ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗ ΝΗΣΟ ΜΗΛΟ ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΟΔΟΥ

ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗ ΝΗΣΟ ΜΗΛΟ ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΟΔΟΥ ΣΥΝΟΨΗ Η παρούσα μελέτη αποτελεί συνέχεια της αρχικής φάσης της μελέτης νοσηρότητας και θνησιμότητας στη νήσο Μήλο που πραγματοποιήθηκε το Μάιο 2011. Τα βασικά ευρήματα της μελέτης είναι ως ακολούθως: Ισχυροποίηση των ευρημάτων νοσηρότητας για αυξημένα ποσοστά εμφάνισης νόσων του αναπνευστικού στο γενικό πληθυσμό (Άσθμα, Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια, Αλλεργική Ρινίτιδα, Πνευμονία, Βρογχιεκτασία). Δημιουργήθηκαν ενδείξεις για αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου των Πνευμόνων και του Προστάτη. Δεδομένου όμως του μικρού δείγματος, απαιτείται περεταίρω διερεύνηση για την ισχυροποίηση αυτών των ενδείξεων. Παρατηρήθηκε αυξημένη νοσηρότητα από νοσήματα του αναπνευστικού και στον παιδικό πληθυσμό. Με βάση τα συγκεκριμένα ευρήματα, προτείνεται η συνέχεια λήψης προληπτικών μέτρων για την υγεία του πληθυσμού στη νήσο Μήλο. 1

Σε συνέχεια της αρχικής φάσης της μελέτης νοσηρότητας και θνησιμότητας στη Νήσο Μήλο που πραγματοποιήθηκε το Μάιο 2011, διενεργήθηκε μελέτη νοσηρότητας στο γενικό και σε παιδικό πληθυσμό, η οποία αφορούσε κατεξοχήν νοσήματα του αναπνευστικού. Η μελέτη περιέλαβε 3 τμήματα: 1) Συνέχιση της διερεύνησης της διεθνούς επιστημονικής βιβλιογραφίας σχετικά με την επίδραση της έκθεσης σε περλίτη στο αναπνευστικό σύστημα σε παιδιά και ενήλικες. 2) Μελέτη νοσηρότητας στο γενικό πληθυσμό Εφαρμογή ερωτηματολογίου που περιλαμβάνει δημογραφικά και κοινωνικοοικονομικά στοιχεία καθώς και στοιχεία νοσηρότητας σε δείγμα 94 κατοίκων της νήσου (2,5 % του πληθυσμού της Μήλου). Διενέργεια της εξέτασης της σπιρομέτρησης σε 76 άτομα κάτοικοι του νησιού (2% του πληθυσμού του νησιού). Κωδικοποίηση, στατιστική επεξεργασία και σύγκριση των αποτελεσμάτων με τα αντίστοιχα στοιχεία που αφορούν την περιβαλλοντικά επιβαρυμένη περιοχή των Οινοφύτων του Νομού Βοιωτίας. 3) Μελέτη νοσηρότητας σε παιδικό πληθυσμό Εφαρμογή ερωτηματολογίου που περιλαμβάνει δημογραφικά και κοινωνικοοικονομικά στοιχεία, στοιχεία που αφορούν το οικογενειακό ιστορικό των συμμετεχόντων παιδιών καθώς και στοιχεία νοσηρότητας αυτών από νοσήματα του αναπνευστικού συστήματος σε δείγμα 49 παιδιών που φοιτούν στα Δημοτικά Σχολεία Αδάμαντα και Πολλωνίων της νήσου Μήλου, καθώς και σε παιδιά που προσήλθαν στο Κέντρο Υγείας του Νησιού. Διενέργεια της εξέτασης της σπιρομέτρησης σε δείγμα 60 παιδιών που φοιτούν στα Δημοτικά Σχολεία Αδάμαντα και Πολλωνίων της νήσου Μήλου, καθώς και σε παιδιά που προσήλθαν στο Κέντρο Υγείας του Νησιού. Κωδικοποίηση, στατιστική επεξεργασία και σύγκριση των αποτελεσμάτων με τα αντίστοιχα στοιχεία που αφορούν την περιβαλλοντικά επιβαρυμένη περιοχή των Οινοφύτων του Νομού Βοιωτίας 2

