Οικονομικά εργαλεία για την αειφόρο διαχείριση απορριμμάτων καιοιεπιπτώσειςτουςστα ανταποδοτικά τέλη καθαριότητας

Οικονομικά εργαλεία για την αειφόρο διαχείριση απορριμμάτων καιοιεπιπτώσειςτουςστα ανταποδοτικά τέλη καθαριότητας Αβραάμ Καραγιαννίδης Αναπληρωτής Καθηγητής ΑΠΘ

Σύνοψη Αειφόρος ανάπτυξη και Διαχείριση Απορριμμάτων Υπηρεσίες Διαχείρισης Απορριμμάτων Κοστολόγηση Υπηρεσιών Διαχείρισης Απορριμμάτων Στατιστική ανάλυση τελών καθαριότητας και ηλεκτροφωτισμού Χρονοσειρές χρηματοροών καθαριότητας ΟΤΑ Η ελληνική πραγματικότητα των ανταποδοτικών τελών Η ευρωπαϊκή εμπειρία των τελών πύλης. Pay As You Throw

Η έννοια της αειφορίας στη ΔΑ Βασικός αναγκαίος μετασχηματισμός για επίτευξη αειφορίας: Διαχείριση Αποβλήτων Διαχείριση Πόρων

Η έννοια της αειφορίας στη ΔΑ Κύκλος ζωής υλικών (αριστερά) και ιεραρχία διαχείρισης αποβλήτων (δεξιά)

Υπηρεσίες Διαχείρισης Απορριμμάτων Ηαειφορίαενός συστήματος αυξάνεται όσο διευρύνεται ο μελετούμενος κύκλος ζωής των επί μέρους συστημάτων Επεξεργασία - Ενεργειακή αξιοποίηση Παραγωγή ΑΣΑ ΔσΠ και ΠρΑπ Συλλογή και μεταφορά Τελική διάθεση

Υπηρεσίες Διαχείρισης Απορριμμάτων Σε κάθε μηχανισμό παροχής υπηρεσιών διακρίνονται: Ο παροχέας ή Φορέας Διαχείρισης ΟαποδέκτηςήΧρήστης Ο χρηματοδότης Ο παραγωγός της υπηρεσίας

Υπηρεσίες Διαχείρισης Απορριμμάτων Πιθανές δομές ΥΔΑ α) Εσωτερική παραγωγή β) Σύμβαση γ) Παραχώρηση Φορέας Διαχείρισης (α) Χρήστης Υπηρεσίες Φορέας Διαχείρισης (β) Χρήστης Υπηρεσίες Παραγωγός Φορέας Διαχείρισης (γ) Χρήστης Υπηρεσίες Παραγωγός

Κοστολόγηση υπηρεσιών Διαχείρισης Απορριμμάτων Το μοντέλο κοστολόγησης που εφαρμόζεται στην Ελλάδα υπολογίζει τις επιβαρύνσεις ανάλογα με την επιφάνεια του ακινήτου που εξυπηρετείται (FLAT RATE). Η είσπραξη των επιβαρύνσεων γίνεται μέσω του λογαριασμού της ΔΕΗ. Η ΔΕΗ αφού αποσπάσει από τα έσοδα των ανταποδοτικών τελών τη χρέωση για τον ηλεκτροφωτισμό του δήμου επιστρέφει το ποσό που υπολείπεται.

Κοστολόγηση υπηρεσιών Διαχείρισης Απορριμμάτων Ο φορολογικός συντελεστής ρυθμίζεται με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου. Το δημοτικό συμβούλιο αποφασίζει και ορίζει ετησίως ένα τέλος ανταποδοτικού χαρακτήρα. Ο καθορισμός των ανταποδοτικών τελών λαμβάνει υπόψη του: Το δημοτικό προϋπολογισμό λειτουργίας και παροχής υπηρεσιών. Τις μελλοντικές ανάγκες και βλέψεις του δήμου. Την εκάστοτε πολιτική βούληση.

Κοστολόγηση υπηρεσιών Διαχείρισης Απορριμμάτων Θεωρητικά, ο υπολογισμός των ΤΚΗ (=W) γίνεται με τον τύπο : W=C*A όπου: C: ο συντελεστής υπολογισμού [ /τετρ.μέτρα*έτος], που αντιστοιχείσεκάθεακίνητο. A: Επιφάνεια του ακινήτου [τετρ.μέτρα]. Ο συντελεστής υπολογισμού προκύπτει από τη διαίρεση του προϋπολογισμένου κόστους για το επόμενο έτος για την καθαριότητα και τον ηλεκτροφωτισμό με το σύνολο των τετραγωνικών των ακινήτων εντός των ορίων του δήμου.

89,86 84,28 72,64 60,46 52 Κόστος διαχείρισης σε δήμους της Ελλάδας 2000 1999 1998 1997 1996 Πανόραμα Συκιές Σπάρτη Νίκαια Ναύπακτος 82, 31 73,84 86,02 87,55 73 83,52 82,35 92,66 55,38 54 18,06 15,57 16,19 41,85 85,82 81,74 89,82 52,05 49 242 Κομοτηνή Εύοσμος Δράμα Γαλάτσι 295,57 401,16 392,62 360,02 Νάουσα 59,56 86,62 Μεσολόγγι Λάρισα / hs.a 131 Αμπελόκηποι 150,82 Αγρίνιο 160,98 151,64 153,48 Αγ. Βαρβάρα 96 53 / hs.a 12,72 16,39 15,19 41,74 39,04 27,17 28,87 28 58,89 55,79 64,46 69 71 83,99 92,09 87,53 106,71 80,06 6,15 21 114,22 92,60 83,34 75,01 67,51 61 74,76 65,70 76,20 113,64 118,89 100,26 100,54

Στατιστική ανάλυση συντελεστών ανταποδοτικών τελών Συντελεστής ανταποδοτικού τέλους (κατοικιών) για 154 ΟΤΑ ανάλογα με τον πληθυσμό (2005).

Στατιστική ανάλυση συντελεστών ανταποδοτικών τελών Συντελεστής ανταποδοτικού τέλους (κατοικιών) για 250 ΟΤΑ ανάλογα με τον πληθυσμό (2005).

