Τ.Ε.Ι. ΑΘΗΝΑΣ Σ.Ε.Υ.Π. ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΕΞΑΜΗΝΟ: Ζ ΜΑΘΗΜΑ: ΓΕΡΟΝΤΟΛΟΓΙΚΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ Καθηγητής: Φωτούλα Μπαμπάτσικου, Αναπλ. Καθηγήτρια ΟΔΗΓΟΣ ΑΣΚΗΣΗΣ (ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ) ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΣΤΗ ΓΕΡΟΝΤΟΛΟΓΙΚΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΥΠΟ: ΜΠΑΜΠΑΤΣΙΚΟΥ ΦΩΤΟΥΛΑ, Αναπλ. Καθηγήτρια ΓΕΡΟΓΙΑΝΝΗ ΓΕΩΡΓΙΑ, Καθηγήτρια Εφαρμογών ΣΤΕΦΑΝΙΔΟΥ ΣΠΥΡΙΔΟΥΛΑ, Καθηγήτρια Εφαρμογών ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΟ ΕΤΟΣ: ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΦΟΙΤΗΤΗ-ΤΡΙΑΣ: Α.Μ: ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΩΝ: ΔΟΜΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: ΑΘΗΝΑ 2013-14 Copyright Φωτούλα Μπαμπάτσικου, 2008-09 Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος. All rights reserved. 1
ΤΙΤΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΤΥΠΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΓΕΡΟΝΤΟΛΟΓΙΚΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΝΟΣ0702 Θεωρητικό, Εργαστηριακό ΜΕ ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΕΣ ΩΡΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ 4 (Θεωρία 2, Εργαστήριο 2) ΠΙΣΤΩΤΙΚΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ 4 ΤΥΠΙΚΟ ΕΞΑΜΗΝΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Ζ ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Σκοπός του μαθήματος είναι να καταστήσει ικανούς τους φοιτητές να παρέχουν ολοκληρωμένη και εξατομικευμένη νοσηλευτική φροντίδα στα ηλικιωμένα άτομα και τις οικογένειές τους, με εφαρμογή των αρχών της γεροντολογικής Νοσηλευτικής. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Α. Θεωρητικό μέρος 1. Η υγεία του Ελληνικού πληθυσμού. Δημογραφικά στοιχεία του Ελληνικού πληθυσμού. Δημογραφική γήρανση. Προοπτική του πληθυσμού της Ελλάδας. Διεθνή Δημογραφικά και Δημοπαθολογικά στοιχεία για την τρίτη ηλικία. 2. Γήρανση και τρίτη ηλικία. Γενική εκτίμηση του γήρατος, Ορισμοί -Θεωρίες του γήρατος. Η Φιλοσοφία της Γεροντολογικής Νοσηλευτικής. Συνταξιοδότηση. Ο ηλικιωμένος και η κοινωνία. Ιδρύματα για τον υπερήλικα. 3. Χαρακτηριστικά της γήρανσης. Βιολογικές, ψυχολογικές, λειτουργικές, κοινωνικές αλλαγές και απώλειες. 4. Εκτίμηση της υγείας των ηλικιωμένων. Διαλογή υγείας. Εκτιμήσεις υγείας. Ο ρόλος του Νοσηλευτή στη λήψη ιστορικού και στη Φυσική εξέταση των ηλικιωμένων. Αισθητηριακή εκτίμηση των ηλικιωμένων. Ψυχοκοινωνική εκτίμηση των ηλικιωμένων. 5. Προβλήματα μεγάλων ηλικιών. Νοσολογία των ηλικιωμένων. Συχνότερες παθήσεις στην τρίτη ηλικία. Ο ρόλος του Νοσηλευτή στη θεραπεία. 6. Επικοινωνώντας με τους ηλικιωμένους. Αποδοχή, αξιοπρέπεια και σεβασμός στην επικοινωνία, Φραγμοί στην επικοινωνία, Πολιτισμικές διαφορές. 7. Σωματική φροντίδα των ηλικιωμένων. Νοσηλευτική διεργασία για τον κίνδυνο μη 2
ισορροπημένης διατροφής. Νοσηλευτική διεργασία για τη διαταραγμένη ακεραιότητα του δέρματος. Νοσηλευτική διεργασία για τους διαταραγμένους στοματικούς βλεννογόνους. Νοσηλευτική διεργασία στη δυσκοιλιότητα, τη διάρροια και την ακράτεια του εντέρου. 8. Διατήρηση της υγείας και αντιλήψεις για την φροντίδα της υγείας. Νοσηλευτική διεργασία για την μη συμμόρφωση και την αναποτελεσματική διατήρηση της υγείας. Νοσηλευτική φροντίδα σε ανεπάρκεια αυτοφροντίδας. Νοσηλευτικές διεργασίες για άτομα με μειωμένη φυσική κινητικότητα. Νοσηλευτικές διεργασίες σε περίπτωση μη ανοχής της άσκησης. Νοσηλευτικές διεργασίες για άτομα με ανεπαρκή ψυχαγωγική δραστηριότητα. Νοσηλευτικές διεργασίες για τις διαταραχές του Ύπνου. 