Ο ΚΥΡΙΟΣ ΝΟΡΙΣ ΑΛΛΑΖΕΙ ΤΡΕΝΑ

Κεφάλαιο 1 πρώτη μου εντύπωση ήταν ότι τα μάτια του αγνώστου Η είχαν ένα ασυνήθιστα ανοιχτό γαλανό χρώμα. Αντάμωσαν τα δικά μου για μερικά κενά δευτερόλεπτα, ανέκφραστα, σαφώς τρομαγμένα. Με το ξάφνιασμα και την αθώα σκανδαλιά τους, μου μισοθύμισαν ένα περιστατικό που δεν μπορούσα να τοποθετήσω ακριβώς, κάτι που είχε συμβεί πολύ καιρό πριν και είχε να κάνει με την τάξη της ανωτέρας τετάρτης. Ήταν τα έκπληκτα μάτια ενός σχολειαρόπαιδου που το πιάνεις στα πράσα την ώρα που παραβαίνει κάποιον κανόνα. Όχι ότι τον είχα πιάσει, προφανώς, να κάνει οτιδήποτε εκτός από το να είναι βυθισμένος στις ίδιες του τις σκέψεις ίσως να φαντάστηκε ότι μπορούσα να τις διαβάσω. Σε κάθε περίπτωση, έδειχνε να μη με είχε δει ή ακούσει να διασχίζω το κουπέ από τη γωνία μου στη δική του, γιατί, στον ήχο της φωνής μου, τινάχτηκε βίαια τόσο βίαια, πράγματι, που το νευρικό του αναπήδημα επέδρασε πάνω μου σαν ηχητικό κύμα. Ενστικτωδώς, έκανα ένα βήμα πίσω. 9

ΚΡΙΣΤΟΦΕΡ ΙΣΕΡΓΟΥΝΤ Ήταν λες κι είχαμε κυριολεκτικά πέσει ο ένας πάνω στον άλλον καταμεσής του δρόμου. Ήμασταν και οι δύο σε σύγχυση, έτοιμοι αμφότεροι να απολογηθούμε. Χαμογελώντας, ανυπόμονος να τον καθησυχάσω, επανέλαβα την ερώτησή μου: «Συγγνώμη, κύριε, μήπως έχετε φωτιά;». Ακόμα και τότε, όμως, δεν απάντησε αμέσως. Έμοιαζε να είναι απορροφημένος σε κάποιου είδους γοργό νοερό υπολογισμό, ενώ τα δάχτυλά του, νευρικά και δραστήρια, διέγραφαν φουριόζικες κινήσεις πάνω στο γιλέκο του. Παρά τα όσα μετέφεραν, οι κινήσεις αυτές θα μπορούσαν κάλλιστα να σημαίνουν ότι ετοιμαζόταν να ξεντυθεί, να τραβήξει περίστροφο, ή απλώς να σιγουρευτεί ότι δεν του είχα κλέψει τα χρήματά του. Ύστερα, η στιγμή της αναστάτωσης έφυγε από το βλέμμα του σαν συννεφάκι, αφήνοντας πίσω έναν καθαρό γαλανό ουρανό. Επιτέλους, είχε καταλάβει τι ήθελα. «Ναι, ναι. Ε, ασφαλώς. Φυσικά». Καθώς μιλούσε, άγγιξε διακριτικά τον αριστερό του κρόταφο με τις άκρες των δαχτύλων του, έβηξε και ξαφνικά χαμογέλασε. Το χαμόγελό του ήταν πολύ γοητευτικό. Αποκάλυπτε τα πιο άσχημα δόντια που είχα δει ποτέ έμοιαζαν με σπασμένα βράχια. «Ασφαλώς» επανέλαβε. «Ευχαρίστως». Κομψά, με τον δείκτη και τον αντίχειρα, ψάρεψε από το γιλέκο τού εμφανώς ακριβού, απαλού γκρίζου κοστουμιού του έναν χρυσό αναπτήρα βενζίνης. Τα χέρια του ήταν λευκά, μικρά, και τα νύχια του όμορφα περιποιημένα. Του πρόσφερα από τα τσιγάρα μου. «Ε, ευχαριστώ. Σας ευχαριστώ». 10