1) Βιβλιογραφική Ανασκόπηση Τα αποτελέσματα από τη μέχρι τώρα διερεύνηση της διεθνούς επιστημονικής βιβλιογραφίας, η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη, δείχνουν επιβάρυνση της υγείας του αναπνευστικού και οφθαλμικών ερεθισμών κατά την έκθεση σε σωματίδια περλίτη σε ενήλικο πληθυσμό. Αξίζει να σημειωθεί ότι η επίδραση της έκθεσης σε περλίτη στην υγεία των ενηλίκων έχει μελετηθεί ελάχιστα διεθνώς, ενώ δεν υπάρχει μελέτη που να διερευνά την επίδραση της έκθεσης σε περλίτη στην υγεία των παιδιών. Από το 1972 μέχρι και σήμερα έχουν δημοσιευτεί 5 μελέτες που αφορούν στην επίδραση της επαγγελματικής μόνο έκθεσης σε περλίτη στο αναπνευστικό σύστημα των εργαζομένων. Κατά τις παλαιότερες 3 που διενεργήθηκαν στις ΗΠΑ, δεν προέκυψε συσχέτιση μεταξύ της έκθεσης σε σωματίδια περλίτη και αναπνευστικών νοσημάτων. Σε μελέτη που διενεργήθηκε στην Τουρκία (2001) διαπιστώθηκε συσχέτιση της έκθεσης 58 εργαζομένων σε περλίτη με τη μείωση της διαχυτικής ικανότητας των πνευμόνων τους (T L CO). Σε μελέτη που έλαβε χώρα στην Ταϊβαν (2010) διαπιστώθηκε ανάπτυξη Συνδρόμου Αντιδραστικής Λειτουργίας των Αεραγωγών (RADS: Reactive Airway Dysfunction Syndrome) σε 37% των εργαζομένων που εκτέθηκαν σε περλίτη, μετά από έκρηξη σε δεξαμενή που είχε μονωθεί με διογκωμένο περλίτη. Ενώ μέχρι σήμερα δεν υπάρχει κάποια μελέτη που να διερευνά την επίδραση της έκθεσης σε σωματίδια περλίτη στην υγεία του γενικού πληθυσμού, υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι η έκθεση αυτή επηρεάζει την υγεία του αναπνευστικού των εκτιθέμενων ατόμων. Επίσης, από τη βιβλιογραφία εγείρεται το θέμα της συσχέτισης της έκθεσης σε σωματίδια περλίτη με τον οφθαλμικό ερεθισμό των εκτιθέμενων ατόμων. 2) Μελέτη Νοσηρότητας στο Γενικό Πληθυσμό Κατά τη μελέτη Νοσηρότητας σε ενηλίκους, έλαβε χώρα: α) η εφαρμογή προσωπικών συνεντεύξεων - συμπλήρωσης ερωτηματολογίου σε 2,5% του πληθυσμού της νήσου Μήλου (94 άτομα) καθώς και β) η διενέργεια σπιρομετρήσεων σε 76 άτομα 2 α ) Εφαρμογή προσωπικών Συνεντεύξεων Η εφαρμογή των προσωπικών συνεντεύξεων βασίστηκε σε προκαθορισμένο ερωτηματολόγιο, το οποίο εφαρμόστηκε από εκπαιδευμένους ερευνητές. Το ερωτηματολόγιο περιλαμβάνει δημογραφικά και κοινωνικοοικονομικά στοιχεία, καθώς και πληροφορίες σχετικά με το επάγγελμα και το μορφωτικό επίπεδο των συμμετεχόντων. Τέλος, το ερωτηματολόγιο 3

περιλαμβάνει στοιχεία σχετικά με το ατομικό και οικογενειακό ιατρικό ιστορικό των συμμετεχόντων. Στη συνέχεια, κωδικοποιήθηκαν και καταχωρήθηκαν τα στοιχεία του ερωτηματολογίου σε αντίστοιχο αρχείο, το οποίο περιελάμβανε ήδη και τα 175 άτομα - συνεντεύξεις της αρχικής φάσης της μελέτης (5% του πληθυσμού της Μήλου). Για λόγους σύγκρισης και στατιστικής ανάλυσης χρησιμοποιήθηκε αντίστοιχη μελέτη συνεντεύξεων στο Δήμο Οινοφύτων που είχε διενεργηθεί σε 1811 άτομα (25% περίπου του πληθυσμού). Τόσο στη Μήλο όσο και στα Οινόφυτα χρησιμοποιήθηκε το ίδιο ερωτηματολόγιο, ενώ και στις δύο περιοχές η συμμετοχή των κατοίκων ήταν εθελοντική. Γενικά χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων Αρχικά παρουσιάζουμε τα γενικά χαρακτηριστικά των ερωτηθέντων ως προς την ηλικία, το φύλο και τις συνήθειες καπνίσματος. Όπως παρατηρούμε στο Πίνακα 1, δεν φαίνετε να υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά στη μέση ηλικία των ερωτηθέντων μεταξύ Μήλου και Οινοφύτων (βλέπε και Γράφημα 1). Πίνακας 1: Μέση Ηλικία σε Μήλο και Οινόφυτα Περιοχή Μέση Ηλικία t-test (p-value) Οινόφυτα 48.4 0.260 Μήλος 49.9 Γράφημα 1: Κατανομή της ηλικίας των ερωτηθέντων σε Μήλο και Οινόφυτα ΜΗΛΟΣ ΟΙΝΟΦΥΤΑ 4

