Τπνπξγείν Γηνηθεηηθήο Μεηαξξύζκηζεο θαη Ζιεθηξνληθήο Γηαθπβέξλεζεο Δζληθή ρνιή Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο Σειηθή Δξγαζία Θέκα: Πεξηβαιινληηθή πκβνπιεπηηθή-θαζνδήγεζε (mentoring) ζε Μηθξνκεζαίεο Δπηρεηξήζεηο. Δθαξκνγέο ζηελ Διιάδα θαη δηεζλψον ξφινο ηεο Γηνίθεζεο. πνπδαζηήο: Μαπξνκκάηεο Πάξεο Σκήκα: Οηθνλνκηθή Γηαρείξηζε Δθπαηδεπηηθή εηξά: Γ Δπνπηεύνπζα: ηακαηίνπ Διέλε Αζήλα 20 επηεκβξίνπ 2011
Πεξίιεςε Ζ παξνχζα ηειηθή εξγαζία πνπ εθπνλήζεθε ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ηεο Δζληθήο ρνιήο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, ζην ρξνληθφ δηάζηεκα κεηαμχ ηεο 1 εο Ηνπιίνπ θαη ηεο 20 εο επηεκβξίνπ 2011, πξαγκαηεχεηαη λέν γηα ηα ειιεληθά δεδνκέλα δήηεκα, απηφ ηεο πεξηβαιινληηθήο ζπκβνπιεπηηθήο (mentoring) ησλ Μηθξνκεζαίσλ Δπηρεηξήζεσλ απφ ηε δεκφζηα δηνίθεζε θαη ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε. Πέξα απφ ηνπο αλαγθαίνπο νξηζκνχο θαη δηεπθξηλήζεηο, κειεηάηαη δηεμνδηθά, ε ελεξγφο ή κε ζπκκεηνρή ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο ζηελ πεξηβαιινληηθή ζπκβνπιεπηηθή, φπσο θαη ηα πξνβιήκαηα θαη νη πξννπηηθέο ηνπ ρψξνπ ηεο πεξηβαιινληηθήο θαζνδήγεζεο ζηελ Διιάδα. Σέινο, πξνηείλνληαη βάζεη ηεο δηεζλνχο εκπεηξίαο θαη κειεηψλ πεξίπησζεο, πξψηεο πξνηάζεηο αληηκεηψπηζεο ησλ ζρεηηθψλ δεηεκάησλ πνπ πξνθχπηνπλ. Λέμεηο-θιεηδηά: πεξηβαιινληηθή ζπκβνπιεπηηθή/θαζνδήγεζε (Mentoring), ΜΜΔ, ΟΣΑ, πξάζηλε αλάπηπμε/νηθνλνκία, ΑΠΔ, αλαθχθισζε, εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο/λεξνχ/πξψησλ πιψλ, αεηθνξία, βησζηκφηεηα, Αλάβξα Μαγλεζίαο, Πνιηηηθή Δπηθνηλσλία, Think Green, EBEA, ΒΗΟΠΔΗΡΑΗΑ. Abstract This final thesis that was produced as part of the curriculum in the National School of Local Government -the period between July 1 and September 20, 2011- deals with a new feature for of the Greek administration practices: the environmental counselling (mentoring) of SMEs, from the scope of public administration and local government. In addition to the necessary definitions and clarifications, the active (or not) involvement of public administration