Τ.Ε.Ι ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΣΕΡΡΕΣ

Τ.Ε.Ι ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΣΕΡΡΕΣ Σ.Δ.Ο ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ & ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: ΟΙ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΦΟΡΟΔΙΑΦΥΓΗΣ ΦΟΙΤΗΤΗΣ: ΤΖΙΑΓΚΟΖΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Απρίλιος 2014

Πίνακας περιεχομένων ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 6 ABSTRACT... 7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1... 8 1.1 ΦΟΡΟΔΙΑΦΥΓΗ... 8 1.1.1 ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ... 8 1.1.2 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΗΣ ΦΟΡΟΔΙΑΦΥΓΗΣ... 10 1.2 ΦΟΡΟΔΙΑΦΥΓΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΟΙΚΟΝΟΜΙΑ... 13 1.2.1 ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΠΑΡΑΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ... 13 1.2.2 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΦΟΡΟΔΙΑΦΥΓΗΣ... 15 1.2.3 ΟΙ ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΠΑΡΑΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΦΟΡΟΔΙΑΦΥΓΗ ΤΑΥΤΙΖΟΝΤΑ... 16 1.3 ΜΕΛΕΤΗ ΓΙΑ ΤΗ ΦΟΡΟΔΙΑΦΥΓΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ... 19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2... 21 2.1. Η ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ... 21 2.2 ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΕΙΔΗ ΦΟΡΩΝ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ... 21 2.2.1 Άμεσοι φόροι... 21 Φόρος εισοδήματος φυσικών προσώπων... 21 Φόρος εισοδήματος νομικών προσώπων... 22 Φορολογία πλοίων... 22 Ενιαίος Φόρος Ιδιοκτησίας Ακινήτων... 22 Έκτακτο Ειδικό Τέλος Ηλεκτροδοτούμενων Δομημένων Επιφανειών (ΕΕΤΗΔΕ-ΕΕΤΑΑ)... 23 Φόρος κληρονομιών... 23 Φορολογία δωρεών και γονικών παροχών... 23 2.2.2 Έμμεσοι φόροι... 24 ΦΠΑ... 24 Φόρος πολυτελείας... 24 2

Φόρος συγκέντρωσης κεφαλαίων... 25 Τέλη χαρτοσήμου... 25 Φόρος ασφαλίστρων... 25 Ειδικοί φόροι κατανάλωσης... 25 Τέλος ταξινόμησης οχημάτων... 26 Τέλη κυκλοφορίας οχημάτων... 26 2.3 Ποσοστιαία συμμετοχή βασικών φορολογιών στα συνολικά φορολογικά έσοδα.... 27 2.4 Φόρος προστιθέμενης αξία (ΦΠΑ) κόστος φορολογικών δαπανών που ποσοτικοποιήθηκαν.... 28 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3... 29 ΦΠΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ... 29 3.1 Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΑΥΞΗΣΗ ΤΟΥ ΦΠΑ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ... 29 3.2. ΕΙΣΠΡΑΞΙΜΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΦΟΡΟΥ... 29 3.3 ΜΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΦΠΑ-ΠΟΙΝΙΚΟ ΑΔΙΚΗΜΑ... 30 3.4 ΔΕΙΚΤΗΣ ΚΥΚΛΟΥ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΕΣΤΙΑΣΗΣ... 33 3.5 ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΦΠΑ... 33 3.6 ΑΥΞΗΣΗ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΩΝ & ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ... 34 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4... 37 4.1 ΕΡΕΥΝΑ ΣΕ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ (πρωτογενής έρευνα)... 37 4.2 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ... 37 4.2.1 Πληροφορίες δείγματος... 37 4.2.2 Διαδικασία διεξαγωγής έρευνας -Περιγραφή... 37 4.2.3 Επιλογή και σύνταξη ερωτηματολογίου... 37 4.2.4 Μέθοδος συλλογής στοιχείων... 38 4.2.5 Θεματολογικό περιεχόμενο... 38 4.2.6 Δομή και μορφή του ερωτηματολογίου... 38 4.2.7 Αποτέλεσμα έρευνας... 39 3

4.2.8 Σύνοψη πρωτογενούς έρευνας... 54 4.2.9 ΑΝΑΛΥΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ 2010-2012 (Δευτερογενής Έρευνα)... 55 4.2.10 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ... 57 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5... 61 5.1 Η ΑΝΑΓΚΗ ΜΕΙΩΣΗΣ ΤΗΣ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑΣ... 61 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6... 62 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ... 62 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 64 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ- ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ... 65 4

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Με την ολοκλήρωση αυτής της πτυχιακής εργασίας θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τον Κο. Αλεξανδράκη Αλέξανδρο, καθηγητή μου στο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Σερρών στη σχολή διοίκησης και οικονομίας, για την εμπιστοσύνη που μου έδειξε αναθέτοντάς μου το συγκεκριμένο θέμα εργασίας δίνοντάς μου έτσι την δυνατότητα να μάθω πολύ χρήσιμα πράγματα σχετικά με το αντικείμενο των σπουδών μου. Θα ήθελα εξίσου να την ευχαριστήσω για τη πολύτιμη βοήθεια και συμπαράσταση που μου παρείχε καθ όλη την διάρκεια της έρευνάς μου και για την καθοδήγησή του προκειμένου να έχω το επιθυμητό αποτέλεσμα. 5

