ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ: «Μελέτη των ικτυακών Τόπων των Ελληνικών ΜΜΕ» ιαδραστικότητα ΙΟΥΛΙΟΣ 009
Η µελέτη αποτελεί τµήµα ευρύτερης έρευνας µε αντικείµενο τη «Μελέτη των ικτυακών τόπων των Ελληνικών ΜΜΕ». Στόχος της παρούσας µελέτης είναι η αξιολόγηση της διαδραστικότητας των δικτυακών τόπων. Αναλύνοτας την έννοια της διαδραστικότητας σε επιµέρους διαστάσεις και χρησιµοποιώντας µια αξιολογική κλίµακα, καταγράφεται ο βαθµός διαδραστικότητας που χαρακτηρίζει το ελληνικό ψηφιακό τοπίο. Η µελέτη διενεργήθηκε από το Εργαστήριο Εφαρµογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ του Τµήµατος ηµοσιογραφίας & ΜΜΕ του Αριστοτέλειου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης από τη ρ. Λία-Πασχαλία Σπυρίδου και τον Αλέξανδρο Μπαλτζή λέκτορα, ο οποίος ανέλαβε το στατιστικό κοµµάτι της αξιοπιστίας της έρευνας µε χρηµατοδότηση του Ινστιτούτο Οπτικοακουστικών Μέσων κατά τη διάρκεια του πρώτου εξαµήνου του 009. Θα ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες µου προς το Ινστιτούτο Οπτικοακουστικών Μέσων και ιδιαίτερα στον πρόεδρο κ. Ροδόλφο Μορώνη για την ανάθεση της συγκεκριµένης έρευνας. Λία Σπυρίδου Θεσσαλονίκη, Ιούλιος 009 Εργαστήριο Εφαρµογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ.
Περιεχόµενα 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 4. ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΙΑ ΡΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ 4. ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 6 4. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 6 5. ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ 6 5.1 Το Ερευνητικό Ερώτηµα (research question) 6 5. Επιλογή του είγµατος (sampling) 7 5. ιάκριση των ΜΜΕ σε Μέσα Ειδησεογραφικού και 8 Ψυχαγωγικού Χαρακτήρα 5.4 Το Τελικό είγµα 9 5.5 Επιλογή του Σχετικού Περιεχοµένου (unit sampling) 15 5.6 Καθορισµός των Αναλυτικών Κατηγοριών (µεταβλητών) 15 5.7 Περιγραφή και Αξιολόγηση των Μεταβλητών 16 5.7.1 Ταξινόµηση των Επιµέρους Μεταβλητών 16 5.7. Κωδικοποίηση και Βαθµολόγηση 5.8 ΙΕΝΕΡΓΕΙΑ ΠΙΛΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 5 6. ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 7 7. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 8 8. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 51 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 54 ΕΙΓΜΑ Πίνακας 1: ΤΑ ΜΜΕ ΠΟΥ ΕΝ ΙΑΘΕΤΟΥΝ ΙΑ ΙΚΤΥΑΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ 54 ΠΙΛΟΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ Πίνακας : ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ ΣΤΗΝ 56 ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΕΙ ΗΣΕΟΓΡΑΦΙΚΑ ΜΜΕ Πίνακας : ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ ΣΤΗΝ 7 ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΨΥΧΑΓΩΓΙΚΑ ΜΜΕ ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΤΗΣ ΠΙΛΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 8 ΒΑΣΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ Πίνακας 4: ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ ΣΤΗΝ 106 ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΕΙ ΗΣΕΟΓΡΑΦΙΚΑ ΜΜΕ Πίνακας 5: ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ ΣΤΗΝ 15 ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΨΥΧΑΓΩΓΙΚΑ ΜΜΕ Ο ΗΓΙΕΣ ΚΩ ΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ 17 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑ ΙΑΣΤΑΣΗ 186 ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΤΩΝ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ 194 Εργαστήριο Εφαρµογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ.
1. Εισαγωγή Το στοιχείο της διαδραστικότητας έχει χαρακτηριστεί ως το κατεξοχήν επαναστατικό χαρακτηριστικό της ψηφιακής επικοινωνίας, καθώς αποδίδει στο κοινό έναν περισσότερο ενεργό ρόλο κατά την ενηµερωτική διαδικασία. Το ζήτηµα µιας πιο ισότιµης σχέσης µεταξύ των µιντιακών οργανισµών και του κοινού, µολονότι όχι καινούριο στο ακαδηµαϊκό τραπέζι, κατέστη ιδιαίτερα δηµοφιλές την τελευταία δεκαετία εξαιτίας των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του νέου µέσου, και δη της διαδραστικότητας. Σήµερα, 14 χρόνια µετά την εµφάνιση των πρώτων µιντιακών δικτυακών τόπων, υπάρχουν σαφή στοιχεία ότι η διείσδυση του διαδικτύου επεκτείνεται, ότι η υιοθέτησή του ως αναπόσπαστο κοµµάτι της ενηµερωτικής εµπειρίας των χρηστών - και δη των νεαρών ατόµων αυξάνεται-, καθώς επίσης και ότι η χρήση διαδραστικών εργαλείων και εφαρµογών διαρκώς εµπλουτίζεται. Στα τέλη του 