Φορητές συσκευές: Τεχνολογίες και δυνατότητες

Φορητές συσκευές: Τεχνολογίες και δυνατότητες Σπύρος Βερονίκης MSE Ηλ/γος Μηχ/κος & Μηχ/κος Η/Υ Εργαστήριο Ψηφιακών Βιβλιοθηκών & Ηλεκτρονικής Δημοσίευσης (http://dlib.ionio.gr) Τμήμα Αρχειονομίας-Βιβλιοθηκονομίας Ιόνιο Πανεπιστήμιο Παλαιά Ανάκτορα, Πλ. Ελευθερίας, Κέρκυρα, 2007

Περιεχόμενα παρουσίασης Σκοπός: γνωριμία με τις φορητές συσκευές και τις δυνατότητες χρήσης τους σε περιβάλλοντα υβριδικών (φυσικών και ηλεκτρονικών) συλλογών πληροφόρησης. Ενότητες παρουσίασης Γνωριμία με τα PDAs/Smartphones Το τίμημα της φορητότητας Προτεινόμενο πλαίσιο χρήσης και τοπολογία Υπηρεσίες φορητών συσκευών & ανοικτά θέματα Πειραματισμός με PDAs 2/33

Οι 3 εποχές των υπολογιστών 3. Πανταχού υπολογίζειν 1. Κεντρικά υπολογιστικά 2. Προσωπικοί συστήματα υπολογιστές (1 Η/Υ για πολλούς χρήστες) 1950 (Πολλοί Η/Υ για 1 χρήστη, 24/7 & οπουδήποτε) (1 Η/Υ για 1 χρήστη) 1980 1995 t 2030 (?!) 2.5 Υπολογίζειν εν κινήσει (Mobile Computing) 3/33

Ubiquitous Computing Πανταχού Υπολογίζειν (Ubiquitous Computing): είναι η μέθοδος ενίσχυσης της χρήσης υπολογιστικών συστημάτων καθιστώντας πολλούς υπολογιστές διαθέσιμους στο περιβάλλον μας αλλά κάνοντάς τους πρακτικά αόρατους στους χρήστες. Απαιτεί εξαιρετική τεχνητή νοημοσύνη. ~ Mark Weiser (1991) Παράδειγμα: Σ ένα έξυπνο σπίτι, ο διάδρομος ή τα δωμάτια προσαρμόζουν αυτόματα τη θερμοκρασία και το φωτισμό, βάσει της ώρας ή των προτιμήσεων των ατόμων που κινούνται σ αυτά. Επιτυγχάνεται χάρη: σ ένα πλήθος αισθητήρων που συλλέγουν δεδομένα, σε διάχυτη υπολογιστική ισχύ που τα μετατρέπει σε πληροφορίες, σ ένα δίκτυο μεταφοράς των πληροφοριών αυτών, σε μια υπολογιστική ευφυΐα η οποία λαμβάνει τις αποφάσεις. 4/33

Mobile Computing Υπολογίζειν εν κινήσει (Mobile Computing): Είναι ένας γενικός όρος για να περιγράψει τη δυνατότητα χρήσης μιας φορητής υπολογιστικής μηχανής καθώς ο χειριστής της κινείται, αλλάζοντας έτσι συχνά τη θέση και το περιβάλλον του. ~ http://mobileman.projects.supsi.ch/glossary.html Χαρακτηριστικά: Δυνατότητα μετακίνησης διατηρώντας τη σύνδεση με το δίκτυο, Αυτόματη επανασύνδεση στο δίκτυο, Οι εντολές και ενέργειες καθοδηγούνται απ το χρήστη Οι συσκευές έχουν περίπου το μέγεθος παλάμης 5/33

Κατηγορίες φορητών υπολογιστών Ultra Mobile Personal Computers - UMPCs Έχουν το μέγεθος και το βάρος ενός μικρού βιβλίου. Διαθέτουν οθόνες αφής μεγέθους περίπου 7 (18cm), πένα και εικονικό πληκτρολόγιο. «Τρέχουν» σουίτες λογισμικού (Word, Excel, Powerpoint, Outlook) και μπορούν να συνδεθούν στο Internet για περιήγηση και να αποθηκεύουν αρχεία. Προαιρετικά διαθέτουν δέκτη GPS. Personal Digital Assistants - PDAs Μικροί υπολογιστές, συνήθως σε μέγεθος τσέπης, με περιορισμένες δυνατότητες. Το λογισμικό που «τρέχουν» πρέπει να έχει σχεδιαστεί αποκλειστικά γι αυτά. Μπορούν όμως να προβάλουν αρχεία πληροφοριών που έχουν δημιουργηθεί σε άλλους υπολογιστές. Διαθέτουν δυνατότητα ασύρματης σύνδεσης με άλλες συσκευές. Smartphones Είναι ένα PDA με ενσωματωμένο κινητό τηλέφωνο 6/33