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Στα πλαίσια της ολοκλήρωσης των σπουδών μου στο ΤΕΙ Κεντρικής Μακεδονίας τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής, η παρούσα πτυχιακή εργασία αποτελεί μελέτη,έρευνα και καταγραφή των φαινομένων της φοροδιαφυγής και παραοικονομίας, αναδεικνύοντας κυρίως τα κοινωνικά αίτια ανάπτυξης τους. Στόχος της εργασίας και λόγος επιλογής του θέματος είναι να δείξει ότι η αλόγιστη αύξηση των έμμεσων και άμεσων φόρων από μόνης της δεν αντιμετωπίζει το πρόβλημα της οικονομίας αλλά αντίθετα την επηρεάζει αρνητικά, αυξάνει την παραβατικότητα και ενισχύει θετικά τη φοροδιαφυγή. Οι βασικοί πυλώνες που κινήθηκε η εργασία είναι η θεωρητική ανάλυση του φαινόμενου της φοροδιαφυγής, στη συνέχεια γίνεται αναφορά στο ισχύον φορολογικό σύστημα, σε ιδιαίτερο κεφάλαιο αναδεικνύεται η σπουδαιότητα του ΦΠΑ ως κύριου ρυθμιστή των δημοσίων εσόδων και πως η αύξηση των συντελεστών στο κλάδο της εστίασης επηρέασε αρνητικά την οικονομία. Η μελέτη στηρίχθηκε σε μια πρωτογενή έρευνα με τη χρήση ερωτηματολογίου και μία δευτερογενή έρευνα κατά την οποία αναλύθηκαν οι οικονομικές καταστάσεις τριετίας των εν λόγω επιχειρήσεων. Τέλος γίνεται αναφορά στα αποτελέσματα της έρευνας, εντοπισμός των προβλημάτων που προκύπτουν από την υψηλή φορολόγηση και παρατίθενται προτάσεις-λύσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Λέξεις κλειδιά : Φοροδιαφυγή, Παραοικονομία, Φορολογία, ΦΠΑ, Φόρος 6

ABSTRACT For the completion of my studies in Central Macedonia Department of Accounting and Finance, this Bachelor Thesis is a study, research and record of the phenomena of tax evasion and the underground economy, particularly highlighting the social causes of their development. Reason of choice is to show that the reckless increase of indirect and direct taxes alone will not address the problem of the economy but rather adversely influence increases delinquency and reinforces tax evasion. The main pillars of the thesis is the theoretical analysis of the phenomenon of tax evasion, reference to the current tax system, in a separate chapter highlights the importance of VAT as the main regulator of public revenue and that the growth rates in the catering industry affected negative economy. The study was based on a primary research through questionnaire and a secondary survey in which analyzed the three-year financial statements of these companies. Finally we report on the results of the investigation, identification of problems arising from the high taxes and proposals and solutions to tackle the problem. Key words : Tax evasion, underground economy, taxation, VAT, Taxes 7

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1.1 ΦΟΡΟΔΙΑΦΥΓΗ 1.1.1 ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ Οι δημόσιες δαπάνες καλύπτονται από τους φόρους, δηλαδή τις εισπράξεις του δημόσιου από τα εισοδήματα του ιδιωτικού τομέα της οικονομίας. Οι φόροι μπορούν από οικονομική άποψη να θεωρηθούν είτε ως αμοιβή του δημόσιου τομέα για τα δημόσια αγαθά που προσφέρει στην οικονομία, όπως π.χ. υπηρεσίες παιδείας, υγείας κ.λ.π. είτε ως αναγκαστική αποταμίευση που χρησιμοποιείται για την κάλυψη των παραγωγικών δαπανών του δημοσίου. Πολλοί πολίτες, για λόγους που θα αναλυθούν στις επόμενες σελίδες προσπαθούν να αποφύγουν κατά ένα μέρος τους φόρους κι έτσι εμφανίζεται το φαινόμενο της φοροδιαφυγής. Η φοροδιαφυγή αποτελεί «πονοκέφαλο» για τα δημόσια οικονομικά κάθε κράτους. Διαχρονικά παίρνονται διάφορα μέτρα για την καταπολέμηση της,όμως κάθε φορά ανακαλύπτονται και νέοι τρόποι φοροδιαφυγής, ανακαλύπτονται παράθυρα στη νομοθεσία, ενώ η παραδειγματική τιμωρία των ενόχων σπάνια έρχεται με το τρόπο που πρέπει. Το τι είναι όμως το φαινόμενο της φοροδιαφυγής, και πώς παρουσιάζεται το πρόβλημα σήμερα, καθώς και τι πρέπει να γίνει για την πάταξή της, είναι ερωτήματα που θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε παρακάτω. Το πρόβλημα της φοροδιαφυγής θα πρέπει να ερευνηθεί από δύο απόψεις: Από οικονομικής και από κοινωνικής άποψης. Από οικονομικής άποψης - φοροδιαφυγή είναι η εκ μέρους των φορολογουμένων παράνομη στέρηση εσόδων του κράτους μέσω της απόκρυψης του πραγματικού εισοδήματος και κατά συνέπεια την αποφυγή πληρωμής του πραγματικού φόρου. Η αποφυγή πληρωμής του φόρου με παράνομα μέσα μπορεί να γίνεται απ όλους. Είναι όμως πεποίθησή μας ότι η φοροδιαφυγή σήμερα είναι περισσότερο κοινωνικό φαινόμενο της εποχής παρά θέμα πολιτικής και νομοθεσίας. 8