Στατιστική ανάλυση συντελεστών ανταποδοτικών τελών Μεταβλητότητα των συντελεστών ανταποδοτικών τελών ανάλογα με την ημερήσια παραγωγή απορριμμάτων. Δεν παρατηρείται συσχέτιση τελώνπαραγωγής αποβλήτων!

Κάποιες διαπιστώσεις [1/4] Συμπεράσματα [/19] Τριπλασιασμός της παραγωγής απορριμμάτων με μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης ~3% από το 1980 έως το 2020. Μείωση ποσοστού οργανικού κλάσματος στο σύνολο των απορριμμάτων έως 2020. Μεγάλη αύξηση της παραγωγής των αντίστοιχων απορριμμάτων πλαστικού (μεγάλη διάδοση του πλαστικού) πτωτική τάση μέχρι το 2020 / αυξητική τάση της παραγωγής απορριμμάτων γυαλιού και μετάλλων. Έλλειψη σαφούς νομικού πλαισίου στην Ελλάδα σχετικά με τα τέλη καθαριότητας -Ελλιπής και πεπαλαιωμένη νομοθεσία.

Κάποιες διαπιστώσεις [2/4] Συμπεράσματα [/19] Μεγάλες ανομοιογένειες στα τέλη καθαριότητας και ηλεκτροφωτισμού που πληρώνουν οι πολίτες από περιοχή σε περιοχή χωρίς πάντοτε διακριτή αιτία. Στους μικρούς δήμους παρουσιάζεται μεγαλύτερη ανομοιογένεια στους συντελεστές υπολογισμού των τελών καθαριότητας και ηλεκτροφωτισμού. Οι μεγάλοι δήμοι φαίνεται να ακολουθούν μία πιο σταθερή πολιτική χρέωσης, τόσογιατιςοικίεςόσοκαιγιαταακίνηταεμπορικήςχρήσης. Περιορισμένη έκταση εφαρμογής προγραμμάτων ανακύκλωσης (47%) και ανυπαρξία προγραμμάτων κομποστοποίησης - Τα εθνικά προγραμμάτα και επιδοτήσεις στερούνται διάδοσης.

Κάποιες διαπιστώσεις [3/4] Συμπεράσματα [/19] Η οικονομική αυτονομία των υπηρεσιών καθαριότητας δε θεωρείται εναλλακτική για το 82,35% αυτών. Η μείωση των επιβαρύνσεων για τις υπηρεσίες διαχείρισης απορριμμάτων, αποτελεί οικονομικό κίνητρο προς την κατεύθυνση της αύξησης των προσπαθειών ανακύκλωσης για το ~99% των δημοτών. Οι παράγοντες που επιδρούν περισσότερο στην παράνομη διάθεση απορριμμάτων βρέθηκε να είναι (α) το σύστημα ανακύκλωσης που θα επιλεχθεί και (β) το ύψος των επιβαρύνσεων (σύμφωνα με τους δημότες). Τα τεχνικά χαρακτηριστικά ενός συστήματος διαχείρισης εκτιμάται ότι επιδρούν περισσότερο στη συμπεριφορά προς παράνομη διάθεση σε σχέση με τα κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά.

Κάποιες διαπιστώσεις [4/4] Συμπεράσματα [/19] Η ανησυχία για την περιβαλλοντική υποβάθμιση παρουσιάζει τη μεγαλύτερη συσχέτιση με την τάση για διαλογή στην πηγή. Ο αριθμός των μελών του νοικοκυριού με ηλικία άνω των 65 ετών παρουσιάζει τη μεγαλύτερη συσχέτιση με την τάση για παράνομη διάθεση. Για την εφαρμογή προγράμματος PAYT, οι ΟΤΑ δίνουν μεγαλύτερη βαρύτητα στο ύψος του οικονομικού κινήτρου, την κάλυψη των εξόδων, και την προστασία του περιβάλλοντος. Στον αντίποδα, η εγκυρότητα της μέτρησης και η επιβολή κυρώσεων.

Τέλος πύλης μονάδων διαχείρισης ΑΣΑ Η έννοια του τέλους πύλης (gate fee) μόλις πρόσφατα έχει εισαχθεί στην φρασεολογία των διαχειριστών ΑΣΑ στην Ελλάδα. Η έλλειψη πολυμορφίας εγκαταστάσεων διαχείρισης ΑΣΑ (εκτός των ΧΥΤΑ) περιορίζει το τέλος πύλης σε κόστος τελικής διάθεσης στην Ελλάδα.

Κόστος πύλης μονάδων διαχείρισης ΑΣΑ Ενδεικτικά (υφιστάμενα ή αρχικά ) τέλη πύλης για τελική διάθεση: 20 /t (ΧΥΤΑ Κατερίνης) 18 /t (XYTA Μαυροράχης), 30 /t για ιδιώτες 20 /t (ΧΥΤΑ Τρικάλων) 37 /t (ΧΥΤΑ Αμαρίου - Κρήτη) 34 /t (ΧΥΤΑ Σητείας) 10 /t (ΧΥΤΑ Βόλου) 60 /t (ΧΥΤΑ Φυλής για ιδιώτες).αττική!