Personal Digital Assistant - PDA Λειτουργίες ατζέντας αριθμομηχανή, ημερολόγιο, τηλεφωνικός κατάλογος Ασύρματη σύνδεση: Με άλλες συσκευές Με το διαδίκτυο Αποστολή/λήψη email Καταγραφή ήχου/εικόνας Αναπαραγωγή ηλεκτρονικών αρχείων πολυμέσων κειμένου και λογιστικών φύλλων ήχου/μουσικής βίντεο 7/33

Smartphones Έχουν τις περισσότερες των δυνατοτήτων των PDAs Υποστηρίζουν υπηρεσίες κινητής τηλεφωνίας Διαθέτουν μικρό ή εικονικό πληκτρολόγιο Έχουν συνήθως μικρότερες οθόνες απ τα PDAs Εκτός από το πρωτόκολλο WiFi υποστηρίζουν κι άλλα όπως GPRS, WAP, i-mode, (H)EDGE 8/33

Αριθμομηχανή Ημερολόγιο - Ατζέντα 9/33

Η εφαρμογή σημειώσεων 10/33

Προβολή αρχείων Μπορούν να παρουσιάζουν τους δημοφιλέστερους τύπους ηλεκτρονικών αρχείων κειμένου.txt,.doc,.pdf,.html,.xls,.ppt 11/33

Αναπαραγωγή πολυμέσων 12/33

Τηλεφωνία & SMS 13/33

Skype και Instant Messaging (IM) 14/33

Το πρόγραμμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου 15/33

Πλοήγηση στο διαδίκτυο 16/33

Τρία εμπόδια προς τη φορητότητα 1. Ασύρματες επικοινωνίες (Wireless Communications) Αφορά σε θέματα και προβλήματα που παρουσιάζονται απ την απαίτηση να μπορεί ο χρήστης να ανταλλάσσει δεδομένα με άλλες συσκευές χωρίς να χρησιμοποιεί μια σταθερή γραμμή σύνδεσης. 2. Κινητικότητα (Mobility) Αφορά σε θέματα και προβλήματα που παρουσιάζονται απ την απαίτηση να μπορεί ο χρήστης να κινείται. 3. Φορητότητα (Portability) Αφορά σε θέματα και προβλήματα που παρουσιάζονται απ την απαίτηση να μπορεί ο εξοπλισμός να μεταφέρεται Αναλυτικότερα 17/33

Οι ασύρματες επικοινωνίες και κινητικότητα Η ασύρματη επικοινωνία συνεπάγεται: Φορητή συνδεσιμότητα η οποία ποικίλει σε απόδοση και αξιοπιστία Χρήση ετερογενών δικτύων (GSM, WiFi, BT) Θέματα ασφάλειας και ιδιωτικότητας (υποκλοπές, παρακολουθήσεις, κλπ) Η κινητικότητα υποθάλπει κινδύνους! Μια συσκευή μπορεί να: πέσει και να καταστραφεί χαθεί κλαπεί Πρόβλημα περιαγωγής (roaming) λόγω μετακίνησης 18/33

Η φορητότητα (portability) Οι φορητές συσκευές διαθέτουν λιγότερους «πόρους» συγκριτικά με τις στατικές Διαθέτουν μικρότερες διεπαφές αλληλεπίδρασης Η εισαγωγή μακροσκελών κειμένων είναι δύσκολη Η παρουσίαση μεγάλου όγκου πληροφοριών είναι επίσης δύσκολη μέσα από μια μικρή οθόνη. Η αυτονομία των συσκευών εξαρτάται από το χρόνο ζωής της μπαταρίας τους Η φορητότητα ενέχει κινδύνους απώλειας δεδομένων (μη ενημερωμένα αντίγραφα προσωπικών αρχείων, φθορά λόγω θερμοκρασίας, υγρασίας και γενικά μη-σταθερού περιβάλλοντος) Τα αποθηκευτικά μέσα των φορητών συσκευών υστερούν σε ταχύτητα και μέγεθος (SD.vs.HDD) 19/33