006, η βρετανική Guardian, πρωτοπόρος στη χρήση διαδραστικών εργαλείων, ανακοίνωσε ότι το βασικό προϊόν και κύριο µέληµά της εταιρίας είναι η ψηφιακή έκδοση της εφηµερίδας, ενώ η έντυπη καθίσταται πλέον συµπληρωµατική.. Ορίζοντας τη ιαδραστικότητα Η έννοια της διαδραστικότητας συνδέεται µε την ελευθερία της επιλογής και τον έλεγχο των δραστηριοτήτων του ατόµου κυρίως ως αποτέλεσµα της νέας τεχνολογίας. Σύµφωνα µε τη βιβλιογραφία η διαδραστικότητα αποτελεί µία πολυδιάστατη έννοια, η οποία συγκροτείται από επιµέρους στοιχεία ή πτυχές, και εποµένως θα πρέπει να µελετηθεί υπό το πρίσµα θεωρήσεων πολλών διαστάσεων. Αποδοµώντας τους επιµέρους ορισµούς, προκύπτει ότι για να υπάρξει διαδραστικότητα θα πρέπει να συντρέχουν οι παρακάτω συνθήκες: 1) ύπαρξη τεχνολογικής υποδοµής, η οποία θα µεταβιβάζει στο χρήστη σηµαντικό µέρος του ελέγχου της επικοινωνιακής διαδικασίας ) ως αποτέλεσµα της παραπάνω συνθήκης δυνατότητα δηµιουργικής ενασχόλησης και τροποποίησης της µορφής και του περιεχοµένου από το χρήστη Εργαστήριο Εφαρµογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ. 4
) ο χρόνος (timing) της επικοινωνιακής διαδικασίας είναι ελαστικός ώστε να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις των συµµετεχόντων 4) ανάδραση και κατ επέκταση συστηµατική ανταπόκριση µεταξύ πηγής και δέκτη 5) αµφίδροµη επικοινωνία διπλής ή και πολλαπλής κατεύθυνσης. 6) διάθεση για συµµετοχική επικοινωνία, η οποία µπορεί να οδηγήσει µέχρι και στην εναλλαγή ρόλων µεταξύ ποµπού και δέκτη 7) το επικοινωνιακό περιβάλλον δηµιουργεί την αίσθηση του χώρου (place) 8) τέλος, αµοιβαία επιρροή µεταξύ των δύο ή περισσότερων συµµετεχόντων κατά την επικοινωνιακή διαδικασία. Οι χρήστες αισθάνονται ότι ο στόχος της επικοινωνίας είναι περισσότερο προσανατολισµένος προς την ανταλλαγή πληροφοριών παρά προς την άσκηση πειθούς Η παρούσα µελέτη ερευνά τη δοµική διαδραστικότητα (structural interactivity) σε αντιδιαστολή µε την προσλαµβανόµενη (perceived interactivity). Η δοµική διαδραστικότητα αναφέρεται στις αµιγώς τεχνολογικές δυνατότητες και επιλογές που παρέχει ένα µέσο κατά τη διάρκεια της επικοινωνιακής διαδικασίας. Το θεωρητικό υπόβαθρο της µελέτης στηρίζεται στηρίζεται στο µοντέλο έξι διαστάσεων της Heeter (19890, το οποίο περιλαµβάνει τις εξής παραµέτρους: 1) πολυπλοκότητα των διαθέσιµων επιλογών (complexity of choice available); ) προσπάθεια που πρέπει να καταβάλλουν οι χρήστες (effort users must exert); ) ανταπόκριση στο χρήστη (responsiveness to the user); 4) παρακολούθηση χρήσης (monitoring information use); 5) ευκολία προσθήκης πληροφοριών (ease of adding information); 6) διευκόλυνση της διαπροσωπικής επικοινωνίας (facilitation of interpersonal communication). Επιπρόσθετα, η διαδραστικότητα εκλαµβάνεται ως µία ακολουθία στοιχείων ή χαρακτηριστικών, τα οποία πρέπει να υλοποιηθούν. Η βασική συµβολή της συγκεκριµένης θεώρησης είναι ότι αντιµετωπίζει τη διαδραστικότητα ως µία µετρήσιµη έννοια. Εργαστήριο Εφαρµογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ. 5
. ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Η έρευνα επικεντρώνεται στους τρόπους µε τους οποίους οι τεχνολογικές δυνατότητες (technological affordances) αντανακλώνται στο περιεχόµενο των δικτυακών τόπων. Οι τεχνολογικές αυτές δυνατότητες στο πλαίσιο της έρευνας αναφέρονται στα ποικίλα διαδραστικά εργαλεία που µπορεί να ενσωµατώσει ο δικτυακός τόπος ενός Μέσου. 4. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Μέθοδος: ανάλυση περιεχοµένου είγµα: 11 δικτυακοί τόποι ειδησεογραφικού και ψυχαγωγικού χαρακτήρα ειγµατοληπτική ενότητα: ο δικτυακός τόπος στο σύνολό του Χρόνος διεξαγωγής της έρευνας: Τετάρτη Ιουνίου Κυριακή 14 Ιουνίου Ερευνητική οµάδα: Για τη συλλογή των στοιχείων της έρευνας χρησιµοποιήθηκαν τέσσερις (4) ερευνητές. Οι ερευνητές εκπαιδεύτηκαν για τη συλλογή και κωδικοποίηση των στοιχείων τόσο για τη διενέργεια της πιλοτικής έρευνας όσο για να διαπιστωθούν διάφορα προβλήµατα στην κατανόηση και καταχώρηση των στοιχείων. 5. ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ 5.1 Το Ερευνητικό Ερώτηµα (research question) Μολονότι το διαδίκτυο θεωρείται το κατεξοχήν διαδραστικό µέσο επικοινωνίας, η διαδραστικότητα δεν επιτυγχάνεται αυτόµατα στο νέο µέσο. Προκειµένου λοιπόν να υλοποιηθεί ο διαδραστικός χαρακτήρας των επικοινωνιακών πράξεων που λαµβάνουν χώρα στο διαδίκτυο, απαιτείται η ύπαρξη ανάλογων στοιχείων και υπηρεσιών. Η παραπάνω διαπίστωση µετουσιώνει τη διάσταση µεταξύ της θεωρητικής και της πραγµατικής υπόστασης της δοµικής διαδραστικότητας στους σύγχρονους Εργαστήριο Εφαρµογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ. 6