Η επίδραση της ανακύκλωσης στα ανταποδοτικά τέλη Συνολικό κόστος συστήματος Αναμενόμενη πορεία ανταποδοτικών τελών Συνολικό κόστος τελικής διάθεσης Συνολικό κόστος αποκομιδής Κόστος Κόστος σύμμεικτων (αποκομιδή) Κόστος ανακύκλωσης (αποκομιδή) Αύξηση ανακύκλωσης

Η περίπτωση της Αττικής Οι Δήμοι της Αττικής, για την τελική διάθεση, καταβάλλουν το 6% των τακτικών τους εσόδων, ανεξαρτήτως ποσότητας αποβλήτων. Ποσοστό 65% αυτούτουποσούοδεύειως αντισταθμιστικά στους Δήμους Άνω Λιοσίων και Φυλής Συνολικά: Συνολικό κόστος διαχείρισης 76,7 Μ Κόστος τελικής διάθεσης ~40 /t

Το παράδειγμα του Δ. Καλαμαριάς Έτος υπολογισμού: 2007 Σύνολο δαπανών Υπηρεσίας Καθαριότητας και Ηλεκτροφωτισμού: 11.643.697 Ανάλυση εσόδων από ανταποδοτικά τέλη: Κατοικίες Καταστήματα m 2 4.111.197 866.197 C r,s 1,88 4,52 Σύνολο: Σύνολο [ ] 7.729.050 3.915.210 11.644.260

Το παράδειγμα του Δ. Καλαμαριάς Η έως σήμερα κατάσταση: Τακτικά έσοδα έτους 2006 3% Εισφορά προς ΣΟΤΑΝΘ 695.899 Η ποσότητα των απορριμμάτων που οδηγείται προς διάθεση δεν λαμβάνεται υπόψη.

Το παράδειγμα του Δ. Καλαμαριάς Παραγωγή ΑΣΑ Δήμου Καλαμαριάς: Έτος ΜΠΑ Πληθυσμός Παραγόμενη ποσότητα ΑΣΑ kg 2006 1,25 95.675 43.736.157 2007 1,26 96.078 44.271.970 2008 1,27 96.384 44.768.271 2009 1,28 96.596 45.225.427 2010 1,29 96.715 45.643.803

Το παράδειγμα του Δ. Καλαμαριάς Μετά την χρέωση βάση τιμολογίου: Σήμερα: Παραγόμενα ΑΣΑ 44.271.970 kg Τέλος πύλης ΧΥΤΑ Μαυροράχης 18 /t Εισφορά προς ΣΟΤΑΝΘ 695.899 Αύξηση κόστους κατά 12,7% Κόστος διάθεσης 796.895 Αντίστοιχο τέλος πύλης 15,71 /t

Το παράδειγμα του Δ. Καλαμαριάς Απαιτούμενη αύξηση ανταποδοτικών: Κατοικίες Καταστήματα m 2 4.111.197 866.197 C r,s 2,11 5,09 Σύνολο [ ] 8.674.626 4.408.943 Σύνολο: 13.083.568 Η αύξηση στα ανταποδοτικά τέλη ανέρχεται στο 12,7%

Η ενεργειακή αξιοποίηση στην Ελλάδα /t MSW 170 150 130 110 90 70 50 30 Revenue from electricity sale ( /t) Treatment and dipsosal cost of ash and residues ( /t) Capital cost ( /t) Operating cost ( /t) Δυναμικότητα μονάδας: 200000 t/a Karagiannidis et al. (2009) 10-10 -30-50 Operating cost ( /t) Capital cost ( /t) Treatment and dipsosal cost of ash and residues ( /t) Revenue from electricity sale ( /t) Gate fee ( /t) Gate fee description ( /t) Ανάλυση κόστους πύλης για ενδεικτική μονάδα ενεργειακής αξιοποίησης στην κεντρική Ελλάδα. Υπολογισμένο τέλος πύλης: 66,3 /t

Παραγωγή ΑΣΑ στην Ελλάδα (διαχρονική εξέλιξη) food waste paper plastic metals glass rest 6.000 Municipal Solid Waste (kt 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 Year

Διαχείριση ΑΣΑ (και) στην Ελλάδα (2006) Municipal waste management in the European Union in 2006 Percentage of total waste Landfill (%) Recycling and composting (and other)(%) Incineration with energy recovery (%) 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Greece Portugal United Kingdom Ireland Finland Italy Spain France Austria Luxembourg Germany Sw eden Belgium Denmark Netherlands Eurostat 2006 Ελλάδα και Ιρλανδία οι μόνες χώρες ΕU-15 χωρίς αποτέφρωση ΑΣΑ (2006 ηιρλανδίαπλέον-2009- έχει ) Η ταφή σε ΧΥΤΑ παραμένει η βασική μέθοδος διαχείρισης αποβλήτων προς το παρόν στην Ελλάδα

ΧΥΤΑ στην Ελλάδα Tagarades Volos Ano Liosia 45 ΧΥΤΑ σε λειτουργία 56 υπό αδειοδότηση ή κατασκευή. Σε (μόνο) 3 ανακτάται το βιοαέριο XYTA για ηλεκτροπαραγωγή: - Άνω Λιόσια (23.5 MWe). - Ταγαράδες (5 MWe). - Βόλος (1.3 MWe) downscaling (!) μεσαίου μεγέθους χώρους.

Παραγωγή βιοαερίου αν συνεχιστεί η εξάρτηση στους ΧΥΤΑ Thessaloniki 613,304 Western Macedonia 86,784 Ioannina 56,892 Corfou 30,717 Achaia 111,159 Messinia 58,614 Magnissia 74,976 Kavala 56,430 Evia 71,897 Attiki 1,929,788 Lesvos 30,002 Dodekanissa 52,259 Συνολική εκτιμώμενη παραγωγή βιοαερίου (Mg) από ΧΥΤΑ για τη περίοδο 2008-2028 ( Do-nothing scenario) Iraklio 96,503

Παραγωγή βιοαερίου αν επιτευχθούν οι στόχοι της 99/31/ΕΚ Thessaloniki 473,825 Western Macedonia 54,123 Ioannina 36,225 Corfou 20,537 Achaia 89,829 Messinia 37,141 Magnissia 44,693 Kavala 40,367 Evia 45,779 Attiki 1,315,102 Lesvos 20,013 Dodekanissa 34,861 Συνολική εκτιμώμενη παραγωγή βιοαερίου (Mg) από ΧΥΤΑ για τη περίοδο 2008-2028 ( landfill directive scenario) Iraklio 94,967

Αξιοποίηση βιοαερίου χώρων ταφής Tagarades (Thessaloniki): 5 MW e Ano Liossia (Athens): 23.9 MW e

ΧΥΤΑ Ά. Λιοσίων Largest disposal site in Greece (probably among the 3 largest in the EU). Continuous extensions. Surface: 870,000 m 2. Period of operation: 35 years (1973 2008).

