ÂÏ 1 O Δ ª π O O Δ Ã π O Δ Τ γ ρισμα των επ ν σε τ τη την π λη θα γ νεται αντιληπτ απ τη ω τ υ κ μπ υ. Τ Xιν πωρ ρ εται με τα απ κα δια απ τις καλαμι ς π υ σκεπ υν τα μπαλκ νια των π λυκατ ικι ν και δε ν υν τι υγ νει καιρ ς για τ ργωμα... Τ κα μα π υ πλαντ ει τ ν κ μπ θα σκεπ ει την π λη π υ αριανασα νει τα καλ κα ρια της.!σ λ ας θα «κα ει τα σπαρτ», ι νθρωπ της θα μυθ λ γ ν τις επ ς της π λης με τα σημ δια τ υ κ μπ υ... Η Λ ρισα για π ντα $απλωμ νη αμα κι κ μπ ς μα$ιλ ρι!... ΘΩΜAΣ ΨΥΡΡΑΣ ISBN 978-960-375-872-3 ΒΟΗΘ. ΚΩΔ. ΜΗΧ/ΣΗΣ 3872 O O Δ Ã π ΦΩΤ/ΦΙΑ: ΦΩΤΗΣ ΝΑΤΣΙΟΥΛΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛ2Σ ΑΒΕΡΩΦ-Τ2ΣΙΤΣΑΣ ΑΝΩΝΥΜ2Σ (ΣΚΥΜΝ2Σ 2 :Ι2Σ) ΑΡΙΣΤ2ΦΑΝΗΣ ΓΙΩΡΓ2Σ ΒΑΛΤΑΔΩΡ2Σ Ρ2ΒΕΡΤ2Σ ΒΑΝΤΕΛΕ ΓΙΩΡΓ2Σ-ΔΑΜΙΑΝ2Σ Β2ΥΛΓΑΡΑΚΗΣ ΒΛΑΣΗΣ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ HANS MAGNUS ENZENSBERGER ΘΑΝ2Σ ΚΑΝΔΥΛΑΣ Μ. ΚΑΡΑΓΑΤΣΗΣ ΛΙΝΑ ΚΑΡΑΜΠΑ ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΡΚΑΒΙΤΣΑΣ ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΚΑΣΣ2Σ ΗΛΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΣ ΒΑΓΓΕΛΗΣ Κ2ΛΩΝΑΣ ΓΙΩΡΓ2Σ Κ2Τ>Ι2ΥΛΑΣ ΗΛΙΑΣ Κ2ΥΡΚ2ΥΤΑΣ ΝΙΚ2Σ ΚΥΡΚ2Σ ΓΡΗΓ2ΡΙ2Σ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΣ Μ2Σ:2Σ ΛΑΓΚ2ΥΒΑΡΔ2Σ ΚΩΣΤΑΣ ΛΑΝΤΑΒ2Σ ΜΑΚΗΣ ΛΑ:ΑΝΑΣ ΕΜΜΑΝ2ΥΗΛ ΣΤΥΛ. ΛΥΚ2ΥΔΗΣ ΣΠΥΡ2Σ ΜΕΛΑΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΠ2ΥΤ2Σ ΚΩΣΤΑΣ 2ΥΡΑΝΗΣ Ι. Μ. ΠΑΝΑΓΙΩΤ2Π2ΥΛ2Σ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΠΑΔ2ΥΛΗΣ ΘΑΝΑΣΗΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝ2Υ ΑΝΤΩΝΗΣ ΡΙ>2Σ ΑΛΕ?ΗΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ ΤΑΚΗΣ ΣΙΝ2Π2ΥΛ2Σ ΒΑΣΙΛΗΣ ΣΙ2Υ>2ΥΛΗΣ >ΗΣΗΣ ΣΚΑΡ2Σ ΕΒΛΙΓΙΑ ΤΣΕΛΕΜΠΗ ΚΩΣΤΑΣ Ε. ΤΣΙΡ2Π2ΥΛ2Σ ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΣΙΤΣΑΝΗΣ ΝΙΚ2Σ ΤΣΙΦ2Ρ2Σ ΔΑΝΙΗΛ ΦΙΛΙΠΠΙΔΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ :ΑΤ>ΗΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝ2Υ ΜΑΝ2Σ :ΑΤ>ΙΔΑΚΙΣ ª π ΨΥΡΡΑΣ Ανθ λ γ νται ΘΩΜΑΣ 17:56 04-04-11 ªπ O Δ O OΔ Ã π 0587/05_LARISA Θ Ω Μ Α