Ο ΚΥΡΙΟΣ ΝΟΡΙΣ ΑΛΛΑΖΕΙ ΤΡΕΝΑ «Μετά από σας, κύριε». «Όχι, όχι. Παρακαλώ». Η μικροσκοπική φλόγα του αναπτήρα τρεμόπαιξε ανάμεσά μας, ευαίσθητη όσο και η ατμόσφαιρα που η υπερβάλλουσα ευγένειά μας είχε δημιουργήσει. Η πιο ανεπαίσθητη ανάσα θα είχε σβήσει τη μία, η ελάχιστα απρόσεκτη χειρονομία ή λέξη θα είχε καταστρέψει την άλλη. Τώρα και τα δύο τσιγάρα ήταν αναμμένα. Καθίσαμε και πάλι καθείς στη θέση του. Ο άγνωστος εξακολουθούσε να είναι επιφυλακτικός απέναντί μου. Αναρωτιόταν αν είχε ίσως προχωρήσει υπερβολικά, αν είχε ανοιχτεί σε έναν άνθρωπο βαρετό ή σ έναν απατεώνα. Η φοβισμένη του ψυχή αδημονούσε ν αποσυρθεί. Εγώ, από την άλλη, δεν είχα τίποτε να διαβάσω. Προέβλεπα ένα ταξίδι απόλυτης σιωπής, που θα διαρκούσε επτά με οχτώ ώρες. Ήμουν αποφασισμένος να μιλήσω. «Ξέρετε τι ώρα φτάνουμε στα σύνορα;» Ανακαλώντας τώρα τη συνομιλία μας, η ερώτηση αυτή δεν μου φαίνεται ιδιαίτερα ασυνήθιστη. Είναι αλήθεια ότι διόλου δεν μ ενδιέφερε η απάντηση ήθελα απλώς να ρωτήσω κάτι που θα μας έκανε να πιάσουμε κουβέντα και, ταυτόχρονα, δεν θα ήταν αδιάκριτο ή αγενές. Η επίδρασή της στον άγνωστο ήταν αξιοσημείωτη. Το δίχως άλλο, είχα καταφέρει να του ξυπνήσω το ενδιαφέρον. Μου έριξε μια παρατεταμένη, παράξενη ματιά, και τα χαρακτηριστικά του φάνηκαν να σκληραίνουν λιγάκι. Ήταν η ματιά ενός παίκτη του πόκερ που ξαφνικά μαντεύει ότι ο αντίπαλός του κρατά μια κέντα φλος κι ότι καλά θα κάνει να προσέχει. Εντέλει απάντησε, μιλώντας αργά και προσεκτικά. 11

ΚΡΙΣΤΟΦΕΡ ΙΣΕΡΓΟΥΝΤ «Φοβάμαι πως δεν είμαι σε θέση να σας απαντήσω με ακρίβεια. Σε καμιά ώρα, πιστεύω». Η ματιά του, που είχε αδειάσει προς στιγμήν, συννέφιασε και πάλι. Μια δυσάρεστη σκέψη έμοιαζε να τον τριβελίζει σαν μέλισσα κούνησε το κεφάλι του ανεπαίσθητα για να την αποφύγει. Κατόπιν πρόσθεσε, με απροσδόκητη κακοκεφιά: «Όλα αυτά τα σύνορα τι φριχτή ενόχληση». Δεν ήμουν πολύ σίγουρος πώς να το εκλάβω αυτό. Μου πέρασε από το μυαλό ότι ήταν ίσως κάποιου είδους μετριοπαθής διεθνιστής κάποιο μέλος του Συνδέσμου της Κοινωνίας των Εθνών. Αποτόλμησα ένα ενθαρρυντικό σχόλιο: «Θα έπρεπε να καταργηθούν». «Συμφωνώ απολύτως μαζί σας. Όντως θα έπρεπε». Ήταν αδύνατον να μη νιώσεις τη θέρμη του. Είχε μεγάλη πλακουτσωτή χοντρή μύτη και το πιγούνι του έμοιαζε να έχει γλιστρήσει στο πλάι. Θύμιζε σπασμένη κονσερτίνα. Όταν μιλούσε, το μέρος αυτό του προσώπου του στράβωνε μ ένα τίναγμα κατά τον πιο παράξενο τρόπο, και ένα βαθύ διχαλωτό λακκάκι, σαν πληγή, εμφανιζόταν απροσδόκητα στην άκρη του. Πάνω από τα κατακόκκινα μάγουλά του, το μέτωπό του ήταν λευκό σαν αγάλματος, σαν μάρμαρο. Ένα αλλόκοτα κομμένο τσουλούφι από σκούρα γκρίζα μαλλιά απλωνόταν κατά μήκος του, συμπαγές, πυκνό και βαρύ. Έπειτα από μια στιγμιαία εξεταστική ματιά συνειδητοποίησα, με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, ότι φορούσε περούκα. «Ειδικά» είπα, ακολουθώντας το επιτυχημένο μονοπάτι που είχα πάρει, «όλες αυτές οι γραφειοκρατικές διατυπώσεις η εξέταση των διαβατηρίων και τα συναφή». 12

Ο ΚΥΡΙΟΣ ΝΟΡΙΣ ΑΛΛΑΖΕΙ ΤΡΕΝΑ Τώρα όμως εδώ είχα πέσει έξω. Είδα αμέσως από την έκφρασή του ότι είχα καταφέρει με κάποιον τρόπο να αγγίξω, εκ νέου, μια ευαίσθητη χορδή. Μιλούσαμε γλώσσες παρόμοιες, μα διακριτές. Τούτη τη φορά, ωστόσο, ο άγνωστος δεν αντέδρασε με δυσπιστία. Ρώτησε, με έναν αινιγματικό αέρα ειλικρίνειας και απροκάλυπτης περιέργειας: «Εσείς προσωπικά αντιμετωπίσατε ποτέ τέτοια προβλήματα εδώ;». Δεν ήταν τόσο η ερώτηση που μου φάνηκε παράξενη, όσο ο τόνος με τον οποίο την έκανε. Χαμογέλασα για να κρύψω τη σαστιμάρα μου. «Α, όχι. Εντελώς το αντίθετο. Συνήθως δεν μπαίνουν καν στον κόπο να ανοίξουν το παραμικρό κι όσο για το διαβατήριο, μόλις που του ρίχνουν μια ματιά». «Πολύ χαίρομαι που το ακούω αυτό». Πρέπει να κατάλαβε από το πρόσωπό μου τι σκεφτόμουν, γιατί έσπευσε να προσθέσει: «Μπορεί να φαίνεται παράλογο, αλλά στ αλήθεια απεχθάνομαι απίστευτα όλη αυτή την αναστάτωση και την ενόχληση». «Φυσικά. Καταλαβαίνω απολύτως». Χαμογέλασα πλατιά, γιατί είχα μόλις φτάσει σε μια ικανοποιητική εξήγηση της συμπεριφοράς του. Ο παλιόφιλος ήταν ανακατεμένος σε μια αθώα λαθραία εισαγωγή για προσωπική χρήση. Ένα κομμάτι μετάξι για τη σύζυγό του, πιθανότατα, ή ένα κουτί πούρα για κάποιον φίλο. Και τώρα, φυσικά, είχε αρχίσει να φοβάται. Ασφαλώς έδειχνε αρκετά ευκατάστατος ώστε να πληρώσει οποιονδήποτε δασμό. Οι πλούσιοι, όμως, βρίσκουν παράξενους τρόπους να ευχαριστιούνται. 13