in environmental consulting, as well as, the problems and prospects of environmental guidance in Greece have been studied in detail. Finally, based on case studies and the international experience, some initial proposals are formed, so as to address relevant emerging issues. Keywords: environmental consulting/guidance (Mentoring), SMEs, Local Government, green development/economy, renewable energy, recycling, energy/water/raw materialssaving, sustainability, Anavra Magnisias, Political Communication, Think Green, ACCI, BIOPEIRAIAS. -1-
Πίλαθαο Πεξηερνκέλσλ Πίλαθαο πληκήζεσλ θαη πληνκνγξαθηώλ... 4 Πίλαθαο Δηθνλνγξάθεζεο... 6 1. Δηζαγσγή... 11 1.1 θνπόο... 11 1.2. ηόρνο... 11 1.3 Βαζηθέο Έλλνηεο - Οξηζκνί... 11 1.3.1 Πεξηβαιινληηθό mentoring... 11 1.3.2 Μηθξέο θαη Μεζαίεο Δπηρεηξήζεηο (ΜΜΔ)... 13 1.4 Μέζα & Μεζνδνινγία Έξεπλαο... 15 1.5 Τπνζέζεηο Δξγαζίαο... 16 1.6 Γηάξζξσζε Κεθαιαίσλ... 17 2. Πεξηβαιινληηθό Mentoring-Ηζηνξηθή Αλαδξνκή ζηε Γηεζλή θαη Διιεληθή Δκπεηξία 18 2.1 Πεξηβαιινληηθό mentoring - Ζ Γηεζλήο Δκπεηξία... 18 2.1.1 ΖΠΑ... 19 2.1.2 Δπξσπατθή Έλσζε... 24 2.1.2.1 Kalundborg Γαλία... 25 2.1.2.2 Ζ ΔΔ σο Κνκβηθόο Υώξνο γηα ηελ Αλάπηπμε ηεο Πξάζηλεο Δπηρεηξεκαηηθόηεηαο θαη ηεο Δηαηξηθήο Κνηλσληθήο Δπζύλεο... 26 2.1.3 Ηαπσλία... 27 2.2 Σν Πεξηβαιινληηθό Mentoring ζηελ Διιάδα... 29 2.2.1 Σν Πεξηβαιινληηθό Mentoring ζην πιαίζην ηνπ Έξγνπ Think Green... 29 2.2.2 Σν Πεξηερόκελν ηνπ Έξγνπ Think Green... 30 2.2.3 Μεζνδνινγία Τινπνίεζεο Πεξηβαιινληηθνύ Mentoring... 31 2.2.4 Απνηειέζκαηα Βάζεη Δπεμεξγαζίαο ησλ Πξαθηηθώλ ηνπ Πεξηβαιινληηθνύ Mentoring ζην Πιαίζην ηνπ Think Green... 33 2.2.5 Απνηππώλνληαο ηελ Δηθόλα από ην Think Green (1): Μεζνδνινγία Πνζνηηθνπνίεζεο... 34 2.2.6 Απνηππώλνληαο ηελ Δηθόλα από ην Think Green (2): Παξνπζίαζε Πνζνηηθνπνίεζεο... 35 2.2.6.1 Σνκέαο Παξαγσγή... 35 2.2.6.2 Σνκέαο Τπεξεζίεο... 37 2.2.6.3 Σνκέαο Καηαζθεπέο... 39 2.2.7 πγθεληξσηηθά Απνηειέζκαηα... 41 2.2.8 Παξνπζίαζε ηνπ Πξνγξάκκαηνο ΒΗΟΠΔΗΡΑΗΑ... 44 2.3 πκπεξάζκαηα... 48 3. Θεζκηθό Πιαίζην Λεηηνπξγίαο Δπηρεηξήζεσλ θαη Πεξηβάιινλ... 50 3.1 Ννκηθό Πιαίζην... 