Αξιολόγηση της εκστρατείας ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης, εκπαίδευσης στο πλαίσιο του έργου LIFE+PURE

Αξιολόγηση της εκστρατείας ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης, εκπαίδευσης στο πλαίσιο του έργου LIFE+PURE

Περιεχόμενα Περιεχόμενα Διαγραμμάτων...2 Εισαγωγή...3 Το δείγμα της έρευνας...3 Τα εργαλεία ενημέρωσης...4 Αξιολόγηση των εργαλείων της έρευνας...5 Επίπεδο ενημέρωσης σχετικά με την επαναχρησιμοποίηση και το πρόγραμμα...7 Συμπεράσματα...9 Παράρτημα Ι... 11 Περιεχόμενα Διαγραμμάτων Διάγραμμα 1. Δημογραφικά στοιχεία...4 Διάγραμμα 2. Ενασχόληση των ερωτηθέντων με τη γεωργία...4 Διάγραμμα 3. Τρόποι ενημέρωσης των ερωτηθέντων που γνώριζαν το πρόγραμμα...5 Διάγραμμα 4. Αξιολόγηση των εργαλείων ενημέρωσης...6 Διάγραμμα 5. Επιθυμία για πληρέστερη ενημέρωση...7 Διάγραμμα 6. Επιθυμία για πληρέστερη ενημέρωση ανά κατηγορία συμμετεχόντων...8 Διάγραμμα 7. Επιθυμία ενημέρωσης για το πρόγραμμα LIFE+PURE...9

Εισαγωγή Στο πλαίσιο του έργου LIFE+PURE σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν σειρά δραστηριοτήτων ενημέρωσης-ευαισθητοποίησης-εκπαίδευσης και πληροφόρησης για τις διαφορετικές δράσεις του έργου. Με την ολοκλήρωση του πρώτου κύκλου δραστηριοτήτων και για το σχεδιασμό της συνεχιζόμενης εκστρατείας ενημέρωσης (continuous informative campaign) σχεδιάστηκε ένα ερωτηματολόγιο αξιολόγησης των δράσεων που περιελάμβανε την αρχική εκστρατεία ενημέρωσης στην ευρύτερη περιοχή της Χερσονήσου. Η εκστρατεία περιελάμβανε σειρά από δράσεις που απευθύνονταν σε διαφορετικές ομάδες του πληθυσμού και σε επισκέπτες. Πιο συγκεκριμένα τα επικοινωνιακά εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν ήταν έντυπο υλικό (φυλλάδια και το ειδικό τεύχος του περιοδικού ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS), ερωτηματολόγια (ερωτηματολόγια για την καταγραφή των απόψεων των γεωργών, των κατοίκων και των επισκεπτών γύρω από τα ζητήματα της επαναχρησιμοποίησης των επεξεργασμένων λυμάτων στην άρδευση και το ερωτηματολόγιο αξιολόγησης της εκστρατείας ενημέρωσης), ηλεκτρονικά μέσα (ιστοσελίδα και ηλεκτρονικό ενημερωτικό δελτίο), αποστολή sms, περιβαλλοντική εκπαίδευση (σχεδιασμός ολοκληρωμένου εκπαιδευτικού πακέτου, υλοποίηση παρουσιάσεων στα σχολεία, επιμορφωτικά σεμινάρια για εκπαιδευτικούς), εκδηλώσεις και εργαστήρια, και δημοσιοποίηση άρθρων και συνεντεύξεων στα εθνικά και τοπικά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Το ερωτηματολόγιο αξιολόγησης των ενημερωτικών δράσεων σχεδιάστηκε ηλεκτρονικά και αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα του προγράμματος, ενώ κυκλοφόρησε και σε έντυπη μορφή και συμπληρώθηκε κατά τη διάρκεια της υλοποίησης της εκστρατείας ενημέρωσης στην περιοχή της Χερσονήσου τον Ιούλιο του 2011, καθώς και κατά τα σεμινάρια επιμόρφωσης εκπαιδευτικών της Αθμιας και Βθμιας εκπαίδευσης που διενεργήθηκαν το Νοέμβριο 2011. Στο Παράρτημα Ι παρουσιάζεται ολόκληρο το ερωτηματολόγιο. Το δείγμα της έρευνας Το ερωτηματολόγιο συμπληρώθηκε από πάνω από 80 άτομα, εκ των οποίων όμως τα επεξεργάσιμα αποτελέσματα ανήλθαν σε 52, κυρίως λόγω της δυνατότητας ηλεκτρονικής συμπλήρωσης του που είχε ως συνέπεια την ύπαρξη μη ολοκληρωμένων απαντήσεων που δεν ήταν δυνατόν να συμπεριληφθούν στην ανάλυση. Οι απαντήσεις προέρχονταν κατά 52% από άντρες και 48% από γυναίκες.