ειδησεογραφικούς ιστότοπους. Συνεπώς, ο βασικός στόχος του εµπειρικού µέρους της έρευνας συνοψίζεται στην απάντηση του ερωτήµατος: Σε ποιο βαθµό τα ελληνικά ΜΜΕ έχουν υιοθετήσει το διαδραστικό µοντέλο κατά το οποίο χρησιµοποιούνται ποικίλα και ολοένα πιο σύνθετα στοιχεία δοµικής διαδραστικότητας στους ιστότοπούς τους. Πιο συγκεκριµένα, οι επιµέρους παράµετροι προς µελέτη, τίθενται ως εξής: (i) Ποιος είναι ο βαθµός της δοµικής διαδραστικότητας που χαρακτηρίζει τους ιστότοπους των ελληνικών ΜΜΕ; (συνολική βαθµολογία) (ii) Ποιες διαστάσεις της δοµικής διαδραστικότητας έχουν εξελιχθεί περισσότερο και ποιες υπολείπονται της δυνητικής τους ανάπτυξης (βαθµολογία ανά διάσταση) (iii) Πόσα και ποια στοιχεία-χαρακτηριστικά δοµικής διαδραστικότητας έχουν υιοθετήσει τα ελληνικά ΜΜΕ; (συχνότερα εµφανιζόµενες µεταβλητές) (iv) ιακρίνονται κάποιες διαφορές ή τάσεις µεταξύ των επιµέρους ΜΜΕ (εφηµερίδων ραδιοφωνικών σταθµών - τηλεοπτικών σταθµών) (v) Πώς διαµορφώνεται η σύγκριση µεταξύ των ελληνικών και των αγγλόφωνων ιστότοπων του δείγµατος 5. Επιλογή του είγµατος (sampling) Αντικείµενο της έρευνας είναι οι δικτυακοί τόποι των τηλεοπτικών σταθµών, οι ραδιοφωνικοί σταθµοί της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης και οι εφηµερίδες πανελλήνιας κυκλοφορίας. Επιπρόσθετα, προκειµένου να δοθεί µία πιο ολοκληρωµένη εικόνα των αποτελεσµάτων και να καταστεί δυνατή µία συγκριτική µελέτη µεταξύ του ελληνικού µιντιακού τοπίου και του διεθνούς, συµπεριλαµβάνονται στο δείγµα Μέσα διεθνούς και αναγνωρισµένου κύρους, όπως είναι οι δικτυακοί τόποι του τηλεοπτικού σταθµού CNN, των εφηµερίδων THE GUARDIAN και NEW YORK TIMES, του τηλεοπτικού και ραδιοφωνικού σταθµού BBC καθώς επίσης και του µουσικού ραδιοφωνικού σταθµού KIIS FM. Εργαστήριο Εφαρµογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ. 7
5. ιάκριση των ΜΜΕ σε Μέσα Ειδησεογραφικού και Ψυχαγωγικού Χαρακτήρα Η µελέτη της δοµικής διαδραστικότητας και του σχεδιασµού (layout) των δικτυακών τόπων απαιτεί τη διαµόρφωση συγκεκριµένων µεταβλητών, η αξιολόγηση των οποίων θα χρησιµοποιηθεί ως βασικός παράγοντας µελέτης. Για λόγους µεγαλύτερης ακρίβειας των αποτελεσµάτων, κρίθηκε σκόπιµο να διακριθεί το δείγµα σε δύο βασικές κατηγορίες: σε µέσα ενηµερωτικού και ψυχαγωγικού χαρακτήρα. Αναφορικά µε τους τηλεοπτικούς σταθµούς, εννέα συνολικά κανάλια εντάχθηκαν στην κατηγορία των ψυχαγωγικών ΜΜΕ. Το STAR CHANNEL µε το σκεπτικό ότι έχει ενστερνιστεί τη λογική του «infotainment», το CHANNEL 9 του οποίο το πρόγραµµα αρχικά βασίζονταν σε δελτία ειδήσεων (είχε στο πρόγραµµά του εννέα δελτία κάθε µέρα), αλλά σήµερα απαρτίζεται κυρίως από κινούµενα σχέδια. Οι τηλεοπτικοί σταθµοί MAD TV, MTV και G TV ως µουσικά κανάλια, ο σταθµός JUNIOR TV ως κανάλι µε παιδικό πρόγραµµα, ο σταθµός LOCAL TV καθώς εξειδικεύεται στην προώθηση προϊόντων και τέλος οι σταθµοί ΠΑΝΟΡΑΜΑ TV και BLUE SKY, οι οποίοι δεν έχουν ειδήσεις. Από το δείγµα των εφηµερίδων που εντάχθηκε στα Μέσα ενηµερωτικού χαρακτήρα εξαιρέθηκαν η ATHENS VOICE και οι εφηµερίδες ESPRESSO και TRAFFIC. Η ATHENS VOICE συνδυάζει το ενηµερωτικό και το ψυχαγωγικό στοιχείο χωρίς ωστόσο να δίνει βαρύτητα στην τρέχουσα πολιτική και οικονοµική επικαιρότητα, αλλά εστιάζει σε µία ευρύτερη κοινωνική προβληµατική. Η ESPRESSO και η TRAFFIC αποτελούν κατεξοχήν δείγµατα tabloid εφηµερίδας αγγλικού τύπου. Μολονότι διαθέτουν ειδήσεις, η φιλοσοφία τους στηρίζεται στο επονοµαζόµενο «infotainment» και γι αυτό το λόγο εξαιρέθηκαν από τα αµιγώς ενηµερωτικά Μέσα. Όσον αφορά στους ραδιοφωνικούς σταθµούς η παραπάνω διάκριση στηρίχθηκε στην ήδη διαµορφωµένη κατηγοριοποίησή τους από τη Bari Focus. Εργαστήριο Εφαρµογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ. 8