50 3.1.1 Δπηρεηξήζεηο-Ίδξπζε θαη Λεηηνπξγία-Δθηίκεζε Πεξηβαιινληηθώλ Δπηπηώζεσλ... 50 3.1.2 ηεξεά Απόβιεηα... 51 3.1.3 Δπηθίλδπλα Απόβιεηα... 51 3.1.4 Γηαρείξηζε Τδάησλ θαη Τγξώλ Απνβιήησλ... 52 3.1.5 Αηκνζθαηξηθή Ρύπαλζε... 52 3.1.6 Ζρνξξύπαλζε... 53 3.2 Κξηηηθή Απνηίκεζε κέζσ Μειέηεο Παξαδεηγκάησλ... 53 3.3 πκπεξάζκαηα... 57 4. ΜΜΔ θαη Πξάζηλε-βηώζηκε Αλάπηπμε... 60-2-
4.1 ΜΜΔ & Πεξηβάιινλ... 60 4.2 Οη Σέζζεξηο Μύζνη ηεο Άξλεζεο... 61 4.3 Καιέο Πξαθηηθέο Μείσζεο ησλ Πεξηβαιινληηθώλ Δπηπηώζεσλ... 63 4.4 Σερληθέο - ηάδηα Δθαξκνγήο Πξάζηλσλ Πξαθηηθώλ... 64 4.5 Γείθηεο Πεξηβαιινληηθήο Αμηνιόγεζεο & Δξγαιεία Παξαθνινύζεζεο... 65 4.6 πζηήκαηα Πεξηβαιινληηθήο Γηαρείξηζεο... 66 4.6.1 ISO 14000 & EMAS... 66 4.7 Οηθνλνκηθνί ηόρνη - Πξννπηηθέο Πξάζηλεο Δπηρείξεζεο... 67 4.8 Γπλαηόηεηεο Υξεκαηνδόηεζεο Πεξηβαιινληηθώλ Γξάζεσλ γηα ηηο ΜΜΔ... 68 4.9 πκπεξάζκαηα... 68 5. Ο Ρόινο ηεο Γηνίθεζεο ζηελ Πξάζηλε-Βηώζηκε Αλάπηπμε... 70 5.1 Γηνηθεηηθή Παζνγέλεηα... 71 5.2 Γεκόζηα Γηνίθεζε θαη Βηώζηκε Αλάπηπμε - H Απαξαίηεηε Αιιαγή Κνπιηνύξαο73 5.3 Ζ Αλαγθαία Αλαδηάξζξσζε ηεο Γνκήο ηνπ Κξάηνπο... 76 5.4 πκπεξάζκαηα... 78 6. Μειέηε Πεξίπησζεο γηα ηελ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε θαη ηελ Πξάζηλε Αλάπηπμε: Αλάβξα Μαγλεζίαο... 79 6.1 Πξόηεξε Καηάζηαζε... 79 6.2 Δπηβεβιεκέλεο Αιιαγέο... 79 6.3 Έλα Γηαθνξεηηθό Μνληέιν Πνιηηηθήο Δπηθνηλσλίαο... 82 6.4 πκπεξάζκαηα... 85 7. πκπεξάζκαηα θαη Πξνηάζεηο... 90 7.1 Δπαλεμέηαζε ησλ Τπνζέζεσλ Δξγαζίαο... 90 7.2 Πξνηάζεηο γηα ηελ Αλάπηπμε ηνπ Πεξηβαιινληηθνύ Mentoring... 92 7.2.1 Φνξνδηαθπγή, Δπηδνηήζεηο θαη Φνξνινγηθό Πιαίζην... 93 7.2.2 Ννκνζεζία... 94 7.2.3 Πξνδηαγξαθέο-Σππνπνίεζε Γηαδηθαζηώλ... 94 7.2.4. Καιιηθξάηεο... 95 7.2.5 Νένη Θεζκνί... 95 7.3 Πξνηάζεηο γηα Πεξαηηέξσ Έξεπλα... 96 7.4 πκπεξάζκαηα... 96 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Η: πλέληεπμε από ηνλ Πξώελ Πξόεδξν ηεο Κνηλόηεηαο Αλάβξαο Μαγλεζίαο θ. Γεκήηξε Σζνπθαιά [Βόινο, 6-8-2011]... 98 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ II: Πξόηαζε Οδεγνύ Γηαδηθαζηώλ Πεξηβαιινληηθνύ Mentoring γηα ηε Γεκόζηα Γηνίθεζε θαη ηελ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε... 139 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ III: Τπόδεηγκα Πξαθηηθνύ Μεληόξσλ ηνπ Έξγνπ Think Green... 142 Βηβιηνγξαθία... 145-3-