ΚΡΙΣΤΟΦΕΡ ΙΣΕΡΓΟΥΝΤ «Δεν έχετε ξαναπεράσει, λοιπόν, απ αυτά τα σύνορα;» Είχα τη διάθεση να φανώ καλοσυνάτος, προστατευτικός και ανώτερος. Θα του έφτιαχνα το κέφι και, αν συνέβαινε το χειρότερο, θα τον ξελάσπωνα με κάποιο αληθοφανές ψέμα για να μαλακώσω την καρδιά του τελωνειακού υπαλλήλου. «Τα τελευταία χρόνια, όχι. Συνήθως ταξιδεύω μέσω Βελγίου. Για διαφόρους λόγους. Ναι». Ήταν και πάλι ασαφής έκανε μια παύση και έξυσε με σοβαρότητα το πιγούνι του. Εντελώς ξαφνικά, φάνηκε λες και κάτι τον έκανε να συνειδητοποιήσει μόλις εκείνη τη στιγμή την παρουσία μου. «Ίσως οφείλω, σε τούτο το σημείο, να συστηθώ. Άρθουρ Νόρις, εισοδηματίας. Ή, ας πούμε, οικονομικά ανεξάρτητος». Γέλασε νευρικά και αναφώνησε θορυβημένος: «Παρακαλώ πολύ, μη σηκώνεστε». Η απόσταση παραήταν μεγάλη για να ανταλλάξουμε χειραψία χωρίς να μετακινηθούμε. Συμβιβαστήκαμε με μια ευγενική κλίση του κορμού από τη θέση μας. «Ονομάζομαι Ουίλιαμ Μπράντσο» είπα. «Θεέ μου, δεν φαντάζομαι να είστε ένας από τους Μπράντσο του Σάφοκ;» «Θα μπορούσατε να πείτε πως είμαι. Πριν από τον Πόλεμο ζούσαμε κοντά στο Ίπσγουιτς». «Μα τι λέτε, αλήθεια; Πήγαινα κάποτε κι έμενα σε κάποια κυρία Χόουπ-Λούκας. Είχε ένα θαυμάσιο σπίτι κοντά στο Μάτλοκ. Το πατρώνυμό της ήταν Μπράντσο». «Ναι, σωστά. Ήταν η θεία μου, η Άγκνες. Πέθανε πριν από επτά περίπου χρόνια». «Αλήθεια; Ω, Θεέ μου. Πόσο λυπάμαι που το ακούω Φυσικά, την ήξερα όταν ήμουν πολύ νέος και τότε εκείνη 14

Ο ΚΥΡΙΟΣ ΝΟΡΙΣ ΑΛΛΑΖΕΙ ΤΡΕΝΑ ήταν ήδη μια μεσόκοπη κυρία. Μιλάω τώρα, προσέξτε, για το ενενήντα οχτώ». Όλη αυτή την ώρα μελετούσα κρυφά την περούκα του. Δεν είχα ξαναδεί ποτέ μου άλλη τόσο έξυπνα φτιαγμένη. Στο πίσω μέρος του κρανίου, εκεί όπου ενωνόταν με τα δικά του μαλλιά, ήταν θαυμάσια ταιριασμένη. Μόνο η χωρίστρα την πρόδιδε αμέσως, αλλά ακόμα κι αυτό θα περνούσε απαρατήρητο από απόσταση τριών ή τεσσάρων μέτρων. «Μάλιστα, μάλιστα» παρατήρησε ο κύριος Νόρις. «Θεέ μου, τι μικρός που ναι ο κόσμος». «Να υποθέσω, λοιπόν, ότι δεν γνωρίσατε ποτέ τη μητέρα μου; Ή τον θείο μου, τον ναύαρχο;» Είχα αποδεχτεί πλήρως, τώρα πια, τούτο το παιχνίδι της συζήτησης περί συγγενών. Ήταν ανιαρό, αλλά απαιτητικό, και θα μπορούσε να συνεχιστεί για ώρες. Έβλεπα ήδη μπροστά μου μια ολόκληρη αλληλουχία εύκολων κινήσεων θείοι, θείες, ξαδέλφια, οι γάμοι και οι περιουσίες τους, φόροι κληρονομίας, υποθήκες, πωλήσεις. Κι ύστερα γραμμή στα ιδιωτικά σχολεία και πανεπιστήμια, στη σύγκριση εντυπώσεων για το φαγητό, στην ανταλλαγή ανεκδότων για τους καθηγητές, σε φημισμένους αγώνες και σε ένδοξους καβγάδες. Ήξερα επακριβώς ποιον τόνο έπρεπε να υιοθετήσω. Ωστόσο, προς έκπληξή μου, ο κύριος Νόρις έδειχνε να μη θέλει τελικά να βαδίσει σ αυτό το μονοπάτι. Απάντησε βιαστικά: «Δυστυχώς όχι. Όχι. Από τον Πόλεμο και μετά, έχασα σε μεγάλο βαθμό επαφή με τους εγγλέζους φίλους μου. Οι δουλειές μου με καλούσαν στο εξωτερικό για μεγάλα διαστήματα». 15