Από κοινωνικής άποψης, το πρόβλημα της φοροδιαφυγής θα πρέπει να ερευνηθεί και σαν θέμα κοινωνικής δικαιοσύνης. Πρέπει να γίνει κατανοητό από το σύνολο των πολιτών ότι η φοροδιαφυγή δεν αποτελεί επίδειξη ευφυΐας, αλλά υπεξαίρεση δημόσιου χρήματος και επομένως είναι βαρύ αδίκημα κατά του κοινωνικού συνόλου. Γιατί σε τελευταία ανάλυση είναι το κοινωνικό σύνολο που θα κληθεί να πληρώσει το τίμημα της φοροδιαφυγής. Τη φοροδιαφυγή δεν πρέπει να τη συγχέουμε με τη φοροαποφυγή, η οποία προκαλείται με την εκμετάλλευση διαφόρων αδυναμιών του νόμου. Όμως κι αυτή η μορφή αποστερεί το κράτος από έσοδα εκατ. ευρώ, εδώ όμως ο νομοθέτης έχει μερίδιο ευθύνης μιας και πολλές φορές οι φορολογικοί νόμοι είναι τόσο περίπλοκοι και δυσνόητοι που ευνοούν την άνθιση της φοροαποφυγής. Οι όροι φοροδιαφυγή και φοροαποφυγή μπορεί να αναλυθούν ως ακολούθως: 1. Η σκόπιμη απόκρυψη εισοδημάτων από υφιστάμενους φορολογούμενους. 2. Απώλεια φόρου από φορολογούμενους που δε συμπεριλαμβάνονται στους φορολογικούς καταλόγους. 3. Απώλεια φόρου που προκύπτει από τις καθυστερημένες υποθέσεις, που είναι συνήθως οι σοβαρές υποθέσεις. 4. Απώλεια φόρου που προκύπτει από την εκμετάλλευση ατελειών του νόμου και των διοικητικών και διαδικαστικών μεθόδων. 5. Φυγάδευση κεφαλαίων στο εξωτερικό. 6. Απώλεια φόρου από τις πολλές δραστηριότητες της παραοικονομίας. Σύμφωνα με τους ειδικούς, διακρίνονται 3 κατηγορίες εισοδημάτων παραοικονομίας : α. ένα μείγμα δραστηριοτήτων εκτός μηχανισμού της αγοράς, όπως η παραγωγή των νοικοκυριών. β. από παράνομες δραστηριότητες εντός των πλαισίων της αγοράς. Τέτοιες παράνομες ενέργειες είναι π.χ. η δήλωση στη δημόσια Οικονομική Υπηρεσία (Εφορία) μικρότερου εισοδήματος από το πραγματοποιηθέν κατά τον υπολογισμό του φόρου εισοδήματος, η 9

εμφάνιση από τις επιχειρήσεις ακαθάριστων εσόδων (τζίρος) μικρότερων από τα πραγματοποιηθέντα κατά τον υπολογισμό του φόρου, η λαθραία εισαγωγή ειδών από το εξωτερικό για να μη πληρωθούν δασμοί κλπ. γ. νόμιμες δραστηριότητες της αγοράς οι οποίες δεν καταγράφονται για διάφορους λόγους. 1.1.2 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΗΣ ΦΟΡΟΔΙΑΦΥΓΗΣ Η φοροδιαφυγή υπάρχει παντού αλλά το μέγεθος της όμως εξαρτάται από διάφορους παράγοντες. Οι παράγοντες αυτοί ενδεικτικά είναι: 1ο. Το μέσο μορφωτικό και πολιτιστικό επίπεδο των πολιτών της χώρας και ιδιαίτερα των φορολογούμενων. Όταν το μορφωτικό και πολιτιστικό επίπεδο του πληθυσμού είναι χαμηλό, οι φορολογούμενοι δε έχουν συνείδηση του γεγονότος ότι τα έσοδα από τους φόρους διατίθενται για τη χρηματοδότηση του κόστους παραγωγής των δημόσιων αγαθών (παιδεία,υγεία, ασφάλεια κ.λ.π.), τα οποία ικανοποιούν συλλογικές ανάγκες. 2ο. Το μορφωτικό επίπεδο των φοροτεχνικών οργάνων. Όταν τα στελέχη των φοροτεχνικών υπηρεσιών (εφορία, Σ.Δ.Ο.Ε., κ.λ.π.) είναι μορφωμένα και ικανά, μπορούν να διαμορφώσουν ένα φορολογικό σύστημα, που να περιορίζει τον κίνδυνο φοροδιαφυγής, και να οργανώσουν ορθολογικά τις υπηρεσίες αυτές, χρησιμοποιώντας τον κατάλληλο μηχανολογικό εξοπλισμό και ειδικευμένο προσωπικό (καταλαβαίνετε τώρα γιατί στην Ελλάδα έχουμε εκτεταμένη φοροδιαφυγή). 3ο. Το επίπεδο της φορολογικής επιβάρυνσης του ατόμου σε σχέση με το εισόδημα του. Όσο ψηλότερο είναι το επίπεδο της μέσης φορολογικής επιβάρυνσης του φορολογούμενου (π.χ. επιχείρησης), τόσο μεγαλύτερη είναι η τάση του για φοροδιαφυγή, γιατί ο περιορισμός της ικανοποίησης των ατομικών του αναγκών (διατροφή, ένδυση, διασκέδαση, κ.λ.π.)είναι 10

περισσότερο αισθητός και το όφελος από το ποσό του φόρου, που ενδέχεται να εξοικονομήσει, αντισταθμίζει τον κίνδυνο που συνεπάγεται η τυχόν αποκάλυψη της φοροδιαφυγής. 4ο. Ο τρόπος κατανομής των φορολογικών βαρών. Όσο περισσότερο η κατανομή των φορολογικών βαρών ανταποκρίνεται στην κρατούσα αντίληψη περί κοινωνικής δικαιοσύνης, τόσο μικρότερη είναι η τάση για φοροδιαφυγή και αντίστροφα. Πράγματι όταν παραβιάζεται η αρχή της δίκαιης κατανομής των φορολογικών βαρών, με τη χορήγηση αδικαιολόγητων φορολογικών απαλλαγών και εξαιρέσεων σε ορισμένες κατηγορίες ιδιωτικών φορέων, τότε: - Καλλιεργείται το αίσθημα της αδικίας μεταξύ των φορολογούμενων και ενισχύεται η επιθυμία τους να εξομοιωθούν φορολογικά και με οποιοδήποτε τρόπο με τους απαλλασσόμενους από το φόρο. - Αυξάνει το επίπεδο της συνολικής φορολογικής επιβάρυνσης των φορολογούμενων, εφόσον, με δεδομένα τα φορολογικά έσοδα, τα ποσά που θα κατέβαλαν όσοι απαλλάσσονται από τη φορολογία θα πρέπει να καταβληθούν από τους υπόλοιπους ιδιωτικούς φορείς. -Δημιουργούνται άνισοι όροι ανταγωνισμού μεταξύ ευνοούμενων και μη επιχειρήσεων, εφόσον οι φόροι γενικά επηρεάζουν τα σχέδια παραγωγής και επενδύσεων όλων των ιδιωτικών παραγωγικών μονάδων. 5ο. Η διάρθρωση του φορολογικού συστήματος. Το είδος και η ταμιευτική σπουδαιότητα των φόρων, που απαρτίζουν το φορολογικό σύστημα μιας χώρας, προσδιορίζουν επίσης την έκταση της φοροδιαφυγής. Έτσι, αν το φορολογικό σύστημα κυριαρχείται από άμεσους φόρους (πχ φόρος εισοδήματος), τότε η τάση για φοροδιαφυγή είναι, μεγαλύτερη γιατί οι ιδιωτικοί φορείς έχουν περισσότερες ευκαιρίες για να αποκρύψουν τη φορολογητέα ύλη: τα μεν νοικοκυριά (ελεύθεροι επαγγελματίες κλπ.)δηλώνοντας εισόδημα μικρότερο από το πραγματοποιηθέν, οι δε επιχειρήσεις μεταφέροντας ένα μέρος από τα κέρδη τους σε λογαριασμούς αποσβέσεων, εξόδων παραστάσεως, έρευνας κ.ο.κ. 11