Σ Ψ Υ Ρ Ρ Α Σ ΤΑ Κ Η Σ ΤΛΟΥ Π Α Σ Κ Α Ι Φ ΩΤ Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Η Λ Ε Σ Χ Η Λ Α Ρ Ι Σ Α Σ Ε Π Ι Λ Ο Γ Η Φ Ω Τ Ο Γ Ρ Α Φ Ι Ε Σ Κ Ε Ι Μ Ε Ν Ω Ν Ο Θωμάς Ψύρρας γεννήθηκε το 1954 στον Τύρναβο της Θεσσαλίας όπου και έζησε τα παιδικά του χρόνια. Σπούδασε φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης. Υπήρξε εκδότης του εκπαιδευτικού περιοδικού Σημείο, μέλος της συντακτικής ομάδας του περιοδικού Αυτό και μέλος της συντακτικής επιτροπής του λογοτεχνικού περιοδικού Γραφή της Λάρισας. Δίδαξε για πολλά χρόνια στην επιμόρφωση των καθηγητών της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Θεωρία της Λογοτεχνίας. Σήμερα διδάσκει στο 3ο Λύκειο της Λάρισας. Μελέτες και άρθρα του δημοσιεύτηκαν στα περιοδικά Γραφή, Σημείο, Αντί και στις εφημερίδες Ελευθερία, Αυγή, Ελευθεροτυπία και Καθημερινή. Κείμενά του ανθολογήθηκαν στα σχολικά βιβλία των Nέων Eλληνικών. Έχει εκδώσει δύο μυθιστορήματα και μια νουβέλα.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΥΠΕΥΘΥΝΟΥ ΣΕΙΡΑΣ 11 : fiïë ÛÂ ÂÎÎÚÂÌfiÙËÙ 14 TΑΝ ΠΗΝΕΙΟΥ ΣΕΜΝΑΝ ΧΩΡΑΝ ΓΕΩΓΡΑΦΟΙ Xώρα ε βοτωτάτη, ΑΝΩΝΥΜΟΣ * 25 [ fiïè ÌÂÁ ÏË ], ΔΑΝΙΗΛ ΦΙΛΙΠΠΙΔΗΣ, ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΣ 26 ΠΕΡΙΗΓΗΤΕΣ [Aapplefi ÙÔ Ô ÔÈappleÔÚÈÎfi ÙÔ E ÏÈÁÈ TÛÂÏÂÌapple ], ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΑΛΙΟΥΓΚΑΣ 31 [ Eνας Σουλτάνος στ Λάρισα], ΡΟΒΕΡΤΟΣ ΒΑΝΤΕΛΕ 38 ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΕΣ ΠΕΡΑΣΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΟΞΥΔΕΡΚΕΙΣ Yπ τ ν α τ ν στέγην, ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΣΤΥΛ. ΛΥΚΟYΔΗΣ 47 ÃÚ Û ÚÔ ή, ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΡΚΑΒΙΤΣΑΣ 53 Aπ Β λου ε ς Λάρισσαν, ΒΛΑΣΗΣ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ 59 Στ λαρισαϊκ κάμπο, ΚΩΣΤΑΣ ΟΥΡΑΝΗΣ 63 O ξανθ ς κάμπος τ ς Θεσσαλίας, Ι.Μ. ΠΑΝΑΓΙΩΤOΠΟΥΛΟΣ 69 H κοινωνικ ζω στ Λάρισα, ΣΠΥΡΟΣ ΜΕΛAΣ 73, ΝΙΚΟΣ ΤΣΙΦOΡΟΣ 75 * Στα κείμενα τηρήθηκε η ορθογραφία του πρωτοτ που.