Διάγραμμα 1. Δημογραφικά στοιχεία Από εκείνους που συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο το 65% γνώριζε για το έργο LIFE+PURE και το 67% ήταν ερασιτέχνες αγρότες, το 14% επαγγελματίες και το 19% κάτοικοι που δεν ασχολούνταν με τη γεωργία. Θα πρέπει στο σημείο αυτό να σημειώσουμε ότι η γεωργία αποτελεί παράλληλη ασχολία μαζί με τις τουριστικές δραστηριότητες για την πλειοψηφία των κατοίκων της περιοχής. Άρα δεν είναι σαφές πόσοι από τους ερωτηθέντες δηλώνουν ερασιτέχνες γεωργοί και ασχολούνται με τη γεωργία κατά τους χειμερινούς μήνες ως δεύτερη επαγγελματική τους δραστηριότητα. Διάγραμμα 2. Ενασχόληση των ερωτηθέντων με τη γεωργία Τα εργαλεία ενημέρωσης Σύμφωνα με το Διάγραμμα 3, βασικό εργαλείο ενημέρωσης για την υλοποίηση του προγράμματος LIFE+PURE στην ευρύτερη περιοχή του Δήμου Χερσονήσου είναι τα Ερωτηματολόγια σε ποσοστό 53% (τόσο εκείνα που μοιράστηκαν κατά τη διάρκεια καταγραφής της άποψης των αγροτών, των κατοίκων και των τουριστών για την επαναχρησιμοποίηση των λυμάτων, όσο και εκείνου που αφορά στην αξιολόγηση των δράσεων ενημέρωσης που συμπληρώθηκε και ηλεκτρονικά). Ακολουθούν τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (ΜΜΕ) με ποσοστό 51%, η εκστρατεία ενημέρωσης και οι εκδηλώσεις, καθώς και το πρόγραμμα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης με ποσοστά 48% και 46% αντίστοιχα. Και όπως είναι φυσικό, παράλληλα με την ενημέρωση τους για το ευρωπαϊκό πρόγραμμα που υλοποιείται στην

περιοχή τους, ενημερώθηκαν για την τεχνολογία της επαναχρησιμοποίησης των επεξεργασμένων λυμάτων στην άρδευση, αλλά και σε άλλες χρήσεις που δεν απαιτούν καθαρό πόσιμο νερό. Διάγραμμα 3. Τρόποι ενημέρωσης των ερωτηθέντων που γνώριζαν το πρόγραμμα Αξιολόγηση των εργαλείων της έρευνας Στο σημείο αυτό θα πρέπει να εξετάσουμε το πώς αξιολογούν τα εργαλεία ενημέρωσης που χρησιμοποιήθηκαν στα πλαίσια του προγράμματος όσοι απάντησαν το ερωτηματολόγιο αξιολόγησης. Οι απαντήσεις παρουσιάζονται αναλυτικά στο Διάγραμμα 4. Τα ερωτηματολόγια βρίσκονται στην πρώτη θέση και προσέφεραν επαρκή ενημέρωση με ποσοστό 86%, και ακολουθούν τα ενημερωτικά φυλλάδια με 83%. Ωστόσο τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης που βρίσκονται στη δεύτερη θέση σε σχέση με τον τρόπο που ενημερώθηκαν οι συμμετέχοντες, αξιολογούνται πολύ χαμηλά, με ποσοστό 41% να χαρακτηρίζει ως μέτρια και ελλιπή την ενημέρωση που προσέφεραν αντίστοιχα. Οι εκδηλώσεις (εκστρατεία ενημέρωσης, ανοικτή εκδήλωση/συμμετοχικό εργαστήριο) και το πρόγραμμα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης αξιολογούνται με 64% και 54% αντίστοιχα. Τα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης (ιστοσελίδα και ηλεκτρονικό ενημερωτικό φυλλάδιο) αξιολογούνται ως καλά εργαλεία ενημέρωσης για το πρόγραμμα με ποσοστά 74% και 64% αντίστοιχα. Ως λιγότερο αποδοτικό μέσο ενημέρωσης

