απφ ην ζπλδπαζκφ ησλ δχν παξαπάλσ θαηεγνξηψλ, φπνπ δξνπλ ζπκπιεξσκαηηθά, κε ηε κελ ζθιεξή ηζρχ λα πξναζπίδεη ην εζληθφ ζπκθέξνλ θαη ηελ ήπηα λα ην πξνσζεί κε ηε κνξθή πνιηηηζκνχ θαη αμηψλ. 2 ΣΙ ΔΙΝΑΙ Η ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΠΛΧΜΑΣΙΑ; Όπσο εηπψζεθε πξνεγνπκέλσο, ηα ζηνηρεία πνπ παξάγνπλ θαη δηακνξθψλνπλ ηελ ήπηα ηζρχ κηαο ρψξαο ζηε δηεζλή πνιηηηθή είλαη νη αμίεο ηεο, ν πνιηηηζκφο πνπ παξάγεηαη ζην εζσηεξηθφ ηεο θαη νη πνιηηηθέο πνπ αθνινπζεί θαη απνηππψλνπλ ηνλ ηξφπν πνπ ρεηξίδεηαη ηηο ζρέζεηο ηεο κε ηνπο ππφινηπνπο δηεζλείο δξψληεο. Ζ δεκόζηα δηπισκαηία είλαη ην κέζν πνπ ρξεζηκνπνηνχλ νη θπβεξλήζεηο γηα λα θηλεηνπνηήζνπλ απηά ηα ζηνηρεία θαη λα ειθχζνπλ ηελ πξνζνρή ηεο θνηλήο γλψκεο άιισλ ρσξψλ. Απηφ είλαη θαη ην ραξαθηεξηζηηθφ πνπ ηε δηαθνξνπνηεί απφ ηελ παξαδνζηαθή δηπισκαηία, ε νπνία ζηνρεχεη ζηελ επηξξνή ησλ θπβεξλήζεσλ ησλ άιισλ ρσξψλ θαη φρη ζηελ θνηλή γλψκε. Σν δεηνχκελν είλαη ε πξνψζεζε ηεο εηθφλαο θαη ηεο θήκεο κηαο ρψξαο, δεδνκέλνπ φηη νη γεσπνιηηηθέο ζρέζεηο θαη δπλάκεηο δελ βξίζθνληαη πιένλ ζην επίθεληξν. Απηφ έγηλε ηδηαίηεξα ζαθέο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Φπρξνχ πνιέκνπ, πνπ φκσο ε δηαρείξηζε ηεο εηθφλαο κηαο ρψξαο γηλφηαλ κνλφδξνκα, κε ηε κνξθή πξνπαγάλδαο. Έηζη, θαηλφηαλ πσο ε δεκφζηα δηπισκαηία ήηαλ απιψο έλαο φξνο γηα λα θαιπθζνχλ νη αξλεηηθνί ζπλεηξκνί πνπ πξνθαινχζε ν φξνο πξνπαγάλδα. Μεηαςπρξνπνιεκηθά θαη ηδηαίηεξα ζηελ κεηά ηελ 9/11 επνρή φκσο, αλαδχζεθαλ λέεο δπλακηθέο πνπ αλάγθαζαλ ηα θξάηε λα επαλαπξνζδηνξίζνπλ ην ξφιν, ηε ζέζε θαη ηηο δπλαηφηεηεο επηξξνήο πνπ 2 Joseph S. Nye, Jr, 2008, Public Diplomacy and Soft Power, American Academy of Political and Social Science 8

είραλ ζηε δηεζλή ζθελή. 3 ε απηφ ην πιαίζην εκθαλίζηεθε ε αλάγθε γηα αιιαγή ηνπ ραξαθηήξα, ηεο θχζεο θαη ηνπ ξφινπ ηεο δεκφζηαο δηπισκαηίαο. Αθνχ άιιαδε ν ηξφπνο άζθεζεο ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο ήηαλ αλακελφκελε θαη ε αιιαγή ηνπ επηθνηλσληαθνχ ηνκέα ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο, πνπ είρε πάξεη ηε κνξθή ηεο δεκφζηαο δηπισκαηίαο. Δίλαη πξνηηκφηεξν φκσο λα αλαιπζνχλ πξνεγνπκέλσο νη λέεο πξνθιήζεηο πνπ εκθαλίζηεθαλ, φπσο απηέο παξνπζηάζηεθαλ απφ πνιινχο αθαδεκατθνχο. Ο Gilboa, θάλεη ιφγν γηα ηξηψλ εηδψλ αιιεινζπλδεφκελεο επαλαζηάζεηο πνπ αθνινχζεζαλ ηελ εκέξα ηεο επίζεζεο ζηνπο δίδπκνπο πχξγνπο θαη αθνξνχλ ζηε καδηθή επηθνηλσλία, ηελ πνιηηηθή θαη ηηο δηεζλείο ζρέζεηο. Η επαλάζηαζε ζηελ ηερλνινγία ηεο επηθνηλσλίαο είρε ζαλ επαθφινπζν ηε γέλλεζε ηνπ Γηαδηθηχνπ θαη ησλ δηεζλψλ πξαθηνξείσλ εηδήζεσλ. Απηφ ζήκαλε ηελ αλακεηάδνζε γεγνλφησλ ζε νπνηνδήπνηε κέξνο ηνπ πιαλήηε ζε κεδέλ ρξφλν αιιά θαη ηελ αλάδεημε ηνπ Γηαδηθηχνπ σο θέληξνπ πιεξνθφξεζεο θαη αληαιιαγήο ηδεψλ γηα ηα δηεζλή δεηήκαηα. Η επαλάζηαζε ζηελ πνιηηηθή άιιαμε ην θαζεζηψο πνιιψλ ρσξψλ πνπ πέξαζαλ απφ απνιπηαξρηθά θαζεζηψηα ζηε ζθαίξα ηε δεκνθξαηίαο. Απηφκαηα ε αιιαγή απηή ζήκαλε ηελ ελίζρπζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ θαη άιισλ δξψλησλ ζηελ δηαδηθαζία ιήςεο πνιηηηθψλ απνθάζεσλ. Η επαλάζηαζε ζηηο δηεζλείο ζρέζεηο κεηακφξθσζε ηνπο ζηφρνπο θαη ηα κέζα ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο. Ζ δεκηνπξγία θαη ε δηαηήξεζε κίαο επλντθήο εηθφλαο θαη θήκεο κέζσ ηεο ειθπζηηθφηεηαο θαη ηεο πεηζνχο, θαηέζηε ζεκαληηθφηεξε απφ ηελ θπξηαξρία θαη ηηο πξψηεο χιεο πνπ παξαδνζηαθά απνθηηφληαλ κε ζηξαηησηηθά θαη νηθνλνκηθά κέζα. 4 Οη Cowan θαη Arsenault θάλνπλ θη απηνί ιφγν γηα κεηαβνιέο ζην πεξηβάιινλ ηεο παγθνζκίαο επηθνηλσλίαο. Αξρηθά εληνπίδνπλ ηελ άξζε ηεο δηάθξηζεο 3 Jan Melissen, 2005, The New Public Diplomacy: Soft Power in International Relations, Basingstoke: Palgrave Macmillian, 4 Eytan Gilboa, 2008, Searching for a theory of Public Diplomacy, American Academy of Political and Social Science 9