ΚΡΙΣΤΟΦΕΡ ΙΣΕΡΓΟΥΝΤ Η λέξη «εξωτερικό» έκανε και τους δυο μας να κοιτάξουμε με φυσικότητα έξω από το παράθυρο. Η Ολλανδία γλιστρούσε μπροστά από τα μάτια μας με την αβίαστη υπνηλία ενός ονείρου μετά από δείπνο ένα γαλήνιο βαλτώδες τοπίο, το οποίο ορίζεται από ένα ηλεκτρικό τραμ που ταξιδεύει κατά μήκος του τείχους μιας τάφρου. «Γνωρίζετε καλά αυτή τη χώρα;» ρώτησα. Από τη στιγμή που παρατήρησα την περούκα, μου φαινόταν κατά κάποιον τρόπο αδύνατο να συνεχίσω να τον αποκαλώ κύριο. Και, τέλος πάντων, αν τη φορούσε για να φαίνεται νεότερος, ήταν εξίσου άκομψο όσο και αγενές να επιμείνω άλλο στη διαφορά ηλικίας ανάμεσά μας. «Ξέρω το Άμστερνταμ αρκετά καλά». Ο κύριος Νόρις έτριψε το πιγούνι του με μια νευρική, κλεφτή κίνηση. Είχε ένα κόλπο να το κάνει αυτό ανοίγοντας ταυτόχρονα το στόμα του σε μια γκριμάτσα που θύμιζε βρυχηθμό, δίχως αγριάδα ωστόσο, σαν γέρικο λιοντάρι σε κλουβί. «Αρκετά καλά, ναι». «Θα ήθελα πολύ να το επισκεφτώ. Πρέπει να είναι τόσο ήσυχο και γαλήνιο». «Αντιθέτως, μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι πρόκειται για μια από τις πιο επικίνδυνες πόλεις της Ευρώπης». «Τι μου λέτε!» «Ναι. Όσο κι αν αγαπώ το Άμστερνταμ, δεν θα πάψω ποτέ να υποστηρίζω ότι έχει τρία θανάσιμα μειονεκτήματα. Πρώτα απ όλα, σε πολλά σπίτια οι σκάλες είναι τόσο απότομες, που πρέπει να είναι κανείς επαγγελματίας ορειβάτης για να τις ανέβει χωρίς να κινδυνεύσει να πάθει καρδιακή προσβολή ή να σπάσει τον σβέρκο του. Έπειτα, είναι οι ποδηλάτες. Κυριο- 16

Ο ΚΥΡΙΟΣ ΝΟΡΙΣ ΑΛΛΑΖΕΙ ΤΡΕΝΑ λεκτικά κατακλύζουν την πόλη και, καταπώς φαίνεται, έχουν αναγάγει σε ζήτημα τιμής το να κυκλοφορούν δίχως την παραμικρή έγνοια για την ανθρώπινη ζωή. Έτυχε να γλιτώσω παρά τρίχα από έναν μόλις σήμερα το πρωί. Και, τέλος, τα κανάλια. Το καλοκαίρι, καταλαβαίνετε είναι απίστευτα ανθυγιεινά. Α, ναι, απίστευτα ανθυγιεινά. Δεν φαντάζεστε τι πέρασα. Τέσσερις εβδομάδες στη σειρά δεν υπήρξε μέρα που να μην έχω πονόλαιμο». Ως την ώρα που φτάσαμε στο Μπέντχαϊμ, ο κύριος Νόρις είχε δώσει κανονική διάλεξη σχετικά με τα κουσούρια των περισσότερων μεγάλων πόλεων της Ευρώπης. Έμεινα έκπληκτος διαπιστώνοντας πόσο πολυταξιδεμένος ήταν. Είχε υποφέρει από ρευματισμούς στη Στοκχόλμη και από τα ρεύματα αέρα στο Κάουνας της Λιθουανίας στη Ρίγα είχε πλήξει, στη Βαρσοβία τού είχαν φερθεί με εξαιρετική αγένεια, στο Βελιγράδι είχε σταθεί αδύνατον να βρει την αγαπημένη του μάρκα οδοντόπαστας. Στη Ρώμη τον είχαν ενοχλήσει τα έντομα, στη Μαδρίτη οι ζητιάνοι, στη Μασσαλία οι κόρνες των ταξί. Στο Βουκουρέστι είχε μια απίστευτα δυσάρεστη εμπειρία με έναν καμπινέ. Την Κωνσταντινούπολη την είχε βρει ακριβή και κακόγουστη. Οι μόνες δύο πόλεις τις οποίες ενέκρινε ανεπιφύλακτα ήταν το Παρίσι και η Αθήνα. Κυρίως η Αθήνα. Η Αθήνα ήταν το πνευματικό του σπίτι. Τώρα πια το τρένο είχε σταματήσει. Χλωμοί γεροδεμένοι άντρες με μπλε στολές σουλατσάριζαν πάνω κάτω στην αποβάθρα μ εκείνο τον ανεπαίσθητα δυσοίωνο αέρα της σχόλης 17