5.4 Το Τελικό είγµα O παρακάτω πίνακας περιλαµβάνει το τελικό δείγµα: (i) ΕΙ ΗΣΕΟΓΡΑΦΙΚΑ ΜΜΕ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ ΕΘΝΙΚΗΣ ΕΜΒΕΛΕΙΑΣ 1. ET.1 ΝΕΤ ΕΤ. www.ert.gr. MEGA CHANNEL www.megatv.com. ANTENNA TV www.antenna.gr 4. ALPHA TV www.alphatv.gr 5. SKΑΙ TV www.skai.gr 6. ALTER CHANNEL www.alter.gr ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΕΜΒΕΛΕΙΑΣ 7. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ TV www.maktv.gr 8. 90 ΑΡΙΣΤΕΡΑ www.90.gr 9. ΤΗΛΕΑΣΤΥ http://www.radioasty.gr/tv.html 10. ΗΜΟΤΙΚΗ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ TV 100 http://www.thessalonikicity.gr/politistika/depth e/dimotiki-tv/tv100.htm 11. HIGH TV http://www.high.gr/indexold.asp 1. ΤV ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ http://thessalonikitv.gr/newsite/ 1. EUROPE ONE www.europeone.gr 14. ΚΑΝΑΛΙ 9 (πρώην COSMOS TV) ΕΦΗΜΕΡΙ ΕΣ ΠΡΩΙΝΕΣ www.kanali9.gr 1. Η ΑΥΓΗ www.avgi.org. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ www.kathimerini.gr. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ www.rizospastis.gr 4. ΤΟ ΒΗΜΑ www.tovima.dolnet.gr ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΕΣ 5. Α ΕΣΜΕΥΤΟΣ ΤΥΠΟΣ www.adesmeytos.gr 6. ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ www.apogevmatini.gr 7. ΕΘΝΟΣ www.ethnos.gr 8. ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΩΡΑ www.elora.gr Εργαστήριο Εφαρµογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ. 9
9. ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ www.e-tipos.com 10. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ www.enet.gr 11. ΕΣΤΙΑ www.estianews.gr 1. Η ΧΩΡΑ www.hora.com.gr 1. ΤΑ ΝΕΑ www.tanea.gr ΕΒ ΟΜΑ ΙΑΙΕΣ 14. ΑΛΦΑ ΕΝΑ www.alpha1.gr 15. Η ΕΠΟΧΗ www.epohi.gr 16. ΠΡΙΝ www.prin.gr 17. ΣΤΟ ΚΑΡΦΙ ΤΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟΥ www.stokarfi.gr 18. ΤΟ ΑΡΘΡΟ www.toarthro.gr 19. ΤΟ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ www.toparaskinio.gr 0. ΤΟ ΠΑΡΟΝ www.paron.gr 1. ΤΟ ΠΟΝΤΙΚΙ www.topontiki.gr. ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ www.protothema.gr. ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ http://www.apapadopoulos.gr/main/rec/inter /int116/int116.html 4. AGRENDA http://www.agronews.gr 5. ATHENS NEWS www.athensnews.gr 6. PRESS TIME www.press-time.com 7. REAL NEWS www.realnews.gr ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ Ηµερήσιες Οικονοµικές Εφηµερίδες 8. ΕΞΠΡΕΣ www.express.gr 9. ΗΜΕΡΗΣΙΑ www.imerisia.gr 0. Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ www.naftemporiki.gr 1. ΚΕΡ ΟΣ www.kerdos.gr. ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ www.xrimatistirio.gr Εβδοµαδιαίες Οικονοµικές Εφηµερίδες. ΙΣΟΤΙΜΙΑ www.isotimia.gr 4. ΧΡΗΜΑ ΤΡΙΤΗ www.xrimatriti.gr ΕΦΗΜΕΡΙ ΕΣ ΤΗΣ Εργαστήριο Εφαρµογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ. 10
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 5. ΑΓΓΕΛΙΟΦΟΡΟΣ www.agelioforos.gr 6. ΕΓΝΑΤΙΑ www.egnatiapress.gr 7. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ www.makthes.gr ΩΡΕΑΝ ΙΑΝΕΜΟΜΕΝΕΣ 8. CITY PRESS www.citypress.gr 9. METRO http://www.metrogreece.gr/default.asp?pid= &la=1 ΡΑ ΙΟΦΩΝΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ Αθήνα ΣΚΑΙ 100. www.skai.gr (Επανάληψη) 1. REAL FM 97.8 www.realfm.gr. ANTENNA 97. www.97.gr ΕΡΑ ΕΥΤΕΡΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 10.7/ 10.9 http://tvradio.ert.gr/radio/ (Επανάληψη). ALPHA 98.9 http://www.alphatv.gr/index.asp?a_id=118 4. CITY 99.5 www.city995.gr 5. FLASH 96.0 http://radio.flash.gr NET 105,8 / 91.6 (ΕΡΑ ΠΡΩΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ) Θεσσαλονίκη http://tvradio.ert.gr/radio (Επανάληψη) 6. ΡΑ ΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 94.5 www.radiothessaloniki.gr ΑΝΤΕΝΝΑ 97.5 7. FM 100 ΗΜΟΤΙΚΟ Ρ/Φ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΕΡΑ ΕΥΤΕΡΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 10.7/ 10.9 ΞΕΝΟ ΕΙΓΜΑ www.ant1fm.gr (Επανάληψη) http://www.fm100.gr 1. CNN www.cnn.com http://tvradio.ert.gr/radio (Επανάληψη). THE GUARDIAN www.guardian.co.uk. THE NEW YORK TIMES www.nytimes.com 4. BBC www.bbc.co.uk Εργαστήριο Εφαρµογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ. 11
(ii) ΨΥΧΑΓΩΓΙΚΑ ΜΜΕ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ ΕΘΝΙΚΗΣ ΕΜΒΕΛΕΙΑΣ 1. STAR CHANNEL www.star.gr ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΕΜΒΕΛΕΙΑΣ. MAD TV www.mad.gr. MTV (πρώην SMART TV) www.mtv-greece.com 4. G TV www.gtv.gr 5. BLUE SKY http://www.blueskytv.gr 6. 0-6 TV http://www.0-6.gr 7. Shop tv (πρώην STV) www.shoptv.gr 8. LOCAL TV http://www.xrisiagora.gr/media/localtv/localtv.htm 9. ΠΑΝΟΡΑΜΑ TV http://www.panorama-panorama.tv1.gr ΕΦΗΜΕΡΙ ΕΣ ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΕΣ 1. ESPRESSΟ www.espressonews.gr ΩΡΕΑΝ ΙΑΝΕΜΟΜΕΝΕΣ. ATHENS VOICE www.athensvoice.gr ΡΑ ΙΟΦΩΝΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ Αθήνα 1. ΡΥΘΜΟΣ 94.9 www.rythmosfm.gr. ΛΑΜΨΗ 9. www.lampsifm.com. KISS FM 9.9 www.kiss.gr 4. 95, ATHENS DEE JAY http://www.athensdeejay.gr/ 5. RED 96. www.redfm.gr 6. ΙΕΣΗ 101. www.diesi.gr/ 7. SFERA 10. www.sfera.gr 8. ΡΟΜΟΣ 89.8 http://www.dromosfm.gr 9. ΜΕΛΩ ΙΑ FM 99. www.melodia.gr 10. DERTI 98.6 http://www.derti.gr 11. V FM 88. (πρώην VILLAGE FM) www.vfm88.gr Εργαστήριο Εφαρµογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ. 1