κεηαμχ εζσηεξηθψλ θαη εμσηεξηθψλ ππνζέζεσλ. Εεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ην εζσηεξηθφ κηαο ρψξαο, κέζσ ηεο παγθνζκηνπνίεζεο κπνξεί λα αθνξνχλ θαη ηε γεηηνληθή ηεο ρψξα ή κία ρψξα πνιχ απνκαθξπζκέλε. Δπηπιένλ, ζεκεηψλνπλ φηη έρεη απμεζεί ν αξηζκφο ησλ παηθηψλ, πνπ δηακνξθψλνπλ ηελ εηθφλα κηαο ρψξαο. Οη θξαηηθνί θνξείο θαη νη θπβεξλήζεηο έρνπλ ράζεη πιένλ απηφ ην κνλνπψιην. Σέινο, ππνγξακκίδνπλ ηελ επέιαζε ηεο Δπνρήο ηεο Πιεξνθνξίαο, φπνπ νη ηερλνινγηθέο αιιαγέο ζηελ επηθνηλσλία βνεζνχλ ζηελ απξφζθνπηε ξνή ησλ πιεξνθνξηψλ, πνπ κεηαθέξνληαη ζε κεδεληθφ ρξφλν, δηαλχνληαο ηεξάζηηεο απνζηάζεηο, ρσξίο λα κπνξνχλ λα ειεγρζνχλ απφ θαλέλαλ. 5 Γηα ην ίδην δήηεκα, ν Riordan αλαθέξεη φηη ηα ηειεπηαία ρξφληα έρεη παξαηεξεζεί ε αλάδπζε κηαο λέαο ζεκαηνινγίαο δηεζλνχο αζθάιεηαο πνπ πεξηιακβάλεη ηφζν παξαδνζηαθά δεηήκαηα, φζν θαη κε παξαδνζηαθά, φπσο είλαη ην πεξηβάιινλ, νη επηδεκίεο, ε νηθνλνκηθή αζηάζεηα, ην νξγαλσκέλν έγθιεκα, ε κεηαλάζηεπζε ή δεηήκαηα ελέξγεηαο. Όια ηα πξναλαθεξζέληα ζέκαηα δελ εκθαλίδνληαη κεκνλσκέλα αιιά αιιεινεμαξηψκελα, γεγνλφο πνπ θάλεη πνιχ δχζθνιε ηελ αληηκεηψπηζε ηνπο. Δάλ ζηα πξνεγνχκελα πξνζηεζεί ην θαηλφκελν ηεο παγθνζκηνπνίεζεο, ηα ηερλνινγηθά επηηεχγκαηα θαη ε δηαζχλδεζε θαη ε αιιειεμάξηεζε ησλ θνηλσληψλ, γίλεηαη ζαθέο φηη θακία ρψξα απφ κφλε ηεο δελ κπνξεί λα αληηκεησπίζεη απνηειεζκαηηθά ην ζχλνιν απηψλ ησλ δεηεκάησλ. 6 Οη παξαπάλσ επαλαζηάζεηο, κεηαβνιέο θαη θαηλφκελα νδεγνχλ ζηελ αλάγθε γηα ζπλεξγαζία θαη ζε απηφ ην πιαίζην ε δεκφζηα δηπισκαηία αλαδηνξγαλψλεηαη, αλαπξνζαξκφδεηαη θαη ζηνρεχεη πιένλ άκεζα ζηελ θνηλσλία ησλ πνιηηψλ, πέξα απφ ηηο θπβεξλήζεηο. Ζ θνηλσλία ησλ πνιηηψλ γίλεηαη ν ζηφρνο επηξξνήο αιιά φρη κέζα απφ ηηο κνλφδξνκεο πξαθηηθέο ηνπ 5 Geoffrey Cowan and Amelia Arsenault, 2008, Moving from Monologue to Dialogue to Collaboration: the Three Layers of Public Diplomacy, American Academy of Political and Social Science 6 Shaun Riodan, 2004, Dialogue-based Public Diplomacy: a New foreign Policy Paradigm?, Netherlands Institute of International Relations Clingendael 10

παξειζφληνο αιιά κέζα απφ ηε ζπλεξγαζία, ηελ ακθίδξνκε επηθνηλσλία, ην ρηίζηκν ακνηβαίσλ ζρέζεσλ, ηελ εηιηθξίλεηα θαη ηελ αμηνπηζηία. 7 Σειηθά, σο δεκφζηα δηπισκαηία νξίδεηαη ε πξνζπάζεηα ελφο δηεζλνχο δξψληα λα δηακνξθψζεη ην δηεζλέο πεξηβάιινλ κέζσ ηεο επηξξνήο πνπ αζθεί ζηελ εμσηεξηθή θνηλή γλψκε. Γεκφζηα δηπισκαηία είλαη ε δηαδηθαζία επηθνηλσλίαο κηαο θπβέξλεζεο κε ηελ θνηλή γλψκε άιισλ θξαηψλ, πξνθεηκέλνπ λα γίλνπλ θαηαλνεηέο νη ηδέεο, νη αμίεο, νη πνιηηηθέο θαη ν πνιηηηζκφο ηεο ρψξαο. Δίλαη ε έκκεζε επηξξνή ησλ μέλσλ θπβεξλήζεσλ, κέζσ ηεο άκεζεο επηθνηλσλίαο κε ηελ θνηλή γλψκε ζε κηα πξνζπάζεηα επεξεαζκνχ ηεο. 8 Ηεξαξρία ζηφρσλ θαη δηαζηάζεηο δεκφζηαο δηπισκαηίαο Ζ δεκφζηα δηπισκαηία αθνξά πιένλ, ην ρηίζηκν ζρέζεσλ κε άιιεο ρψξεο, νξγαληζκνχο ή θαη κεκνλσκέλνπο πνιίηεο. Αξρηθά, είλαη αλαγθαία ε θαηαλφεζε ησλ αλαγθψλ, ηνπ πνιηηηζκνχ θαη ησλ αλζξψπηλσλ αμηψλ θαη κεηέπεηηα ε εχξεζε θνηλνχ ζηφρνπ. Καζψο ε ζρέζε εδξαηψλεηαη θαη γίλεηαη πην νπζηαζηηθή, ε δεκφζηα δηπισκαηία κπνξεί λα πεηχρεη κία ηεξαξρία ζηφρσλ: 1. Αύμεζε νηθεηόηεηαο: ην λα θάλεηο ηνπο αλζξψπνπο λα ζθεθηνχλ γηα ηε ρψξα ζνπ θαη λα αλαηξνθνδνηείο απηή ηελ εηθφλα. 