ΚΡΙΣΤΟΦΕΡ ΙΣΕΡΓΟΥΝΤ που ντύνει τις κινήσεις των υπαλλήλων στους συνοριακούς σταθμούς. Δεν διέφεραν και πολύ από δεσμοφύλακες. Ήταν λες και υπήρχε για τον καθένα μας η πιθανότητα να μην του επιτραπεί να συνεχίσει άλλο το ταξίδι του. Από μακριά πιο κάτω στον διάδρομο του βαγονιού, αντήχησε μια φωνή: «Deutsche Passkontrolle». «Πιστεύω» είπε ο κύριος Νόρις, χαμογελώντας μου με αβρότητα, «ότι μια απ τις πιο ευχάριστες αναμνήσεις μου είναι τα πρωινά που πέρασα χαζεύοντας σ εκείνα τα γραφικά παλιά δρομάκια πίσω από το Θησείο». Ήταν εξαιρετικά νευρικός. Το λεπτεπίλεπτο λευκό του χέρι πηγαινοερχόταν ασταμάτητα στον σφραγιδόλιθο στο μικρό του δάχτυλο τα ανήσυχα γαλανά του μάτια δεν έπαυαν να ρίχνουν βιαστικές λοξές ματιές στον διάδρομο. Η φωνή του ηχούσε ψεύτικη με τη βεβιασμένη δήθεν ευθυμία της, θύμιζε φωνή χαρακτήρα από προπολεμική κωμωδία σαλονιού. Μιλούσε τόσο δυνατά, που ήταν βέβαιο ότι οι άνθρωποι στο διπλανό κουπέ τον άκουγαν. «Συναντά κανείς, εντελώς απροσδόκητα, τις πιο συναρπαστικές μικρές γωνιές. Έναν και μόνο κίονα να ορθώνεται καταμεσής ενός σωρού από σκουπίδια» «Deutsche Passkontrolle. Τα διαβατήριά σας, παρακαλώ». Ένας υπάλληλος είχε εμφανιστεί στην είσοδο του κουπέ μας. Η φωνή του έκανε τον κύριο Νόρις να αναπηδήσει ελαφρά, μα ολοφάνερα. Επιθυμώντας διακαώς να του δώσω χρόνο να συγκροτηθεί, έσπευσα να προσφέρω πρώτος το διαβατήριό μου. Όπως το περίμενα, ο υπάλληλος μόλις που του έριξε μια ματιά. 18

Ο ΚΥΡΙΟΣ ΝΟΡΙΣ ΑΛΛΑΖΕΙ ΤΡΕΝΑ «Ταξιδεύω προς Βερολίνο» είπε ο κύριος Νόρις, παραδίδοντας το διαβατήριό του με ένα γοητευτικό χαμόγελο τόσο γοητευτικό, μάλιστα, ώστε φάνηκε κάπως παρατραβηγμένο. Ο υπάλληλος δεν αντέδρασε. Το μόνο που βγήκε από το στόμα του ήταν ένα γρύλισμα ξεφύλλισε τις σελίδες με μεγάλο ενδιαφέρον κι ύστερα, παίρνοντας το διαβατήριο μαζί του έξω στον διάδρομο, το κράτησε ψηλά στο φως του παραθύρου. «Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός» μου είπε ο κύριος Νόρις ανέμελα «ότι πουθενά στην κλασική λογοτεχνία δεν θα βρείτε την παραμικρή αναφορά στον λόφο του Λυκαβηττού». Έκπληκτος έβλεπα την κατάσταση στην οποία είχε περιέλθει τα δάχτυλά του τινάζονταν σπασμωδικά και μόλις που έλεγχε τη φωνή του. Υπήρχαν μάλιστα κόμποι ιδρώτα στο αλαβάστρινο μέτωπό του. Αν αυτό ήταν που είχε αποκαλέσει «αναστάτωση», αν τέτοια ήταν η αγωνία που τον ταλάνιζε όποτε παραβίαζε κάποια λεπτομέρεια του νόμου, δεν ήταν να απορεί κανείς που τα νεύρα του τον είχαν κάνει να χάσει πρόωρα τα μαλλιά του. Έριξε μια στιγμιαία ματιά έντονης δυστυχίας προς τον διάδρομο. Είχε έρθει άλλος ένας υπάλληλος. Εξέταζε το διαβατήριο μαζί με τον πρώτο, και οι δυο με τις πλάτες τους γυρισμένες προς το μέρος μας. Με μια εμφανώς ηρωική προσπάθεια, ο κύριος Νόρις κατάφερε να διατηρήσει τον ελαφρύ ενημερωτικό του τόνο. «Απ όσο γνωρίζουμε, φαίνεται να βρίθει από λύκους». Το διαβατήριο ήταν τώρα στα χέρια του δεύτερου υπαλλήλου. Έμοιαζε λες κι επρόκειτο να το πάρει μαζί του. Ο συνάδελφός του συμβουλευόταν ένα μικρό μαύρο γυαλιστερό σημειωματάριο. Σηκώνοντας το κεφάλι του, ρώτησε απότομα: 19