Εισάγοντας κείμενο Η εισαγωγή κειμένου μπορεί να γίνει: Με πληκτρολόγιο 12 πλήκτρων (thumbnail K/B) Με μικρό πληκτρολόγιο (smartphone K/B) Με εικονικό πληκτρολόγιο (soft K/B) Με εξωτερικό πληκτρολόγιο (ΒΤ K/B) Με αναγνώριση χειρόγραφου (Pen gestures, Graffitti) Μπορεί να υποστηρίζεται από λεξικά (Τ9 lexicon) Μπορούν να εισάγονται αυτοματοποιημένα συγκεκριμένες λέξεις με: επιλογή από λίστα Οπτική αναγνώριση (barcodes, QR codes) Ανίχνευση παρουσίας αντικειμένου (RFID sense) 20/33

Παρουσίαση πληροφοριών στην οθόνη Δύο προσεγγίσεις: Μετατροπή περιεχομένου on-the-fly, κατάλληλο για μικρές οθόνες. (AvantGo, OpenWave) Προσέγγιση αλλαγής κλίμακας (zoom) (Deepfish) Σε ειδικές περιπτώσεις χρησιμοποιούνται μετατροπείς κειμένου-σε-ήχο! (Audio books, σύντομες περιγραφές, κλπ.) 21/33

Το κέρδος απ τη χρήση σ ένα κλειστό, ελεγχόμενο χώρο Σε μια βιβλιοθήκη ή ένα μουσείο ισχύουν τα εξής: Περιορισμένος χώρος πλήρης ραδιοκάλυψη Επικοινωνία μέσα από τα ασφαλή (secure) κανάλια του οργανισμού Μικρές απαιτήσεις υπολογιστικής ισχύος Απλά εργαλεία ανάκτησης πληροφορίας για βασικές ανάγκες Περιορισμένη ποσότητα διαθέσιμης πληροφορίας (σταδιακή παρουσίαση) Ανάγκη εισαγωγής σύντομων κειμένων Ανάγκη αποθήκευσης μικρού όγκου πληροφορίας Δυνατότητα φόρτισης της συσκευής στις βιβλιοθήκες Δυνατότητα συγχρονισμού συσκευής με άλλη συσκευή (desktops, infokiosks, κλπ) Τα περιορισμένα σε πλήθος αντικείμενα μπορούν να φέρουν «έξυπνες» ετικέτες (smart-tags) διευκολύνοντας έτσι την αλληλεπίδραση. Δυνατότητα δανεισμού συσκευής (πχ. The Louvre) Απίθανη η κλοπή συσκευής. 22/33

Προτεινόμενη τοπολογία Το μοντέλο πελάτη-εξυπηρετητή (Client/Server) Κεντρικότητα πρόσβαση, πόροι και ασφάλεια ελέγχονται από ένα κεντρικό σημείο server Κλιμάκωση κάθε στοιχείο αλλάζει όταν χρειάζεται Ευελιξία αναβαθμίζονται μόνον οι βαθμίδες που χρειάζεται Διαλειτουργικότητα επιτρέπεται οι συνεργασία μεταξύ διαφορετικών συσκευών «Ανοσία» - Τα προβλήματα των τερματικών δεν επηρεάζουν το κεντρικό σύστημα Χαμηλότερο κόστος Ακριβός πυρήνας, φθηνοί δορυφόροι 23/33

Προτεινόμενη τοπολογία 24/33

Παράδειγμα υβριδικής πληροφόρησης για βιβλιοθήκη και μουσείο Υβριδικό περιβάλλον πληροφόρησης: «παραδοσιακά», φυσικά τεκμήρια + ηλεκτρονικοί πληροφοριακοί πόροι Δυναμικό περιεχόμενο: 4 Reviews 5 star: (2) 4 star: (1) 3 star: (0) 2 star: (0) 1 star: (1) Mona Lisa, or La Gioconda (La Joconde), is a 16th century oil painting on a poplar panel by Leonardo Da Vinci. It is one of the most famous paintings in the world, and few other works of art have been subject to as much scrutiny, study, mythologizing and parody. It is owned by the French government and hangs in the Musée du Louvre in Paris. The painting, a half-length portrait, depicts a woman whose gaze meets the viewer's with an expression often described as enigmatic. Paperback: 208 pages Publisher: Information Today (March 30, 2006) Language: English ISBN-10: 1573872563 ISBN-13: 978-1573872560 Product Dimensions: 9 x 5.9 x 0.5 inches 25/33