Ano Liossia biogas plant (landfill)

Psittaleia biogas plant (WWTP) Quelle: EYΔΑΠ

BAA: Απόσταση από τους στόχους της 99/31/ΕΚ το 2003

Ρεαλιστικό σενάριο παραγωγής ΑΣΑ Μέτρα για ελαχιστοποίηση Σταθεροποίηση του ρυθμού αύξησης παραγωγής ΑΣΑ (kg/cap) στο 1,1% (2006-2007) 8000 7000 Μέγιστη επιτρεπόμενη ποσότητα ΒΑΑ σε ΧΥΤΑ Συνολική ποσότητα ΒΑΑ Συνολική ποσότητα ΑΣΑ 6000 Στόχοι οδηγίας 99/31/EC 5000 Kt 4000 3000 2000 ΒΑΑ προς εκτροπή 1000 0 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030

Ρεαλιστικό σενάριο παραγωγής ΑΣΑ 9.000 8.000 ΧΥΤΑ Ανακύκλωση Κατασκευασμένα MBT Gap? 7.000 6.000 kt MSW/year 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0 Κατασκευασμένα MBT Gap? Ανακύκλω ση ΧΥΤΑ 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030

Απορριμματογενή καύσιμα με/χωρίς προεπεξεργασία 1. Σύμμικτα ΑΣΑ / υπολείμματα EMAK/KΔAY 2. Απορριμματογενές καύσιμο RDF: Αποτελείται κυρίως από χαρτί και πλαστικό και παράγεται κυρίως από μηχανικές διεργασίες σε εγκαταστάσεις MBT 3. Απορριμματογενές καύσιμο SRF: Αποτελείται κατά μεγάλο ποσοστό από ΒΑΑ και απαιτείται βιολογική προεπεξεργασία (βιοξήρανση) εκτός από μηχανική για τη παραγωγή του. Τα 1, 2 και 3 μπορούν να μονο-αποτεφρωθούν για ανάκτηση ενέργειας Τα 2 και 3 μπορούν να συν-αποτεφρωθούν σε βιομηχανικές διεργασίες (π.χ. τσιμεντοκλίβανοι, εργοστάσια ενέργειας)

Εγκαταστάσεις ΜΒΤ στην Ελλάδα (2009) E.M.A.K. Α. Λιοσίων Δυναμικότητα: 1500 τόνοι / ημέρα. Διαχειρίζεται περίπου το 1/3 των ΑΣΑ της Αττικής Ε.Μ.Α.Κ Χανίων Ε.Μ.Α.Κ Κεφαλονιάς (σε λειτουργία από το 2009) ΜΒΕ (MBT) Ηρακλείου: Βιοξήρανση (σε λειτουργία από το 2009) Ε.Μ.Α.Κ Καλαμάτας: Σε παύση λειτουργίας - Αναμένεται να επαναλειτουργήσει το 2010

Δυνητικοί παραγωγοί RDF/SRF στην Ελλάδα MBT Άνω Λιοσίων: Δυναμικότητα RDF: 350 t/day

Σχεδιαζόμενες εγκαταστάσεις ΜΒΤ στην Ελλάδα (2009-) Περιφέρεια Μονάδες Δυναμικότητα (x10 3 t/y) 2011 2013 2020 Δ. Αττική MBT 375 375 Αττική Β.Α Αττική MBT 250 250 Ν.Α Αττική MΒΤ 250 250 Β.Δ Θεσσαλονίκη MBT 180 360 Ν.Α Θεσσαλονίκη MBT 180 240 Σέρρες MBT 90 100 Κεντρική Μακεδονία Ημαθία MBT 55 60 Πέλλα MBT 30 35 Πιερία MBT 30 35 Κιλκίς MBT 35 Δυτική Μακεδονία (Κοζάνη) MBT 106 150 150 Δυτική Ελλάδα (Πάτρα) ΜΒΤ 120 Πηγές: Υ.Π.Ε.Χ.Ω.Δ.Ε 2007; ΤΕΕ, 2006; Ψωμόπουλος 2008, 120

Διαχείριση ΑΣΑ στην Ελλάδα αν κατασκευαστούν τα σχεδιαζόμενα MBT: Ρεαλιστικό σενάριο παραγωγής ΑΣΑ 9.000 8.000 7.000 ΧΥΤΑ Κατασκευασμένα MBT Gap? Ανακύκλωση Σχεδιαζόμενα MBT kt MSW/year 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0 Σχεδιαζόμενα MBT Κατασκευασμένα MBT Gap? Ανακύκλω ση ΧΥΤΑ 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030

Δυναμικότητα ΜΒΤ και παραγωγή SRF/RDF: Σε περίπτωση που τα σχεδιαζόμενα ΜΒΤ έχουν βιολογική επεξεργασία για κομποστοποίηση 400 350 300 250 200 150 100 50 0 Max capacity RDF production SRF production Liossia Chania Kalamata Kefalonia Iraklio (Biodry) 1st MBT Plant (W.Attica) 2nd MBT Plant (N.E.Attica) 3rd MBT Plant (S.E.Attica) NW Thessaloniki SA Thessaloniki Serres Imathia Pellas Pierias Kilkis West Macedonia (Kozani) Peloponnese (Patra) Ktonnes

Δυναμικότητα ΜΒΤ και παραγωγή SRF/RDF: Σε περίπτωση που τα σχεδιαζόμενα ΜΒΤ έχουν προεπεξεργασία (βιοξήρανση) Liossia Chania Kalamata Kefalonia Iraklio (Biodry) 1st MBT Plant (W.Attica) 2nd MBT Plant (N.E.Attica) 3rd MBT Plant (S.E.Attica) NW Thessaloniki SA Thessaloniki Serres Imathia Pellas Pierias Kilkis 400 350 300 250 200 150 100 50 0 Max capacity RDF production SRF production West Macedonia (Kozani) Peloponnese (Patra) Ktonnes