1. ROCK FM 96.9 www.rockfm.gr 1. LOVE RADIO 97.5 www.loveradio.gr 14. BEST 9.6 www.bestradio.gr 15. GALAXY 9.0 www.galaxy9.gr 16. ORANGE 9. www.orange9.fm KOSMOS 9.6/ 107.0 www.ert.gr 17. JOHN GREEK 88.6 www.johngreek.gr 18. OASIS 88.0 FM www.oasisfm.gr MAD RADIO 106. http://www.mad.tv/madradio (Επανάληψη) 19. ΕΝ ΛΕΥΚΩ 87.7 www.877.gr 0. ΝITRO 10.5 www.nitroradio.gr Θεσσαλονίκη 1. STAR FM 97.1 www.starfm.gr. ΕΡΩΤΙΚΟΣ 94.8 www.eroticos.gr. 95.1 ΚΟΣΜΟΡΑ ΙΟ www.cosmoradio.gr 4. ZOO RADIO 908 www.zooradio.gr 5. 10.6 PLUS RADIO www.plusradio.gr 6. IMAGINE 89.7 www.imagine897.gr 7. 9.1 HEART FM www.heartfm.gr 8. LIBERO 107.4 www.libero.fm 9. 99 FM ΡΑ ΙΟ ΕΝΑ www.99fm.gr 0. REPUBLIC 100. www.republicradio.gr 1. ΠΑΝΟΡΑΜΑ 9.84 www.panorama984.gr. RSO 91.7 www.rso.gr. 105.5 ROCK www.1055rock.gr 4. OLA 91.4 www.olafm.gr 5. ΜΕΛΩ ΙΚΟΣ 96.8 http://www.melodikos.gr 6. 9.8 ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ FM www.ellinikosfm.gr ΞΕΝΟ ΕΙΓΜΑ 1. KIIS FM www.kiisfm.com Εργαστήριο Εφαρµογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ. 1
ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΕΛΙΚΟΥ ΕΙΓΜΑΤΟΣ Της αρχικής επιλογής του δείγµατος των παραδοσιακών Μέσων, έπεται η κατηγοριοποίησή τους σε ψυχαγωγικά/ενηµερωτικά και το επόµενο στάδιο είναι η αναζήτηση της ηλεκτρονικής διεύθυνσης, δηλαδή του ηλεκτρονικού προϊόντος. Έτσι εξαιρουµένων των Μέσων που δεν έχουν δικτυακό τόπο (ή είναι υποκατασκευή ή είναι ανενεργός) το τελικό δείγµα διαµορφώθηκε ως ακολούθως: ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΑ ΜΜΕ ΑΡΙΘΜΟΣ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ 14 ΕΦΗΜΕΡΙ ΕΣ 9 ΡΑ ΙΟΦΩΝΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ 7 ΞΕΝΟ ΕΙΓΜΑ 4 Σύνολο: 64 ΨΥΧΑΓΩΓΙΚΑ ΜΜΕ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ 9 ΕΦΗΜΕΡΙ ΕΣ ΡΑ ΙΟΦΩΝΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ 6 ΞΕΝΟ ΕΙΓΜΑ 1 Σύνολο: 48 ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΕΙΓΜΑ: 11 Γενικές παρατηρήσεις για τη σύσταση του τελικού δείγµατος Οι δηµόσιοι τηλεοπτικοί και αντίστοιχα ραδιοφωνικοί σταθµοί «µοιράζονται» τον ίδιο ιστότοπο. Ο δικτυακός τόπος του Mad Radio είναι µέρος του mad.gr. To ίδιο ισχύει για τον antenna 97.5 (www.antenna.gr) καθώς επίσης και το ραδιοφωνικό σταθµό του ΣΚΑΙ 100. (www.skai.gr) O ραδιοφωνικός σταθµός REAL FM εκπέµπει σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, αλλά εύλογα διαθέτει έναν ιστότοπο. 1 τηλεοπτικοί σταθµοί δεν διαθέτουν διαδικτυακή υπηρεσία ύο ραδιοφωνικοί σταθµοί δεν έχουν δηµιουργήσει δικτυακό τόπο. 16 εφηµερίδες δεν έχουν δηµιουργήσει δικτυακό τόπο ή είναι ανενεργός (σε στάδιο κατασκευής). (Βλ. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ) Εργαστήριο Εφαρµογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ. 14
5.5 Επιλογή του Σχετικού Περιεχοµένου (unit sampling) Η επιλογή του περιεχοµένου πάνω στο οποίο θα διενεργηθεί η ανάλυση περιεχοµένου αποτελεί µία λεπτή υπόθεση στην περίπτωση του διαδικτυακού υλικού δεδοµένων των πολλαπλών στρωµάτων περιεχοµένου που υπάρχουν µέσω των υπερσυνδέσεων. Η συγκεκριµένη µελέτη υιοθέτησε την τεχνική µέθοδο και όρισε ως δειγµατοληπτική ενότητα ολόκληρο τον ιστότοπο. Σύµφωνα µε την τεχνική µέθοδο η χρήση του ιστότοπου ως δειγµατοληπτική ενότητα σηµαίνει ότι µελετώνται όλες οι επιµέρους ιστοσελίδες που τον συναποτελούν. Οι ιστότοποι αποτελούνται από ένα domain name πρώτου επιπέδου (για παράδειγµα: http://nytimes.com), το οποίο πολύ συχνά ιδίως στις περιπτώσεις πλούσιου περιεχοµένου- περικλείει domain names χαµηλότερων επιπέδων (για παράδειγµα: http://my.nytimes.com/inbox ή http://video.on.nytimes.com κτλ). εδοµένου ότι η µελέτη αυτή επιχείρησε να καταγράψει την ύπαρξη διαφόρων και ποικίλων στοιχείων διαδραστικότητας, κρίθηκε σκόπιµο ότι έπρεπε να ελεγχθεί ο ιστότοπος στο σύνολό του. ηλαδή όχι µόνο σε επίπεδο διαφορετικών domain names, αλλά να πλοηγηθεί εξονυχιστικά ο ερευνητής µέσα στον ιστότοπο, να επιλέξει διάφορες υπερσυνδέσεις και να αποτυπώσει τον προορισµό τους, να κάνει χρήση των διαφόρων διαδραστικών στοιχείων-υπηρεσιών προκειµένου να ελέγξει εάν είναι ενεργές ή αν απλά παρατίθεται το σχετικό εικονίδιο στην αρχική σελίδα (home page) ή σε κάποιο άλλο σηµείο. Εν ολίγοις, έπρεπε να διερευνηθεί κάθε πιθανή ιστοσελίδα που θα µπορούσε να περιέχει κάποιο στοιχείο δοµικής διαδραστικότητας και αν βεβαίως αυτό είναι σε λειτουργία. 