9. Ψυχοκοινωνική φροντίδα των ηλικιωμένων. Γνωσιακή έκπτωση και άνοια στους ηλικιωμένους. Νόσος Alzheimer. Κατάθλιψη στους ηλικιωμένους. Κατάχρηση ουσιών και γήρανση. Αυτοκτονία και γήρανση. Νοσηλευτική διεργασία για την διαταραχή της εικόνας του σώματος. Νοσηλευτικές διεργασίες για την χαμηλή αυτοεκτίμηση. Νοσηλευτικές διεργασίες για τον φόβο, το άγχος, την απελπισία, την αδυναμία. Νοσηλευτική διεργασία για δυσλειτουργική θλίψη, κοινωνική απομόνωση και μειωμένη κοινωνική επαφή, Νοσηλευτικές διεργασίες σε διαταραγμένες οικογενειακές σχέσεις. 10. Ικανοποιώντας τις ανάγκες ασφαλείας των ηλικιωμένων. Ατυχήματα. Εσωτερικοί παράγοντες κινδύνου. Πτώσεις και κατάγματα στην τρίτη ηλικία. Εξωτερικοί παράγοντες κινδύνου. Κίνδυνοι πυρκαγιάς. Οικιακή ασφάλεια. Τροχαία ατυχήματα. Θερμικοί κίνδυνοι. Νοσηλευτικές διεργασίες για τον κίνδυνο τραυματισμού. 11. Stress και αντιμετώπιση. Stress και νόσος. Stress και γεγονότα του βίου. Μείωση stress και στρατηγικές αντιμετώπισης. Νοσηλευτική διεργασία για σύνδρομο stress αλλαγής τόπου διαμονής. Παράγοντες που επηρεάζουν την σεξουαλικότητα των ηλικιωμένων. Ιδιωτικότητα και προσωπικά δικαιώματα των ηλικιωμένων. 12. Εμβολιασμοί και ηλικιωμένοι. 13. Φαρμακευτική αγωγή και ηλικιωμένοι. Χρήση και κατάχρηση Φαρμάκων. Χορήγηση φαρμάκων σε ιδρυματικό πλαίσιο, στο σπίτι. Νοσηλευτική εκτίμηση, φαρμακευτική αγωγή, νοσηλευτικό σχέδιο Υγείας. Δικαιώματα ασθενών και φάρμακα. Διδάσκοντας τους ηλικιωμένους σε σχέση με τα φάρμακα. 14. Εκπαίδευση, Πρόληψη και Έρευνα στην Γεροντολογική Νοσηλευτική. 15. Φροντίδα για το τέλος του βίου. Στάσεις αντιμετώπισης θανάτου και σχεδιασμός 3
του τέλους του βίου. Συνεργατική εκτίμηση και παρεμβάσεις, ως προς τη φροντίδα στο τέλος του βίου. Θάνατος. Διευθετήσεις για την κηδεία. Απώλεια λόγω θανάτου. Β. Εργαστηριακό μέρος: Το εργαστηριακό μέρος περιλαμβάνει άσκηση φοιτητών σε Γηροκομεία- Οίκους Ευγηρίας, ΚΑΠΗ, ΚΗΦΗ, ΜΗΦΗ, Λέσχες Φιλίας και σε υπηρεσίες Νοσηλείας στο σπίτι για εφαρμογή του θεωρητικού μαθήματος. Ειδικότερα οι φοιτητές ασκούνται στην λήψη γεροντολογικού νοσηλευτικού ιστορικού, μέτρηση και εκπαίδευση Ζωτικών Σημείων στους ηλικιωμένους (αρτηριακή πίεση, σφυγμός, θερμομέτρηση, αναπνοές), περιποίηση κατακλίσεων, τραυμάτων, λήψη Σωματομετρικών δεικτών, λήψη ψυχοδιανοητικού νοσηλευτικού ιστορικού κ.λ.π. Εκπαίδευση των ηλικιωμένων στην ατομική υγιεινή, την διατροφή, την ένδυση, την επικοινωνία και σε άλλες φροντίδες υγείας. ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΑ ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Μετά το τέλος του μαθήματος οι φοιτητές θα είναι σε θέση : Να αναγνωρίζουν τις φυσιολογικές μεταβολές που παρατηρούνται με την ηλικία. Να αξιολογούν τη κατάσταση υγείας των ηλικιωμένων ατόμων. Να παρέχουν ολιστική νοσηλευτική φροντίδα στους ηλικιωμένους και τις οικογένειές τους τόσο σε ιδρυματικό επίπεδο όσο και στην κοινότητα. Να είναι ενήμεροι αλλά και να χρησιμοποιούν τα ιδρύματα και τις υπηρεσίες που διατίθενται για τη φροντίδα των ηλικιωμένων. ΣΥΓΓΡΑΜΜΑΤΑ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Hoffman Wold G. Basic Geriatric Nursing. Elsevier Company, 4 th Edition, 2008. ΕΚΔΟΣΗ: Επιστημονικές Εκδόσεις ΠΑΡΙΣΙΑΝΟΣ Α.Ε. 2010 2. Χριστοδούλου Γ, Κονταξάκης Β. Η Τρίτη Ηλικία. Εκδόσεις ΒΗΤΑ, Αθήνα 2000. 3. Μαλγαρινού Μ, Γουλιά Ε. Η Νοσηλεύτρια κοντά στον υπερήλικα. Εκδόσεις ΤΑΒΙΘΑ, Αθήνα 2005. 4. Carignan A, Sharron A, Webb W. Γεροντολογική Νοσηλευτική. Έκδοση : Παρίκος & Σια ΕΕ. 2003 5. Miller C, Payne Bolton F. Nursing for Wellness in Older Adults. Lippincott Williams & Wilkins 5 th Edition, 2008. 4