Μαζική καύση (εσχαρωτός αποτεφρωτήρας) 3) Σχάρες καύσεως : Η θερμική επεξεργασία γίνεται σε υδρόψυκτες σχάρες καύσεως, όπου καίγονται περίπου 20 τόνοι ανά ώρα και ανά γραμμή καύσεως. 4) Ατμολέβητας : Τα θερμά αέρια καύσεως παράγουν τον ατμό. 8) Ατμοστρόβιλος : Η παραγόμενη από την καύση ενέργεια χρησιμοποιείται είτε ως ηλεκτρική είτε ως τηλεθέρμανση. 5) Σύστημα χημικού καθαρισμού καυσαερίων : Με την προσθήκη ενεργού άνθρακα, ασβεστίου και νερού δεσμεύονται στα φίλτρα τοξικές ουσίες (χλώριο, βαρέα μέταλλα, διοξίνες και φουράνια). 1) Παράδοση / Παραλαβή: Άφιξη ποσότητας άνω των 1.200 τόνων απορριμμάτων ημερησίως, 80 περίπου φορτηγά σε 10 σημεία εκφόρτωσης. 2) Αποθήκη απορριμμάτων : O αποθηκευτικός χώρος έχει όγκο 15.000 m3 για περίπου 8.000 τόνους απορριμμάτων. Στο σημείο αυτό γίνεται η ανάμειξη των απορριμμάτων από τον χειριστή του γερανού και η τροφοδοσία στη χοάνη του θαλάμου καύσης. 9) Τέφρα Πυθμένα: Tα στερεά κατάλοιπα μετά την καύση (τέφρα πυθμένα) απομακρύνονται και επαναχρησιμοποιούνται. 10) Ιπτάμενη τέφρα : Σταθεροποίηση (stabilization) και εν συνεχεία εναπόθεση σε υπόγειες στοές ορυχείων. 6) Εγκατάσταση αναμείξεως ασβεστίου και ενεργού άνθρακα : H ανάμειξη πραγματοποιείται στην εγκατάσταση αυτή και χρησιμοποιείται από το σύστημα καθαρισμού καυσαερίων. 7) Μέτρηση εκπομπής καυσαερίων : Συνεχής μέτρηση (με state of the art εξοπλισμό) διαφόρων βλαβερών χημικών ουσιών στα καυσαέρια και στα απόνερα της διεργασίας. Τήρηση των διατάξεων της ευρωπαϊκής οδηγίας 2000/76, για την προστασία του περιβάλλοντος από εκπομπές αερίων ρύπων.

Δυνητικοί χρήστες RDF/SRF Nr Name Location Number of furnaces Capacity Fuel type 1 2 3 AGET AGET AGET Portaria Avlida Milaki 4 2 1 3,3. 10 6 t Clinker 4,3. 10 6 t Cement 2,5. 10 6 t Cement 1,6. 10 6 t Clinker 1,7. 10 6 t Cement 750.000 coal, pet coke and crude oil 4 5 4 4 ΤΙΤΑΝ ΤΙΤΑΝ ΤΙΤΑΝ ΤΙΤΑΝ Kamari Efkarpia Drepano Elefsis 2 1 2 1 7,5. 10 6 t Cement 550.000 t Pet coke and bituminous coal 8.000 t TDF 10.000 t Tank residues with sawdust 8 CHALIPS Aspropirgos 1 10 6 t Cement 80.000 t

Εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής Ένας τόνος RDF μπορεί να αντικαταστήσει μέχρι 2.6 τόνους λιγνίτη

Αισιόδοξο σενάριο ζήτησης RDF/SRF Θεωρήθηκε ότι 10% θερμιδική υποκατάσταση καυσίμων από RDF/SRF σε τσιμεντοβιομηχανίες 1% θερμιδική υποκατάσταση καυσίμων (λιγνίτη) από RDF/SRF σε εργοστάσια ενέργειας της ΔΕΗ 5% θερμιδική υποκατάσταση καυσίμων από RDF/SRF σε βιομηχανίες χάρτου, κεραμοποιίες, ασβεστοποίιες και χύτευσης-μεταλλουργίας RDF NCV=18 GJ/t SRF NCV=15 GJ/t Maximum potential demand for RDF Maximum potential demand for SRF ktonnes 500 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 Cement kilns Power Plants Smelters Ceramic factories Lime Paper industry ktonnes 600 500 400 300 200 100 0 Cement kilns Power Plants Smelters Ceramic factories Lime Paper industry

Απαισιόδοξο σενάριο ζήτησης RDF/SRF Θεωρήθηκε ότι 1% θερμιδική υποκατάσταση καυσίμων από RDF/SRF σε τσιμεντοβιομηχανίες 0% θερμιδική υποκατάσταση καυσίμων (λιγνίτη) από RDF/SRF σε εργοστάσια ενέργειας της ΔΕΗ 0% θερμιδική υποκατάσταση καυσίμων από RDF/SRF σε βιομηχανίες χάρτου, κεραμοποιίες, ασβεστοποίιες και χύτευσης-μεταλλουργίας RDF NCV=18 GJ/t SRF NCV=15 GJ/t Low potential demand for RDF Low potential demand for SRF Tonnes 35 30 25 20 15 10 5 0 Cement kilns Power Plants Smelters Pottery Lime Paper industry Tonnes 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Cement kilns Power Plants Smelters Pottery Lime Paper industry

Ρεαλιστικό σενάριο ζήτησης RDF/SRF Θεωρήθηκε ότι 5% θερμιδική υποκατάσταση καυσίμων από RDF/SRF σε τσιμεντοβιομηχανίες 0,5% θερμιδική υποκατάσταση καυσίμων (λιγνίτη) από RDF/SRF σε εργοστάσια ενέργειας της ΔΕΗ 0% θερμιδική υποκατάσταση καυσίμων από RDF/SRF σε βιομηχανίες χάρτου, κεραμοποιίες, ασβεστοποίιες και χύτευσης-μεταλλουργίας RDF NCV=18 GJ/t SRF NCV=15 GJ/t Realistic potential demand for RDF Realistic potential demand for SRF Tonnes 160 140 120 100 80 60 40 20 0 Cement kilns Power Plants Smelters Pottery Lime Paper industry Tonnes 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 Cement kilns Power Plants Smelters Pottery Lime Paper industry