Υπηρεσίες για φορητές συσκευές Υπηρεσίες πληροφόρησης Αναφοράς (ευρετήρια, θησαυροί, λεξικά, προσωπικά αρχεία), Εργαλεία ανάκτησης πληροφοριών a) mopac, b) μηχανές αναζήτησης (mobile Google, mobile Answers, etc), c) θεματικοί κατάλογοι d) Photo2search και sense2search Παράδοση πληροφοριακού περιεχομένου a) Πλήρες κείμενο από ηλ. βιβλία και άρθρα (.doc,.pdf,.ppt,.xls, etc), b) περιήγηση στο διαδίκτυο c) πρόσβαση σε on-line βάσεις δεδομένων d) πρόσβαση σε ηχητικό υλικό (πχ, Audio-Books, San Francisco Public Library, http://sfpl.org/sfplonline/ebooks.htm) Υπηρεσίες Διαχείρισης (SirsiDynix) (Circulation, metadata editing, etc) Ειδοποιήσεις και ανακοινώσεις RSS (Really Simple Syndication): ένας τρόπος διανομής επικεφαλίδων, σημειωμάτων και άλλου πληροφοριακού υλικού σ ένα μεγάλο πλήθος ανθρώπων. Navigation assistance Χάρτες και sitemaps Απομεμακρυσμένη βοήθεια χρηστών On-line librarian 26/33

Πραγματικά παραδείγματα Από βιβλιοθήκες: University of Oulu - Finland (http://www.kirjasto.oulu.fi/english/palvelut/mobileservices/paikannuspalvelu.html) Duke University, Medical Center Library North Carolina, USA (http://www.mclibrary.duke.edu/training/pda) Wayne State University Library, School of Medicine - Detroit, Michigan, USA (http://www.lib.wayne.edu/shiffman/pda/shiffmanlibrarytogo.php) University of Alberta - Edmonton, Canada (http://www.library.ualberta.ca/pdazone/index.cfm) University of Illinois - Chicago, USA (http://www.uic.edu/depts/lib/lhs/resources/pda/journals.shtml) SirsiDynix (http://www.sirsidynix.com/solutions/products/productivity.php#pdacirc) (υποστήριξη προσωπικού για διακίνηση τίτλων, on-off line εργασίες, βοήθεια επί τόπου, κλπ) Από μουσεία: Exploratorium California, USA (http://www.exploratorium.org/) Dulwich Picture Gallery London, UK (http://www.dulwichpicturegallery.org.uk/sackler/elearning.aspx) 27/33

Εφαρμογές για Βιβλιοθήκες: εργαλεία ανάκτησης πληροφορίας και ολοκλήρωση αυτής με ηλεκτρονικά τεκμήρια, εργαλεία διαχείρισης πληροφοριακού υλικού εργαλεία διάχυσης του υλικού αυτού. Π.χ. Βιβλιοθήκη Πάντειου Πανεπιστημίου Μουσεία: ηλεκτρονικοί ξεναγοί και περιγραφές εκθεμάτων, διαδραστικές εφαρμογές που ενισχύουν τη μάθηση Π.χ. Μουσείο Δ. Σολωμού & Επιφανών Ζακυνθίων Ιατρικό και παραϊατρικό προσωπικό: Ιατρικά αρχεία διαθέσιμα στο σημείο φροντίδας Εκπαιδευτικές χρήσεις (Mobile Learning): Συνεργατικές δραστηριότητες μάθησης, e-notes, γρήγορη και εύκολη διακίνηση εκπαιδευτικού υλικού, φορητά εργαλεία για αναφορά (εγκυκλοπαίδειες, λεξικά, πίνακες, κλπ) 28/33

Σχετικά ερευνητικά αντικείμενα 1/3 Θέματα επικοινωνίας (σύγχρονη και ασύγχρονη) Εξατομίκευση και απλοποίηση υπηρεσίας επικοινωνίας, ώστε ο χρήστης να επικεντρώνεται στο θέμα της επικοινωνίας και όχι στον τρόπο αποστολής. Η νέα υπηρεσία αξιοποιεί εργαλεία IM, SMS, MMS, e-mail και τηλεφωνητή ώστε να εξυπηρετεί τους χρήστες ανεξάρτητα με το πώς και από πού συνδέονται στο δίκτυο. Θέματα περιεχομένου (Εντοπισμός και ανάκτηση) Το πληροφοριακό υλικό πρέπει να διαμορφώνεται κατάλληλα ώστε όλοι οι τύποι πληροφορίας να είναι εύκολο να ανακαλυφθούν και να παραδοθούν στο χρήστη. Ερευνώνται τρόποι συλλογής πληροφοριών για τον χρήστη, ώστε να προωθείται προς αυτόν υλικό του ενδιαφέροντός του. Ερευνώνται επίσης οι τρόποι (τακτικές) με τους οποίους αναζητούν οι χρήστες πληροφορίες καθώς και πώς μπορεί μια φορητή συσκευή να ενισχύσει τις στρατηγικές τους, ιδιαίτερα σε χώρους με υβριδικές συλλογές. 29/33