2. Αύμεζε εθηίκεζεο: ε δεκηνπξγία ζεηηθψλ αληηιήςεσλ γηα ηε ρψξα θαη ην λα θάλεηο ηνπο άιινπο λα βιέπνπλ ηα πξάγκαηα απφ ηε δηθή ζνπ νπηηθή γσλία. 3. Δέζκεπζε κε ηνπο αλζξώπνπο: ελζάξξπλζε ησλ αηφκσλ λα δνπλ ηε ρψξα ζαλ έλα ειθπζηηθφ πξννξηζκφ γηα ηνπξηζκφ θαη ζπνπδέο, θαη ελζάξξπλζε γηα αγνξά πξντφλησλ θαη ππεξάζπηζε ησλ αμηψλ ηεο ρψξαο. 7 John Robert Kelley, 2007, Constructing Relevant Public Diplomacy Strategy in the 21st Century, prepared for the Annual Convention of the International Studies Association 8 Jan Melissen, 2005, The New Public Diplomacy: Between Theory and Practice, The New Public Diplomacy, Soft Power in International Relations, Palgrave Macmillan, UK 11

4. Επηξξνή ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ αλζξώπσλ: έιμε επηρεηξεκαηηθψλ επελδχζεσλ, ελζάξξπλζε γηα ππνζηήξημε ησλ ζέζεσλ ηεο ρψξαο θαη αλάδεημε ηεο άιιεο ρψξαο, σο ζπκκάρνπ. Γηα λα επηηεπρζνχλ φκσο απηνί νη ζηφρνη, νη θπβεξλήζεηο πξέπεη λα ζηήζνπλ κία δεκφζηα δηπισκαηία πνπ λα ιεηηνπξγεί πξνο ηξεηο θαηεπζχλζεηο θαηά ηνλ Leonard. Ζ πξψηε είλαη ε επηθνηλσλία πάλσ ζε εκεξήζηαο δηάηαμεο δεηήκαηα, δειαδή ε ελαξκφληζε ηεο παξαδνζηαθήο δηπισκαηίαο κε ηνλ θχθιν ησλ εηδήζεσλ. Ζ δηεζλνπνίεζε ηεο θάιπςεο ησλ εηδήζεσλ δπζρεξαίλεη απηή ηε δηαδηθαζία θαζψο νη δηπισκάηεο δελ κπνξνχλ λα έρνπλ έιεγρν ηνπ ηξφπνπ πνπ παξνπζηάδνπλ ηελ εθάζηνηε ρψξα ηα Μέζα. Κάπνηεο απφ ηηο ηζηνξίεο πνπ παξνπζηάδνληαη ζηα μέλα ΜΜΔ θαη έρνπλ κεγάιν αληίθηππν ζην εμσηεξηθφ δελ αλήθνπλ ζηελ γθάκα κε ηελ νπνία αζρνινχληαη παξαδνζηαθά νη δηπισκάηεο θαη νη πξεζβείεο αιιά αθνξνχλ ζε εζσηεξηθέο ππνζέζεηο. Σν ίδην ζπκβαίλεη θαη ζε πεξηπηψζεηο εζσηεξηθήο θξίζεο, φπνπ νη δηπισκάηεο πξέπεη λα είλαη πξνεηνηκαζκέλνη λα δψζνπλ ηηο απαξαίηεηεο πιεξνθνξίεο γηα ηελ δηαηήξεζε ηεο θήκεο θαη ηεο εηθφλαο ηεο ρψξαο. Ζ δεχηεξε δηάζηαζε ηεο δεκφζηαο δηπισκαηίαο είλαη ε ζηξαηεγηθή επηθνηλσλία, ε νπνία κνηάδεη εμαηξεηηθά κε κία πνιηηηθή θακπάληα. ε απηή ηε δηάζηαζε αλαπηχζζεηαη έλα ζχλνιν πεξηεθηηθψλ κελπκάησλ πνπ αθνξνχλ ζε θπβεξλεηηθέο πνιηηηθέο θαη ζρεδηάδεηαη κηα ζεηξά ζπκβνιηθψλ εθδειψζεσλ γηα ηελ ελίζρπζή ηνπο. Ζ ηξίηε δηάζηαζε είλαη ε πην καθξνπξφζεζκε θαη πξνβιέπεη ηελ αλάπηπμε καθξνρξόλησλ ζρέζεσλ κε άηνκα θιεηδηά κέζσ ππνηξνθηψλ, αληαιιαγψλ, εθπαίδεπζεο, ζεκηλαξίσλ, θαη πξφζβαζεο ζε ΜΜΔ. Κάζε κία απφ ηηο ηξεηο δηαζηάζεηο παίδεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηε δεκηνπξγία ειθπζηηθήο εηθφλαο κηαο ρψξαο θαη ζηελ δεκηνπξγία δεζκψλ κε άιιεο ρψξεο ή άηνκα. ε θακία πεξίπησζε φκσο απηφ δε ζεκαίλεη πσο είλαη δπλαηφλ λα επηηεπρζεί θάηη ηέηνην αλ ε ίδηα ε ρψξα δελ ππνζηεξίδεη θαη δελ ηξνθνδνηεί ηελ εηθφλα ηεο κε πξάμεηο. Ζ επηθνηλψλεζε κε πνηνηηθψλ πνιηηηθψλ ζα κεηψζεη ηελ αμηνπηζηία θαη ζα βιάςεη ηε θήκε ηεο ρψξαο πξνθαιψληαο αληίζεηα 12