Επίσης δεν υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά (p-value=0.432) στο φύλο μεταξύ των δύο περιοχών (Πίνακας 2). Πίνακας 2: Κατανομή φύλου σε Μήλο και Οινόφυτα ΦΥΛΟ ΑΡΡΕΝ ΘΗΛΥ Total ΠΕΡΙΟΧΗ Μήλος Count 136 133 269 % within ΠΕΡΙΟΧΗ 50,6% 49,4% 100,0% Οινόφυτα Count 962 849 1811 % within ΠΕΡΙΟΧΗ 53,1% 46,9% 100,0% Total Count 1098 982 2080 % within ΠΕΡΙΟΧΗ 52,8% 47,2% 100,0% Στη Μήλο φαίνεται να είναι υψηλότερο το ποσοστό των πρώην καπνιστών (24.5% έναντι 18.8%) και ελαφρώς υψηλότερο το ποσοστό των τρέχων καπνιστών (29% έναντι 26.3%) (Πίνακας 3). Υπάρχει στατιστική σημαντική διαφορά μεταξύ των 2 περιοχών (p-value=0.021). Για το λόγο αυτό στα αποτελέσματα έγινε πολυπαραγοντική ανάλυση (λογιστική παλινδρόμηση), λαμβάνοντας υπόψη το κάπνισμα (όπως και το φύλο και την ηλικία) ως συγχυτικούς παράγοντες. Πίνακας 3: Συνήθειες καπνίσματος σε Μήλο και Οινόφυτα ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΠΟΤΕ ΤΡΕΧΩΝ ΠΡΩΗΝ ΚΑΠΝΙΣΤΗΣ ΚΑΠΝΙΣΤΗΣ ΚΑΠΝΙΣΤΗΣ Total ΠΕΡΙΟΧΗ Μήλος Count 125 78 66 269 % within ΠΕΡΙΟΧΗ 46,5% 29,0% 24,5% 100,0% Οινόφυτα Count 969 465 331 1765 % within ΠΕΡΙΟΧΗ 54,9% 26,3% 18,8% 100,0% Total Count 1094 543 397 2034 % within ΠΕΡΙΟΧΗ 53,8% 26,7% 19,5% 100,0% Ασθένειες του αναπνευστικού Εξετάσαμε τη νοσηρότητα των κατοίκων των δύο περιοχών ως προς τις ασθένειες του αναπνευστικού (Πίνακας 4). Στη Μήλο παρατηρούνται στατιστικά σημαντικά αυξημένα ποσοστά για τα εξής αναπνευστικά νοσήματα: Άσθμα (p-value=0.044), ΧΑΠ (p-value=0.025), Αλλεργική Ρινίτιδα (p-value=0.005), Πνευμονία (p-value<0.001) και Βρογχιεκτασία (p-value=0.006). Επίσης υπολογίσαμε το λόγο σχετικών πιθανοτήτων (Odds ratio) για τις διάφορες ασθένειες του 5

αναπνευστικού, ελέγχοντας για τους συγχυτικούς παράγοντες φύλο, ηλικία και κάπνισμα. Για αυτό το σκοπό τρέξαμε για κάθε ασθένεια πολυπαραγοντική λογιστική παλινδρόμη, όπου σαν ανεξάρτητες μεταβλητές χρησιμοποιήθηκαν το φύλο, η ηλικία, οι συνήθειες καπνίσματος (τρέχων καπνιστής, πρώην καπνιστής, ποτέ καπνιστής) και η περιοχή (Μήλος ή Οινόφυτα). Στη τελευταία στήλη του Πίνακα 4 δίδεται ο λόγος σχετικών πιθανοτήτων (OR) για τη Μήλο έναντι των Οινοφύτων, όπως προκύπτει από τη λογιστική παλινδρόμηση. Παρατηρείται, ότι η σχετική πιθανότητα εμφάνισης ΧΑΠ στη Μήλο είναι 2.3 φορές την αντίστοιχη πιθανότητα στα Οινόφυτα, η σχετική πιθανότητα εμφάνισης Άσθματος 1.5 φορές της αντίστοιχης στα Οινόφυτα, Αλλεργικής ρινίτιδας 2.2 φορές της αντίστοιχης στα Οινόφυτα, Πνευμονίας 5.5 φορές της αντίστοιχης στα Οινόφυτα και Βρογχιεκτασίας 12.5 φορές (εάν και έχουμε λίγες περιπτώσεις για τη συγκεκριμένη ασθένεια). Πίνακας 4: Σύγκριση του ιστορικού νοσηρότητας