8 ΛΑΡΙΣΑ, MIA ΠOΛH ΣTH ΛOΓOTEXNIA Η ΕΚΚΡΕΜΗΣ ΜΥΘΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΜΠΟΣ ΟΥΡΑΝΟΣ ΠΟΤΑΜΙ [ Oταν πιαναν ο βροχές ], ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΑΒΕΡΩΦ-ΤΟΣΙΤΣΑΣ 87 [O ποχ ς το κάμπου], Μ. ΚΑΡΑΓAΤΣΗΣ 90 [MÈ Ì ÁÈÛÛ ], ΑΡΙΣΤΟΦAΝΗΣ 97 ΔÔ ıâûû ÏÈÎfi ÊÂÁÁ ÚÈ, ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΚAΣΣΟΣ 98 ËÓÂÈfi, ΗΛΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΣ 99 [ O Πηνει ς κατέβαινε ], ΑΝΔΡEΑΣ ΚΑΡΚΑΒΙΤΣΑΣ 101 ÎÈfiÏÈ, ΑΝΤΩΝΗΣ ΡIΖΟΣ 105 ΚΟΛΙΓΟΙ ΚΑΙ ΤΣΙΦΛΙΚΑΔΕΣ Τ τυφλοπ ντικα, ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΡΚΑΒΙΤΣΑΣ 109 ÔÏ ÁÔÈ, ΓIΩΡΓΟΣ ΒΑΛΤΑΔΩΡΟΣ 114 Τ λογο, ΖΗΣΗΣ ΣΚΑΡΟΣ 117 Τ μπουρίνι, Μ. ΚΑΡΑΓAΤΣΗΣ 121 ΠΑΖAΡΙ Θεσσαλικ παζάρι, ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΤΖΙΟΥΛΑΣ 131 LARISA, HANS MAGNUS ENZENSBERGER 136 Μεγάλη πανήγυρις, ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΡΚΑΒΙΤΣΑΣ 138 ΔΕΚΑΕΤIΕΣ 40-50 - 60, Μ. ΚΑΡΑΓAΤΣΗΣ 147 [ Oταν γ ρισαν π τ ν Aλβανία ], ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΑΒΕΡΩΦ-ΤΟΣΙΤΣΑΣ 154 [ Μπουκουβάλα! Σ φερα μπ τεεες!], ΑΛΕΞΗΣ ΣΕΒΑΣΤAΚΗΣ 165 Φίλιππος, ΤΑΚΗΣ ΣΙΝΟΠΟΥΛΟΣ 169 Τ Ινδάλματα, ΚΩΣΤΑΣ Ε. ΤΣΙΡΟΠΟΥΛΟΣ 171 H π λη μ τ μονοτονία τ ς λάσπης, ΒΑΣΙΛΙΚH ΠΑΠΑΓΙAΝΝΗ 175 ÂÙÔ ÙË ÙËÓ applefiïë, ΒΑΣΙΛΙΚH ΠΑΠΑΓΙAΝΝΗ 176 1960-1970, ΓΙΩΡΓΟΣ-ΔΑΜΙΑΝΟΣ ΒΟΥΛΓΑΡAΚΗΣ 177 ΣΗΜΕΙΑ ΝΕΑ Tο Αγίου Aχιλλίου, ΚΩΣΤΑΣ ΛΑΝΤΑΒΟΣ 181, ΜΑΚΗΣ ΛΑΧΑΝΑΣ 183 apple.& Ì.Ã, ΗΛΙΑΣ ΚΟΥΡΚΟΥΤΑΣ 185
ΠEPIEXOMENA 9 ª ÎÚÈ applefi ÙÔÓ μ ÎÙˆÚ ÔÈ Scud, ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΚΟΛΩΝΑΣ 187 ÙfiÁÚ ÊÔ 3, ΛΙΝΑ ΚΑΡΑΜΠΑ 199 ÎÚ ÓÎ Û, ΝΙΚΟΣ ΚΥΡΚΟΣ 201 apple ÙË Ú ÛÎ ÎË ÛÙË, ΒΑΣΙΛΗΣ ΣΙΟΥΖΟΥΛΗΣ 205 [ÛÙÔÓ K. ÓÙ Ô], ΘΑΝΟΣ ΚΑΝΔYΛΑΣ 207 Μιά ν χτα στά, ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΠΟYΤΟΣ 208 ÚÈÛÈÓ, ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΣΙΤΣAΝΗΣ 211 OÌ ÏË, ΘΑΝAΣΗΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤIΝΟΥ 212 ÏÂÎÙÚÔÓÈÎ Ù ÓÙ, ΔΗΜHΤΡΗΣ ΧΑΤΖΗΚΩΝΣΤΑΝΤIΝΟΥ 213 Λ φος το πρωϊνο, ΜΟΣΧΟΣ ΛΑΓΚΟΥΒAΡΔΟΣ 216 ÎfiÌ ÌÈ Â Î ÈÚ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΥΛΗΣ 218 ÎfiÌ Ó apple Ú Ì ıè, Î. ƒô fiappleô ÏÂ, ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΚΟΛΩΝΑΣ 223 ºˆÙÔÁÚ ÊÔ ÛÙÔÓ Î ÌappleÔ, ΘΩΜΑΣ ΨΥΡΡΑΣ 229 Δ apple È È Î Ùˆ ÛÙÔÓ Î ÌappleÔ, ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΙΔAΚΙΣ 234