Αντίθετα, αν το φορολογικό σύστημα κυριαρχείται από έμμεσους φόρους, η τάση για φοροδιαφυγή είναι μικρότερη, διότι ο έλεγχος των φορολογικών οργάνων είναι αποτελεσματικότερος γιατί οι φορολογούμενες μονάδες είναι λιγότερες (μόνο οι ιδιωτικές επιχειρήσεις) και επιπλέον είναι υποχρεωμένες να τηρούν λογιστικά βιβλία, από τα οποία προκύπτει η φορολογητέα ύλη (π.χ. Φ.Π.Α.). 6ο. Ο τρόπος διαχείρισης του δημόσιου χρήματος. Όσο συνετότερη είναι η διαχείριση των φορολογικών εσόδων από το κράτος, τόσο ασθενέστερη είναι η τάση των φορολογούμενων για φοροδιαφυγή, γιατί τόσο μεγαλύτερη είναι η εμπιστοσύνη των ιδιωτικών φορέων στη θέληση και την ικανότητα του κράτους να ικανοποιεί συλλογικές ανάγκες. Αντίθετα, η σπατάλη του δημόσιου χρήματος διαβρώνει τη φορολογική συνείδηση των ιδιωτικών φορέων, δεδομένου ότι η φορολογική τους θυσία δεν εκτιμάται ανάλογα από το κράτος. 7ο. Ο βαθμός οργάνωσης της αγοράς και των επιχειρήσεων. Όταν η οικονομία είναι οργανωμένη κατά τέτοιο τρόπο, ώστε ένα σημαντικό μέρος των συναλλαγών να γίνεται σε είδος (π.χ. δίνεις λάδι παίρνεις σιτάρι), η δυνατότητα φοροδιαφυγής είναι μεγαλύτερη από ότι σε μία οικονομία όπου όλες οι συναλλαγές γίνονται με χρήματα. Επίσης όταν έχουμε πολλές μικρές επιχειρήσεις που κυρίως δεν είναι οργανωμένες λογιστικά όσο μία μεγάλη επιχείρηση, τότε η τάση για φοροδιαφυγή είναι μεγαλύτερη. 12

1.2 ΦΟΡΟΔΙΑΦΥΓΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 1.2.1 ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΠΑΡΑΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα στα πλαίσια της εκάστοτε κοινωνίας χαρακτηρίζεται από δυο όψεις την ορατή και τη μη ορατή. Κατ αντιστοιχία, θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι η οικονομική δραστηριότητα στο σύνολο της αποτελείται από δυο όψεις την επίσημη (καταγεγραμμένη οικονομία) και την κρυφή πλευρά, τη λεγόμενη παραοικονομία. Για σφαιρικότερη γνώση της οικονομικής δραστηριότητας και αποτελεσματικότερη άσκηση οικονομικής πολιτικής, η εξέταση και των δυο πλευρών κρίνεται σημαντική. Εδώ θα ασχοληθούμε με τη δεύτερη και όχι τόσο αναπτυγμένη πλευρά της οικονομικής δραστηριότητας, την παραοικονομία και πώς σχετίζεται με την φοροδιαφυγή. Η συνειδητοποίηση της ύπαρξης της παραοικονομίας διεθνώς χρονολογείται στα τέλη της δεκαετίας του 70 όταν ο Peter Gutmann σε μια σημαντική του δημοσίευση, τόνιζε την ανεξήγητη αύξηση της ζήτησης τραπεζογραμματίων. Από τότε μέχρι σήμερα εκτεταμένη αρθρογραφία και βιβλιογραφία έκανε την εμφάνιση της διεθνώς. Αρκετοί οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι όσο αυξάνει η συγγραφική δραστηριότητα για την παραοικονομία τόσο πιο πολύπλοκο καθίσταται το εν λόγω ζήτημα. Στην Ελλάδα, παρότι τη δεκαετία του 80 υπήρχαν ίχνη παραοικονομίας, μόλις τη δεκαετία του 90 άρχισαν προσπάθειες εκτιμήσεώς της. Ο λόγος ενασχόλησης αρκετών ερευνητών και οικονομολόγων με την παραοικονομία στην Ελλάδα ήταν η ανάδειξη της ανάγκης διαρθρωτικών αλλαγών για την εκπλήρωση των κριτηρίων του Maastricht. Η Παραοικονομία όπως συχνά τη συναντούμε στην ελληνική βιβλιογραφία είναι μια πολύπλευρη έννοια. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνεται από την πληθώρα των ονομάτων που χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν το ίδιο αντικείμενο. Όσον αφορά τον ορισμό της παραοικονομίας η έλλειψη σαφούς και συγκεκριμένου ορισμού περιπλέκει ακόμη περισσότερο την κατανόηση του φαινόμενου. 13