αναπνευστικών νοσημάτων στη Μήλο έναντι των Οινοφύτων OR (CI) και p-value ελέγχοντας για τους συγχυτικούς παράγοντες φύλο, ηλικία και κάπνισμα (αναφέρονται τα αποτελέσματα από λογιστική παλινδρόμηση) Αναπνευστικό νόσημα Μήλος %(Ν) Οινόφυτα %(Ν) Chi-square test (pvalue) OR (CI) Αριθμός ερωτηθέντων 269 1811 Άσθμα 9.7 (26) 6.4 (115) 0.044 1.58 (1.01-2.47) 1.49 (0.95-2.34) 0.082 Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) 4.1 (11) 1.9 (35) 0.025 2.16 (1.09-4.31) 2.28 (1.11-4.66) 0.024 Αλλεργική Ρινίτιδα 5.2 (14) 2.3 (41) 0.005 2.37 (1.27-4.41) 2.24 (1.20-4.19) 0.011 Πνευμονική Ίνωση 0.0 (0) 0.0 (0) Σαρκοείδωση 0.0 (0) 0.1 (1) 0.700 Πνευμονοκονίωση 0.0 (0) 0.0 (0) Πνευμονία 5.9 (16) 1.0 (19) <0.001 5.97 (3.03-11.75) 5.47 (2.73-10.97) <0.001 Βρογχιεκτασία 0.7 (2) 0.1 (1) 0.006 13.56 (1.23-150.04) 12.47 (1.09-143.05) 0.043 Ανεπάρκεια Αναπνευστικού 0.4 (1) 0.4 (8) 0.870 0.84 (0.11-6.75) 0.83 (0.10-6.74) 0.858 Πνευμονική Εμβολή 0.0 (0) 0.2 (3) 0.504 Καρκίνοι Εξετάστηκε η νοσηρότητα από καρκίνους στη Μήλο έναντι των Οινοφύτων (Πίνακας 5). Πρέπει να σημειώσουμε ότι για να εξαχθούν σαφή συμπεράσματα για τη νοσηρότητα από καρκίνους απαιτείται σημαντικό μεγαλύτερο δείγμα από αυτό που συλλέξαμε (ιδιάιτερα στη Μήλο), με βάση τους διαθέσιμους πόρους. Είναι ενδεικτικό ότι για τα 7 από τα 12 είδη καρκίνων που εξετάστηκαν δεν υπήρχαν περιπτώσεις στο δείγμα των 269 ατόμων που συλλέξαμε στη Μήλο. Εξαιτίας του μικρού δείγματος είναι και δύσκολο να εντοπιστούν στατιστικά σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ των δύο περιοχών. Εντούτοις παρατηρείται υψηλότερο ποσοστό καρκίνων του Πνεύμονα στη Μήλο (OR 1.35), όπως και Προστάτη (OR 3.39), χωρίς όμως αυτά να φτάνουν σε επίπεδα στατιστικής 6

σημαντικότητας. Η σχετική πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του Πνεύμονα και Προστάτη παραμένει υψηλή (ΟR 1.37 και 3.67 αντίστοιχα), ακόμη και εάν ελέγξουμε για τους συγχυτικούς παράγοντες φύλο, ηλικία και κάπνισμα (μέσω λογιστικής παλινδρόμησης). Πίνακας 5: Σύγκριση του ιστορικού νοσηρότητας από καρκίνο στη Μήλο έναντι των Οινοφύτων (για τους ίδιους τους ερωτηθέντες) OR (CI) και p-value ελέγχοντας για τους συγχυτικούς παράγοντες φύλο, ηλικία και Chi-square κάπνισμα (αναφέρονται τα Μήλος Οινόφυτα test (pvalue) αποτελέσματα από λογιστική Καρκίνος %(Ν) %(Ν) OR (CI) παλινδρόμηση) Αριθμός ερωτηθέντων 269 1811 Στομάχου 0.0 (0) 0.1 (1) 0.700 Στοματικής κοιλότητας 0.0 (0) 0.1 (1) 0.700 Παχέος εντέρου 0.4 (1) 0.4 (8) 0.870 0.84 (0.11-6.75) 1.04 (0.13-8.51) 0.974 Πνεύμονα 0.4 (1) 0.3 (5) 0.785 1.35 (0.16-11.58) 1.37 (0.16-11.99) 0.774 Μαστού 1.1 (3) 1.7 (30) 0.507 0.67 (0.20-2.21) 0.60 (0.18-2.01) 0.409 Θυρεοειδούς 0.0 (0) 0.7 (12) 0.181 Δέρματος 0.0 (0) 0.1 (2) 0.586 Προστάτη 1.1 (3) 0.3 (6) 0.068 3.39 (0.84-13.65) 3.67 (0.89-15.13) 0.072 Ουροδόχου κύστεως 0.0 (0) 0.2 (4) 0.440 Μήτρας/Τραχήλου 0.0 (0) 0.3 (5) 0.388 Ήπατος 0.0 (0) 0.2 (3) 0.504 Νεφρού 0.4 (1) 0.0 (0) 0.009 Οι συμμετέχοντες ερωτήθηκαν εάν έχουν κάποιο συγγενικό πρόσωπο που να πάσχει από τους συγκεκριμένους τύπους καρκίνου. Τα αποτελέσματα φαίνονται στο Πίνακα 6. Παρατηρείται στατιστικά σημαντικά αυξημένο ποσοστό των ερωτηθέντων στη Μήλο που απάντησαν ότι κάποιο συγγενικό τους πρόσωπο πάσχει από καρκίνο του Παχέος εντέρου (1.9% στη Μήλο έναντι 0.4% στα Οινόφυτα), του Μαστού (5.2% στη Μήλο έναντι 2.9% στα Οινόφυτα) και του Νεφρού (εάν και έχουμε μόνο 1 περίπτωση στη Μήλο). Εντούτοις πρέπει να σημειώσουμε ότι οι περιορισμένες πληροφορίες που δώθηκαν από τους ερωτηθέντες για τους συγγενείς τους, δεν μας επιτρέπουν να εντοπίσουμε το βαθμό της συγγένειας, όπως και το φύλο, την ηλικία και τις συνήθειες καπνίσματος των συγγενών. Επίσης οι συγκεκριμένες τιμές δεν αναφέρονται στο συνολικό αριθμό των συγγενών κάθε ατόμου, όυτε σε αριθμό συγγενών που πάσχουν από καρκίνο, καθώς πολλά μέλη μιας οικογένειας μπορεί να αναφέρονται στο ίδιο συγγενικό πρόσωπο. Συνεπώς, παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι οι δύο πληθυσμοί διαφέρουν ως προς τον αριθμό των συγγενών ή ως προς τον τρόπο απάντησης των ερωτηματολογίων, αυτά τα αποτελέσματα είναι ενδεικτά και δεν μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για εξαγωγή σαφή συμπερασμάτων για τη νοσηρότητα από 7

καρκίνους, για την εξέταση της οποίας απαιτείται μεγαλύτερο δείγμα από τους ίδιους τους ερωτηθέντες (βλέπε Πίνακα 5). Πίνακας 6: Σύγκριση του ιστορικού νοσηρότητας καρκίνων στη Μήλο έναντι των Οινοφύτων (για τους συγγενείς των ερωτηθέντων) Αναφέρονται τα ποσοστά των ερωτηθέντων όπου ανέφεραν ότι κάποιος συγγενείς τους πάσχει από τον αντίστοιχο τύπο καρκίνου Καρκίνος Μήλος %(Ν) Οινόφυτα %(Ν) Chi-square test (p-value) OR (CI) Αριθμός ερωτηθέντων 269 1811 Στομάχου 0.4 (1) 0.5 (9) 0.782 0.75 (0.09-5.92) Στοματικής κοιλότητας 0.4 (1) 0.0 (0) 0.009 Παχέος εντέρου 1.9 (5) 0.4 (8) 0.006 4.27 (1.39-13.15) Πνεύμονα 0.7 (2) 0.9 (16) 0.817 0.84 (0.19-3.68) Μαστού 5.2 (14) 2.9 (52) 0.042 1.86 (1.02-3.34) Θυρεοειδούς 0.0 (0) 0.2 (3) 0.504 Δέρματος 0.0 (0) 0.1 (1) 0.700 Προστάτη 0.4 (1) 0.6 (11) 0.634 0.61 (0.08-4.75) Ουροδόχου κύστεως 0.0 (0) 0.4 (7) 0.307 Μήτρας/Τραχήλου 0.7 (2) 0.7 (12) 0.880 1.12 (0.25-5.05) Ήπατος 0.4 (1) 0.3 (6) 0.915 1.12 (0.14-9.36) Νεφρού 0.4 (1) 0.0 (0) 0.009 Οι συμμετέχοντες ερωτήθηκαν επίσης εάν έχουν κάποιο συγγενικό πρόσωπο που να έχει πεθάνει από τους συγκεκριμένους τύπους καρκίνου. Όπως φαίνεται στο Πίνακα 7, στατιστικά σημαντικά υψηλότερο ποσοστό θανάτων συγγενικών προσώπων στη Μήλο παρατηρείται για τον καρκίνο του Πνεύμονα (11.5% έναντι 7%), του Μαστού (6.3% έναντι 3.3%), του Προστάτη (4.5% έναντι 1.5%) και της Ουροδόχου κύστεως (1.1% εναντι 0.1%). Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι οι δύο πληθυσμοί διαφέρουν ως προς τον αριθμό των συγγενών ή ως προς τον τρόπο απάντησης των ερωτηματολογίων, πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί με την ανάλυση αυτών των αποτελεσμάτων, καθώς οι συγκεκριμένες τιμές δεν αναφέρονται σε αριθμό συγγενών που έχουν πεθάνει από καρκίνο, αλλά σε αριθμό των ερωτηθέντων που δήλωσαν ότι κάποιος συγγενής τους έχει πεθάνει από το σχετικό τύπο καρκίνου (και πολλοί συγγενείς μπορεί να αναφέρονται στο ίδιο πρόσωπο). 8