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΛΙΝΙΚΟΥ ΟΔΗΓΟΥ 1. Να δοθεί έμφαση σε Νοσηλευτικές εφαρμογές στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας από τους φοιτητές, ώστε να είναι σε θέση να μελετήσουν την κατανομή της συχνότητας νοσημάτων και να αξιολογήσουν τις ανάγκες υγείας του πληθυσμού στην κοινότητα. 2. Οι φοιτητές να γίνουν γνώστες του νοσηλευτικού τους ρόλου στο Κ.Α.Π.Η., Γηροκομείο- Οίκο Ευγηρίας κ.λ.π. 3. Οι φοιτητές να παρέχουν φροντίδα σε άτομα και ομάδες ατόμων με προβλήματα υγείας (κατ οίκον νοσηλεία) 4. Η άσκηση τους θα γίνει σε Κοινοτικές Υπηρεσίες Υγείας: i. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ Ε.Ε.Σ ii. Πολυδύναμα Κέντρα Υγείας (συμμετοχή στις δραστηριότητες του Κέντρου Υγείας), iii. Δημοτικά Ιατρεία iv. Νοσοκομεία (Ε.Ι.) v. ΚΑΠΗ ΛΕΣΧΕΣ ΦΙΛΙΑΣ vi. Νοσηλεία στο σπίτι vii. Γηροκομείο Όλοι οι φοιτητές θα συμπληρώσουν τον οδηγό κλινικής άσκησης, τον οποίο θα έχουν μαζί τους κάθε ημέρα κλινικής άσκησης. ΣΤΟΛΗ: ΜΠΛΟΥΖΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ και ΚΟΝΚΑΡΔΑ, ΠΟΛΙΤΙΚΑ (Επισκέψεις) ΤΕΛΙΚΗ ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΛΙΝΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ (Θεωρητικές γνώσεις, Νοσηλευτικές δεξιότητες, Διαπροσωπικές δεξιότητες, Συνεργασία), ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΣΕ Κ.Α.Π.Η. ΛΕΣΧΕΣ ΦΙΛΙΑΣ και ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΔΗΓΟ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΦΟΙΤΗΤΩΝ Οι Φοιτητές πρέπει: 1. Να προσέρχονται στη Δομή εκπαίδευσης στην καθορισμένη ημέρα και ώρα. ( Ωράριο 8 πμ- 1.00 μμ. Διάλλειμα 25 λεπτά μεταξύ 10 π.μ-11 π.μ.) 2. Να τηρούν το ιατρικό απόρρητο. 3. Κατά την διεξαγωγή των νοσηλευτικών διαδικασιών να τηρούν τις βασικές αρχές της Νοσηλευτικής Επιστήμης. 4. Να έχουν στυλό, μολύβι, γομολάστιχα, σημειωματάριο καθώς επίσης το έντυπο υλικό της κλινικής άσκησης. ΠΑΡΟΥΣΙΕΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗΝ 4/27-1/2010 ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΟΥ ΤΕΙ-ΑΘΗΝΑΣ ΓΙΑ ΝΑ ΘΕΩΡΗΘΕΙ ΔΙΔΑΧΘΕΝ ΕΝΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΜΑΘΗΜΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΧΟΥΝ ΣΥΜΠΛΗΡΩΘΕΙ 13 ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΕΒΔΟΜΑΔΕΣ 5
ΕΒΔΟΜ ΔΕΥΤΕΡΑ ΤΡΙΤΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 ΣΥΝΟΛΟ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ Συστήνεται σε όλους τους εκπαιδευτικούς όλων των ομάδων ότι χρειάζεται να δοθεί έμφαση σε Νοσηλευτικές εφαρμογές στο Γηροκομείο. Η άσκηση των φοιτητών θα πρέπει να περιλαμβάνει: 1. Ενημέρωση των φοιτητών σχετικά με τις δραστηριότητες που διενεργούνται σε κάθε υπηρεσία πρωτοβάθμιας φροντίδας που κάνουν κλινική άσκηση. 2. Προτροπή των φοιτητών για παρακολούθηση και ενεργή συμμετοχή στις δραστηριότητες της κάθε υπηρεσίας, υπό την εποπτεία των εκπαιδευτικών. 3. Ενημέρωση των φοιτητών για τη συμπλήρωση του οδηγού κλινικής άσκησης. 4. Ανάθεση εργασιών στους φοιτητές για παρουσίαση θεμάτων αγωγής υγείας σε ΚΑΠΗ. Καθοδήγηση των φοιτητών για το πλάνο της παρουσίασης. Πριν τη διεξαγωγή της παρουσίασης θα πρέπει να γίνει πρόβα της εργασίας απαραίτητα. 5. Παρακολούθηση και ενεργό συμμετοχή όλων των φοιτητών σε κατ οίκον νοσηλεία. 6. Συζήτηση με τους φοιτητές σχετικά με διάφορα θέματα Γεροντολογικής Νοσηλευτικής, όπως: Υπηρεσίες της Κοινότητας και παροχή Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας στην Ελλάδα Ρόλος Νοσηλευτή στο ΚΑΠΗ, ΓΗΡΟΚΟΜΕΙΟ Οργανικά και ψυχοκοινωνικά προβλήματα ηλικιωμένων κλπ. 8. Εκπαιδευτικές επισκέψεις σε Ιδρύματα Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, όπως: Οίκους ευγηρίας. Κέντρα αποκατάστασης Κέντρα υποδοχής προσφύγων. Ξενώνες αστέγων. 6