ΚΡΙΣΤΟΦΕΡ ΙΣΕΡΓΟΥΝΤ «Τρέχουσα διεύθυνση κατοικίας, Κουρμπιερεστράσε 168;» Προς στιγμήν μου φάνηκε ότι ο κύριος Νόρις θα λιποθυμούσε. «Ε ναι Εγώ» Λες κι ήταν πουλί μπροστά σε κόμπρα, τα μάτια του είχαν καρφωθεί στα μάτια του ανακριτή του, ανήμπορα να αντισταθούν στη σαγήνη τους. Θα υπέθετε κανείς ότι περίμενε να τον συλλάβουν επιτόπου. Στην πραγματικότητα, ο άντρας απλώς κράτησε μια σημείωση στο μπλοκάκι του, έβγαλε άλλο ένα γρύλισμα και, κάνοντας στροφή εκατόν ογδόντα μοιρών, συνέχισε στο επόμενο κουπέ. Ο άλλος υπάλληλος επέστρεψε το διαβατήριο στον κύριο Νόρις και είπε: «Σας ευχαριστώ, κύριε», χαιρέτησε ευγενικά και ακολούθησε τον συνάδελφό του. Ο κύριος Νόρις βούλιαξε στο σκληρό ξύλινο κάθισμα με έναν βαθύ αναστεναγμό. Για μια στιγμή έμοιαζε ανήμπορος να μιλήσει. Βγάζοντας ένα μεγάλο λευκό μεταξωτό μαντίλι, άρχισε να ταμπονάρει το μέτωπό του, προσέχοντας να μη χαλάσει την περούκα του. «Θα είχατε την καλοσύνη ν ανοίξετε το παράθυρο;» είπε τελικά με σβησμένη φωνή. «Εντελώς ξαφνικά ο χώρος εδώ μέσα μου φαίνεται φοβερά πνιγηρός». Έσπευσα να κάνω αυτό που μου ζήτησε. «Μήπως θέλετε να σας φέρω κάτι;» ρώτησα. «Ένα ποτήρι νερό;» Αντιπαρήλθε την προσφορά μου με μια αδύναμη κίνηση του χεριού. «Είστε πολύ καλός Όχι. Σ ένα λεπτό θα είμαι μια χαρά. Η καρδιά μου δεν είναι όπως κάποτε». Αναστέναξε. 20

Ο ΚΥΡΙΟΣ ΝΟΡΙΣ ΑΛΛΑΖΕΙ ΤΡΕΝΑ «Παραμεγάλωσα πια για τέτοιου είδους καταστάσεις. Όλα αυτά τα ταξίδια μου κάνουν πολύ κακό». «Ξέρετε, πραγματικά δεν θα πρεπε να ταράζεστε τόσο». Τη στιγμή εκείνη αισθανόμουν πιο προστατευτικός απέναντί του από ποτέ. Τούτη η τρυφερή επιθυμία να τον προστατεύσω, την οποία τόσο εύκολα και επικίνδυνα μου ενέπνεε, επρόκειτο να χρωματίσει όλες τις μελλοντικές δοσοληψίες μας. «Επιτρέπετε στον εαυτό σας να ενοχλείται από ασήμαντα μικροπράγματα». «Το αποκαλείτε αυτό ασήμαντο!» αναφώνησε σε μια μάλλον αξιολύπητη ένδειξη διαμαρτυρίας. «Φυσικά. Σε κάθε περίπτωση, το ζήτημα θα λυνόταν μέσα σε λίγα λεπτά. Ο άνθρωπος απλώς έκανε λάθος και σας πήρε για κάποιον άλλο με το ίδιο όνομα». «Αλήθεια το πιστεύετε αυτό;» Είχε μια παιδιάστικη προθυμία να καθησυχάσει. «Ποια άλλη πιθανή εξήγηση υπάρχει;» Ο κύριος Νόρις φάνηκε να μην είναι και τόσο σίγουρος γι αυτό. Είπε κάπως επιφυλακτικά: «Τέλος πάντων, ε, μάλλον καμία». «Εξάλλου, συμβαίνει συχνά, ξέρετε. Περνούν τους πιο αθώους ανθρώπους για διαβόητους κλέφτες κοσμημάτων. Τους γδύνουν και τους ψάχνουν απ την κορφή ως τα νύχια. Φανταστείτε να το είχαν κάνει αυτό σ εσάς!» «Για όνομα!» είπε χασκογελώντας ο κύριος Νόρις. «Και η σκέψη μόνο με κάνει και κοκκινίζω απ την ντροπή μου». Βάλαμε και οι δυο τα γέλια. Ήμουν χαρούμενος που τα είχα καταφέρει να του φτιάξω το κέφι. Μα καλά, τι στην ευχή θα συνέβαινε, αναρωτήθηκα, όταν θα έφτανε ο τελωνειακός; 21