απνηειέζκαηα. 9 Έηζη, ε απνηειεζκαηηθή άζθεζε ηεο δεκφζηαο δηπισκαηίαο ππαγνξεχεη ζεκαηηθή ζπλεθηηθφηεηα, νξγαλσηηθή ζπλνρή θαη ζπλερή έιεγρν, ραξαθηεξηζηηθά πνπ πξνυπνζέηνπλ ηελ χπαξμε δηάδξαζεο κεηαμχ ησλ επηκέξνπο δνκψλ ηεο δεκφζηαο δηπισκαηίαο θαη ηε ζπλεξγαζία ηνπο πξνο ηελ ίδηα θαηεχζπλζε. ΝΔΑ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΠΛΧΜΑΣΙΑ ΓΙΠΛΧΜΑΣΙΑ ΓΙΚΣΤΧΝ Γεδνκέλσλ ησλ λέσλ ζπλζεθψλ πνπ επηθξαηνχλ ζηελ Δπνρή ηεο πιεξνθνξίαο θαη ζηηο νπνίεο έγηλε αλαθνξά παξαπάλσ, παξαηεξείηαη πνιιαπιαζηαζκφο ησλ θνξέσλ πνπ αζθνχλ δεκφζηα πνιηηηθή θαη ζπκκεηέρνπλ ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ εγθαζηδξχνληαο έλα λέν ζπκκεηνρηθφ κνληέιν δηαθπβέξλεζεο, πνπ παίξλεη ηε κνξθή δηθηχνπ. Δπηρεηξήζεηο, δηεζλείο νξγαληζκνί, Με Κπβεξλεηηθνί Οξγαληζκνί (ΜΚΟ), ελψζεηο πνιηηψλ θαη κεκνλσκέλα άηνκα θαη κηα παγθφζκηα θνηλσλία πνιηηψλ απνηεινχλ ηνπο λένπο παίρηεο. Οη ηερλνινγηθέο εμειίμεηο επηηξέπνπλ θαη δηεπθνιχλνπλ ηε ζπκκεηνρή φισλ απηψλ ησλ δξψλησλ ζηε δηακφξθσζε ησλ πνιηηηθψλ θαη άξα ζηε δηακφξθσζε ηεο εηθφλαο κηαο ρψξαο. Οη λένη δξψληεο έξρνληαη γηα λα θαιχςνπλ ηελ θξίζε αμηνπηζηίαο θαη λνκηκνπνίεζεο, πνπ εκθαλίδνπλ νη θπβεξλήζεηο θαη ε ζπκκεηνρή ηνπο ζηελ άζθεζε ηεο δεκφζηαο δηπισκαηίαο πξνζδίδεη θχξνο. Οη ηερλνινγηθέο εμειίμεηο θάλνπλ αθφκε πην επηηαθηηθή ηελ αλάγθε γηα δηθηπαθή κνξθή, φπνπ ν δηάινγνο θαη ε δηάδξαζε βνεζάεη ζηελ νηθνδφκεζε ζρέζεσλ. Μηα βαζηθή παξαδνρή είλαη φηη ε θνηλσλία ζπληίζεηαη απφ ζρέζεηο θαη φηη ε δηάηαμε ησλ ζρέζεσλ απνηειεί ηελ θνηλσληθή δνκή πνπ επηηξέπεη ηελ θνηλσληθή δξάζε. Σν δίθηπν δελ είλαη ινηπφλ κία θαηαζθεπή πνπ απιψο ελψλεη ηα κέξε αιιά ν πξαγκαηηθφο ζπλεθηηθφο ηζηφο ηεο θνηλσλίαο, πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ δπλακηθή 10. 9 Mark Leonard, 2002, Diplomacy by other Means, Foreigh Policy 10 Robin Brown, 2010, Diplomacy, Public Diplomacy and Social Networks, International Studies Association Convention 13

Ζ δεκφζηα δηπισκαηία κπαίλεη ζηε ινγηθή ηεο θνηλνπξαμίαο. Οη θπβεξλήζεηο είλαη απηέο πνπ ζρεδηάδνπλ ηελ πνιηηηθή αιιά πξνζπαζνχλ λα επεξεάζνπλ ηελ θνηλή γλψκε έκκεζα. Με ζθνπφ ηελ ελίζρπζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο δεκηνπξγείηαη κία λέα δηθηπαθή κνξθή δεκφζηαο δηπισκαηίαο, ζηελ νπνία θαηαξγείηαη ε αλειαζηηθή ηεξαξρηθή δνκή θαη ελζαξξχλεηαη ε ζπκκεηνρή παηρηψλ ηφζν απφ ηελ εζσηεξηθή ζθαίξα κηαο ρψξαο, φζν θαη απφ ηε δηεζλή ζθαίξα ελψ ηαπηφρξνλα εηζέξρεηαη θαη ν παξάγνληαο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα. 11 Η ΓΙΠΛΧΜΑΣΙΑ ΣΟΤ ΤΓΚΡΙΣΙΚΟΤ ΠΛΔΟΝΔΚΣΗΜΑΣΟ (Niche Diplomacy) Ο φξνο δηπισκαηία ηνπ ζπγθξηηηθνύ πιενλεθηήκαηνο, εκθαλίδεηαη γηα πξψηε θνξά ζηελ Απζηξαιία, απφ ηνλ Gareth Evans, ηφηε Τπνπξγφ Δμσηεξηθψλ ηεο ρψξαο. Γηα ηνλ ίδην, ν φξνο ήηαλ ζπλψλπκν ηεο «εμεηδίθεπζεο» θαη δήισλε ηε ζπγθέληξσζε πφξσλ ζε ζπγθεθξηκέλνπο ηνκείο, πνπ ζα κπνξνχζαλ λα δεκηνπξγήζνπλ αμηφινγα απνηειέζκαηα, παξά ηελ θάιπςε φισλ ησλ πεδίσλ. Ζ ζεσξία απηή βαζίδεηαη ζηε ινγηθή ησλ επηρεηξήζεσλ θαη γηα απηφ ζέηεη σο ζηφρν ηελ απνδνηηθφηεηα θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα. Γηα ηνλ Evans, έλα θξάηνο, πξέπεη λα θάλεη κηα πνιχ πξνζεθηηθή επηινγή ησλ πνιηηηθψλ πνπ ζα αθνινπζήζεη θαη ηαπηφρξνλα λα κπνξεί λα δηαβάδεη θαη λα αληηιακβάλεηαη ηηο παγθφζκηεο πνιηηηθννηθνλνκηθέο ζπλζήθεο κέζα ζηηο νπνίεο πξέπεη λα δξάζεη. Γελ ππάξρεη ιφγνο, γηα απηφλ, ε πηνζέηεζε πνιηηηθψλ πνπ «δελ πνπιάλε» νχηε ζην εζσηεξηθφ αιιά νχηε ζην εμσηεξηθφ ηεο ρψξαο. Κάηη πνπ μερσξίδεη ζηνλ νξηζκφ πνπ δίλεη ν Evans θαη πξνθαιεί ηελ πξνζνρή είλαη ε ρξήζε ηνπ επηζέηνπ «αμηφινγα», πνπ ραξαθηεξίδεη ηα απνηειέζκαηα πνπ πξνζδνθά κία ρψξα λα έρεη απφ ηελ άζθεζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο κνξθήο δηπισκαηίαο. Απηφ ζεκαίλεη φηη δελ γίλεηαη πιένλ ιφγνο κφλν γηα απινχο ζθνπνχο αιιά ζπγθεθξηκέλνπο, πνπ παξνπζηάδνληαη βειηηζηνπνηεκέλνη θαη πνπ ελέρνπλ έλα πςειφηεξν θξηηήξην επηινγήο, πνπ πξνζηδηάδεη πεξηζζφηεξν 11 Alan Henrikson, 2006, What can Public Diplomacy Achieve?, Netherlands Institute of International Relations Clingendael 14