Σύγκριση σεναρίων προσφοράς-ζήτησης RDF/SRF Αισιόδοξο σενάριο ζήτησης Supply:Case 1 (MBTC)-Demand:Optimistic Scenario 1.200 Supply RDF Maximum Demand for RDF Supply SRF Maximum Demand for SRF 1.000 Ktonnes/year 800 600 400 200 0 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030 Supply:Case 2 (MBT-Biodry)-Demand:Optimistic Scenario 1.200 1.000 Supply RDF Maximum Demand for RDF Supply SRF Maximum Demand SRF Ktonnes/year 800 600 400 200 0 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030

Σύγκριση σεναρίων προσφοράς-ζήτησης RDF/SRF Απαισιόδοξο σενάριο ζήτησης Supply:Case 1 (MBTC)-Demand:Low Demand Scenario Supply RDF Maximum Demand for RDF 800 Supply SRF Maximum Demand for SRF 700 600 ktonnes/year 500 400 300 200 100 0 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030 Supply:Case 2 (MBT-Biodry)-Demand:Low Demand Scenario Supply RDF Supply SRF 1.200 Maximum Demand for RDF Maximum Demand SRF 1.000 ktonnes/year 800 600 400 200 0 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030

Σύγκριση σεναρίων προσφοράς-ζήτησης RDF/SRF Ρεαλιστικό σενάριο ζήτησης Supply:Case 1 (MBTC)-Demand:Realistic Scenario 800 700 600 Supply RDF Maximum Demand for RDF Supply SRF Maximum Demand for SRF Ktonnes/year 500 400 300 200 100 0 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030 Supply:Case 2 (MBT-Biodry)-Demand:Realistic Scenario 1.200 Supply RDF Maximum Demand for RDF Supply SRF Maximum Demand SRF 1.000 ktonnes/year 800 600 400 200 0 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022 2024 2026 2028 2030

Πιθανοί ανταγωνιστές του RDF/SRF στη τσιμεντοβιομηχανία Alternative fuels Potentially usable (t/y) Currently used (2008) (t/y) Used tires RDF Sewage sludge (dry) Refinery sludge/saw dust 52,230 110,000 135,500 14,760 8,066 0 25,000 14,760 MRF Residue 415,844 0 Glycerine (waste from Biodiesel production) 4,350 560 Agricultural waste 7,500,000 0 Used mineral oils 54,000 0 Animal meal, bone meal and animal fat waste 250,000 0

Εθνικό συλλογικό σύστημα εναλλακτικής διαχείρισης ελαστικών ECOELASTICA Μηνιαία εξέλιξη διαχειριζόμενων ποσοτήτων ελαστικών μέσω του συστήματος ECOELASTICA

Εθνικό συλλογικό σύστημα εναλλακτικής διαχείρισης ελαστικών

Στερεό απορριμματογενές καύσιμο από ελαστικά-τdf Τα ελαστικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε διάφορες μορφές ως καύσιμο παραγόμενο από τα ελαστικά (tire derived fuel - TDF). TDF NCV= 30 GJ/t Μπορούν είτε να καούν απευθείας ως ολόκληρα ελαστικά, είτε να τεμαχιστούν και στη συνέχεια να καούν, ή ακόμα να μετατραπούν σε καύσιμο αέριο μέσω της πυρόλυσης.

Στιγμιότυπα διαχείρισης ελαστικών ΤΚΖ

Σύγκριση Βιολογικής Ξήρανσης (SRF) με απευθείας καύση ΑΣΑ Το SRF, εφόσον δεν συναποτεφρωθεί από την ενεργοβόρο βιομηχανία (όπως γίνεται και με το RDF), θα χρειαστεί ένα νέο, δεύτερο εργοστάσιο καύσης με σκοπό την αξιοποίηση του (καύση) και την εκτροπή από τη διάθεση του σε ΧΥΤΑ. Συνεπώς το περιβαλλοντικό, τεχνικό και οικονομικό όφελος είναι μηδενικό έναντι της απ ευθείας καύσης σύμμεικτων ΑΣΑ. Πολιτικό; Κοινωνικό;

% ΑΣΑ που αποτεφρώνονται σε WtE στην ΕΕ [Vehlow, J. ]

Μείωση ΑΣΑ μόνο με ανακύκλωση [Vogel] in kg/cap.y 700 600-33% - 3% - 42% - 55% - 26% - 22% - 34% - 32% 500 400 Recycling 300 200 100 0 Berlin Budapest Copenhagen Munich Paris Stockholm Vienna Zurich

Μείωση ΑΣΑ με συνδυασμό ανακύκλωσης και αποτέφρωσης χρήση σκωρίας [Vogel] in kg/cap.y 700 600-47% -38% -97% -98% -61% -72% -70% -86% 500 Recycling 400 300 200 100 Rest 12kg/cap. Rest 6 kg/cap.y Rest 69 kg/cap.y 0 Berlin Budapest Copenhagen Munich Paris Stockholm Vienna Zurich

Εμπόδια για κατασκευή μονάδων καύσης ΑΣΑ με ενεργειακή αξιοποίηση στην Ελλάδα (1/2) Ιστορικοί λόγοι. Πολιτικά εμπόδια. Εξάρτηση από ΧΥΤΑ και το ακόμη χαμηλό gate fee των τελευταίων. ( όμως Life Cycle Costing!) MBT at Ano Liossia (Skordilis, 2006)

Εμπόδια για κατασκευή μονάδων καύσης ΑΣΑ με ενεργειακή αξιοποίηση στην Ελλάδα 2/2) Επίκληση μη ισχύοντων επιχειρημάτων 30-ετίας. Προβληματική αγορά για RDF/SRF Αδειοδοτήσεις, γραφειοκρατία Μία νέα πρωτοβουλία: RDF at Ano Liossia (Skordilis, 2006)