ΚΡΙΣΤΟΦΕΡ ΙΣΕΡΓΟΥΝΤ Γιατί αυτή, αν είχα δίκιο σχετικά με τα λαθραία δώρα, ήταν η πραγματική αιτία όλης του της νευρικότητας. Αν μια μικρή παρανόηση σε σχέση με το διαβατήριό του τον είχε αναστατώσει τόσο, ο τελωνειακός υπάλληλος το δίχως άλλο θα του προκαλούσε καρδιακή προσβολή. Αναρωτήθηκα μήπως ήταν προτιμότερο να το αναφέρω στα ίσια και να προσφερθώ να κρύψω τα πράγματα στη δική μου βαλίτσα ωστόσο εκείνος έμοιαζε να αγνοεί τόσο μακαρίως κάθε επικείμενο πρόβλημα, που δεν μου πήγαινε η καρδιά να τον ταράξω. Είχα πέσει εντελώς έξω. Όταν ήρθε η ώρα για τον έλεγχο στο τελωνείο, ο Νόρις φάνηκε πέρα από κάθε αμφιβολία να τον απολαμβάνει. Δεν έδειξε ούτε το πιο αδιόρατο σημάδι ανησυχίας ούτε και βρέθηκε τίποτε ύποπτο στις αποσκευές του. Μιλώντας με ευχέρεια τα γερμανικά, γέλασε και αστειεύτηκε με τον υπάλληλο σχετικά με ένα μεγάλο μπουκάλι άρωμα Coty: «Ω, ναι, είναι για προσωπική μου χρήση, σας διαβεβαιώ. Δεν θα το αποχωριζόμουν για τίποτε στον κόσμο. Παρακαλώ, αφήστε με να σας βάλω μια σταγόνα στο μαντίλι. Είναι τόσο υπέροχα δροσιστικό». Εντέλει όλα είχαν τελειώσει. Το τρένο άρχισε πάλι να κινείται αργά μπαίνοντας στη Γερμανία. Ο σερβιτόρος του βαγονιού-τραπεζαρία ήρθε στην άκρη του διαδρόμου, χτυπώντας το μικρό του γκονγκ. «Και τώρα, αγαπητό μου παιδί» είπε ο κύριος Νόρις «έπειτα από τούτη την αναστάτωση και τα πηγαινέλα, και την ανεκτίμητη ηθική σας συμπαράσταση, για την οποία είμαι πιο ευγνώμων απ όσο μπορώ να εκφράσω, ελπίζω να μου κάνετε την τιμή να δεχτείτε την πρόσκλησή μου σε γεύμα». 22

Ο ΚΥΡΙΟΣ ΝΟΡΙΣ ΑΛΛΑΖΕΙ ΤΡΕΝΑ Τον ευχαρίστησα και είπα ότι θα χαιρόμουν πολύ. Όταν καθίσαμε αναπαυτικά στο βαγόνι-τραπεζαρία, ο κύριος Νόρις παράγγειλε ένα μικρό κονιάκ. «Το έχω ως κανόνα να μην πίνω ποτέ πριν από τα γεύματα, υπάρχουν όμως φορές που η περίσταση μοιάζει να το απαιτεί». Η σούπα σερβιρίστηκε. Ο Νόρις πήρε μια κουταλιά κι ύστερα κάλεσε τον σερβιτόρο και του απευθύνθηκε με έναν τόνο ελαφρώς επικριτικό. «Ασφαλώς θα συμφωνήσετε ότι έχει πάρα πολύ κρεμμύδι, έτσι δεν είναι;» ρώτησε ανυπόμονα. «Θα μου κάνετε μια προσωπική χάρη; Θα ήθελα να τη δοκιμάσετε κι εσείς». «Μάλιστα, κύριε» είπε ο σερβιτόρος, που ήταν πνιγμένος στη δουλειά και απομάκρυνε αστραπιαία το πιάτο με μια υποψία προσβλητικής συγκατάβασης. Ο κύριος Νόρις ενοχλήθηκε. «Το είδατε αυτό; Αρνήθηκε να τη δοκιμάσει. Αρνήθηκε να παραδεχτεί ότι υπήρχε πρόβλημα. Θεέ μου, τι πεισματάρηδες που είναι μερικοί άνθρωποι!» Μέσα σε λίγα λεπτά, ωστόσο, ξέχασε τούτη τη μικρή απογοήτευση για την ανθρώπινη φύση. Άρχισε να μελετά τον κατάλογο των κρασιών με μεγάλη προσοχή. «Για να δούμε για να δούμε Τι θα λέγατε για ένα λευκό του Ρήνου; Ναι; Είναι λαχείο, υπ όψιν. Όταν ταξιδεύει κανείς με τρένο, πρέπει να είναι πάντα έτοιμος για το χειρότερο. Λέω να το ρισκάρουμε, συμφωνείτε;» Το λευκό του Ρήνου έφτασε και ήταν επιτυχία. Ο κύριος Νόρις είχε να δοκιμάσει τόσο καλό λευκό, μου είπε, από το γεύμα του με τον σουηδό πρέσβη στη Βιέννη την προηγούμενη χρονιά. Και υπήρχαν και νεφρά, το αγαπημένο του πιάτο. «Θεέ 23