ζηε ζθαίξα επηξξνήο ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο. Σέηνηνη, κπνξεί λα είλαη νη πην δηεζλνπνηεκέλνη ζηφρνη πνπ επεθηείλνληαη πνιχ πέξα απφ ην εζληθφ ζπκθέξνλ. Ο Henrikson ζεσξεί πσο πνιηηηθέο θαη πξσηνβνπιίεο πνπ ζηνρεχνπλ ζην δηεζλέο «θαιφ» κπνξνχλ λα απνδψζνπλ ζηε ρψξα κία εμέρνπζα ζέζε δηεζλψο, λα βειηηψζνπλ ηελ εηθφλα ηεο θαη ζπλεπψο ηε δχλακε ηεο επηξξνήο ηεο. Ζ ζηφρεπζε ζην δηεζλέο «θαιφ» επνκέλσο, κπνξεί λα ζεσξεζεί ην ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα ηεο ρψξαο. Σν ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα, κία ρψξα κπνξεί λα ην έρεη ιφγσ ηεο γεσγξαθηθήο ηεο ζέζεο. Ζ ζηξαηεγηθή γεσγξαθηθή ζέζε ήηαλ αλέθαζελ κεγάιν πξνζφλ γηα κία ρψξα δεδνκέλνπ φηη κπνξνχζε λα κεηαβάιιεη ηνπο γεσπνιηηηθνχο ζπζρεηηζκνχο κε κία αιιαγή ζηε ζηάζε ηεο. Μία άιιε αηηία χπαξμεο ζπγθξηηηθνχ πιενλεθηήκαηνο είλαη ε «θιεξνλνκηά» κηαο ρψξαο. Γηεζλψο αλαγλσξηζκέλεο δεζκεχζεηο, ζπκβάζεηο ή εμέρνπζα ζέζε ζην παξειζφλ ιεηηνπξγνχλ ππέξ κηαο ρψξαο ζην παξψλ θαη ζην κέιινλ, εθφζνλ αμηνπνηεί ην ήδε ππάξρνλ πξντφλ θαη ην επεθηείλεη ή ην αλαδεηθλχεη. Σέινο, κία ηξίηε αηηία κπνξεί λα είλαη αλαθιαζηηθή θαη λα απαληά ζην δεκφζην αίζζεκα πνπ θπξηαξρεί ζε κία ρψξα. Πνηεο ρψξεο, φκσο, κπνξνχλ επθνιφηεξα θαη απνηειεζκαηηθφηεξα λα αλαπηχμνπλ απηή ηε κνξθή ηεο δηπισκαηίαο. Ο φξνο ζηε βηβιηνγξαθία έρεη ζπζρεηηζηεί πεξηζζφηεξν κε ηηο κηθξνχ κεγέζνπο ρψξεο αιιά ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ε δηπισκαηία ηνπ ζπγθξηηηθνχ πιενλεθηήκαηνο έρεη αλαπηπρζεί πεξηζζφηεξν απφ ρψξεο πνπ έρνπλ επαξθέο κέγεζνο, θαη αμηνπξφζεθην ξφιν ζηε δηεζλή θνηλσλία αιιά δελ είλαη αξθεηά δπλαηέο ψζηε λα επηβάιινπλ ηηο πνιηηηθέο θαη ηηο απφςεηο ηνπ αιιά κφλν λα επεξεάζνπλ. Δπίζεο, ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο κπνξνχλ λα παίμνπλ ην ξφιν ηνπ δηακεζνιαβεηή ή απηνχ πνπ παξέρεη βνήζεηα ζε πεξηπηψζεηο πνπ ρξήδνπλ ηέηνηαο. χκθσλα κε ηα παξαπάλσ, θαίλεηαη φηη νη «κεζαίεο δπλάκεηο» είλαη νη πιένλ θαηάιιειεο γηα ηελ εθαξκνγή ηεο, εθφζνλ νη κηθξέο ε νη κεγάιεο είηε δελ έρνπλ απηή ηε δπλαηφηεηα είηε ηνπο ιείπεη ην θίλεηξν. Μηιψληαο θαζαξά επηρεηξεκαηηθά, γηα λα έρεη κία εηαηξεία ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα, απαηηείηαη ε χπαξμε επξείαο απνδνρήο θαη εμαζθαιηζκέλεο 15

ζέζεο. Καηά αλαινγία, ην ίδην ζπκβαίλεη θαη ζηελ πεξίπησζε ησλ θξαηψλ, ηα νπνία ρξεηάδνληαη λα δεκηνπξγήζνπλ θαη λα δηαηεξήζνπλ έλα ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα ζε έλα παγθνζκηνπνηεκέλν πεξηβάιινλ. Όκσο, ζε έλα ηέηνην πεξηβάιινλ, φπνπ φινη νη παίρηεο, αλαδεηνχλ ηελ πξνζνρή θαη ιεηηνπξγνχλ αληαγσληζηηθά γηα λα ηελ απνθηήζνπλ, ηα θξάηε ρξεηάδνληαη έλα κέζν γηα λα μερσξίζνπλ θαη λα δηαθνξνπνηεζνχλ θαη απηφ δελ είλαη άιιν απφ ηε δεκφζηα δηπισκαηία, ε νπνία πξνζθέξεη δεκνζηφηεηα θαη νξαηφηεηα, φηαλ εθαξκφδεηαη ζπζηεκαηηθά θαη απνηειεζκαηηθά. Έηζη, ε δεκφζηα δηπισκαηία ζε απηφ ην πιαίζην πξέπεη λα ιεηηνπξγεί δεζκεπηηθά ζε πλεπκαηηθφ, πνιηηηθφ θαη θνηλσληθφ επίπεδν. «Πξέπεη λα θεξδίδνληαη ηφζν νη θαξδηέο φζν θαη ηα κπαιά» αιιά