Σύμφωνα με αρκετούς οικονομολόγους η παραοικονομία, υπό ευρεία έννοια, αποτελείται από : i) Εισόδημα που αποκτάται νόμιμα αλλά δεν δηλώνεται στον έφορο. Αυτό περιλαμβάνει εισόδημα που αποκτάται από μια δεύτερη (εκτός από την κανονική) εργασία. Π.Χ. ένας υπάλληλος ο οποίος ταυτόχρονα με την κανονική εργασία του, ασχολείται με μία δεύτερη δραστηριότητα από την οποία αποκομίζει έσοδα. Επίσης η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει το εισόδημα ατόμων που παίρνουν επιδόματα ανεργίας, ενώ στην πραγματικότητα κάπου εργάζονται παράνομα και το εξ εργασίας εισόδημα δε δηλώνεται. ii) Εισόδημα από παράνομες δραστηριότητες όπως πορνεία, διακίνηση ναρκωτικών, αρχαιοκαπηλία, ιεροσυλία. Μόνο δύο χώρες του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) περιλαμβάνουν κάποιο οικονομικό ποσοστό στους εθνικούς λογαριασμούς τους. Αυτές είναι οι ΗΠΑ και η Ιταλία. Πάντως και στις δύο αυτές χώρες τα υποτιθέμενα ποσοστά παράνομων δραστηριοτήτων είναι εξωφρενικά πιο χαμηλά από εκείνα που υποστηρίζουν οι ειδικοί. iii) Ατομικό εισόδημα ή δηλωμένες δαπάνες που στην πραγματικότητα είναι εισόδημα ή δαπάνες μιας επιχείρησης όπου εργάζεται ο δράστης της παραοικονομίας. Και οι τρεις κατηγορίες οικονομικών δραστηριοτήτων λαμβάνουν χώρα σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο π.χ. οικονομικό έτος. Από την άλλη πλευρά εξέχοντες οικονομολόγοι όπως ο Vito Tanzi (1980) διατύπωσαν έναν πιο αυστηρό ορισμό που έχει να κάνει με το μέρος του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος το οποίο δεν μετριέται και συνεπώς δεν καταγράφεται. Πάντως, οποιαδήποτε ερμηνεία κι αν υιοθετήσουμε, το πρόβλημα της κατανόησης της παραοικονομίας παραμένει, δεδομένου ότι ψυχολογικοί, κοινωνικοί, πολιτικοί και άλλου είδους λόγοι αλληλεπιδρούν με τους οικονομικούς, δημιουργώντας ένα πανδαιμόνιο για το τι ακριβώς είναι η παραοικονομία και πως μπορούμε να την εντοπίσουμε. 14

1.2.2 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΦΟΡΟΔΙΑΦΥΓΗΣ Τον τελευταίο καιρό πολύς λόγος γίνεται στα τηλεοπτικά παράθυρα και στις πολιτικές συζητήσεις για την ανάγκη πάταξης της φοροδιαφυγής μέσω αυστηρότερων ποινών και εντατικοποίησης των φορολογικών ελέγχων. Με βάση αυτές τις εξαγγελίες είναι βέβαιο, ότι χρειάζεται προσεκτικότερη θεώρηση και έρευνα του φαινομένου, από τη στιγμή που και οι εκάστοτε δημιουργοί πολιτικής δυσκολεύονται να διακρίνουν την διαφορά μεταξύ των εννοιών της παραοικονομίας και της φοροδιαφυγής.φυσικά η προσπάθεια ταύτισης των δύο εννοιών κρίνεται αυθαίρετη και συνεπώς εξαιρετικά στρεβλωτική. Χαρακτηριστικό της στρεβλώσεως αυτής είναι το γεγονός ότι στην Ελλάδα, όταν μιλάμε για παραοικονομία, σιωπηρά δεχόμαστε τη φοροδιαφυγή. Κάτι που σίγουρα θα πρέπει να μας προβληματίσει είναι το γεγονός ότι ακόμα και σήμερα στην χώρα μας ελάχιστοι ξεχωρίζουν τις δύο έννοιες με αποτέλεσμα να γίνονται λανθασμένες εκτιμήσεις και να λαμβάνονται πρόχειρες πολιτικές αποφάσεις. Είναι ίσως η κατάλληλη στιγμή να θέσουμε το καίριο ερώτημα, για το αν μιλάμε για περιορισμό της φοροδιαφυγής ή της παραοικονομίας ή της τομής των δυο συνόλων όπως πολύ ξεκάθαρα παρουσιάζονται σε μια δημοσίευση του Βασίλειου Μανεσιώτη (1990). Πιο αναλυτικά, όπως στην περίπτωση της παραοικονομίας, έτσι και για τη φοροδιαφυγή δεν υπάρχει κάποιος σαφής και συγκεκριμένος ορισμός. Εάν λάβουμε υπόψη μας και τη διάκριση μεταξύ της φοροαποφυγής και της φοροδιαφυγής τότε η εξεύρεση ενός ακριβούς ορισμού για την φοροδιαφυγή γίνεται δυσκολότερη. Εν συντομία θα μπορούσαμε να πούμε ότι η διάκριση είναι καθαρά νομικής φύσεως. δηλαδή η φοροδιαφυγή είναι μια παράνομη πράξη ενώ η φοροαποφυγή δεν είναι. Για τους σκοπούς της ανάλυσής μας θα μπορούσαμε να ορίσουμε την φοροδιαφυγή ως: i) Το μέρος του εισοδήματος που (σύμφωνα με την τρέχουσα νομοθεσία) πρέπει να αναφερθεί εθελοντικά στις αρμόδιες αρχές αλλά για κάποιους λόγους δεν αναφέρεται και έτσι δεν φορολογείται. 15