ΣΥΝΕΡΓΕΙΑ-Συμβούλιο Ενεργειακής Αξιοποίησης Αποβλήτων Ελλάδος Η κεντρική ιδέα του Συμβουλίου είναι ότι μία στενή συνεργασία ακαδημαϊκών, ερευνητικών, δημοσίων και βιομηχανικών φορέων θα βοηθήσει την Ελλάδα να αναπτύξει την ενεργειακή αξιοποίηση των αποβλήτων με σκοπό την αειφόρο διαχείριση αποβλήτων, τη διάσωση πολύτιμης Ελληνική γης για τις μελλοντικές γενεές και την ενίσχυση του ενεργειακού ισοζυγίου της χώρας. Η ΣΥΝΕΡΓΕΙΑ αποσκοπεί στη παροχή και διάχυση έγκυρης, επικαιροποιημένης και νηφάλιας επιστημονικής γνώσης επάνω στο αντικείμενο της θερμικής επεξεργασίας ενεργειακής αξιοποίησης ΑΣΑ, στα πλαίσια της ολοκληρωμένης και ισορροπημένης διαχείρισης ΑΣΑ. http://www.wtert.gr/

Συμπεράσματα (1/4) Προς το παρόν η διάθεση των ΑΣΑ σε ΧΥΤΑ είναι η επικρατούσα μέθοδος διάθεσης. Όχι για πολύ ακόμη. Τα περιθώρια για ανάκτηση ενέργειας από το βιοαέριο των ΧΥΤΑ πρέπει να εξαντληθούν. Η ευρωπαϊκή νομοθεσία επιβάλλει την εκτροπή των ΑΣΑ από τους ΧΥΤΑ και νέες μέθοδοι διαχείρισης πρέπει να εξεταστούν (και να εφαρμοσθούν!...εχθές!) Εκτός των ΧΥΤΑ, στην Ελλάδα έχουν κατασκευαστεί μέχρι σήμερα ή 5 ΜΒΤ (4 ΕΜΑΚ και 1 βιοξήρανσης)

Συμπεράσματα (2/4) Το παραγόμενο από τις υπάρχουσες μονάδες RDF/SRF προς το παρόν καταλήγει δυστυχώς σε ΧΥΤΑ. Υπάρχει σημαντικός αριθμός πιθανών χρηστών του καυσίμου (π.χ. εγχώρια βιομηχανία) Όμως εμφανίζονται εμπόδια στο να το χρησιμοποιήσουν λόγω οικονομικών, τεχνικών, πολιτικών και κοινωνικών προβλημάτων Χαρακτηριστικό παράδειγμα η άρνηση των κατοίκων στη Χαλκίδα να δεχτούν τη καύση του RDF από την ΕΜΑΚ Λιοσίων στους τσιμεντοκλιβάνους στο Μυλάκι Υπάρχει ισχυρός ανταγωνισμός και από άλλα απορριμματογενή καύσιμα (π.χ. ελαστικά, αστικές και βιομηχανικές ιλείς, βιομάζα)

Συμπεράσματα (3/4) Υπάρχουν κάποια φαινόμενα πλεονεκτήματα του RDF/SRF: Ευκολότερη μεταφορά σε μεγάλες αποστάσεις (γιατί όμως;) Ομογενοποιημένο καύσιμο (τυποποίηση) Πολλαπλές χρήσεις Πρέπει να εκτιμηθεί ένα ρεαλιστικό δυναμικό ζήτησης-χρήσης των RDF, ώστε να αποφευχθούν παραδείγματα όπως της Γερμανίας όπου οι παραγόμενες ποσότητες είναι μεγαλύτερες από τις ζητούμενες και προς το παρόν αποθηκεύονται μέχρι να κατασκευαστούν νέες μονάδες μαζικής καύσης για την αποτέφρωσή τους και βάσει αυτού του δυναμικού να αποφασισθούν οι απαραίτητες μονάδες ΜΒΤ που θα στοχεύουν στη παραγωγή RDF/SRF Απαιτείται παράλληλη υλοποίηση ενός ισορροπημένου αριθμού μονάδων μαζικής καύσης που να ενταχθεί κατάλληλα στο εθνικό σύστημα επεξεργασίας ΑΣΑ (και άλλων αποβλήτων).

Συμπεράσματα (4/4) Παράλληλα είναι πολύ πιθανό να απαιτηθούν dedicated μονάδεςθερμικήςεπεξεργασίας(μονο-αποτέφρωσης) και για RDF/SRF Αξίζει τον κόπο να δημιουργηθούν πρώτα MBT και μετά μονάδες μαζικής καύσης για την αποτέφρωση των RDF/SRF, επειδή έχει υπερεκτιμηθεί η πιθανή ζήτηση από τις βιομηχανίες; Υπάρχουν τα χρονικά περιθώρια για καθυστερήσεις; Η Ελλάδα είναι ακόμη η μόνη χώρα των (EU15) και 1 από τις 2 των (EU25) που δεν έχουν μονάδες αποτέφρωσης ΑΣΑ / υπολειμμάτων / με συμπαραγωγή ηλεκτρισμού θερμότητας Η Ελληνική βιομηχανία διψάει για την θερμότητα (και) από τέτοιες μονάδες (κριτήριο χωροθέτησης). Η χρήση βιομάζας δείχνει τον δρόμο.

Some numbers about the Hellenic agro-industrial sector Evolution of cotton production in Greece Evolution of rice production in Greece

Υφιστάμενες ελληνικές μονάδες ενεργειακής αξιοποίησης βιομάζας Number of installations 60 40 20 existing studied working 0 wood processing cotton ginning olive kernel processing In total 94 plants were researched.