5.6 ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΝΑΛΥΤΙΚΩΝ ΚΑΤΗΓΟΡΙΩΝ (ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ) Σήµερα υπάρχει µία ευρεία γκάµα διαθέσιµων διαδραστικών εργαλείων τα οποία µπορούν να χρησιµοποιήσουν τα διαδικτυακά µέσα προκειµένου να βελτιώσουν το προϊόν τους τόσο στη βάση µεµονωµένων θεµάτων (story-by-story basis) όσο και σε επίπεδο προσφερόµενων υπηρεσιών γενικότερα. Στην παρούσα µελέτη αποπειράται µια ολιστική προσέγγιση µε στόχο την ενσωµάτωση µεγάλου αριθµού πιθανών διαδραστικών εργαλείων που µπορεί να υιοθετήσει ένα µέσο σήµερα µε βάση πραγµατικά δεδοµένα. Επιπρόσθετα, η ολιστική Εργαστήριο Εφαρµογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ. 15
φύση της µελέτης είναι απόρροια του γεγονότος ότι δεν διαχωρίζει τη διαδραστικότητα από τις έννοιες της πολυµεσικότητας (multimediality) και της υπερσυνδετικότητας (hypertextuality) και δεν αντιµετωπίζει τα χαρακτηριστικάστοιχεία των υπερσυνδέσεων ή των πολυµεσικών εφαρµογών ως ξεχωριστά συστατικά του ψηφιακού προϊόντος. Με δεδοµένο ότι η ύπαρξή τους εξασφαλίζει µεγαλύτερη ποικιλία περιεχοµένου, κατάργηση της γραµµικής µορφής της ενηµέρωσης, µεγαλύτερο φάσµα επιλογών, µεταβίβαση µέρους του ελέγχου της επικοινωνιακής διαδικασίας στο χρήστη και αποδυνάµωση της πρόθεσης άσκησης πειθούς από τον ποµπό, η έρευνα βασίζεται στη λογική ότι η ύπαρξη αυτών των στοιχείων αποτελεί µέρος της συνολικής δοµικής διαδραστικότητας του δικτυακού τόπου. Η θεώρηση αυτή έχει τις ρίζες της στο συνεργειακό (synergistic) πρότυπο της υπερ-προσαρµοστικότητας του Tim Guay (1995), σύµφωνα µε το οποίο η πολυµεσικότητα, η δυνατότητα υπερσυνδέσεων, η διαδραστικότητα και ο φιλικόςπρος-το-χρήστη σχεδιασµός ενσωµατώνονται σε ένα ολιστικό µοντέλο διαδραστικότητας, το οποίο σε επίπεδο χαρακτηριστικών, οδηγεί τον ειδησεογραφικό ιστότοπο στο µέγιστο της απόδοσής του. 5.7 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ ΣΤΑ ΕΙ ΗΣΕΟΓΡΑΦΙΚΑ ΜΜΕ Σύµφωνα µε την παραπάνω θεώρηση καταρτίστηκε ο πίνακας-εργαλείο, βάσει του οποίου θα αξιολογούνταν οι δικτυακοί τόποι υπό µελέτη. Λόγω του διαχωρισµού του δείγµατος σε Μέσα ειδησεογραφικού και ψυχαγωγικού χαρακτήρα, δηµιουργήθηκαν δύο διαφορετικοί πίνακες (βλ. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ). Οι δύο αυτοί πίνακες χρησιµοποιήθηκαν στην πιλοτική έρευνα, η οποία µετά την ολοκλήρωσή της οδήγησε σε µικρές τροποποιήσεις. 5.7.1 ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ Λόγω του γεγονότος ότι η έννοια υπό µελέτη αποτελεί µία πολυδιάστατη ιδέα, οι επιµέρους µεταβλητές ταξινοµήθηκαν σε δέκα διαφορετικές ευρύτερες κατηγορίες για τα ειδησεογραφικά µέσα και σε εννέα για τα ψυχαγωγικά. Η τυπολογία των Εργαστήριο Εφαρµογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ. 16
διαστάσεων διαδραστικότητας έχει τις ρίζες της στη θεώρηση της διαδραστικότητας ως πολυδιάστατης έννοιας. To µοντέλο έξι διαστάσεων της Carrie Heeter (1989) χρησιµοποιήθηκε ως µοντέλο-οδηγός, ωστόσο η τελική κατηγοριοποίηση διαµορφώθηκε αποκλειστικά για τις δύο οµάδες των ΜΜΕ. Έτσι, στην περίπτωση των ψυχαγωγικών µέσων προστέθηκαν οι διαστάσεις «αµεσότητα του περιεχοµένου», «προσαρµογή του ιστότοπου στις ανάγκες και προτιµήσεις του χρήστη» και «σχεδιασµός», ενώ για την περίπτωση των ειδησεογραφικών µέσων εκτός των τριών που προαναφέρθηκαν προστέθηκε και η διάσταση «δυνατότητα κοινωνικής δράσης» (civil action). Αναλυτικότερα, οι επιµέρους διαστάσεις της διαδραστικότητας που χρησιµοποιήθηκαν είναι οι εξής: ιάσταση Ι: Ποικιλία των ιαθέσιµων Επιλογών Ο όρος αναφέρεται στο φάσµα του υλικού και περιεχοµένου που προσφέρεται στους αναγνώστες. Η διαδραστικότητα ενός δικτυακού τόπου εξαρτάται από την ποικιλία του περιεχοµένου του. Όσο µεγαλύτερο είναι το φάσµα των επιλογών που παρέχονται στο χρήστη, τόσο µειώνεται η γραµµική µορφή της πληροφόρησης. Κατά αυτόν τον τρόπο καταργείται η έννοια του πυλωρού της ενηµέρωσης όπου o δηµοσιογράφος έχει την αποκλειστική ευθύνη για το τι θα διαβάσει ο αναγνώστης. Ο χρήστης αποκτά µερικό έλεγχο της επικοινωνιακής διαδικασίας καθώς έχει την ευκαιρία να δηµιουργήσει και να ακολουθήσει το δικό του ενηµερωτικό µονοπάτι. Έτσι, µετριάζεται ο ρόλος του παθητικού καταναλωτή, και ο χρήστης αποκτά ενεργό ρόλο στην επικοινωνιακή διαδικασία καθώς µπορεί να επιλέξει το περιεχόµενο, την ακολουθία και το χρόνο (timing) της επικοινωνίας. Βέβαια, ο βαθµός ελέγχου που µεταβιβάζεται στο χρήστη είναι ανάλογος µε την ποικιλία των διαθέσιµων επιλογών που παρέχονται. ιάσταση ΙΙ: Προσπάθεια που Πρέπει να Ασκήσει ο Χρήστης Η διάσταση αυτή συνδέεται µε το βαθµό φιλικότητας του δικτυακού τόπου προς το χρήστη σε επίπεδο παροχής στοιχείων και µηχανισµών που του επιτρέπουν να βρει τις πληροφορίες που επιθυµεί, αλλά και να διαχειριστεί το περιεχόµενου του Εργαστήριο Εφαρµογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ. 17