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΦΟΙΤΗΤΗ ΣΤΗ ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΓΕΡΟΝΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Παρατήρηση (Π) ΗΜΕΡ. ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΦΟΙΤΗΤΗ ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ Συμμετοχή (Σ) 1. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΥΓΕΙΑΣ Ηλικιωμένου Ηλικιωμένων σε Κ.Α.Π.Η. Ηλικιωμένων σε οίκο ευγηρίας Ατόμων σε Κέντρο Υγείας Ηλικιωμένων σε κατ οίκο νοσηλεία Ηλικιωμένων σε ΛΕΣΧΕΣ ΦΙΛΙΑΣ 2. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΦΥΣΙΚΟΥ ΚΑΙ ΨΥΧOΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Κατοικίας Κ.Α.Π.Η. Οίκων Ευγηρίας Κέντρου Υγείας ΛΕΣΧΕΣ ΦΙΛΙΑΣ 3. ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑ Λήψη Νοσηλευτικού ιστορικού Ανάλυση πληροφοριών Διαπίστωση αναγκώνπροβλημάτων Προγραμματισμός επισκέψεων Πραγματοποίηση επίσκεψης Παρατήρηση περιγραφή ατόμου Εκτίμηση αποτελέσματος επίσκεψης 7
4. ΝΟΣΗΛΕΙΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ 5. ΑΓΩΓΗ ΥΓΕΙΑΣ Ατομική διδασκαλία Ομαδική διδασκαλία 6. ΙΑΤΡΕΙΑ - ΚΕΝΤΡΑ ΥΓΕΙΑΣ Παρακολούθηση εξέτασης Εμβολιασμοί Ενημέρωση ατόμων ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: 8
ΔΕΛΤΙΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΥ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΑΤΟΜΟΥ.. ΗΛΙΚΙΑ..ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ.ΘΡΗΣΚΕΥΜΑ ΥΠΗΚΟΟΤΗΤΑ ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ.. 1. ΓΕΝΙΚΗ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΥ Φυσιολογικό χρώμα Χλωμό. Καχεκτικός Παχύσαρκος.. Χρώμα μαλλιών..χρώμα ματιών.. Άλλα. 2. ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Έγγαμος Άγαμος... Χήρος Διαζευγμένος.. Αριθμός παιδιών. 3. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Καλή..Μέτρια.Φτωχή 4. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Σύνταξη.Οικονομική υποστήριξη από την οικογένεια. Άλλες οικονομικές πηγές (π.χ. φιλόπτωχα ταμεία, φαγητό ενορίας)....... 5. ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΔΙΑΒΙΩΣΗΣ Ζει μόνος Ζει με την οικογένεια. Ζει κοντά στην οικογένεια. Ζει σε Ίδρυμα... Σχέση με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας..... Συμπαράσταση της οικογένειας στα προβλήματά του.. 6. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ Μονοκατοικία Διαμέρισμα. Ιδιόκτητος Με ενοίκιο. Αριθμός δωματίων... Κεντρική θέρμανση.. Αυτόνομη Θέρμανση. 9
Ύδρευση Κεντρική αποχέτευση Περιβάλλον κατοικίας Θόρυβος..Ήλιος. Αερισμός Φωτισμός Σκάλες Ασανσέρ. Πολύ ψηλό κρεβάτι.. Πολύ κρύο μέσα στο σπίτι..υγρασία. Καταλληλότητα κατοικίας. Επικινδυνότητα.. 7. ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΜΕΣΑ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙ Ο ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΣ Έχει οικογενειακό γιατρό Χρησιμοποιεί Νοσοκομείο.. Χρησιμοποιεί Κέντρο Υγείας. Χρησιμοποιεί Ιδιωτικό ιατρείο.. Χρησιμοποιεί κοινωνικές υπηρεσίες.. Χρησιμοποιεί Νοσηλευτική υπηρεσία με αμοιβή. Χρησιμοποιεί φυσικοθεραπεία με αμοιβή.. Χρησιμοποιεί οικιακή βοηθό. 8. ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΥ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Ντύνεται μόνος του Με βοήθεια..είναι πλήρως εξαρτημένος Τρώει και πίνει μόνος του..με βοήθεια.. Είναι πλήρως εξαρτημένος Σηκώνεται μόνος από το κρεβάτι Με βοήθεια.δεν σηκώνεται Κυκλοφορείς μόνος του στο σπίτι..με βοήθεια Τακτοποιεί το νοικοκυριό του Με βοήθεια. Είναι πλήρως εξαρτημένος Εφαρμόζει ατομική υγιεινή μόνος του.με βοήθεια Δεν εφαρμόζει.. Χρησιμοποιεί βοηθητικά μέσα (καροτσάκι, πατερίτσες). 9. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΥ ΕΚΤΟΣ ΣΠΙΤΙΟΥ Κάνει τα καθημερινά ψώνια μόνος του.με βοήθεια Δεν βγαίνει από το σπίτι.. Κάνει μερικές διαδρομές μόνος του..με βοήθεια..δεν βγαίνει από το σπίτι 10
10. ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΟΥ Ανάλογη με την κατάστασή του. Υπερεκτίμηση Υποεκτίμηση 11. ΟΡΑΣΗ (Με ή χωρίς γυαλιά) Καλή Μέτρια.Δεν βλέπει 12. ΑΚΟΗ (Με ή χωρίς ακουστικά) Καλή..Μέτρια..Δεν ακούει. 13. ΟΥΡΗΣΗ Πλήρης έλεγχος σφιγκτήρων. Μερική ακράτεια Είδος ακράτειας Απώλειες. 14. ΑΦΟΔΕΥΣΗ Πλήρης έλεγχος σφιγκτήρων.. Μερική ακράτεια Απώλειες. Δυσκοιλιότητα.. 15. ΒΑΡΟΣ ΣΩΜΑΤΟΣ Φυσιολογικός.. Υπέρβαρος.. Παχύσαρκος...Πολύ αδύνατος 16. ΔΙΑΝΟΗΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Έχει πλήρη προσανατολισμό. Μερικό..Ανεπαρκή.. Καλή μνήμη..μέτρια.δεν θυμάται.. 17. ΨΥΧΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Καλή..Αισθάνεται μοναξιά.. Είναι μελαγχολικός. 18. ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ ΕΞΕΙΣ Καπνίζει.Τσιγάρα ημερησίως.. Κάνει χρήση αλκοόλ..ποτήρια ημερησίως.. Κάνει χρήση καφέ Φλιτζάνια ημερησίως 19. ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ Σακχαρώδης Διαβήτης..Υπέρταση Καρδιολογικά προβλήματα Άλλα 11
20. ΑΛΛΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ (π.χ. αστάθεια, νόσος Alzheimer, γνωσιακή έκπτωση, άνοια) 21. ΦΑΡΜΑΚΑ... 22. ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΥ Περιέχει όλα τα θρεπτικά συστατικά.. Είναι πλούσια σε λαχανικά. Είναι πλούσια σε ασβέστιο και σίδηρο Το κρέας είναι καλά μαγειρευμένο και μαλακό.. Τα γεύματα είναι μικρά και συχνά... Δίαιτα σακχαρώδη διαβήτη. Δίαιτα χοληστερίνης Δίαιτα άναλη. Άλλα.... 23. ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΥ Συμμετέχει σε Κοινωνικές εκδηλώσεις.και Τι είδους. Μελετά βιβλία και Ποιες οι προτιμήσεις του Εργόχειρο Μουσική Ποιες οι προτιμήσεις του. Συμμετοχή σε αθλητικές ομάδες και Είδος γυμναστικής Κηπουρική. Μαστορέματα στο σπίτι. Κολύμβηση..Περπάτημα. Φύλαξη εγγονιών. Άλλα ενδιαφέροντα.. 12
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΑΣ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΥ ΑΝΑΓΚΕΣ- ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΙ ΣΚΟΠΟΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΟΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: 13
ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΕ ΚΕΝΤΡΟ ΑΝΟΙΧΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ (Κ.Α.Π.Η.) και ΣΕ ΛΕΣΧΕΣ ΦΙΛΙΑΣ ΕΠΩΝΥΜΙΑ Κ.Α.Π.Η:.. Αναφέρατε ποιες από τις παρακάτω δραστηριότητες πραγματοποιούνται στο συγκεκριμένο ΓΗΡΟΚΟΜΕΙΟ Κ.Α.Π.Η. ή ΛΕΣΧΗ ΦΙΛΙΑΣ που επισκέπτεστε. 1. ΥΠΟΔΟΧΗ ΝΕΩΝ ΜΕΛΩΝ Καταγραφή στοιχείων Λήψη ιστορικού. Ερώτηση για κοινωνικά, οικογενειακά, οικονομικά προβλήματα Ενημέρωση νέων μελών σχετικά με τις δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα στο συγκεκριμένο Κ.Α.Π.Η.. Ανάθεση δραστηριοτήτων στα νέα μέλη (π.