ηαπηφρξνλα λα κελ παξαβιέπεηαη ν ξφινο πνπ κπνξεί λα παίμεη ε παξαδνζηαθή δηπισκαηία ζηε δηακφξθσζε ησλ ζρέζεσλ θαη ζηελ επηρεηξεκαηνιφγεζε γηα ηηο επηινγέο ησλ Κπβεξλήζεσλ. Σειηθά, πξέπεη ε δεκφζηα δηπισκαηία λα ιεηηνπξγεί ζπκπιεξσκαηηθά, ζηεξηδφκελε πάληνηε ζε έλα ζεκαληηθφ επίπεδν εηιηθξίλεηαο θαη ζπλνρήο κε ζθνπφ ηελ πξφθιεζε δεκνζηφηεηαο, πνπ ζηεξίδεηαη ζε πνιηηηθέο θαη ηελ επηξξνή ηνπ θνηλνχ-ζηφρνπ. Σαπηφρξνλα είλαη αλαγθαία ε ζπλερήο πξνζαξκνγή ηεο ζηηο κεηαβαιιφκελεο ζπλζήθεο ηνπ δηεζλνπνηεκέλνπ πεξηβάιινληνο θαη λα δηέπεηαη απφ ζπλαίλεζε φισλ ησλ θνξέσλ θαη ηεο θνηλσλίαο. 12 ΚΡΑΣΗ ΜΔΑΙΟΤ ΜΔΓΔΘΟΤ Ζ δηεζλήο ζθελή πεξηιακβάλεη δηαθφξσλ εηδψλ θαη κεγέζνπο παίρηεο. Ηδηαίηεξα ζε έλα πεξηβάιινλ, φπνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ απμαλφκελε ξνή ηεο πιεξνθνξίαο, δηεζλνπνίεζε ησλ αγνξψλ θαη ηερλνινγηθά επηηεχγκαηα πνπ δηαδέρνληαη ην έλα ην άιιν, παξαηεξείηαη πνιιαπιαζηαζκφο ησλ νληνηήησλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη θαη αμηψλνπλ ηελ πξνζνρή ησλ πνιηηψλ. Παξά ην γεγνλφο φκσο, φηη πιένλ δε βξηζθφκαζηε ζηελ πεξίνδν ηεο λεσηεξηθφηεηαο, 12 Alan K. Henrikson, 2004, Niche Diplomacy In The World Public Arena: The Global Corners Of Canada And Norway, The New Public Diplomacy: Soft Power in International Relations, Palgrave Macmillan, U.K. 16

φπνπ ηα θξάηε είραλ ηνλ θπξίαξρν ξφιν ζην δηεζλέο ζθεληθφ, απηά εμαθνινπζνχλ λα παίδνπλ πνιχ ζεκαληηθφ ξφιν πξνζπαζψληαο λα εμηζνξξνπήζνπλ ην εζληθφ κε ην παγθφζκην ζπκθέξνλ θαη λα ηζνξξνπήζνπλ κεηαμχ δεηεκάησλ πνπ απφ ηε κία πιεπξά ζεσξνχληαη εζσηεξηθά, απφ ηελ άιιε φκσο αγγίδνπλ φινλ ηνλ θφζκν θαη δηεζλνπνηνχληαη. Έηζη ινηπφλ ηα θξάηε, σο ζεκαληηθή νληφηεηα ηεο δηεζλνχο θνηλσλίαο θαη ζεκαληηθφο παίρηεο θαηεγνξηνπνηνχληαη απφ ηνπο ζεσξεηηθνχο θαη εμεηάδνληαη θαηά πεξίπησζε θαη αλάινγα κε ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ θέξνπλ. Μία ηέηνηα θαηεγνξηνπνίεζε είλαη απηή κεηαμχ θξαηψλ κε κεγάιε, κεζαία ή κηθξή δχλακε. Παξφιν πνπ απηή ε θαηεγνξηνπνίεζε ζεσξείηαη απφ πνιινχο παξσρεκέλε θαη φηη ελδερνκέλσο ζηεξείηαη ζαθήλεηαο, εληνχηνηο βνεζάεη ζηελ θαηαλφεζε νξηζκέλσλ θαηλνκέλσλ ζηελ επηζηήκε ησλ Γηεζλψλ ρέζεσλ θαη ζηελ πιεηνςεθία γίλεηαη απνδεθηή. Απηφο ν δηαρσξηζκφο ζα ρξεζηκνπνηεζεί θαη ζε απηή ηελ εξγαζία θαη κάιηζηα ε αλάιπζε ζα επηθεληξσζεί ζηα «κεζαίαο ηζρχνο» ή κεζαίνπ κεγέζνπο θξάηε. Ο ραξαθηεξηζκφο ελφο θξάηνπο σο «κεζαία δχλακε» απφ κφλνο ηνπ εγείξεη πνιιά εξσηεκαηηθά ελψ ζηε βηβιηνγξαθία δελ εκθαλίδεηαη σο θνηλά απνδεθηφο απφ φινπο ηνπο ζεσξεηηθνχο. Χζηφζν, ζε απηφ ην πφλεκα, ζα ρξεζηκνπνηεζεί σο ηέηνηνο, αθνχ πξνεγνπκέλσο δηεξεπλεζνχλ νη ξίδεο ηνπ θαη δηεπθξηληζηεί ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ζα ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ παξνχζα αλάιπζε. Πνιινί ζεσξεηηθνί αζθνχλ θξηηηθή ζηνλ νξηζκφ, ππνγξακκίδνληαο φηη είλαη ηφζν επξχο πνπ κπνξεί ζην ηέινο λα θαηαιήμεη λα έρεη ειάρηζην λφεκα. Έλαο ηέηνηνο είλαη ν νξηζκφο πνπ δίλεη ε Πξσηνβνπιία Μεζαίσλ Κξαηψλ πνπ θάλεη ιφγν γηα θξάηε ζεκαληηθά ζε πνιηηηθφ θαη νηθνλνκηθφ επίπεδν. 13 Δπίζεο, έρνπλ γίλεη πξνζπάζεηεο γηα θαηεγνξηνπνίεζε ησλ ρσξψλ κε βάζε ηνπο πφξνπο πνπ δηαζέηνπλ, φπσο είλαη ην ΑΔΠ, ε ζηξαηησηηθή δχλακε πνπ έρνπλ ζηελ θαηνρή ηνπο ή ν πιεζπζκφο ηνπο. Όκσο, θάηη ηέηνην θαίλεηαη λα κελ εμεγεί ηελ πιεηνςεθία ησλ πεξηπηψζεσλ θαζψο νινέλα θαη πεξηζζφηεξν 13 Middle Powers Initiative, 2006, Mission/Overview, <http://www.gsinstitute.org/mpi/about.html> 17