κρίθηκε η αποστολή μηνυμάτων με μόλις το 21% να το χαρακτηρίζει ως καλό και το 43% να το χαρακτηρίζει ελλιπές. Διάγραμμα 4. Αξιολόγηση των εργαλείων ενημέρωσης Βάσει των απαντήσεων, προκύπτει ότι η προσωπική ενημέρωση και συζήτηση που έγινε είτε με τη διανομή και συμπλήρωση των δυο τύπων ερωτηματολογίων, είτε με τη διανομή του πληροφοριακού υλικού (φυλλάδια, περιοδικά κ.λπ.) σε εκδηλώσεις και συμμετοχικά εργαστήρια αποτελούν έναν πολύ αποτελεσματικό τρόπο ενημέρωσης για τέτοιου είδους ζητήματα, όπως η επαναχρησιμοποίηση των επεξεργασμένων λυμάτων. Και αυτό γιατί μέσα από τις κατ ιδίαν συζητήσεις και την προσωπική επαφή υπάρχει πιο ολοκληρωμένη και πλήρη ενημέρωση και απαντώνται επί τόπου οι όποιοι προβληματισμοί και φόβοι. Ένα επίσης σημαντικό στοιχείο που προκύπτει αφορά στα ηλεκτρονικά εργαλεία ενημέρωσης. Η ιστοσελίδα και τα ηλεκτρονικά ενημερωτικά δελτία έχουν συμβάλλει στην ενημέρωση των συμμετεχόντων στην αξιολόγηση σε σημαντικό ποσοστό και, όπως φαίνεται και στο Διάγραμμα 4, αξιολογούνται ως καλά εργαλεία ενημέρωσης.

Επίπεδο ενημέρωσης σχετικά με την επαναχρησιμοποίηση και το πρόγραμμα Σκοπός του ερωτηματολογίου, πέραν από την αξιολόγηση των εργαλείων ενημέρωσης, ήταν και η καταγραφή της επιθυμίας ενημέρωσης των συμμετεχόντων, ούτως ώστε να σχεδιαστούν οι μελλοντικές δράσεις. Όπως φαίνεται στο Διάγραμμα 5, η πλειοψηφία του συνόλου των ερωτηθέντων (ερασιτέχνες, επαγγελματίες και κάτοικοι) επιθυμεί να λάβει πληρέστερη ενημέρωση σε σχέση με ζητήματα που αφορούν την επαναχρησιμοποίηση συνολικά και μόλις ένα 5% δηλώνει πλήρως ενημερωμένο. Χαρακτηριστικό στοιχείο είναι επίσης ότι μόλις το 7% επικεντρώνει και επιθυμεί πληρέστερη ενημέρωση σε σχέση με τα οφέλη της διαδικασίας, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον εκφράζεται για τα ζητήματα ασφάλειας και τα αποτελέσματα της άρδευσης σε καλλιέργειες και εδάφη. Διάγραμμα 5. Επιθυμία για πληρέστερη ενημέρωση Πιο αναλυτικά, στο Διάγραμμα 6 παρουσιάζεται η επιθυμία για πληρέστερη ενημέρωση ξεχωριστά για κάθε κατηγορία ερωτηθέντων (ερασιτέχνες, επαγγελματίες αγρότες και κάτοικοι). Χαρακτηριστικό είναι ότι το 54% των κατοίκων επιθυμεί ενημέρωση για το σύνολο των ζητημάτων, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό των ερασιτεχνών είναι 38% και των επαγγελματιών αγροτών 28%. Αποδεικνύεται ότι όσο μεγαλύτερη σχέση έχουν με την τεχνική της επαναχρησιμοποίησης στην καθημερινότητα τους, τόσο καλύτερα ενημερωμένοι είναι. Οι