ΛΑΡΙΣΑ: π λη σε εκκρεμ τητα ( Εδ κο γονται μακρυν ς μουσικ ς πο παίζουν, μ φθαστη μελαγχολία, νοσταλγικ λαϊκ τραγο δια κα χορο ς τ ς Νοτίου Αμερικ ς, κατ προτίμησιν σ ρυθμ sardane). στρατηγ τί ζητο σες στ Λάρισα σ νας Υδρα ος; Ν. ΕΓΓΟΝOΠΟΥΛΟΣ Yμνος ποχαιρετιστήριος στ ν Μπολιβ ρ [Αναγνώστη, το σημείο στο χάρτη που δείχνει τις γεωγραφικές συντεταγμένες της Λάρισας σε παραπλανά. Η Λάρισα δεν επικεντρώνεται σε ένα σημείο απλώνεται σε μια εκτεταμένη περιοχή ολ γυρα. Λάρισα είναι ο κάμπος της. Η π λη υπάρχει επειδή υπάρχει η λάσπη της θρεπτική ουσία που, σαν ξηραίνεται, γίνεται σκ νη και καλοκαιριν ς κουρνιαχτ ς.] 1 Ποτέ ένας μηχανικ ς ή ένας αρχιτέκτονας δεν έκτισε μια πραγματική π λη!... Μπορεί οι τεχνικοί να χτίζουν κτήρια, να ανοίγουν δρ μους, να οριοθετο ν πλατείες και να τακτοποιο ν κοιν χρηστους χώρους π λη μως δε χτίζουν!.. Γιατί π λη δεν είναι απλώς το άθροισμα των κτισμάτων της, ο τε καν 14
ΛΑΡΙΣΑ: ΠΟΛΗ ΣΕ ΕΚΚΡΕΜΟΤΗΤΑ 15 το σ νολο των «λειτουργιών» της. Δεν είναι ακ μη ο τε και οι ίδιοι οι κάτοικοί της. Oι άνθρωποι, τα κτίσματα και οι «λειτουργίες» μπορο ν να δημιουργήσουν έναν τ πο συνοίκησης που να ορίζεται απ γεωγραφικές συντεταγμένες, αλλά αυτ που αποτελεί ένα «σημείο» στο χάρτη για να γίνει πραγματική π λη χρειάζεται κάτι περισσ τερο: χρειάζεται αυτ ν ή αυτο ς που θα τη μυθολογήσουν αλλά και εκείνους που θα επικυρώσουν τη μυθολ γηση ως οικειωμένο και αποδεκτ λ γο. ταν λοιπ ν μια π λη μυθολογηθεί ως οικει τητα, ταν οι τ ποι της περάσουν στη δικαιοδοσία της αφήγησης, ταν τα κτίσματά της, οι δρ μοι της οι κρυφές γωνιές της... μετατραπο ν σε χώρους που κατοικοεδρε ει το φαντασιακ, ταν με δυο κουβέντες η π λη μετατραπεί σε γλώσσα, τ τε πλέον ναι «υπάρχει» ως πραγματική π λη!..τ τε μ νον οι οδοί και οι πάροδοι, τα σημεία συνάντησης, τα μαγαζιά και οι πλατείες της μετατρέπονται σε οντ τητες υλικές και φαντασιακές συνάμα και γίνονται σήματα και σημαίνουν, γίνονται σ μβολα και συμβολίζουν... Τ τε μ νο μπορο με να περιδιαβαίνουμε την «π λη μας» και να συναντο με τις μυθολογημένες κι επομένως αναγνωρίσιμες και φορτισμένες εικ νες κι έτσι γίνεται δυνατ ο τ πος να ανακινεί τη μνήμη, να πυροδοτεί τη φαντασία και να εντείνει το συναίσθημα, να αρμαθιάζει τις σημαίνουσες παραστάσεις που διαμορφώνουν τους ανθρώπους και τους κάνουν ικανο ς να ονειρε ονται και να ποθο ν δηλαδή ανθρώπους που αγαπο ν την π λη τους, παναπεί «πολίτες». 2 Σκέφτομαι τα μάτια των ανθρώπων που είδαν ετο τη την π λη κι έπειτα είπαν να βάλουν το βλέμμα τους στο χαρτί: Το μάτι του ξένου Ευρωπαίου περιηγητή αγκάλιασε πρώτο ετο τη την π λη και την περιοχή της. Περιηγητές ήταν οι πρώτοι που έγραψαν γι αυτήν. Ξένοι άνθρωποι που είδαν,τι είδαν και μας άφησαν «πληροφορίες» για τα σα άντεξαν τα μάτια τους.