εκθαλίδνληαη πεξηπηψζεηο θξαηψλ πνπ ζπγθξηηηθά κε ηα κεγέζε ηνπο αζθνχλ πνιιαπιάζηα επηξξνή ζηε δηεζλή θνηλφηεηα. 14 Φαίλεηαη ινηπφλ φηη ν φξνο «κεζαία δχλακε» δελ κπνξεί λα νξηζηεί ζαθψο κε πνζνηηθά θξηηήξηα. Δληνχηνηο, ε καθξνβηφηεηα ηνπ φξνπ θαη ε θνηλή ρξήζε ηνπ ζηνπο δηπισκαηηθνχο θχθινπο ππνδειψλνπλ ηε λνκηκνπνίεζή ηνπ. Πεξηγξάθνληαο ην δηεζλέο πνιηηηθφ ζθεληθφ, ππάξρνπλ θξάηε πνπ δελ δηαζέηνπλ ηνπο πφξνπο πνπ δηαζέηνπλ γηα παξάδεηγκα νη ΖΠΑ αιιά αζθνχλ αμηφινγε επηξξνή θαη δηαζέηνπλ ηέηνην θχξνο, πνπ ηα δηαθνξνπνηεί απφ άιια κηθξφηεξα θξάηε. Χο ηέηνηα ζηε βηβιηνγξαθία αλαθέξνληαη ε Απζηξαιία, ν Καλαδάο, ε Οιιαλδία θαη νη θαλδηλαβηθέο ρψξεο. 15 Μήπσο ινηπφλ ε βαξχηεηα ηνπ φξνπ, ελ κέζσ ησλ λέσλ ζπλζεθψλ πνπ επηθξαηνχλ πξέπεη λα κεηαηνπηζηεί απφ ηα κεηξήζηκα θξηηήξηα, ζην βαζκφ δηεζλνπνίεζεο ηνπο; Πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε θαίλεηαη λα θηλνχληαη νη πεξηζζφηεξνη αθαδεκατθνί θάλνληαο πξνζπάζεηεο γηα ελζσκάησζε απηνχ ηνπ θξηηεξίνπ. Οη Cooper, Higgott θαη Nossal ην 1993 θαηεγνξηνπνηνχλ έλα θξάηνο σο κεζαία δχλακε φηαλ έρεη ηε δπλαηφηεηα λα πξνζθέξεη ηερληθή θαη επηρεηξεκαηηθή θαζνδήγεζε ζε παγθφζκην επίπεδν γηα ζπγθεθξηκέλα δεηήκαηα. Απηφ ν νξηζκφο θαηλνηνκεί ζην ζεκείν πνπ δελ ζέιεη ηα κεζαία θξάηε λα δξνπλ σο ηέηνηα ζε φινπο ηνπο ηνκείο αιιά εηζάγεη ηελ έλλνηα ηεο εμεηδίθεπζεο. Μάιηζηα, πξνβαίλνπλ θαη ζε έλα δηαρσξηζκφ ζεκαηνινγίαο γηα λα θαηαδείμνπλ κε πνηα ζέκαηα θαηαπηάλνληαη θπξίσο ηα κεζαία θξάηε θαη κε πνηα φρη. Έηζη, ππάξρεη ε πξψηε θαηεγνξία ζεκαηνινγίαο πνπ αθνξά ζηελ αζθάιεηα θαη κε απηή αζρνινχληαη θπξίσο νη «κεγάιεο δπλάκεηο». Ζ δεχηεξε θαηεγνξία αθνξά ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε θαη ηελ μέλε βνήζεηα, ελψ ε ηξίηε θαηεγνξία αθνξά ζηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα, ηελ αλζξψπηλε αζθάιεηα, ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηελ πγεία. Ζ δεχηεξε θαη ηξίηε θαηεγνξία απνηεινχλ θπξίσο ηα ζέκαηα ζηα νπνία εγνχληαη νη «κεζαίεο δπλάκεηο» κέζσ πνιπκεξψλ ζπλαζπηζκψλ, ζπκβηβαζκψλ θαη ρξεζηήο, δηεζλνχο 14 Carston Holbraad, 1984, Middle Powers in International Politics, London: MacMillan. 15 M.A. Rudderham, February 2008, Middle Power Pull: Can Middle Powers use Public Diplomacy to Ameliorate the Image of the West?, YCISS Working Paper Number 46 18

ππεθνφηεηαο. Σα «κεζαία» θξάηε επηθεληξψλνληαη ζε απηά ηα δεηήκαηα γηαηί κπνξνχλ λα ηα αληηκεησπίζνπλ απνηειεζκαηηθφηεξα ελψ δελ πξέπεη λα παξαιείπεηαη ην γεγνλφο φηη δελ κπνξνχλ θαη κάιινλ δε ζέινπλ λα αληαγσληζηνχλ ηηο «κεγάιεο» δπλάκεηο ζε δεηήκαηα αζθάιεηαο. Γηα ηε ελίζρπζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηνπο ρξεηάδνληαη λα δεκηνπξγήζνπλ ζπλεξγαζίεο θαη λα δξάζνπλ κέζσ δηεζλψλ νξγαληζκψλ θαη forums. 16 πλνςίδνληαο φια ηα παξαπάλσ, ηα θξάηε «κεζαίαο ηζρχνο» είλαη απηά πνπ ζεσξνχληαη θαηψηεξνη παίθηεο απφ ηηο «κεγάιεο δπλάκεηο» ζε πξαγκαηηθνχο θαη δνκηθνχο φξνπο αιιά δίλνπλ έκθαζε ζηηο πνιπκεξείο ιχζεηο θαη είλαη ηθαλά λα αζθήζνπλ θαζνδήγεζε ζε παγθφζκην επίπεδν γηα δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ηε δεχηεξε θαη ηξίηε θαηεγνξία ζεκαηνινγίαο, φπσο αλαιχζεθαλ πξνεγνπκέλσο. Σειηθά, φπσο αλαθέξεη ν Ravenhill, νη «κεζαίαο ηζρχνο» ρψξεο ζπγθεληξψλνπλ πέληε ραξαθηεξηζηηθά, πνπ ζπλδπάδνπλ ζηνηρεία ηφζν απφ ηε ζθιεξή φζν θαη ηελ ήπηα ηζρχ θαη είλαη: ε ηθαλφηεηα, ε επηθέληξσζε, ε δεκηνπξγηθφηεηα, ην ρηίζηκν ζπλαζπηζκψλ θαη ε αμηνπηζηία. Οη «κεζαίεο» δπλάκεηο έρνπλ πεξηνξηζκέλνπο πφξνπο θαη γηα απηφ πξέπεη λα επηθεληξψλνληαη ζε ζπγθεθξηκέλα δεηήκαηα θάζε θνξά. Ζ δεκηνπξγηθφηεηα αλαθέξεηαη ζε θαηλνηφκεο πξνζεγγίζεηο ζηελ επίιπζε ζπγθξνχζεσλ ελψ ηα ηειεπηαία δχν ραξαθηεξηζηηθά εζηηάδνπλ ζηε ζηάζε ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο, ε νπνία θαζνξίδεηαη κε φξνπο δηεζλνχο ζπκθέξνληνο, πνιπκεξψλ ζεζκψλ θαη δηακφξθσζεο ζπκκαρηψλ κε θξάηε παξφκνηαο αληίιεςεο. 17 Η ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΠΛΧΜΑΣΙΑ ΜΔΑΙΟΤ ΜΔΓΔΘΟΤ ΚΡΑΣΧΝ Ζ ήπηα ηζρχο, ε επηξξνή θαη ε δπλαηφηεηα λα επεξεάδεη έλα θξάηνο ηηο δηεζλείο εμειίμεηο κέζσ ησλ πνιηηηθψλ πνπ απνθαζίδεη, φπσο είδακε θαη παξαπάλσ έρνπλ ηδηαίηεξε ζεκαζία γηα ηε δηακφξθσζε ηεο εηθφλαο θαη ηεο θήκεο κηαο ρψξαο, γηα ηελ πξνζνρή πνπ ειθχεη θαη γηα ηελ επηξξνή πνπ αζθεί. Ηδηαίηεξα γηα ηηο κεζαίνπ κεγέζνπο ρψξεο ε έιθπζε ηεο πξνζνρήο είλαη 16 Andrew Cooper, Richard A. Higgott and Kim Nossal, 1993, Relocating Middle Powers: Australia and Canada in a Changing World., Vancouver 17 John Ravenhill, 1998, Cycles of Middle Power Activism: Constraint and Choice in Australian and Canadian Foreign Policies, Australian Journal of International Affairs 19

πξναπαηηνχκελν ψζηε λα ηζρπξνπνηήζνπλ ηε ζέζε ηνπο ζην δηεζλέο ζηεξέσκα θαη λα κπνξέζνπλ λα παίμνπλ έλαλ πην ελεξγφ ξφιν. Ζ δεκφζηα δηπισκαηία, σο πξαθηηθή θαιιηέξγεηαο επλντθήο θνηλήο γλψκεο γηα ηελ πξνψζεζε ησλ ζηφρσλ ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο κηαο ρψξαο, απνηειεί έλα απνηειεζκαηηθφ εξγαιείν ζηα ρέξηα ησλ θπβεξλήζεσλ. Πνιινί είλαη απηνί πνπ ζεσξνχλ φηη ε άζθεζε ηεο δεκφζηαο δηπισκαηίαο απφ «κεζαίεο δπλάκεηο» είλαη αθφκε πην επηηαθηηθή θαη φηη ηειηθά δίλεη ζηα «κεζαία» θξάηε ηα απαξαίηεηα εθφδηα γηα λα αληαγσληζηνχλ ζηε δηεζλή ζθελή ηνπο άιινπο παίρηεο, πνπ δελ είλαη κφλν ηα θξάηε αιιά θαη άιιεο νληφηεηεο. 18 Πσο ην θαηαθέξλεη φκσο απηφ; Ζ κεγαιχηεξε πξφθιεζε γηα ηα θξάηε «κεζαίαο ηζρχνο» ππφ ηηο παξνχζεο ζπλζήθεο είλαη ε αλαγλψξηζε απφ ηνλ ππφινηπν θφζκν. πλήζσο, νη αληηιήςεηο ησλ άιισλ γηα έλα θξάηνο κεζαίνπ κεγέζνπο ραξαθηεξίδνληαη απφ έιιεηςε πιεξνθφξεζεο θαη ζηεξεφηππα, ηα νπνία δηαησλίδνληαη. Καη απηνί νη άιινη δελ είλαη απαξαίηεηα κφλν ηα κεγάια θξάηε ή νη δπλαηνί παίρηεο αιιά κπνξεί λα είλαη θαη ηα γεηηνληθά θξάηε ή ε γεηηνληθή θνηλή γλψκε. Απηφ ζπκβαίλεη, επεηδή ηα κεζαία θξάηε έρνπλ πξνβιήκαηα νξαηφηεηαο θαη πξνβνιήο. ηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο δελ ζπκπεξηιακβάλνληαη ζηηο «παγθφζκηεο δεκφζηεο ζπδεηήζεηο» εάλ απηέο δελ αθνξνχλ έλα ζθάλδαιν ή κία θξίζε. Γηα λα αιιάμεη απηφ ρξεηάδνληαη ηελ εθαξκνγή δεκφζηαο δηπισκαηίαο, ψζηε λα γίλνληαη γλσζηέο θαη λα αθνχγνληαη νη ηζηνξίεο θαη ηα κελχκαηα ηα νπνία ηα ίδηα ηα θξάηε ζέινπλ λα πξνβάινπλ. Έηζη ινηπφλ, κπνξνχλ λα θαηαθέξνπλ λα δξάζνπλ πξνιεπηηθά θαη λα ηξαβήμνπλ ηελ πξνζνρή ησλ Μέζσλ πάλσ ζε δεηήκαηα πνπ εμππεξεηνχλ ηνπο ζηφρνπο ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο ηνπο. Έλαο άιινο ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ε δεκφζηα δηπισκαηία «ηζρπξνπνηεί» ηα κεζαίνπ κεγέζνπο θξάηε είλαη κέζσ ηεο εθκεηάιιεπζεο ηνπ ζπγθξηηηθνχ 18 Eytan Gilboa, Summer 2009, The Public Diplomacy of Middle Powers, Public Diplomacy Magazine, «http://publicdiplomacymagazine.com/» 20