Πίνακας 7: Σύγκριση του ιστορικού θανάτων από καρκίνους στη Μήλο έναντι των Οινοφύτων (για τους συγγενείς των ερωτηθέντων) Αναφέρονται τα ποσοστά των ερωτηθέντων όπου ανέφεραν ότι κάποιος συγγενείς τους έχει πεθάνει από τον αντίστοιχο τύπο καρκίνου Καρκίνος Μήλος %(Ν) Οινόφυτα %(Ν) Chi-square test (p-value) OR (CI) Αριθμός ερωτηθέντων 269 1811 Στομάχου 3.7 (10) 1.9 (34) 0.050 2.02 (0.99-4.13) Στοματικής κοιλότητας 0.0 (0) 0.6 (10) 0.222 Παχέος εντέρου 2.6 (7) 3.0 (54) 0.731 0.87 (0.39-1.93) Πνεύμονα 11.5 (31) 7.0 (126) 0.008 1.74 (1.15-2.64) Μαστού 6.3 (17) 3.3 (59) 0.013 2.00 (1.15-3.49) Θυρεοειδούς 0.0 (0) 0.3 (5) 0.388 Δέρματος 1.1 (3) 0.4 (8) 0.155 2.54 (0.67-9.64) Προστάτη 4.5 (12) 1.5 (27) 0.001 3.09 (1.54-6.17) Ουροδόχου κύστεως 1.1 (3) 0.1 (2) 0.002 10.20 (1.70-61.33) Μήτρας/Τραχήλου 2.2 (6) 2.1 (38) 0.888 1.06 (0.45-2.54) Ήπατος 1.5 (4) 1.7 (30) 0.838 0.90 (0.31-2.56) Νεφρού 0.0 (0) 0.0 (0) Συνοψίζοντας τα αποτελέσματα για τη νοσηρότητα από καρκίνους, για τους ίδιους τους ερωτηθέντες παρατηρούνται ενδείξεις για εμφάνιση αυξημένων ποσοστών καρκίνου του Πνεύμονα και του Προστάτη. Για αυτά τα δύο είδη καρκίνου δηλώθηκαν και αυξημένα ποσοστά θανάτων συγγενικών προσώπων. Εντούτοις, καθώς τα αποτελέσματα με βάση τους ερωτηθέντες δεν είναι στατιστικά σημαντικά, απαιτείται επιπλέον δείγμα, ώστε να διαπιστώσουμε το κίνδυνο εμφάνισης των συγκεκριμένων τύπων καρκίνου στη Μήλο, όπου έχουμε τις συγκεκριμένες ενδείξεις. Για τα αναπνευστικά νοσήματα η μελέτη έδειξε ότι υπάρχει αυξημένος κίνδυνος νοσηρότητας στη Μήλο από πολλές ασθένειες του αναπνευστικού, όπως Άσθμα, ΧΑΠ, Αλλεργική Ρινίτιδα, Πνευμονία και Βρογχιεκτασία. Για να επιβεβαιώσουμε τα αποτελέσματα αυτά, θα ήταν χρήσιμη η σύγκριση της νοσηρότητας από αναπνευστικά νοσήματα στη Μήλο με μια αντίστοιχη περιοχή (π.χ. άλλο νησί των Κυκλάδων), όπου δεν υπάρχει αντίστοιχη έκθεση στον υπό εξέταση παράγοντα κινδύνου. 2 β ) Διενέργεια Σπιρομετρήσεων Η εξέταση της σπιρομέτρησης διενεργήθηκε από ειδικούς ιατρούς Πνευμονολόγους με τη συμμετοχή της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρίας (παραχώρηση κινητής μονάδας και φορητών σπιρομέτρων). Η εξέταση της σπιρομέτρησης διενεργήθηκε σε πιλοτική φάση προκειμένου να εξεταστεί η συμμετοχή των κατοίκων του νησιού και να διερευνηθεί η ύπαρξη συσχέτισης μεταξύ μειωμένων σπιρομετρικών δεικτών των συμμετεχόντων και αναφερόμενης αναπνευστικής νόσου. 9

3) Μελέτη νοσηρότητας σε παιδικό πληθυσμό Κατά τη μελέτη Νοσηρότητας σε παιδιά, έλαβε χώρα: α) η συμπλήρωση ερωτηματολογίου σε δείγμα 49 παιδιών (79%) των Δ, Ε και ΣΤ τάξεων που φοιτούν στα Δημοτικά Σχολεία Αδάμαντα και Πολλωνίων, τα οποία εκλήθησαν για συμμετοχή στην εξέταση. β) η διενέργεια σπιρομετρήσεων σε δείγμα 60 (97%) παιδιών των Δ, Ε και ΣΤ τάξεων που φοιτούν στα Δημοτικά Σχολεία Αδάμαντα και Πολλωνίων, τα οποία εκλήθησαν για συμμετοχή στην εξέταση. Αξίζει να σημειωθεί ότι προκειμένου κάποιο παιδί να συμμετάσχει στην εξέταση εξασφαλίστηκε η έγγραφη συγκατάθεση του κηδεμόνα αυτού. Επίσης, διανεμήθηκε ερωτηματολόγιο στα παιδιά που έλαβαν μέρος στην εξέταση της σπιρομέτρησης, το οποίο ζητήθηκε να συμπληρωθεί από τους γονείς τους και να επιστραφεί στο σχολείο. Η ίδια διαδικασία σπιρομέτρηση και συμπλήρωση ερωτηματολογίου - ακολουθήθηκε και σε παιδιά που προσέρχονταν με τους γονείς τους στο Κέντρο Υγείας του νησιού, από τους ίδιους ερευνητές. 