16 ΛΑΡΙΣΑ, MIA ΠOΛH ΣTH ΛOΓOTEXNIA Κι έπειτα ήρθαν οι δικοί μας. Περαστικοί Έλληνες εκ του κέντρου την επισκέφτηκαν για λίγο κι έφυγαν γρήγορα κρατώντας φευγαλέες αναμνήσεις απ την άνυδρη επαρχία και τις αρχέγονες μυρουδίες του κάμπου. Είδαν, περιέγραψαν, αφηγήθηκαν, σ γκριναν σε σχέση με τις προσδοκίες και τη ζωή του κέντρου... Η ξένη ραση ήταν εκείνη που πρώτα μας έκανε να γνωρίσουμε τον τ πο μας... Εμείς πήραμε τις δικές τους εικ νες. Μας επιβλήθηκαν και έκτοτε τις αναπαράγαμε ατ φιες «Λάρισα» ήταν αυτ που είδαν σε μας οι άλλοι!... Oι περισσ τεροι ξένοι περιηγητές είδαν τον Πηνει «των Μουσών, του Απ λλωνος και της Δάφνης», είδαν τα ερείπια μαρμάρων και τα εγκαταλειμμένα ιερά της χώρας των Λαπιθών και των Πελασγών, περπάτησαν την Πηνειο σεμνάν χώραν την οποία έβρεχε ο ργυροδίνης ποταμ ς... Το εξευρωπαϊσμένο «κλασικ» μεγαλείο έγινε και δική μας ματιά. Oι δικοί μας Έλληνες επισκέπτες είδαν κυρίως μια αναπτυσσ μενη π λη και κυρίως τον κάμπο. Σε μια μικρή Ελλάδα λο βουν και θάλασσα ο κάμπος είναι γεωγραφικ αξιοπερίεργο (αν και σ ντομα επισημαίνεται η «μονοτονία» του). Εδώ το θέρος κάνει αφ ρητη ζέστη (ο καμπίσιος τη λέει «ζέστα»), ενώ το χειμώνα βαλτώνεις στην απέραντη λασπουριά. Για τον Αθηναίο είναι αδιαν ητο να ζει κάποιος εκεί στη μέση στο ισιάδι και να ζένεται με τον ιδρώτα εν ς ακάματου μ χθου. O τσιφλικάς και ο κολίγας έγιναν λοιπ ν οι πρωταγωνιστές της λογοτεχνίας αρχέτυπα του καλο και του κακο, του αφέντη και δο λου, του υπερ πτη και του καταφρονεμένου. Το άσχημο για τον κολίγα πάντως ήταν τι τη ζωή του δεν έκαμε λογοτεχνία ο ίδιος, του την έγραψαν άλλοι, γραμματιζο μενοι, κι έτσι δεν έχουμε ο τε ένα γραφτ καταδικ του... Ως και τα βάσανα δεν πρ κανε να βάνει στο χαρτί... 16
ΛΑΡΙΣΑ: ΠΟΛΗ ΣΕ ΕΚΚΡΕΜΟΤΗΤΑ 17 3 Σαν έφυγαν οι Το ρκοι, η Λάρισα, το Γενί-Σεχήρ των Oθωμανών, γέμισε απ κάθε λογής φερτο ς πληθυσμο ς χωνε ει ιθαγένειες και αθροίζει καινο ργιους απ παντο, πρ θυμους να ριζώσουν στη μέση του κάμπου: ηπειρώτες, βλάχοι, αρβανίτες, καραγκο νηδες, σαρακατσαναίοι, πελοποννήσιοι, στερεοελλαδίτες, θρακιώτες, πρ σφυγες μικρασιάτες, φιλιππουπολίτες, π ντιοι, κ νιαροι, τσιγγάνοι, ρωσοπρ σφυγες, κωνσταντινοπολίτες, αμπελακιώτες, τυρναβίτες, τσαριτσανιώτες, ραψανιώτες, σελιτσανιώτες... Ως κι ο Λιάπκιν εδώ βρήκε αποκο μπι... Είναι μια π λη δίχως «κοινωνία», ένα ανομοιογενές συνονθ λευμα πληθυσμών που εμπλουτίζεται διαρκώς με την εσωτερική και τελευταία με την εξωτερική μετανάστευση. Είναι μια κοινωνία «φερτών». Παράδοξο πράμα! Η Λάρισα δε διαθέτει «Λαρισαίους», αλλά δεν έχει και ξένους. Αν κοιτάξουμε τους δημάρχους της ελε θερης Λάρισας θα ανακαλ ψουμε ο πρώτος δήμαρχος να είναι Το ρκος, άλλος Ιθακήσιος, άλλος απ τη Μοσχ πολη, άλλος απ τον Τ ρναβο, παράλλος απ τη Σελίτσιανη, ως και απ τη Βερδικο σια και πάει λέγοντας... Αυτ μως αποτελεί και τη βάση του δυναμισμο της. Η π λη που «λους μάς αντέχει στη ράχη της», είναι ανοιχτή και δεκτική, δεν αποκλείει κανένα, μια π λη που ξέρει να δίνει ευκαιρίες στους ξένους της, γιατί λοι λίγο πολ είναι απ αλλο. 4 Η σχέση των «ντ πιων», δηλαδή εκείνων που γεννήθηκαν ή που μεγάλωσαν εδώ στην π λη της Λάρισας, πέρασε απ σαράντα κ ματα... Πολλοί υιοθετώντας το βλέμμα των ξένων συνειδητοποίησαν την αντίφαση ανάμεσα σε εκείνο που διάβαζαν και σ αυτ που ζο σαν και βίωναν στη Λάρισα. Ήταν κάμποσοι λογοτέχνες και καλλιτέχνες που δεν την «αποδέχτηκαν», δεν την είδαν ποτέ τους ως γενέθλια π λη, αλλά την
18 ΛΑΡΙΣΑ, MIA ΠOΛH ΣTH ΛOΓOTEXNIA αντιμετώπισαν απλώς ως υποχρεωτικ τ πο κατοικίας, μια καταπιεστική «επαρχία», απ την οποία ήθελαν να δραπετε σουν και να αποδεσμευτο ν. Και είναι φυσικ η π λη της Λάρισας να μην τους «αντέχει», γιατί πρώτα δεν την άντεξαν εκείνοι. Άλλοι πάλι πήραν αντίθετο δρ μο πήραν το δρ μο τους με βάση τις συντεταγμένες του τ που τους έδεσαν τα παιδικά τους χρ νια με τους τ πους της π λης μυθολ γησαν τις οικει τητες της εφηβείας τους έγραψαν για τη μικροϊστορία (;) της ψυχής τους κι εκμεταλλε τηκαν τις παλαιές οπτικές περιηγητών και επισκεπτών. Έγραψαν για τα «παιδιά κάτω στον κάμπο», για το ποτάμι, την ποικιλία των ανθρώπων της π λεως Λαρίσης ξαναμυθολ γησαν τη ζωή του κολίγα και του τσιφλικά κι έβαλαν την ιστορία να μιλήσει για τα χρ νια της Κατοχής, της Αντίστασης, του Βλαχικο, του Εμφ λιου, τα δεινά των κατοπινών εποχών. Αυτή η μυθολ γηση ακ μη δεν τελείωσε. Και πώς να τελειώσει; Αφο νέα σημεία προστίθενται: η Αβερώφειος σχολή, η Ακαδημία, το Φρο ριο, το Λιβαδάκι, ο σταθμ ς, το Φάληρο, τα σκυλάδικα, ο Νικ δημος, η πλατεία Ταχυδρομείου, τα ΤΕΙ... Η μυθολ γηση αναζητά τα νέα σημεία της. Η π λη αναζητά τις δικές της σταθερές καθώς έχει ήδη μπει σε μια