ΚΡΙΣΤΟΦΕΡ ΙΣΕΡΓΟΥΝΤ μου» σχολίασε με απόλαυση «διαπιστώνω ότι έχω μεγάλη όρεξη Αν θέλετε να βρείτε τέλεια μαγειρεμένα νεφρά, πρέπει να πάτε στη Βουδαπέστη. Για μένα, ήταν μια αποκάλυψη Ομολογώ ότι και τούτα δω είναι πολύ νόστιμα, δεν συμφωνείτε; Πραγματικά πολύ νόστιμα. Στην αρχή μού φάνηκε ότι ένιωσα εκείνο το απαίσιο κόκκινο πιπέρι, αλλά ήταν απλώς η κουρασμένη φαντασία μου». Φώναξε τον σερβιτόρο: «Μεταβιβάστε, σας παρακαλώ, τα συγχαρητήριά μου στον σεφ για το εξαίσιο γεύμα, ναι; Ευχαριστώ. Και τώρα φέρτε μου ένα πούρο». Τα πούρα έφτασαν ο κύριος Νόρις τα μύρισε, τα ζύγισε ανάμεσα στον δείκτη και τον αντίχειρα. Διάλεξε τελικά το μεγαλύτερο στον δίσκο. «Τι, δεν καπνίζετε πούρα, αγαπητό μου παιδί; Α, μα θα πρεπε. Ας είναι, ας είναι, έχετε άλλα πάθη ίσως;» Ήταν πια σε μεγάλα κέφια. «Οφείλω να πω ότι όσο μεγαλώνω τόσο περισσότερο εκτιμώ τις μικρές ανέσεις της ζωής. Κατά κανόνα, φροντίζω να ταξιδεύω πρώτη θέση. Πάντοτε αξίζει τον κόπο. Σου φέρονται με πολύ περισσότερο σεβασμό. Δείτε σήμερα, για παράδειγμα. Αν δεν ήμουν σε κουπέ της τρίτης θέσης, ποτέ δεν θα είχαν διανοηθεί να με ενοχλήσουν. Εκεί βλέπεις τι θα πει γερμανός υπάλληλος σε όλο του το μεγαλείο. Μια φυλή από μη εντεταλμένους αξιωματούχους, έτσι δεν τους είπε κάποιος; Πολύ καλό! Και πόσο αληθινό» Ο κύριος Νόρις πέρασε μερικές στιγμές καθαρίζοντας τα δόντια του σε μια σιωπή φορτωμένη με σκέψεις. «Η γενιά μου ανατράφηκε έτσι ώστε να εκτιμά την πολυτέλεια από αισθητική άποψη. Από τον Πόλεμο και μετά, οι άνθρωποι δείχνουν να μην αισθάνονται πια έτσι. Πολύ συχνά 24

Ο ΚΥΡΙΟΣ ΝΟΡΙΣ ΑΛΛΑΖΕΙ ΤΡΕΝΑ είναι απλώς ακατέργαστοι. Απολαμβάνουν μ έναν τρόπο άξεστο, δεν βρίσκετε; Είναι φορές που αισθάνεσαι κι ο ίδιος ενοχές, με τόση ανεργία και δυστυχία παντού γύρω σου. Οι συνθήκες στο Βερολίνο είναι πολύ άσχημες. Ω, πάρα πολύ άσχημες όπως αναμφίβολα κι εσείς θα γνωρίζετε. Με τις μικρές μου δυνάμεις κάνω ό,τι μπορώ για να βοηθήσω, αλλά δεν είναι παρά σταγόνα στον ωκεανό». Ο κύριος Νόρις αναστέναξε και άγγιξε τα χείλη του με την πετσέτα του. «Και να μαστε εδώ, επιβάτες στην αγκαλιά της πολυτέλειας. Οι κοινωνικοί μεταρρυθμιστές θα μας καταδίκαζαν, δεν χωρεί αμφιβολία. Παρ όλα αυτά, φαντάζομαι πως, αν κανένας δεν χρησιμοποιούσε τούτο το βαγόνι-τραπεζαρία, θα είχαμε όλους αυτούς τους υπαλλήλους, επίσης, στο ταμείο ανεργίας Θεέ μου, Θεέ μου. Τα πράγματα είναι τόσο περίπλοκα στις μέρες μας». Χωρίσαμε στον σταθμό του Ζωολογικού Κήπου. Ο κύριος Νόρις μού κράτησε το χέρι πολλή ώρα ανάμεσα στο στριμωξίδι των επιβατών που αποβιβάζονταν. «Auf Wiedersehen, αγαπητό μου παιδί. Auf Wiedersehen. Δεν λέω αντίο, γιατί ελπίζω πως θα ξαναϊδωθούμε στο πολύ κοντινό μέλλον. Όποια μικροταλαιπωρία κι αν πέρασα στο φριχτό αυτό ταξίδι, άξιζε και με το παραπάνω μπροστά στη μεγάλη ευχαρίστηση που μου έδωσε η γνωριμία σας. Και τώρα πείτε μου, θα θέλατε να πιούμε μαζί τσάι στο διαμέρισμά μου μια μέρα μες στη βδομάδα; Να πούμε το Σάββατο; Ορίστε η κάρτα μου. Πείτε, σας παρακαλώ, πως θα έρθετε». Υποσχέθηκα ότι θα πήγαινα. 25