χ. ζωγραφική, γλυπτική) 2. ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΟΜΑΔΩΝ Ομάδα γυναικών Ομάδα ψυχαγωγίας Ομάδα εθελοντισμού. Ομάδα χειροτεχνίας. Ομάδα χορού... 3. ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ- ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Πρόγραμμα γυμναστικής. Διεξαγωγή εμβολιασμού (αντιγριπικό εμβόλιο) Διεξαγωγή εθελοντικής αιμοδοσίας. Διεξαγωγή ελέγχου οστεοπόρωσης. Διοργάνωση εκθέσεων.. Διοργάνωση εκδηλώσεων σε εθνικές εορτές... Διοργάνωση εκδρομών. Διεξαγωγή κατ οίκον επισκέψεων.. Καταγραφή ζωτικών σημείων.. Συζήτηση με τα ηλικιωμένα άτομα.. 14
4. ΘΕΜΑΤΑ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Αναφέρατε ποια από τα παρακάτω θέματα αγωγής υγείας παρουσιάστηκαν στα άτομα Τρίτης Ηλικίας σε ΓΗΡΟΚΟΜΕΙΑ, Κ.Α.Π.Η. ή ΛΕΣΧΕΣ ΦΙΛΙΑΣ Υπέρταση Καρκίνος δέρματος. Σακχαρώδης Διαβήτης Διατροφή και Τρίτη ηλικία. Οστεοπόρωση. Παθήσεις ματιών Έμφραγμα.. Στηθάγχη.. Χοληστερίνη.. Παθήσεις αναπνευστικού Πρόληψη ατυχημάτων στην Τρίτη Ηλικία. Άλλα 15
ΔΕΛΤΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΝΟΣΗΛΕΙΑΣ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ( ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ ΝΟΣΗΛΕΙΑ) ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΑΤΟΜΟΥ.. ΗΛΙΚΙΑ.. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ. ΘΡΗΣΚΕΥΜΑ... ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΗΛ ΤΑΜΕΙΟ.. ΔΙΑΓΝΩΣΗ. ΠΑΡΑΠΟΜΠΗ ΑΠΟ.. ΑΛΛΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΟΝ ΑΣΘΕΝΗ.. 1. ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΔΙΝΕΙ: Ο ίδιος Η οικογένεια. Άλλα άτομα.. 2. ΤΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΓΝΩΡΙΖΕΙ: Ο ίδιος.. Οι συγγενείς... Άλλο πρόσωπο.κανένας.. 3. ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΡΡΩΣΤΙΑ Φοβάται πολύ Είναι πολύ ανήσυχος. Είναι απομονωμένος..πιστεύει ότι θα γίνει καλά Πιστεύει ότι θα μείνει ανάπηρος. Πιστεύει ότι θα πεθάνει Δεν συνειδητοποιεί τη σοβαρότητα Άλλα 4. ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Έγγαμος Άγαμος... Χήρος Διαζευγμένος.. 5. ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ Ζει μόνος του..ζει με την οικογένειά του Ζει με φίλους Σχέση με τα άλλα μέλη της οικογένειας 6. ΣΥΝΘΕΣΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ Ενημερώστε το έντυπο που ακολουθεί 16
7. ΠΟΙΟΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΤΑΙ ΤΗΝ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΤΟΥ. 8. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Καλή..Μέτρια.Φτωχή 9. ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ Σακχαρώδης Διαβήτης.Υπέρταση. Καρδιολογικά προβλήματα Επιληψία Αλλεργίες. Άλλα 10. ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΣΘΕΝΟΥΣ 11. ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ- ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ 12. ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 13. ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ 14. ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΟΥ ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ 15. ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΣΘΕΝΟΥΣ Θερμοκρασία Σφυγμός. ΑΠ.Αναπνοές.. 17