δικτυακού τόπου εύκολα και γρήγορα καταβάλλοντας τη µικρότερη δυνατή προσπάθεια. Αναφέρεται δηλαδή στα χαρακτηριστικά ή τους µηχανισµούς εκείνους που επιτρέπουν στο χρήστη να πλοηγείται µέσα στον ιστότοπο µε ταχύτητα και να εντοπίζει συγκεκριµένες πληροφορίες µέσα από ένα µεγάλο όγκο υλικού. Επίσης, σχετίζεται µε τις υπηρεσίες εκείνες µέσω των οποίων ο χρήστης, αφού εγγραφεί, µπορεί να λαµβάνει ειδοποιήσεις ή άλλο υλικό αναφορικά µε προκαθορισµένες θεµατικές. Τέλος, έχει να κάνει µε τη δυνατότητα του χρήστη να διαχειρίζεται την αποκτηθείσα πληροφορία όπως εκείνος επιθυµεί (δηλαδή να µπορεί να την αποθηκεύσει, να την εκτυπώσει, να την αποστείλει µέσω ηλεκτρονικού ταχυδροµείου, να αναζητήσει περαιτέρω ενηµέρωση κτλ). ιάσταση ΙΙΙ: υνατότητα Ανταπόκρισης στο Χρήστη Η «δυνατότητα ανταπόκρισης στο χρήστη» αναφέρεται σε εκείνα τα στοιχείαχαρακτηριστικά που καθιστούν δυνατή τη διάδραση µεταξύ του παραγωγού και του αποδέκτη του µηνύµατος. Οι αναγνώστες κάνοντας χρήση των ιδιαίτερων τεχνολογικών στοιχείων έχουν τη δυνατότητα να εκφράζουν τις απόψεις τους, να διατυπώνουν ερωτήµατα και προβληµατισµούς και να προσδοκούν στην ανάλογη ανάδραση από τους δηµοσιογράφους ώστε να υπάρξει διαλογική επικοινωνία. Στην περίπτωση αυτή αναδεικνύεται ο ρόλος του δηµοσιογράφου-οδηγού που αν και διαθέτει περισσότερες γνώσεις επί θεµάτων της ειδικότητάς του, ωστόσο είναι πρόθυµος να µοιραστεί τις πληροφορίες αυτές και να λάβει σοβαρά υπόψη του τους προβληµατισµούς και τα σχόλια των αναγνωστών του, ενίοτε δε και να εµπλουτίσει το γνωστικό του πεδίο µέσω των πληροφοριών που του παρέχουν. Πρόκειται για µία πολύ σηµαντική διάσταση, καθώς η ουσία της αµφισβητεί την κυρίαρχη δηµοσιογραφική κουλτούρα, η οποία προτιµά τα ατοµικά συστήµατα γνώσης έναντι της συλλογικής εργασίας και της συµµετοχικής συλλογής πληροφοριών και γνώσης (Singer, 004). Εργαστήριο Εφαρµογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ. 18
ιάσταση IV: ιευκόλυνση της ιαπροσωπικής Επικοινωνίας µεταξύ των Χρηστών Η τέταρτη διάσταση καλείται «διευκόλυνση της διαπροσωπικής επικοινωνίας» και σχετίζεται µε τη δυνατότητα του δικτυακού τόπου να λειτουργεί ως ένας ψηφιακός αγωγός µέσω του οποίου οι αναγνώστες µπορούν να πραγµατοποιήσουν συγχρονισµένες ή µη-συγχρονισµένες επαφές µεταξύ τους. Με άλλα λόγια, αναφέρεται σε εκείνα τα στοιχεία-χαρακτηριστικά που επιτρέπουν στους χρήστες να επικοινωνούν µεταξύ τους σε βάση πολλών κατευθύνσεων, δηλαδή ένας µε έναν ή ένας µε πολλούς ή πολλοί µε πολλούς. Κατά την επικοινωνιακή διαδικασία οι χρήστες έχουν την ευκαιρία να ανταλλάξουν επιχειρήµατα, απόψεις ακόµη και υλικό. Η παράµετρος της ανταλλαγής υλικού είναι πολύ σηµαντική διότι µπορεί να αφορά πληροφορίες που ενδεχοµένως δεν περιλαµβάνονται στο περιεχόµενο του δικτυακού τόπου, και η αναφορά τους να συνδράµει αποφασιστικά προς την κατεύθυνση της πλουραλιστικής ενηµέρωσης. Επιπλέον, οι χρήστες αποκτούν σηµαντικό έλεγχο της επικοινωνιακής διαδικασίας, ενώ έχουν τη δυνατότητα να ενστερνιστούν, έστω και παροδικά, το ρόλο του παραγωγού. Ειδικά για τα ειδησεογραφικά Μέσα, η επικοινωνία µεταξύ των χρηστών σε αυτό το επίπεδο µετουσιώνει την έννοια του µέσου ως δηµόσιας σφαίρας, δηλαδή ως χώρου µέσα στον οποίο οι πολίτες ενηµερώνονται, συζητούν και ανταλλάσσουν απόψεις µε στόχο τη διαµόρφωση στάσεων και θέσεων που συµβάλλουν στο δηµόσιο συµφέρον. Τα στοιχεία τέτοιου τύπου διευκολύνουν τη συµµετοχή των χρηστών και επιτείνουν το ενδιαφέρον τους αναφορικά µε σηµαντικά ζητήµατα της πολιτικής και της κοινωνίας γενικότερα. Συµβάλουν στην ανάδειξη ενός νέου τύπου δηµοσιογραφίας που στηρίζεται στη διαλογική, πολυσυλλεκτική και αποκεντρωµένη ενηµέρωση. Παράλληλα η χρήση τέτοιων µηχανισµών µπορεί να αποδυναµώσει την επικράτηση ατοµικιστικών και αδιάφορων στάσεων απέναντι στα κοινά. ιάσταση V: Ευκολία Προσθήκης Περιεχοµένου Η πέµπτη διάσταση αναφέρεται στην παροχή δυνατότητας στο χρήστη να συµβάλλει στη διαµόρφωση του περιεχοµένου προσθέτοντας πληροφορίες στο δικτυακό τόπο. Αναφέρεται δηλαδή σε εκείνους τους µηχανισµούς ή στοιχεία που δίνουν την άδεια στον αναγνώστη να εκφράσει τη θέση του, να σχολιάσει ή να συµπληρώσει Εργαστήριο Εφαρµογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ. 19