διαδικασία «σ νταξης». Καθώς η Λάρισα μεταμορφώθηκε απ μια τουρκ πολη σε μια ελληνική π λη και τώρα παλε ει να γίνει μια σ γχρονη μητρ πολη, «αποκτάει» σιγά σιγά τους Λαρισινο ς της, κι αυτοί είναι που θα μυθολογήσουν τους νέους τ πους της... Κι έτσι π λη και λογοτεχνία πηγαίνουν μαζί: εκκρεμείς, αν και φαίνονται να βαίνουν προς «ολοκλήρωσιν»... 5 Αυτ που μένει ακέραιο είναι μ νο ο κάμπος. O ολ γυρα κάμπος. 18
ΛΑΡΙΣΑ: ΠΟΛΗ ΣΕ ΕΚΚΡΕΜΟΤΗΤΑ 19 6 Το γ ρισμα των εποχών σε το τη την π λη θα γίνεται αντιληπτ απ τη ζωή του κάμπου. Το Χιν πωρο έρχεται με τα αποκα δια απ τις καλαμιές που σκεπάζουν τα μπαλκ νια των πολυκατοικιών και δείχνουν τι ζυγώνει ο καιρ ς για το ργωμα... Το κα μα που πλαντάζει τον κάμπο θα σκεπάζει την π λη που βαριανασαίνει τα καλοκαίρια της. σο ο λίβας θα «καίει τα σπαρτά», οι άνθρωποί της θα μυθολογο ν τις εποχές της π λης με τα σημάδια του κάμπου... 7 Η Λάρισα για πάντα ξαπλωμένη χαμαί κι ο κάμπος μαξιλάρι!... ΘΩΜΑΣ ΨΥΡΡΑΣ Αφήνω έξω απ την ανθολ γηση πολλο ς (την Άννα Μανωλοπο λου, τη Γλυκερία Μπασδέκη, την Μπέττυ Μαγρίζου, τον Άγγελο Πετρουλάκη, και πολλο ς άλλους ντ πιους... αφήνω ως και ον ματα σαν το Ζαλοκώστα, τον Σικελιαν, τον Παλαμά, τον Αποστολίδη, τον Φραγκιά, τον Γιατρομανωλάκη και τη Φακίνου) που αναφέρθηκαν άμεσα ή έμμεσα στην π λη ή στην περιοχή. Δεν θέλω σε το τη την ανθολ γηση να κυριαρχήσουν τα πρ σωπα εκείνο που με ενδιαφέρει μέσα απ τα λογοτεχνικά κείμενα είναι να βρω εκείνα τα «σημεία» της λογοτεχνίας που δένονται σο πιο σφιχτά γίνεται με τα «σημεία» του τ που, να πιαστώ απ τα σπαράγματα της οικείας εικ νας της π λεως Λαρίσης. Κατά βάθος ελπίζω τι μια τέτοια ανθολ γηση μπορεί να επενεργήσει και πέραν της λογοτεχνίας ως «πολιτική», δηλαδή ως μια ισχυρή παρώθηση να γίνουμε επαρκείς πολίτες (κατά το επαρκείς αναγνώστες)...
ÂÏ 1 O Δ ª π O O Δ Ã π O Δ Τ γ ρισμα των επ ν σε τ τη την π λη θα γ νεται αντιληπτ απ τη ω τ υ κ μπ υ. Τ Xιν πωρ ρ εται με τα απ κα δια απ τις καλαμι ς π υ σκεπ υν τα μπαλκ νια των π λυκατ ικι ν και δε ν υν τι υγ νει καιρ ς για τ ργωμα... Τ κα μα π υ πλαντ ει τ ν κ μπ θα σκεπ ει την π λη π υ αριανασα νει τα καλ κα ρια της.!