3 α ) Συμπλήρωση ερωτηματολογίου Το ερωτηματολόγιο περιλαμβάνει δημογραφικά και κοινωνικοοικονομικά στοιχεία, καθώς και πληροφορίες σχετικά με το επάγγελμα και το μορφωτικό επίπεδο των γονέων των συμμετεχόντων παιδιών. Επίσης, περιλαμβάνει στοιχεία σχετικά με το ατομικό και οικογενειακό ιατρικό ιστορικό των παιδιών, όσον αφορά στην αναπνευστική τους υγεία (ύπαρξη ιστορικού άσθματος, λήψης αντιασθματικής αγωγής, νοσηλείας λόγω άσθματος και εμφάνισης βρογχίτιδας, συριγμού και δύσπνοιας στο παιδί κατά τους τελευταίους 12 μήνες), καθώς και στην ύπαρξη ιστορικού ρινίτιδας, επιπεφυκίτιδας και εκζέματος στο παιδί. Στη συνέχεια, κωδικοποιήθηκαν και καταχωρήθηκαν τα στοιχεία του ερωτηματολογίου σε αντίστοιχο αρχείο. Για λόγους σύγκρισης και στατιστικής ανάλυσης η σύγκριση επεκτάθηκε και σε 62 παιδιά στην περιβαλλοντικά επιβαρυμένη περιοχή των Οινοφύτων, που φοιτούσαν στην Ε και ΣΤ Τάξη του Δημοτικού Σχολείου των Οινοφύτων. Στις προαναφερθείσες περιοχές (Μήλος, Οινόφυτα) χρησιμοποιήθηκε το ίδιο ερωτηματολόγιο και παρατηρήθηκε στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο περιοχών ως προς την ύπαρξη συριγμού κατά τους τελευταίους 12 μήνες (p-value 0.002) καθώς και για το οικογενειακό ιστορικό αλλεργικής ρινίτιδας (p-value 0.013) (Πίνακας 8). Επίσης, αυξημένα ποσοστά νοσηρότητας παρατηρήθηκαν για τις υπόλοιπες ασθένειες που αναφέρονται στο Πίνακα 8. 10

Πίνακας 8: Σύγκριση αναπνευστικής νοσηρότητας σε παιδικό πληθυσμό στη Νήσο Μήλο με την αναπνευστική νοσηρότητα στα Οινόφυτα Μήλος=49 Οινόφυτα=62 p-value Odds ratio Συριγμός τους τελευταίους 11 (22,9%) 2 (3,2%) 0,002 8,919 12 μήνες Δύσπνοια τους τελευταίους 3 (6,3%) 3 (4,8%) 1,0 1,311 12 μήνες Επεισόδιο βρογχικού 3 (6,1%) 2 (3,2%) 0,653 1,957 άσθματος κατά τους τελευταίους 12 μήνες Ιστορικό βρογχικού 9 (19,1%) 10 (16,1%) 0,681 1,232 άσθματος Ιστορικό λήψης 9 (18,8%) 10 (16,1%) 0,718 1,2 αντιασθματικής αγωγής Επεισόδιο επιπεφυκίτιδας ή 6 (12,2%) 2 (3,2%) 0,135 4,186 ρινοεπιπεφυκίτιδας κατά τους τελευταίους 12 μήνες Οικογενειακό ιστορικό 4 (8,2%) 3 (4,9%) 0,698 1,719 άσθματος Οικογενειακό ιστορικό αλλεργικής ρινίτιδας 15 (30,6%) 7 (11,5%) 0,013 3,403 Στη συνέχεια, εξαιρέθηκαν τα παιδιά που προσήλθαν στο Κέντρο Υγείας Μήλου και που φοιτούσαν στο Δημοτικό Σχολείο Τριοβασάλου, καθώς επρόκειτο για παιδιά με ιστορικό αναπνευστικής νόσου. Εξαιτίας του μικρού δείγματος δεν παρατηρήθηκαν στατιστικώς σημαντικές διαφορές, εντούτοις για όλες τις ασθένειες που αναφέρονται στο Πίνακα 9 ο κίνδυνος εμφάνισης ήταν αυξημένος. Πίνακας 9: Σύγκριση αναπνευστικής νοσηρότητας σε παιδικό πληθυσμό στη Νήσο Μήλο με την αναπνευστική