Σχετικά ερευνητικά αντικείμενα 2/3 Θέματα Αλληλεπίδρασης Ερευνώνται τρόποι οργάνωσης και παρουσίασης πληροφοριών μέσα από μικρές οθόνες. Εξετάζεται τι και πώς θα παρουσιάζεται στο χρήστη, ώστε να καλύπτονται οι πληροφοριακές του ανάγκες τη δεδομένη στιγμή. Ερευνώνται θέματα ευχρηστίας χειρισμού των συσκευών. Αφορούν την ευκολία μάθησης, την αποδοτικότητα της χρήσης των συσκευών, την ευκολία απομνημόνευσης κανόνων διάδρασης, την ελάττωση σφαλμάτων χρήσης και την ικανοποίηση του χρήστη. 30/33

Σχετικά ερευνητικά αντικείμενα 3/3 Θέματα αξιολόγησης υπηρεσιών για φορητές συσκευές Αποσκοπούν στον προσδιορισμό: Κατάλληλης μεθόδου συλλογής δεδομένων σχετικά με την εμπειρία του χρήστη απ την αλληλεπίδρασή του με τη συσκευή και τους υβριδικούς χώρους πληροφόρησης. (π.χ. παρατήρηση, συνέντευξη, ερωτηματολόγια, log files, κλπ) Κατάλληλων κριτηρίων αξιολόγησης (π.χ. ευχρηστία, χρησιμότητα, ποιότητα πληροφόρησης) Κατάλληλες μετρικές (π.χ. πλήθος σφαλμάτων, χρόνος διεκπεραίωσης εργασιών, κλπ) Η δημιουργία μοντέλων αξιολόγησης και διατύπωση ερευνητικών υποθέσεων Η πειραματική επαλήθευση μοντέλων και υποθέσεων. 31/33

Το μέλλον: Εξατομικευμένες υπηρεσίες Υπηρεσίες βάσει της θέσης του χρήστη ειδοποιήσεις για νέες αφίξεις βιβλίων στον θεματικό τομέα που βρίσκεται. Υπόδειξη τεκμηρίων κοντά στον χρήστη, σχετικά με το δικό του ιστορικό δανεισμού Για πολύ αργότερα... Δεν αρκεί το προφίλ-χρήστη. Οι υπηρεσίες πρέπει να βασίζονται και στις εμπειρίες του χρήστη, δηλ. πώς χρησιμοποιούν τις εφαρμογές και πού βρίσκονται. Επίσης αξιοποιούνται πληροφορίες σχετικά με κοντινούς πόρους (τι) και χρήστες (ποιος). Υπηρεσίες δηλ. βάσει πλήθους παραμέτρων όπως: Το περιβάλλον του χρήστη (π.χ. ποιος ή τι είναι κοντά του) Το προφίλ του (π.χ. οι προτιμήσεις του και το ιστορικό του) Οι δυνατότητες της συσκευής (π.χ. υπολογιστική ισχύς, δυνατότητες διασύνδεσης, ικανότητα αποθήκευσης) Οι διαθέσιμες υποδομές (π.χ. η κατάσταση δικτύου μεταφοράς πληροφοριών όπως on-line/offline και η διαθέσιμη ταχύτητα) 32/33

Περισσότερες πληροφορίες Το αρχείο της παρουσίασης και τα σχετικά links είναι διαθέσιμα στο: http://dlib.ionio.gr/~gtsak/hybridlibraries Megan Κ. Fox homepage http://web.simmons.edu/~fox/pda/ PDAs and Museum & Cultural Sector Usage http://www.chin.gc.ca/english/digital_content/tip_sheets/pda/tip_sheet8.html LibrarySupportStaff http://www.librarysupportstaff.com/pdas4libs.html 33/33