ii) Το μέρος των έμμεσων φόρων και άλλων άμεσων φόρων που πρέπει να επιβληθούν και να αποδοθούν εθελοντικά στο κράτος αλλά για μερικούς λόγους τα χρήματα αυτά δεν φθάνουν στο δημόσιο ταμείο. iii) Οι τόκοι εκείνων των φόρων που αποδίδονται με καθυστέρηση iv) Οι φόροι που δεν συλλέγονται, λόγω φορολογικών ελαφρύνσεων ή για άλλους λόγους χωρίς την επίτευξη των επιδιωκόμενων αποτελεσμάτων 1.2.3 ΟΙ ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΠΑΡΑΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΦΟΡΟΔΙΑΦΥΓΗ ΤΑΥΤΙΖΟΝΤΑ Έχοντας υπόψη μας τα παραπάνω είμαστε σε θέση να ερευνήσουμε τη σχέση μεταξύ της φοροδιαφυγής και της παραοικονομίας. Το υπόβαθρο της παρακάτω ανάλυσης βασίζεται σε δυο σημαντικά άρθρα του Βασίλειου Μανεσιώτη (Διευθυντής Τομέα Κατάρτισης Κρατικού Προϋπολογισμού Τράπεζας της Ελλάδας) (1990) (1994). Αρχικά η φοροδιαφυγή διακρίνεται σε δύο κατηγορίες. Πρώτον η φοροδιαφυγή που σχετίζεται με την τρέχουσα συνολική οικονομική δραστηριότητα (εισόδημα συντελεστών παραγωγής του τρέχοντος οικονομικού έτους κ.λπ.) και δεύτερον, φοροδιαφυγή που δε σχετίζεται με την τρέχουσα συνολική οικονομική δραστηριότητα (φορολογία μεταβιβάσεως κληρονομιών κλπ.). Αρχικά μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι εφόσον η φοροδιαφυγή σχετίζεται με την τρέχουσα και μη-τρέχουσα οικονομική δραστηριότητα και η παραοικονομία μόνο με την τρέχουσα οικονομική δραστηριότητα δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι οι δυο υπό εξέταση έννοιες ταυτίζονται. Αλλά οι μεγαλύτερες και πιο περίπλοκες διαφορές μεταξύ της παραοικονομίας και της φοροδιαφυγής δεν στρέφονται στη μη-τρέχουσα συνολική οικονομική δραστηριότητα αλλά στην περίπτωση της τρέχουσας οικονομικής δραστηριότητας. 16

Οι διαφορές αυτές γίνονται κατανοητές με τη βοήθεια του παρακάτω πίνακα. Συνολικά εισοδήματα Συντελεστών Παραγωγής (και ποσά των έμμεσων φόρων) που πρέπει να καταγραφούν και να αποδοθούν στις οικονομικές υπηρεσίες. (Δραστηριότητες φοροδιαφυγής η μη φοροδιαφυγής ) Συνολική τρέχουσα οικονομική δραστηριότητα που πρέπει να καταγραφεί στους Εθνικούς Λογαριασμούς. (Κρυμμένη και παρατηρήσημη οικονομία) Καταγεγραμμένη Μη καταγεγραμμένη Δηλωμένες δραστηριότητες I Όχι φοροδιαφυγή Όχι παραοικονομία II Όχι φοροδιαφυγή Παραοικονομία Μη-δηλωμένες δραστηριότητες III Φοροδιαφυγή Όχι παραοικονομία IV Φοροδιαφυγή και Παραοικονομία Ο ανωτέρω πίνακας εξηγεί τη σχέση της φοροδιαφυγής και της παραοικονομίας. Πιο συγκεκριμένα η οριζόντια διάσταση επεξηγεί την τρέχουσα δραστηριότητα που πρέπει να καταγραφεί σύμφωνα με τους ορισμούς που δίνονται παραπάνω αλλά για κάποιους λόγους ένα κομμάτι αυτής δεν καταγράφεται. Έτσι έχουμε δύο διαστάσεις της παραοικονομίας (καταγραφόμενη και μη καταγραφόμενη). Η κάθετη διάσταση περιλαμβάνει τα εισοδήματα που προκύπτουν από τη συνολική οικονομική δραστηριότητα και φορολογούνται άμεσα και τις τρέχουσες συναλλαγές που φορολογούνται έμμεσα. Από την παραπάνω ταξινόμηση μπορούμε να διακρίνουμε τέσσερα τεταρτημόρια. Στο πρώτο τεταρτημόριο (Ι) έχουμε την ιδανική κατάσταση χωρίς φοροδιαφυγή και παραοικονομία. Στην περίπτωση αυτή οι φορολογικές αρχές είναι ενήμερες και μπορούν να ανιχνεύσουν ολόκληρη την τρέχουσα οικονομική δραστηριότητα. Παράλληλα κάθε υπόχρεος είναι τόσο γενναιόδωρος που δεν αποκρύπτει το πραγματικό εισόδημα (οι οικονομικές υπηρεσίες είναι τόσο αποτελεσματικές που μπορούν ελέγξουν τον καθένα φορολογούμενο). Με άλλα λόγια το πρώτο τεταρτημόριο είναι η περίπτωση που δεν υπάρχει ασύμμετρη πληροφόρηση μεταξύ δυνητικού παραοικονομούντα και του ρυθμιστή. 17