πρωτότυπο υλικό στο δικτυακό τόπο του Μέσου. Η προσθήκη του περιεχοµένου µπορεί να γίνεται είτε απευθείας, χωρίς δηλαδή την παρέµβαση κάποιου συντάκτη ή κάποιας αρµόδιας συντακτικής οµάδας, είτε αφού προηγηθεί η διόρθωση του υλικού. Η διάσταση αυτή µετουσιώνει την εναλλαγή των ρόλων µεταξύ παραγωγού και αποδέκτη. Πρόκειται για µία σύνθετη έννοια της διαδραστικότητας καθώς παραδοσιακοί ρόλοι του κυρίαρχου µοντέλου της ενηµερωτικής διαδικασίας, όπως εκείνη του πυλωρού (gatekeeper) και του διαµορφωτή της ηµερήσιας διάταξης (agenda-setter), µπαίνουν στο περιθώριο και αναδεικνύεται ο χρήστης ως σχεδόν ισότιµο µέλος της επικοινωνιακής διαδικασίας, προτείνοντας θέµατα, σχολιάζοντας γεγονότα, εκφράζοντας διαφορετικές απόψεις, αλλά και προσθέτοντας ποικίλο υλικό (φωτογραφίες, βίντεο, υπερσυνδέσεις). Εύλογα λοιπόν κρίνεται και ως µία ιδιαίτερα ευαίσθητη διάσταση της διαδραστικότητας στη δηµοσιογραφία, αλλά και σχετικά δύσκολη κατά την επίτευξή της, καθώς θέτει υπό αµφισβήτηση µία από τις θεµελιώδης αλήθειες της δηµοσιογραφίας, το γεγονός δηλαδή ότι ο επαγγελµατίας δηµοσιογράφος ως αυθεντία στο χώρο είναι αυτός που καθορίζει τι θα δει το κοινό, τι θα ακούσει και τι θα διαβάσει. ιάσταση VI: Παρακολούθηση Χρήσης Η «παρακολούθηση χρήσης» σχετίζεται µε την ύπαρξη τεχνολογικών µηχανισµών, οι οποίοι πρώτον, καθιστούν δυνατή την παρακολούθηση της διαδικτυακής συµπεριφοράς των χρηστών εντός του δικτυακού τόπου του Μέσου προκειµένου να αποκωδικοποιηθούν οι συνήθειες και οι προτιµήσεις τους. εύτερον, επιτρέπουν την καταγραφή του προφίλ των ατόµων που επισκέπτονται τον ιστότοπο, και τρίτον αποτυπώνουν τις στάσεις των χρηστών απέναντι στο περιεχόµενο του ιστότοπου µε στόχο την αλλαγή και προσαρµογή του περιεχοµένου στις ανάγκες και προτιµήσεις τους. Επιπλέον µέσω των µηχανισµών καταγραφής των δηµοφιλέστερων κοµµατιών (news items), οι κατάλογοι των οποίων είναι διαθέσιµοι προς όλους τους χρήστες δίνεται βαρύτητα στο ρόλο του κοινού, το οποίο µε τη σειρά του συµβάλλει στη διαµόρφωση της ηµερήσιας ατζέντας. Με άλλα λόγια, οι προτιµήσεις και οι ενηµερωτικές ανάγκες των χρηστών τίθενται στην πρώτη γραµµή. Εργαστήριο Εφαρµογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ. 0
ιάσταση VII: Η Αµεσότητα του Περιεχοµένου ιευκρινίστηκε νωρίτερα ότι για την ακριβέστερη µέτρηση και ανάλυση της διαδραστικότητας στις ηλεκτρονικές υπηρεσίες των Μέσων κρίθηκε απαραίτητη η προσθήκη δύο νέων διαστάσεων της έννοιας. Η πρώτη (κατά συνέπεια έβδοµη) είναι «η αµεσότητα του περιεχοµένου». Η τεχνολογική δυνατότητα της άµεσης δηµοσίευσης εξελισσόµενων γεγονότων αποτελεί ένα βασικό χαρακτηριστικό διαφοροποίησης της ψηφιακής ενηµέρωσης από εκείνη των παραδοσιακών µέσων. (σελ. 57). Που έγκειται όµως ο διαδραστικός χαρακτήρας της εν λόγω παραµέτρου; Γιατί δεν αποτελεί µονάχα ένα συγκριτικό πλεονέκτηµα των ψηφιακών Μέσων έναντι των παραδοσιακών Μέσων και εµπίπτει στην έννοια της διαδραστικότητας; Σε πρώτο επίπεδο, η ικανοποίηση των επιθυµιών και αναγκών των χρηστών αποτελεί µία µορφή διάδρασης µε την έννοια του ότι οι ανάγκες του κοινού αλληλεπιδρούν µε τη διαδικασία παραγωγής των πληροφοριών. Τα επικοινωνιακά περιβάλλοντα που είναι ευαίσθητα στις χρονικές απαιτήσεις των χρηστών, παρουσιάζουν µεγαλύτερο βαθµό διαδραστικότητας. Σε δεύτερο επίπεδο, η ύπαρξη ενός συνεχόµενου κύκλου ενηµέρωσης έχει ως αποτέλεσµα την ανάκληση του πλεονεκτήµατος του χρόνου. Με άλλα λόγια, η επικράτηση του 4ωρου κύκλου ενηµέρωσης συνεπάγεται την άµεση δηµοσίευση ειδήσεων και πληροφοριών. Στην πράξη η εφαρµογή τέτοιων κανόνων σηµαίνει ότι «οι ειδήσεις φεύγουν από τα χέρια των πολιτικών, των επικοινωνιολόγων και των υπεύθυνων δηµοσίων σχέσεων µε αποτέλεσµα να ενισχύεται η αρχή της διαφάνειας. Είναι γνωστό ότι έρευνες, οι οποίες µελετούν τις παραµέτρους της αξιοπιστίας των ειδήσεων συγκαταλέγουν το στοιχείο του «currency», δηλαδή της κάλυψης του επίκαιρου, του τρέχοντος συµβάντος στις βασικές παραµέτρους. ιάσταση VIIΙ: Προσαρµογή του Περιεχοµένου στις Ανάγκες και Προτιµήσεις του Χρήστη (customization) Μία από τις δραµατικότερες επιπτώσεις του διαδικτύου στη δηµοσιογραφία είναι ο επαναπροσδιορισµός της σχέσης δηµοσιογράφου-κοινού µε τέτοιο τρόπο, ώστε οι χρήστες να συµµετέχουν στη συντακτική διαδικασία επιτρέποντας στα άτοµα να Εργαστήριο Εφαρµογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ σελ. 1