νοσηρότητα στα Οινόφυτα, εξαιρώντας τα παιδιά του Δημοτικού Σχολείου Τριοβασάλου, που προσήλθαν στο Κέντρο Υγείας Μήλου Μήλος=34 Οινόφυτα=62 p-value Odds ratio Συριγμός τους τελευταίους 12 4 (11,8%) 2 (3,2%) 0,181 4 μήνες Επεισόδιο βρογχικού άσθματος 3 (8,8%) 2 (3,2%) 0,343 2,903 κατά τους τελευταίους 12 μήνες Ιστορικό βρογχικού άσθματος 7 (20,6%) 10 (16,1%) 0,588 1,35 Ιστορικό λήψης 7 (20,6%) 10 (16,1%) 0,588 1,35 αντιασθματικής αγωγής Επεισόδιο επιπεφυκίτιδας ή 3 (8,8%) 2 (3,2%) 0,343 2,9 ρινοεπιπεφυκίτιδας κατά τους τελευταίους 12 μήνες Εμφάνιση εκζέματος τους 6 (17,6%) 9 (14,5%) 0,771 1,262 τελευταίους 12 μήνες Οικογενειακό ιστορικό 3 (8,8%) 3 (4,9%) 0,663 1,871 άσθματος Οικογενειακό ιστορικό αλλεργικής ρινίτιδας 8 (23,5%) 7 (11,5) 0,122 2,374 11

3 β ) Διενέργεια Σπιρομετρήσεων Η εξέταση της σπιρομέτρησης διενεργήθηκε από ειδικούς επιστήμονες στα παιδιά που προαναφέρθηκαν τόσο στο χώρο των σχολείων όσο και στο Κέντρο Υγείας και στη συνέχεια για τη στατιστική ανάλυση χρησιμοποιήθηκε η σύγκριση με την περιοχή των Οινοφύτων. Τα αποτελέσματα που αναφέρονται παρακάτω προκύπτουν από τα στοιχεία που παραμένουν στη μνήμη του σπιρομέτρου μετά το πέρας της εξέτασης. Πίνακας 10: Σύγκριση του δείκτη FEV 1 /FVC σε παιδικό πληθυσμό στη Νήσο Μήλο με το δείκτη FEV 1 /FVC στα Οινόφυτα Μήλος=49 Οινόφυτα=62 p-value Odds ratio FEV 1 /FVC < 90% 9 (15,5%) 1 (1,6%) 0,006 11,204 Πίνακας 11: Σύγκριση του δείκτη FEV 1 /FVC σε παιδικό πληθυσμό στη Νήσο Μήλο με το δείκτη FEV 1 /FVC στα Οινόφυτα εξαιρώντας τα παιδιά του Δημοτικού Σχολείου Τριοβασάλου, που προσήλθαν στο Κέντρο Υγείας Μήλου Μήλος=43 Οινόφυτα=62 p-value Odds ratio FEV 1 /FVC < 90% 5 (11,6%) 1 (1,6%) 0,041 8,026 Αξίζει να σημειωθεί ότι για τη Μήλο όταν κάποιος από τους γονείς του παιδιού εργαζόταν σε βιομηχανία, η πιθανότητα το παιδί αυτό να έχει παρουσιάσει επεισόδιο επιπεφυκίτιδας τους τελευταίους 12 μήνες ήταν υπερδεκαπλάσια σε σχέση με τα παιδιά των οποίων κανείς από τους γονείς τους δεν ανέφερε εργασία σε βιομηχανία (p=0,03, OR=14,571, 95% CI=1,315-161,418). Προκειμένου να διερευνηθεί ο ρόλος συγχυτικών παραγόντων και η επίδρασή τους στην ανάπτυξη αναπνευστικών συμπτωμάτων στο παιδί, όπως ο τρόπος θέρμανσης του σπιτιού, καθώς και η εργασία των γονέων του σε βιομηχανία με ταυτόχρονο έλεγχο για το φύλο και την ηλικία του, εφαρμόστηκαν μοντέλα λογιστικής παλινδρόμησης (πολυπαραγοντική ανάλυση), των οποίων τα αποτελέσματα παρατηρήθηκε ότι ήταν προς την ίδια κατεύθυνση για όλες τις αναπνευστικές νόσους που ελέγχθηκαν και στατιστικώς σημαντικά για το συριγμό (p=0,035, OR=7,692) και το δείκτη FEV1/FVC (p=0,021, OR=15,657). Τέλος, κατά τη σύγκριση του δείκτη FEV 1 /FVC < 90% στα παιδιά του Δημοτικού Σχολείου Πολλωνίων με αυτό των Οινοφύτων προκύπτει ότι τα παιδιά στα Πολλώνια με FEV 1 /FVC < 90% ήταν 5 (45,5%) και στα Οινόφυτα 1 (6,2%). Η διαφορά είναι στατιστικά σημαντική (P<0,001). Αξίζει να σημειωθεί ότι τιμές FEV1/FVC<90% δε συνιστούν αναγκαστικά νόσο. Πρόκειται για δείκτη που εκφράζει την αναπνευστική λειτουργία. 12