ΔΕΡΜΑ-ΒΛΕΝΝΟΓΟΝΟΙ Ωχρό Κυανωτικό.Ικτερικό. Κατακλίσεις Εξανθήματα. Άλλα. 16. ΔΙΑΝΟΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΣΘΕΝΟΥΣ Καλή. Ήρεμος Αγχώδης Είναι Μελαγχολικός.. Αισθάνεται μοναξιά.. Έχει διεγέρσεις. Έχει διανοητική σύγχυση.. 17. ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΣΘΕΝΟΥΣ-ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ Λειτουργία άκρων.ημιπληγία.. Παραπληγία... Τετραπληγία. Περιορισμός κινήσεων Τρόμος..Τραύματα. Κατάγματα. Τραχειοστομία Κολοστομία Άλλα. 18. ΒΟΗΘΗΤΙΚΑ ΜΕΣΑ Πατερίτσες.Μπαστούνι. Άλλα μέσα.. 19. ΠΡΟΣΘΕΣΕΙΣ Οδοντοστοιχίες Μαστοί. Βηματοδότης.. Τραχειοσωλήνας.Τεχνητά μέλη.. Άλλες προσθέσεις 20. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Αυτοεξυπηρετείται... Χρειάζεται βοήθεια για: Φαγητό Ντύσιμο.... Ατομική καθαριότητα..μπάνιο..βάδισμα Να σηκωθεί από το κρεβάτι. άλλα.. 18
21. ΑΠΩΛΕΙΕΣ-ΑΚΡΑΤΕΙΑ-ΔΥΣΧΕΡΕΙΑ Ούρων.Κοπράνων. Έχει μόνιμο καθετήρα.. Δυσκοιλιότητα.. 22. ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ-ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ Επικοινωνεί κανονικά Δεν μπορεί να μιλήσει.. Επικοινωνεί με νοήματα Δεν μπορεί να γράψει Δεν μπορεί να διαβάσει Άλλα προβλήματα επικοινωνίας. Έχει πλήρη προσανατολισμό. Χρόνος Τόπος Μερικό..Ανεπαρκή.. Καλή μνήμη..μέτρια.δεν θυμάται.. 23. ΑΚΟΗ Ακούει καλά Είναι βαρήκοος.. Χρησιμοποιεί ακουστικά Άλλα προβλήματα. 24. ΟΡΑΣΗ Βλέπει καλά..δεν βλέπει Χρησιμοποιεί γυαλιά Φακούς επαφής Άλλα προβλήματα 25. ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΠΡΟΣΛΑΜΒΑΝΟΜΕΝΩΝ-ΑΠΟΒΑΛΛΟΜΕΝΩΝ Κενώσεις... Εμετοί.. Εφιδρώσεις. Διούρηση Προσλαμβανόμενα. 26.ΔΙΑΙΤΑ Ελεύθερη..Ειδική Ιδιαίτερα προβλήματα σίτισης.... 27. ΔΙΑΤΡΟΦΗ Έχει όρεξη.δεν έχει όρεξη. Έχει δυσκολία στη μάσηση Έχει δυσκολία στην κατάποση.. Είναι υπέρβαρος 19
Είναι παχύσαρκος.. Είναι πολύ αδύνατος. 28. ΥΠΝΟΣ Κοιμάται κανονικά..έχει αϋπνίες.. Παίρνει υπνωτικά Πίνει ροφήματα χαλαρωτικά 29. ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ ΕΞΕΙΣ Καπνίζει.Τσιγάρα ημερησίως.. Κάνει χρήση αλκοόλ..ποτήρια ημερησίως.. Κάνει χρήση καφέ Φλιτζάνια ημερησίως 30. ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ Συμμετέχει σε Κοινωνικές εκδηλώσεις.και Τι είδους. Μελέτη βιβλίων και Ποιες οι προτιμήσεις του Εργόχειρο Μουσική Ποιες οι προτιμήσεις του. Συμμετοχή σε αθλητικές ομάδες και Είδος γυμναστικής Κηπουρική. Μαστορέματα στο σπίτι. Κολύμβηση..Περπάτημα. Θρησκευτική συμμετοχή Άλλα ενδιαφέροντα.. 31. ΥΓΙΕΙΝΗ-ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ Μονοκατοικία. Διαμέρισμα Ιδιόκτητος Με ενοίκιο Αριθμός δωματίων Κεντρική θέρμανση Αυτόνομη Θέρμανση.. Ύδρευση Κεντρική αποχέτευση Περιβάλλον κατοικίας Αερισμός.Ήλιος Φωτισμός Θόρυβος. Σκάλες.Ασανσέρ. Πολύ ψηλό κρεβάτι.. Πολύ κρύο μέσα στο σπίτι..υγρασία Άλλα....... 20
32. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Αστική.. Ημιαστική. Αγροτική Βιομηχανική. 33. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΠΙΣΚΕΨΗ 1. Λήψη Ζ.Σ... 2. Μέτρηση σακχάρου αίματος. 3. Αιμοληψίες 4. Τοποθέτηση ή αλλαγή ουροκαθετήρα.. 5. Περιποίηση κατακλίσεων. 6. Ενεσοθεραπεία (αντιπηκτικές, ινσουλινοθεραπεία).. 7. Περιποίηση τραυμάτων. 8. Περιποίηση κολοβώματος 9. Περιποίηση διαβητικού ποδιού 10. Ποδόλουτρα.. 11. Περιποίηση στομίας.. 12. Κινητοποίηση κατακεκλιμένων ασθενών. 13. Έλεγχος φαρμακευτικής αγωγής και προετοιμασία φαρμάκων.. 14. Αντιγριπικοί εμβολιασμοί. 15. Τοποθέτηση κολλυρίων 16. Ενημέρωση φακέλων ασθενών 17. Άλλα. 18. Εκπαίδευση ασθενούς για τη σωστή λήψη των φαρμάκων. 19. Ενημέρωση ασθενούς σχετικά με θέματα ατομικής περιποίησης και καθαριότητας.. 20. Ενημέρωση ασθενούς και οικογένειας σχετικά με θέματα σωστής διατροφής 21. Πρόληψη επιπλοκών από χρόνια νοσήματα... 22. Κινητοποίηση ασθενούς σε δραστηριότητες που βελτιώνουν την υγεία του.. 23. Βοήθεια στον ασθενή να αποδεχτεί την ασθένειά του 24. Εκπαίδευση ασθενούς για αυτοφροντίδα.... 21