Energy recovery on the Hellenic agro-industrial sector 300000 260000 220000 Installed capacity [kw] 180000 140000 100000 60000 20000-200001974 1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 Evolution of installed thermal capacity of all examined energy recovery facilities. Rectangles reflect on the cumulative capacity, while triangles illustrate annual marginal capacity variations

64000 Energy recovery on the Hellenic agro-industrial sector Waste wood pre-processing for energy recovery in a wood processing plant. 25 Installed capacity [kw 56000 48000 40000 32000 24000 16000 8000 0 0 1974 1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008-8000 -5 Evolution of installed thermal capacity of energy recovery facilities in wood processing plants. Rectangles reflect on the cumulative capacity, while triangles illustrate annual marginal capacity variations. Crosses indicate the number of working facilities. 20 15 10 5 Number of working facilities

Energy recovery on the Hellenic agro-industrial sector 140000 Energy recovery facility at a cotton ginning plant. 30 120000 25 Installed capacity [kw] 100000 80000 60000 40000 20000 20 15 10 5 Number of working facilitie 0 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 Evolution of installed capacity of energy recovery facilities in cotton-ginning facilities. Rectangles reflect on the cumulative capacity, while triangles illustrate annual marginal capacity variations. Circles indicate number of working facilities 0

Energy recovery on the Hellenic agroindustrial sector Installed capacity [kw 100000 90000 80000 70000 60000 50000 40000 30000 20000 10000 18 16 14 12 10 8 6 4 2 Number of working facilitie 0 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 Evolution of installed capacity of energy recovery facilities in olive kernel processing facilities. Rectangles reflect on the cumulative capacity, while triangles illustrate annual marginal capacity variations. Circles show the number of working facilities. 0

Timeline of new energy recovery facilities installation Number of installations 12 10 8 6 4 2 wood processing cotton ginning olive kernel processing rice mills 0 74-79 80-84 85-89 90-94 95-99 00-04 05-08 Number of newly installed energy recovery modules per sector in a 5-year basis.

Combustion chamber technology and respective installed capacity (kw outer circle) used for wood processing plants (nr of plants inner circle) 9246 13, 38% 8781 8, 24% 13, 38% 37216 fixed grate underfed fixed grate traveling slope grate

Evolution of selected grate technology Number of installations 12 8 4 traveling slope underfed grate fixed grate 0 74-79 80-84 85-89 90-94 95-99 00-04 05-08 Number of newly installed energy recovery modules per type of grate technology used in a 5-year basis.

Overall timeline evolution of agroindustrial energy recovery installations Evolution of the used grate technologies, flue gas cleaning systems and installation in different type of facilities for energy recovery in Greece since 1974.

Photos from agro-industrial energy recovery installations Outside view of a saw dust energy recovery plant. SCADA screenshot of a cotton ginning waste incinerator.

Photos from agro-industrial energy recovery installations (continued) Combustion chamber of waste wood chips. Fire grate and boiler of a cotton ginning energy recovery plant.

Rice-husk boiler, Thessaloniki

Waste-wood combustion plant, Evros

Waste-wood combustion plant, Komotoni

Η ευρωπαϊκή πραγματικότητα Μονάδα Χαρακτηριστικά Μέση τιμή [ ] Εύρος τιμών [ ] MRF - 30 26-110 Κομποστοποίηση Ανοιχτού τύπου 31 25-48 Κλειστού τύπου 60 30-100 Αναερόβια χώνευση - 45-90 ΧΥΤΑ - 65 45-95 Καύση Σύνολο 110 45-190 (2000-σήμερα) 120 90-190 ΜΒΤ - 75 - www.wrap.org.uk/marketknowledge

Η ευρωπαϊκή πραγματικότητα Τυπικά εύρη τέλους πύλης για μονάδες καύσης Olofsson et al. WMR 2005;23;3 Οι τιμές περιλαμβάνουν φόρο αλλά όχι ΦΠΑ.

Αντί επιλόγου Δεν υπάρχει μέχρι στιγμής στην Ελλάδα εφαρμοζόμενη συσχέτιση μεταξύ παραγόμενων αποβλήτων και τελών. Εφαρμογή τιμολόγησης βάσει ζυγολογίων θα εισάγει σημαντικές αυξήσεις στα ανταποδοτικά τέλη. Αναγκαία η αστυνόμευση και ο έλεγχος έναντι παράνομης διάθεσης. Ακόμη περισσότερο η πρόληψη. Όσο τα τέλη πύλης για ΧΥΤΑ παραμένουν χαμηλά (10-37 /t) και χωρίς άλλη παρέμβαση, ηενεργειακήαξιοποίηση δεν είναι ανταγωνιστική. Το τέλος πύλης για ενδεικτική μονάδα WtE στην Κεντρική Ελλάδα έχει υπολογιστεί από το ΑΠΘ στα 65 /t.

To Pay As You Throw (PAYT) προ των Ελληνικών πυλών Πρώτη εφαρμογή 2009-2011: Δήμος Ελευσίνας (LIFE+) PAYT Ατομική ευθύνη Ατομική χρέωση Μοναδιαία κοστολόγηση Αναγνώριση Μέτρηση Νομικό πλαίσιο

Πρόταση υπολογισμού συνολικής επιβάρυνσης για τη διαχείριση απορριμμάτων στη βάση του Pay As You Throw (PAYT) Μισθοί Κόστος επενδύσεων Γενικά διαχειριστικά έξοδα Έξοδα συστήματος διακίνησης πληροφοριών και χρέωσης Έξοδα επίβλεψης και επιστασίας Έξοδα ενημέρωσης και πληροφόρησης Σταθερά έξοδα Σταθερό κόστος Βασική επιβάρυνση Διβάθμιο σύστημα χρέωσης Μεταβλητό κόστος Μεταβλητή επιβάρυνση Συνολική επιβάρυνση Κόστος συλλογής Κόστος μεταφοράς Τέλη διάθεσης Κόστος συντήρησης εξοπλισμού Κόστος αγοράς σάκων ή ετικετών

Απαιτήσεις ενός μοντέλου χρέωσης Ανάκτηση κόστους Αποφυγή αρνητικών παραφαινομένων Πρακτικότητα Λογική Δικαιότητα Καθοδηγητική λειτουργία Προσαρμογή σε τοπικές δομές Ανταποδοτικό τέλος Φιλικότητα στο χρήστη Κοινωνική δικαιοσύνη Αποδοχή Πρόβλεψη νομικών αποφάσεων Αξιοπιστία 95

To pay or not to pay για τα απορρίμματα? Ευχαριστώ για την ακρόαση και στην διάθεσή σας Αβραάμ Καραγιαννίδης, Δρ. Μηχ. Μηχ. MSc Αναπληρωτής Καθηγητής ΑΠΘ, Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών, akarag@auth.gr