Στο δεύτερο τεταρτημόριο (ΙΙ) μπορούμε να διακρίνουμε μια όχι και τόσο κοινή περίπτωση κατά την οποία αν και η προστιθέμενη αξία μερικών δραστηριοτήτων, για διάφορους λόγους, δεν καταγράφεται στους εθνικούς λογαριασμούς εντούτοις τα αντίστοιχα εισοδήματα που αποκτώνται δηλώνονται κανονικά και οι φόροι που αντιστοιχούν σε αυτά τα εισοδήματα πληρώνονται από τους υπόχρεους.στην περίπτωση δύο (ΙΙ) εμπίπτουν κυρίως νέες οικονομικές δραστηριότητες για τις οποίες δεν έχει διαμορφωθεί ακόμα κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο με αποτέλεσμα να μην παρακολουθούνται από τις στατιστικές υπηρεσίες. Στο τρίτο τεταρτημόριο (ΙΙΙ) μπορούμε να δούμε την περίπτωση φοροδιαφυγής χωρίς παραοικονομία. Σε αυτήν την περίπτωση οι Εθνικοί Λογαριασμοί καταγράφουν την προστιθέμενη αξία στην οικονομία από κάποιες δραστηριότητες αλλά τα εισοδήματα και οι συναλλαγές από αυτές τις δραστηριότητες δεν δηλώνονται. Στο τέταρτο (IV) τεταρτημόριο συναντάμε την περίπτωση συνύπαρξης φοροδιαφυγής και παραοικονομίας. Στην περίπτωση τέσσερα (IV) τα εισοδήματα που κερδίζονται στην παραοικονομία όχι μόνο διαφεύγουν από τις στατιστικές υπηρεσίες αλλά και οι αντίστοιχοι φόροι αυτών των εισοδημάτων δεν εισπράττονται από τις οικονομικές υπηρεσίες. Παραπάνω αποδείξαμε ότι στο τέταρτο (IV) τεταρτημόριο τα δυο φαινόμενα συνυπάρχουν χωρίς να ταυτίζονται. Στο βαθμό όμως που η φοροδιαφυγή είναι αιτία της παραοικονομίας και ανεξάρτητα από την εννοιολογική διαφορά τους, τότε επιφέρουν σχεδόν τα ίδια αποτελέσματα στο οικονομικό σύστημα και ο περιορισμός του ενός εκ των δυο θα μπορούσε να οδηγήσει και στον περιορισμό του άλλου. Άρα όταν και μόνον όταν τα τεταρτημόρια I, II, III διαφεύγουν οποιασδήποτε αναλύσεως στη χάραξη οικονομικής πολιτικής (αγνοούνται οι ορισμοί των εννοιών) και ταυτόχρονα οι συνέπειες των δυο φαινόμενων στο IV τεταρτημόριο είναι ίδιες στην καταγραφόμενη οικονομία, τότε και μόνον τότε παραοικονομία και φοροδιαφυγή ταυτίζονται από την άποψη των ενιαίων πολιτικών περιορισμού τους. Υπό αυτές τις προϋποθέσεις οι φορείς ασκήσεως οικονομικής πολιτικής, κατά παράβαση των ορισμών των δυο φαινόμενων, μπορούν να χρησιμοποιούν τις δυο έννοιες σαν να σημαίνουν το ίδιο πράγμα. 18

Ασφαλώς οι δυο προϋποθέσεις όχι μόνον δεν ισχύουν συν το χρόνο αλλά και κάθε μια ξεχωριστά. Αυτό γιατί όσο αφορά την πρώτη προϋπόθεση είναι αδύνατο να αγνοήσουμε τις περιπτώσεις I, II, III γιατί έτσι θα ήταν σαν να αγνοούμε τους ορισμούς των δυο φαινόμενων. Σχετικά με την δεύτερη προϋπόθεση είναι επίσης αδύνατον οι συνέπειες στην καταγραφόμενη οικονομία και κατά συνέπεια οι τρόποι αντιμετώπισης της φοροδιαφυγής και της παραοικονομίας να είναι ταυτόσημες ακόμα και στην ακραία περίπτωση να αγνοούμε τους ορισμούς των δυο εννοιών. 1.3 ΜΕΛΕΤΗ ΓΙΑ ΤΗ ΦΟΡΟΔΙΑΦΥΓΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Εντυπωσιακή είναι η διασπορά της φοροδιαφυγής στην Ελλάδα, όπως προκύπτει από την έρευνα του Ν. Αρταβάνη από το Virginia Polytechnic Institute and State University και των Adair Morse και Μαργ. Τσούτσουρα από το University of Chicago. Σύμφωνα με τους ερευνητές, η αδυναμία ή η αδιαφορία του κρατικού μηχανισμού στον εντοπισμό των κρυμμένων εισοδημάτων συνδέεται και με το γεγονός πως η πλειονότητα των βουλευτών του ελληνικού κοινοβουλίου (τουλάχιστον το 2010) ανήκει στα πέντε επαγγέλματα που είναι πρωταθλητές στη φοροδιαφυγή: γιατρούς, μηχανικούς, εκπαιδευτικούς, λογιστές - συμβούλους επιχειρήσεων και δικηγόρους. Η μελέτη βασίζεται στην ιδέα σύμφωνα με την οποία οι τράπεζες προσαρμόζουν τα επίπεδα δανεισμού τους στο πραγματικό εισόδημα των νοικοκυριών. Ο έλεγχος στις χορηγήσεις των τραπεζών προς τους ελεύθερους επαγγελματίες έδειξε πως το 82% του εισοδήματος που είχαν δηλώσει στην εφορία κατευθυνόταν στην αποπληρωμή δόσεων για δάνεια. Τα ποσοστά εκτοξεύονται στο 100% στους λογιστές ή στους γιατρούς. Οι τράπεζες, όμως, δεν θα έδιναν δάνεια σε νοικοκυριά που πληρώνουν 82 λεπτά για κάθε ευρώ που κερδίζουν σε δόσεις δανείων, καθώς κάτι τέτοιο δεν θεωρείται βιώσιμο. Σε γενικές γραμμές, οι τράπεζες δίνουν δάνεια σε καταναλωτές με κριτήριο το ύψος των δόσεων να μην ξεπερνά το 30% του εισοδήματός τους. Συνεπώς τα ελληνικά πιστωτικά ιδρύματα, που έδιναν δάνεια ακόμα και όταν γνώριζαν πως οι δόσεις φτάνουν το 80% ή το 100% του δηλωθέντος εισοδήματος ενός ελεύθερου επαγγελματία, είχαν κατά νου πως υπήρχαν κρυφά έσοδα τα οποία έφταναν και περίσσευαν για την κάλυψη των υποχρεώσεών του. 19