Πίλαθαο πληκήζεσλ θαη πληνκνγξαθηώλ Διιεληθέο: ΑΠΑ Ακακάριςτθ Προςτικζμενθ Αξία ΑΔΠ Ακακάριςτο Εκνικό Προϊόν ΑΠΔ Ανανεϊςιμεσ Πθγζσ Ενζργειασ ΒΗΠΑ Βιομθχανικό Πάρκο βι. βλζπε ΓΔΖ Δθμόςια Επιχείρθςθ Ηλεκτριςμοφ ΓΔΜΖΔ Διαχειριςτισ Ελλθνικοφ υςτιματοσ Μεταφοράσ Ηλεκτρικισ Ενζργειασ Γλζε Διεφκυνςθ Γξ./Γξα Δόκτωρ/Δόκτορα ΔΣΑ Εκνικι χολι Σοπικισ Αυτοδιοίκθςθσ ΔΚΓΓΑ Εκνικό Κζντρο Δθμόςιασ Διοίκθςθσ και Αυτοδιοίκθςθσ ΔΠΑ Εκνικό τρατθγικό Πλαίςιο Αναφοράσ ΔΟΔΓΑΠ Εκνικόσ Οργανιςμόσ Εναλλακτικισ Διαχείριςθσ υςκευαςιϊν και Άλλων Προϊόντων ΔΤΔΠ Ειδικι Τπθρεςία Επικεωρθτϊν Περιβάλλοντοσ ΔΑΒ Ελλθνικι Αεροπορικι Βιομθχανία ΔΟΜΜΔΥ Ελλθνικόσ οργανιςμόσ Μικρϊν - Μεςαίων επιχειριςεων και Χειροτεχνίασ ΔΒΔΑ Δκπνξηθφ θαη Βηνηερληθφ Δπηκειεηήξην Αζελψλ επηκ. επιμζλεια ΔΠΑΔ Επιχειρθςιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιςτικότθτα και Επιχειρθματικότθτα ΔΔ Ευρωπαϊκι Ζνωςθ ΔΔ15 Ευρωπαϊκι Ζνωςθ των 15 ΔΔ27 Ευρωπαϊκι Ζνωςθ των 27 ΔΟΚ Ευρωπαϊκι Οικονομικι Κοινότθτα ΔΟΥ Ευρωπαϊκόσ οικονομικόσ Χϊροσ ΖΠΑ Ηνωμζνεσ Πολιτείεσ τθσ Αμερικισ θ.ά. και άλλα θ.ι.π./θ.η.ι. και λοιπά/και τα λοιπά ΚΔΠ Κζντρα Εξυπθρζτθςθσ Πολιτϊν ΚΤΔ Κζντρα Τποδοχισ Επενδυτϊν ΚΔΓΚΔ Κεντρικι Ζνωςθ Διμων και Κοινοτιτων ΚΤΑ Κοινι Τπουργικι Απόφαςθ θ./θα κφριοσ/κυρία ΚΓΚ Κϊδικασ Διμων και Κοινοτιτων ι.ρ. λόγου χάρθ ΜΠΔ Μελζτθ Περιβαλλοντικϊν Επιπτϊςεων ΜΚΟ Μθ Κυβερνθτικζσ οργανϊςεισ ΜΜΔ Μικρζσ και Μεςαίεσ Επιχειριςεισ Ν. Νόμοσ -4-
φ.π. όπωσ παραπάνω/όπωσ προθγουμζνωσ ΟΣΑ Οργανιςμοί Σοπικισ Αυτοδιοίκθςθσ ΟΟΑ Οργανιςμόσ Οικονομικισ υνεργαςίασ και Ανάπτυξθσ π.ρ. παραδείγματοσ χάρθ ΠΔΠ Περιφερειακά Επιχειρθςιακά Προγράμματα ΠΓ Προεδρικό Διάταγμα ζ.η.