κάτοικοι έχουν περισσότερες ανησυχίες σχετικά με το πόσο ασφαλής είναι η διαδικασία (36%), σε αντίθεση με τα χαμηλότερα ποσοστά εκείνων που ασχολούνται είτε επαγγελματικά είτε ερασιτεχνικά με τη γεωργία, και αποδεικνύεται ότι είναι εξοικειωμένοι. Ενδεικτικό, εντούτοις της περεταίρω προσπάθειας που πρέπει να γίνει στο επίπεδο της ενημέρωσης είναι το στοιχείο ότι σε ποσοστό 14% οι επαγγελματίες αγρότες δηλώνουν πλήρως ενημερωμένοι όπως και το 5% των ερασιτεχνών. Διάγραμμα 6. Επιθυμία για πληρέστερη ενημέρωση ανά κατηγορία συμμετεχόντων Συνοψίζοντας, το 82% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι ενδιαφέρεται να λάβει επιπλέον ενημέρωση σχετικά με το πρόγραμμα LIFE+PURE, και πιο αναλυτικά, θετικό προς περαιτέρω ενημέρωση δήλωσε το 86% των επαγγελματιών και το 85% των ερασιτεχνών αγροτών. Να σημειώσουμε στο σημείο αυτό ότι όσοι εκ των ερωτηθέντων το επιθυμούσαν άφησαν ηλεκτρονικές διευθύνσεις ούτως ώστε να λαμβάνουν το τριμηνιαίο ηλεκτρονικό ενημερωτικό δελτίο που εκδίδεται στα πλαίσια του προγράμματος.

Διάγραμμα 7. Επιθυμία ενημέρωσης για το πρόγραμμα LIFE+PURE Συμπεράσματα Αξιολογώντας τα αποτελέσματα αυτά, και παρά το μικρό δείγμα των συμμετεχόντων, προκύπτουν χρήσιμα συμπεράσματα. Αποδεικνύεται ότι θα πρέπει να ενταθούν οι προσπάθειες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης και να προσεγγιστούν κυρίως οι κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής, ούτως ώστε να ενημερωθούν επαρκώς συνολικά για τα ζητήματα διαχείρισης των υδάτων και τις τοπικές ιδιαιτερότητες που καθιστούν αναγκαία τη λύση της επαναχρησιμοποίησης. Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί και στα οφέλη που θα προκύψουν συνολικά για την κοινωνία λόγω της χρήσης πρακτικών επαναχρησιμοποίησης. Πιο συγκεκριμένα, ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην πληροφόρηση μέσα από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, καθώς σημαντικό ποσοστό των ερωτηθέντων δήλωσε ότι ενημερώθηκε από αυτά, κρίνοντας όμως ελλιπή την ενημέρωση που έλαβε. Θα υπάρξει προσπάθεια να δημοσιευτούν άρθρα και να δοθούν συνεντεύξεις τόσο για το ίδιο το πρόγραμμα όσο και για τα ζητήματα της επαναχρησιμοποίησης γενικότερα, εστιάζοντας και στην παρουσίαση επιτυχημένων προγραμμάτων από άλλες περιοχές και χώρες. Αντιστοίχως, δεδομένου του σημαντικού ποσοστού που ενημερώθηκε από τα ηλεκτρονικά εργαλεία πληροφόρησης του έργου (ιστοσελίδα και ηλεκτρονικό ενημερωτικό δελτίο) θα συνεχιστεί η προσπάθεια εμπλουτισμού της ιστοσελίδας με κείμενα που αφορούν τόσο το ίδιο το πρόγραμμα LIFE+PURE όσο και συνολικά τα ζητήματα διαχείρισης των υδάτων και επαναχρησιμοποίησης. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στη συνέχιση της λειτουργίας του φόρουμ και της ανταλλαγής απόψεων και εμπειριών σε σχέση με την επαναχρησιμοποίηση των λυμάτων σε χρήσεις που δεν απαιτούν καθαρό πόσιμο νερό.

Επιπρόσθετα, η λίστα των παραληπτών του ηλεκτρονικού ενημερωτικού δελτίου θα εξακολουθήσει να εμπλουτίζεται κάθε τρίμηνο, δεδομένου ότι μέσα από τις διαφορετικές δράσεις του προγράμματος όλοι οι εταίροι έρχονται σε επικοινωνία τόσο με κατοίκους της περιοχής όσο και με κατοίκους άλλων περιοχών και έτσι διευρύνετε το κοινό που ενημερώνεται για το πρόγραμμα. Στον τομέα της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, έχει δημιουργηθεί ένα σημαντικό δίκτυο διδασκόντων της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που έχουν ενημερωθεί για το πρόγραμμα και το εκπαιδευτικό πακέτο (συνολικά συμμετείχαν πάνω από 80 διδάσκοντες στα επιμορφωτικά σεμινάρια που διενεργήθηκαν το Νοέμβριο 2011 και Μάρτιο 2012) και υλοποιούν ή θα υλοποιήσουν την επόμενη σχολική χρονιά προγράμματα που θα σχετίζονται με την επαναχρησιμοποίηση των λυμάτων και τη διαχείριση του νερού συνολικά. Συμπερασματικά, εκτιμούμε ότι οι μέχρι τώρα δράσεις ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και εκπαίδευσης ήταν επιτυχείς, ενώ υπάρχει περιθώριο επέκτασης τους, γεγονός που θα πραγματοποιηθεί με τη διαρκή εκστρατεία ενημέρωσης (continuous informative campaign) που σχεδιάζεται και θα υλοποιηθεί το επόμενο διάστημα.