σ λ ας θα «κα ει τα σπαρτ», ι νθρωπ της θα μυθ λ γ ν τις επ ς της π λης με τα σημ δια τ υ κ μπ υ... Η Λ ρισα για π ντα $απλωμ νη αμα κι κ μπ ς μα$ιλ ρι!... ΘΩΜAΣ ΨΥΡΡΑΣ ISBN 978-960-375-872-3 ΒΟΗΘ. ΚΩΔ. ΜΗΧ/ΣΗΣ 3872 O O Δ Ã π ΦΩΤ/ΦΙΑ: ΦΩΤΗΣ ΝΑΤΣΙΟΥΛΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛ2Σ ΑΒΕΡΩΦ-Τ2ΣΙΤΣΑΣ ΑΝΩΝΥΜ2Σ (ΣΚΥΜΝ2Σ 2 :Ι2Σ) ΑΡΙΣΤ2ΦΑΝΗΣ ΓΙΩΡΓ2Σ ΒΑΛΤΑΔΩΡ2Σ Ρ2ΒΕΡΤ2Σ ΒΑΝΤΕΛΕ ΓΙΩΡΓ2Σ-ΔΑΜΙΑΝ2Σ Β2ΥΛΓΑΡΑΚΗΣ ΒΛΑΣΗΣ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ HANS MAGNUS ENZENSBERGER ΘΑΝ2Σ ΚΑΝΔΥΛΑΣ Μ. ΚΑΡΑΓΑΤΣΗΣ ΛΙΝΑ ΚΑΡΑΜΠΑ ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΡΚΑΒΙΤΣΑΣ ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΚΑΣΣ2Σ ΗΛΙΑΣ ΚΕΦΑΛΑΣ ΒΑΓΓΕΛΗΣ Κ2ΛΩΝΑΣ ΓΙΩΡΓ2Σ Κ2Τ>Ι2ΥΛΑΣ ΗΛΙΑΣ Κ2ΥΡΚ2ΥΤΑΣ ΝΙΚ2Σ ΚΥΡΚ2Σ ΓΡΗΓ2ΡΙ2Σ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΣ Μ2Σ:2Σ ΛΑΓΚ2ΥΒΑΡΔ2Σ ΚΩΣΤΑΣ ΛΑΝΤΑΒ2Σ ΜΑΚΗΣ ΛΑ:ΑΝΑΣ ΕΜΜΑΝ2ΥΗΛ ΣΤΥΛ. ΛΥΚ2ΥΔΗΣ ΣΠΥΡ2Σ ΜΕΛΑΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΠ2ΥΤ2Σ ΚΩΣΤΑΣ 2ΥΡΑΝΗΣ Ι. Μ. ΠΑΝΑΓΙΩΤ2Π2ΥΛ2Σ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΠΑΔ2ΥΛΗΣ ΘΑΝΑΣΗΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝ2Υ ΑΝΤΩΝΗΣ ΡΙ>2Σ ΑΛΕ?ΗΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ ΤΑΚΗΣ ΣΙΝ2Π2ΥΛ2Σ ΒΑΣΙΛΗΣ ΣΙ2Υ>2ΥΛΗΣ >ΗΣΗΣ ΣΚΑΡ2Σ ΕΒΛΙΓΙΑ ΤΣΕΛΕΜΠΗ ΚΩΣΤΑΣ Ε. ΤΣΙΡ2Π2ΥΛ2Σ ΒΑΣΙΛΗΣ ΤΣΙΤΣΑΝΗΣ ΝΙΚ2Σ ΤΣΙΦ2Ρ2Σ ΔΑΝΙΗΛ ΦΙΛΙΠΠΙΔΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ :ΑΤ>ΗΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝ2Υ ΜΑΝ2Σ :ΑΤ>ΙΔΑΚΙΣ ª π ΨΥΡΡΑΣ Ανθ λ γ νται ΘΩΜΑΣ 17:56 04-04-11 ªπ O Δ O OΔ Ã π 0587/05_LARISA Θ Ω Μ Α Σ Ψ Υ Ρ Ρ Α Σ ΤΑ Κ Η Σ ΤΛΟΥ Π Α Σ Κ Α Ι Φ ΩΤ Ο Γ ΡΑΦ Ι Κ Η Λ Ε Σ Χ Η Λ Α Ρ Ι Σ Α Σ Ε Π Ι Λ Ο Γ Η Φ Ω Τ Ο Γ Ρ Α Φ Ι Ε Σ Κ Ε Ι Μ Ε Ν Ω Ν Ο Θωμάς Ψύρρας γεννήθηκε το 1954 στον Τύρναβο της Θεσσαλίας όπου και έζησε τα παιδικά του χρόνια. Σπούδασε φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης. Υπήρξε εκδότης του εκπαιδευτικού περιοδικού Σημείο, μέλος της συντακτικής ομάδας του περιοδικού Αυτό και μέλος της συντακτικής επιτροπής του λογοτεχνικού περιοδικού Γραφή της Λάρισας. Δίδαξε για πολλά χρόνια στην επιμόρφωση των καθηγητών της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Θεωρία της Λογοτεχνίας. Σήμερα διδάσκει στο 3ο Λύκειο της Λάρισας. Μελέτες και άρθρα του δημοσιεύτηκαν στα περιοδικά Γραφή, Σημείο, Αντί και στις εφημερίδες Ελευθερία, Αυγή, Ελευθεροτυπία και Καθημερινή. Κείμενά του ανθολογήθηκαν στα σχολικά βιβλία των Nέων Eλληνικών. Έχει εκδώσει δύο μυθιστορήματα και μια νουβέλα.