25. Παροχή οδηγιών για προφύλαξη των υγιών μελών της οικογένειας... 26. Φροντίδα ασθενούς στο τελικό στάδιο της ζωής του 27. Ανακούφιση του ασθενούς από τον πόνο... 28. Παραπομπή σε κατάλληλες υπηρεσίες για κάλυψη εξειδικευμένων αναγκών 29. Ηθική και ψυχολογική υποστήριξη του ατόμου με χρόνια προβλήματα υγείας καθώς και της οικογένειάς του.. Κατά τον προγραμματισμό της επίσκεψης ελήφθη υπ όψιν η προτίμηση του αρρώστου ΝΑΙ..ΟΧΙ.. Έγινε μετατροπή του περιβάλλοντος του σπιτιού και προσαρμόστηκε στις ανάγκες του αρρώστου ΝΑΙ..ΟΧΙ.. Ενημερώθηκε ο ασθενής σχετικά με την ασθένειά του και τον τρόπο αντιμετώπισής της ΝΑΙ..ΟΧΙ.. Ενισχύθηκε ο ασθενής να εκφράσει τα συναισθήματά του ΝΑΙ..ΟΧΙ Ο ασθενής έμαθε να συμμετέχει υπεύθυνα στη δική του φροντίδα ΝΑΙ.ΟΧΙ. Ονοματεπώνυμο Συγγένεια Ημερομ. Γέννηση ΣΥΝΘΕΣΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ Μορφωτικό επίπεδο Ασφαλ. Φορέας Κατάσταση Υγείας Πατέρας Μητέρα 1 ο παιδί 2 ο παιδί Τόπος Επάγγελμα Παππούς Γιαγιά 22
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ Ημερομηνία επίσκεψης Ονοματ/νυμο Σκοπός Επίσκεψης Παρατηρήσεις Καταγραφή ενέργειας Υπηρεσία 23
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ( ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ ΝΟΣΗΛΕΙΑ) ΑΝΑΓΚΕΣ- ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΙ ΣΚΟΠΟΙ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΟΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: 24
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Γουλιά Ε. Εφαρμοσμένη Νοσηλευτική. Εκδόσεις Ταβιθά, Αθήνα 2007. 2. Ιορδάνου Π. Βασικές Νοσηλευτικές Δεξιότητες και Παρεμβάσεις. Εκδόσεις Ταβιθά, Αθήνα 2001. 3. Κρεμαστινού-Κουρέα Τ. Δημόσια Υγεία. Αθήνα 2007. 4. Κυριακίδου Ε. Κοινοτική Νοσηλευτική. Αθήνα 1995. 5. Κυριακίδου Ε, Μπέλλου Π, Κυρίτση Φ. Σημειώσεις- Οδηγός κλινικής άσκησης σπουδαστών στη Κοινοτική Νοσηλευτική. Αθήνα 1994. 6. Μπαμπάτσικου Φ. Κατάσταση Υγείας και Προσδιοριστικοί Παράγοντες σε Ηλικιωμένους. Διδακτορική Διατριβή, Αθήνα 2007. 7. Bennett J, Brachman P. Hospital Infections. 4 th ed, 2004. Νοσοκομειακές Λοιμώξεις. (Επιμέλεια Ελληνικής Έκδοσης Χ. Κουτής). Ιατρικές Εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδης, Αθήνα 2004. 8. Edelman C., Mandle C. Health promotion throughout the life span. 6 th ed, Mosby. 2006. Προαγωγή της Υγείας σε όλο το εύρος της ζωής. (Επιμέλεια Ελληνικής Έκδοσης Φ. Μπαμπάτσικου, Ε. Πολυχρονόπουλος, Χ. Κουτής). Επιστημονικές Εκδόσεις Παρισιάνου, Αθήνα 2009. 9. Farmer R, Lawrenson R, Miller D. Lecture Notes Επιδημιολογίας & Δημόσιας Υγείας. (Μετάφραση Επιμέλεια Ελληνικής Έκδοσης Φ. Π. Μπαμπάτσικου, Χ.Κ. Κουτής) John Wiley and Sons Ltd, 5 th Edition, Επιστημονικές Εκδόσεις ΠΑΡΙΣΙΑΝΟΣ Α.Ε. 2010 10. Gardiner K, Harrington J. M. Occupational Hygiene. 3 th ed, 2005. Υγιεινή της Εργασίας. (Επιμέλεια Ελληνικής Έκδοσης Χ. Κουτής, Φ. Μπαμπάτσικου). Επιστημονικές Εκδόσεις Παρισιάνου, Αθήνα 2009. 11. Nies AM, AM, & McEwen M. Κοινοτική Νοσηλευτική, τόμος Ι & ΙΙ (Μετάφραση Ιατρικές Εκδόσεις Λαγός). USA: Saunders Co. 2001. 12. Sines D, Saunders M, Forbes-Burford J. Εφαρμοσμένη Κοινοτική Νοσηλευτική. Εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδης, Αθήνα 2011. 13. Stanhope M, Lancaster J. Κοινοτική Νοσηλευτική. Π.Χ ΠΑΣΧΑΛΙΔΗΣ, 2009. 14. Wold G. Basic Geriatric Nursing. Elsevier Company, 4 th Edition, 2008, (Μετάφραση Επιμέλεια Φ. Μπαμπάτσικου) Επιστημονικές Εκδόσεις ΠΑΡΙΣΙΑΝΟΣ Α.Ε. 2011. 25