ζ ςθμείωςθ του ςυγγραφζα ηδ υμβοφλιο τθσ Επικρατείασ ΓΗΣ φμπραξθ Δθμοςίου Ιδιωτικοφ Σομζα ΔΒ φνδεςμοσ Ελλινων Βιομθχάνων ηπ υνιγοροσ του πολίτθ ΠΓ φςτθμα Περιβαλλοντικισ Διαχείριςθσ ΣΔΜΠΜΔ Σαμείο Εγγυοδοςίασ Μικρϊν και Πολφ Μικρϊν Επιχειριςεων ΤΠΔΑΖΓ Τπουργείο Εςωτερικϊν Αποκζντρωςθσ και Ηλεκτρονικισ Διακυβζρνθςθσ ΤΠΔΚΑ Τπουργείο Περιβάλλοντοσ και κλιματικισ Αλλαγισ ΤΠΔΥΩΓΔ Τπουργείο Περιβάλλοντοσ Χωροταξίασ Δθμοςίων Ζργων ΤΑ Τπουργικι Απόφαςθ ΦΔΚ Φφλλο Εφθμερίδασ τθσ Κυβερνιςεωσ ρ.η. χωρίσ τόπο ρ.ρ. χωρίσ χρονολογία ΥΑΓΑ Χϊροσ Ανεξζλεγκτθσ Διάκεςθσ Απορριμμάτων ΥΤΣΑ Χϊροσ Τγειονομικισ Σαφισ Απορριμμάτων CFCs CO2 EMAS EPA GM HACCP ISO MBA MSc MW NEEF NEETF SBA SCCPPP SMEs UNEP WWF Ξέλεο: Chlorofluorocarbon (ρισξνθζνξάλζξαθεο) Carbon dioxide (Γηνμείδην ηνπ Άλζξαθα) Eco-Management and Audit Scheme Environmental Protection Agency General Motors Hazard Analysis and Critical Control Points International Standard Organization Master in Business Administration Master in Science Megawatt National Environmental Education Foundation National Environmental Education & Training Foundation Small Business Administration Santa Clara County Pollution Prevention Program Small Medium Enterprises united nations environment programme World Wide Fund for Nature -5-
Πίλαθαο Δηθνλνγξάθεζεο Γξαθήκαηα: Γξάθεκα 1: Καηεγνξηνπνίεζε Δπηρεηξήζεσλ ζε Μεζαίεο, Μηθξέο θαη Πνιχ Μηθξέο Πεγή: ΔΟΜΜΔΥ... 14 Γξάθεκα 2: Πνζνζηηαία Καηαλνκή ησλ Δπηρεηξήζεσλ ζηελ Διιάδα θαη ηελ ΔΔ27, Πεγή: ΔΟΜΜΔΥ... 15 Γξάθεκα 3: Απεηθφληζε ηνπ Πξσηνγελνχο Τιηθνχ, Πεγή: ίδηα επεμεξγαζία πξαθηηθψλ mentoring... 34 Γξάθεκα 4: Καηαγξαθή Δπαλαιήςεσλ ηεο Γηαδηθαζίαο ηνπ Mentoring, Πεγή: ίδηα επεμεξγαζία πξαθηηθψλ mentoring... 35 Γξάθεκα 5: Οκαδνπνίεζε πξαθηηθψλ mentoring απφ ηνλ ηνκέα ηεο Παξαγσγήο, Πεγή: ίδηα επεμεξγαζία πξαθηηθψλ mentoring... 36 Γξάθεκα 6: Οκαδνπνίεζε πξαθηηθψλ mentoring απφ ηνλ ηνκέα ηεο Παξαγσγήο, Πεγή: ίδηα επεμεξγαζία πξαθηηθψλ mentoring... 36 Γξάθεκα 7: Οκαδνπνίεζε πξαθηηθψλ mentoring απφ ηνλ ηνκέα ησλ Τπεξεζηψλ, Πεγή: ίδηα επεμεξγαζία πξαθηηθψλ mentoring... 38 Γξάθεκα 8: Οκαδνπνίεζε πξαθηηθψλ mentoring απφ ηνλ ηνκέα ησλ Τπεξεζηψλ, Πεγή: ίδηα επεμεξγαζία πξαθηηθψλ mentoring... 38 Γξάθεκα 9: Οκαδνπνίεζε πξαθηηθψλ mentoring απφ ηνλ ηνκέα ησλ Καηαζθεπψλ, Πεγή: ίδηα επεμεξγαζία πξαθηηθψλ mentoring... 