Παράρτημα Ι ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ αξιολόγησης της εκστρατείας ενημέρωσης για την επαναχρησιμοποίηση των υγρών αποβλήτων στην άρδευση στο Δήμο Χερσονήσου Φύλλο: Γυναίκα Άντρας Email επικοινωνίας (προαιρετικά) Τηλέφωνο επικοινωνίας (προαιρετικά) Περιοχή κατοικίας: Πόλη/Χωριό 1. Ασχολείστε με τη γεωργία Επαγγελματικά Ερασιτεχνικά 2. Γνωρίζετε ότι στο Δήμο σας υλοποιείται το ευρωπαϊκό πρόγραμμα LIFE+ PURE για την αναβάθμιση του συστήματος επαναχρησιμοποίησης των υγρών αποβλήτων στη γεωργία; ΝΑΙ ΟΧΙ 3. Αν ναι, από πού έχετε ενημερωθεί και ποια είναι η άποψη σας για την κάθε δραστηριότητα; Α. Από τις δράσεις ενημέρωσης που έγιναν στην περιοχή σας στο πλαίσιο του προγράμματος

1) Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στα σχολεία Καλό Μέτριο Ελλιπές 2) Ανοιχτή Εκδήλωση στο Δήμο Χερσονήσου (Φεβρουάριος 2011) Καλή Μέτρια Ελλιπής 3) Εκστρατεία Ενημέρωσης και εκδηλώσεις στο Δήμο Χερσονήσου (Ιούλιος 2011) Καλή Μέτρια Ελλιπής Β. Από τα εργαλεία ενημέρωσης του προγράμματος 1) την ιστοσελίδα του προγράμματος (http://www.pure-hersonissos.gr/) Καλή Μέτρια Ελλιπής 2) το ηλεκτρονικό ενημερωτικό δελτίο και τα emails Καλό Μέτριο Ελλιπές 3) το ενημερωτικό φυλλάδιο του προγράμματος Καλό Μέτριο Ελλιπές 4) την αποστολή μηνυμάτων στα κινητά τηλέφωνα (sms) Καλή Μέτρια Ελλιπής 5) τα ερωτηματολόγια που διανεμήθηκαν και αφορούν την επαναχρησιμοποίηση των λυμάτων στην άρδευση Καλά Μέτρια Ελλιπή Γ. Από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (τηλεόραση, εφημερίδες κ.λ.) Καλό Μέτριο Ελλιπές Δ. Από γνωστούς/φίλους/ άλλους κατοίκους του Δήμου Ε. Από τους γεωργούς που χρησιμοποιούν το επεξεργασμένο νερό

4. Θεωρείτε ότι η ενημέρωση που έχτε λάβει συνολικά μέχρι σήμερα από τις διάφορες δραστηριότητες και ενέργειες στα πλαίσια του προγράμματος είναι: Α. Πολύ καλή Β. Ικανοποιητική Γ. Μέτρια Δ. Κακή 5. Αναφορικά με την επαναχρησιμοποίηση υγρών αποβλήτων, επιθυμείτε η πληροφόρησή σας να είναι πληρέστερη σχετικά με: Α. Τη λειτουργία του βιολογικού καθαρισμού Β. Την ποιότητα των επεξεργασμένων υδάτων Γ. Τα αποτελέσματα στις καλλιέργειες και τα εδάφη Δ. Το πόσο ασφαλής είναι η διαδικασία συνολικά Ε. Ποια είναι τα οφέλη της διαδικασίας Ζ. Όλα τα παραπάνω Στ. Άλλο (αναφέρετε τι) Στ. Τίποτα είμαι πλήρως ενημερωμένος/η 6. Σας ενδιαφέρει να παρακολουθείτε και να ενημερώνεστε για την πρόοδο της υλοποίησης του προγράμματος LIFE+ PURE; ΝΑΙ ΟΧΙ

7. Παρακαλώ καταγράψτε σχόλια ή προτάσεις σας σε σχέση με το πρόγραμμα LIFE+ PURE ή/και την επαναχρησιμοποίηση των υγρών αποβλήτων στην άρδευση;