Υπό τις παραπάνω παραδοχές, σύμφωνα με τη μελέτη, το μέσο κατά κεφαλήν εισόδημα που έκρυψαν το 2009 οι γιατροί από την φορολογική αρχή ανήλθε σε 29.343 ευρώ περίπου, ενώ ακολουθούν οι μηχανικοί, οι οποίοι εμφανίστηκαν κατά περίπου 28.625 ευρώ φτωχότεροι σε σύγκριση με τα πραγματικά τους εισοδήματα. Σε υψηλότατα επίπεδα κινήθηκε και η φοροδιαφυγή στους εκπαιδευτικούς (βλέπε ιδιαίτερα μαθήματα κ.λπ.) και το μέσο εισόδημα που έκρυψαν από την εφορία φτάνει τα 24.742 ευρώ. Ακολουθούν οι λογιστές (οι οποίοι πρέπει υποχρεωτικά να υπογράψουν τις φορολογικές δηλώσεις ώστε να θεωρηθεί ένας φορολογούμενος ειλικρινής κατά τον αυτοέλεγχο), οι οποίοι έκρυψαν 24.573 ευρώ. Την πρώτη πεντάδα συμπληρώνουν οι δικηγόροι, με μέση φοροδιαφυγή στα 24.032 ευρώ. Πολύ ψηλά στη σχετική λίστα βρίσκονται οι επαγγελματίες των μέσων μαζικής ενημέρωσης και οι καλλιτέχνες (έκρυψαν κατά μέσο όρο 18.360 ευρώ), καθώς και οι ελεύθεροι επαγγελματίες στον τουρισμό και στα εστιατόρια (15.884 ευρώ). Αν τα 28 δισ. που δεν δηλώθηκαν φορολογούνταν με συντελεστή 40%, τότε θα κάλυπταν σχεδόν το ένα τρίτο του ελλείμματος του 2009 (ή το 48% του ελλείμματος του 2008), επισημαίνουν οι ερευνητές. Κατά μέσο όρο, το πραγματικό εισόδημα ενός ελεύθερου επαγγελματία στην Ελλάδα είναι 1,92 φορά υψηλότερο από το δηλωθέν. Το συμπέρασμα που μπορούμε να εξάγουμε, είναι ότι η πολιτεία θα πρέπει να εντείνει περισσότερο τις προσπάθειες για την εξεύρεση της αποκρυβείσας φορολογητέας ύλης και όχι να φορολογεί αλόγιστα τα δηλωθέντα εισοδήματα «τιμωρώντας» τους ειλικρινείς φορολογούμενους. 20

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 2.1. Η ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Στο τρίτο κεφάλαιο της μελέτης,θα δούμε κατά πόσο το Ελληνικό κράτος βοηθά με τη φορολογική του πολιτική να ενισχύεται η τρίτη συνθήκη για την εξάπλωση της φοροδιαφυγής. Υπενθυμίζουμε ότι η αυξημένη Έμμεση φορολόγηση,ναι μεν φέρνει γρήγορα αποτελέσματα και έσοδα στα κρατικά ταμεία, αλλά δεν μπορεί να θεωρηθεί δίκαιη, αφού είναι καθολική και δε λαμβάνει υπόψη τη φοροδοτική ικανότητα του πολίτη και ταυτόχρονα μειώνει την αγοραστική δύναμη του φορολογούμενου. Όπως αναφέραμε και προηγουμένως, όσο ψηλότερο είναι το επίπεδο της μέσης φορολογικής επιβάρυνσης του φορολογούμενου (π.χ. επιχείρησης), τόσο μεγαλύτερη είναι η τάση του για φοροδιαφυγή. Ο περιορισμός της ικανοποίησης των ατομικών του αναγκών (διατροφή, ένδυση, διασκέδαση, κ.λ.π.)είναι περισσότερο αισθητός και το όφελος από το ποσό του φόρου, που ενδέχεται να εξοικονομήσει, αντισταθμίζει τον κίνδυνο που συνεπάγεται η τυχόν αποκάλυψη της φοροδιαφυγής. 2.2 ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΕΙΔΗ ΦΟΡΩΝ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ 2.2.1 Άμεσοι φόροι Φόρος εισοδήματος φυσικών προσώπων Οι συντελεστές φορολογίας των εισοδημάτων που αποκτώνται το έτος 2012 είναι 10% για το κλιμάκιο από 5.001 έως 12.000 ευρώ, 18% για το κλιμάκιο 12.001 έως 16.000 ευρώ, 25% για το κλιμάκιο 16.001 έως 26.000 ευρώ, 35% για το κλιμάκιο 26.001 έως 40.000 ευρώ, 38% για το κλιμάκιο 40.001 έως 60.000 ευρώ, 40% για το κλιμάκιο 60.001 έως 100.000 ευρώ και 45% για τα εισοδήματα που ξεπερνούν τα 100.000 ευρώ. Για το έτος 2013 οι φορολογικοί συντελεστές καθώς και η έννοια του "αφορολόγητου" αναμορφώθηκε πλήρως καθώς επίσης και οι πηγές εισοδήματος αφού πλέον υπάρχει πρώτον,η κλίμακα μη μισθωτών με συντελεστή φόρου 26% από το πρώτο ευρώ έως τις 50.000,00 εισοδήματος και 33% για το υπερβάλλον, δεύτερον η κλίμακα εισοδημάτων από ακίνητα με φόρο 10% για τις πρώτες 12.000,00 ευρώ εισοδήματος και 33% για το υπερβάλλον, τρίτον η κλίμακα εισοδημάτων από μισθωτές και συντάξεις με συντελεστή 21