40 Γξάθεκα 10: Οκαδνπνίεζε πξαθηηθψλ mentoring απφ ηνλ ηνκέα ησλ Καηαζθεπψλ, Πεγή: ίδηα επεμεξγαζία πξαθηηθψλ mentoring... 41 Γξάθεκα 11: πλνιηθά πγθξηηηθά Απνηειέζκαηα Αλαγθψλ Αλά Σνκέα, Πεγή: ίδηα επεμεξγαζία πξαθηηθψλ mentoring... 42 Γξάθεκα 12: πλνιηθά πγθξηηηθά Απνηειέζκαηα Πξνηάζεσλ Αλά Σνκέα, Πεγή: ίδηα επεμεξγαζία πξαθηηθψλ mentoring... 43-6-
Δηθόλεο: Δηθφλα 1: Άπνςε ηνπ Οίθν-Βηνκεραληθνχ Πάξθνπ ηνπ Kalundborg, πεγή: Wikipedia... 25 Δηθφλα 2: Λνγφηππν ηνπ Think Green, πεγή: ΔΒΔΑ... 29 Δηθφλα 3: Γηαθεκηζηηθή Αθίζα ηνπ ΒηνΠεηξαία, πεγή: www.biopeiraias.gr... 44 Δηθφλα 4: Μνλνπάηη δίπια ζην πνηάκη, πεγή: google images... 80 Δηθφλα 5: ην Αηνιηθφ Πάξθν ηεο Αλάβξαο,, πεγή: google images... 87 Δηθφλα 6: Ζ Αλάβξα απφ ςειά: πεγή google images... 87 Πίλαθεο: Πίλαθαο 1: Πεγή ΔΟΜΜΔΥ... 14 Πίλαθαο 2: Πεγή ΔΟΜΜΔΥ... 14 Πίλαθαο 3: Πεγή: ίδηα επεμεξγαζία απφ ηα δεδνκέλα ηεο παξαρσξεζείζαο ζπλέληεπμεο απφ ηνλ θ. Γεκ. Σζνπθαιά... 81 Υάξηεο: Υάξηεο 1: Ζ γεσγξαθηθή ζέζε ηεο Αλάβξαο ζηε Μαγλεζία. Πεγή: Αλάβξα-Εσ - Δζεινληηθή Οξγάλσζε Αλάβξαο Μαγλεζίαο γηα ην Πεξηβάιινλ, ηελ Αεηθνξία Καη Σνλ Πνιηηηζκφ.... 88 Υάξηεο 2: Ο Οηθηζκφο ηεο Αλάβξαο θαη ην Πεξηβαιινληηθφ Πάξθν. Πεγή: Αλάβξα-Εσ Δζεινληηθή Οξγάλσζε Αλάβξαο Μαγλεζίαο γηα ην Πεξηβάιινλ, ηελ Αεηθνξία Καη Σνλ Πνιηηηζκφ... 89-7-
Πξόινγνο Ζ ελαζρφιεζε κε ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, κε ηξφπν ζπζηεκαηηθφ, επηζηεκνληθφ θαη νινθιεξσκέλν, γηα πάξα πνιιά ρξφληα παξέκεηλε θελφ γξάκκα ζηελ ειιεληθή δεκφζηα δηνίθεζε θαη ηνπηθή απηνδηνίθεζε. Παξά ηε ζρεηηθή ζπληαγκαηηθή πξφβιεςε (άξζξν 24) θαη ηελ αλάπηπμε αλάινγνπ λνκηθνχ πιαηζίνπ, ήδε απφ ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80 (Κνπηνχπα-Ρεγθάθνπ, 2008: 21-24, 173-174, 195-196, 232) 1, ελ πνιινίο απηά, δπζηπρψο, παξέκεηλαλ, ζε κεγάιν βαζκφ, αλνινθιήξσηα ζε πξαθηηθφ επίπεδν έσο ζήκεξα. Σα αίηηα δελ είλαη δηαθνξεηηθά απφ απηά πνπ ζπληεξνχλ ηηο ζπζηεκηθέο παζνγέλεηεο ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο ζηελ Διιάδα: πειαηεηαθφ ζχζηεκα, νηθνλνκηθά-ζπληερληαθά ζπκθέξνληα, θξνχζκαηα δηαθζνξάο, έιιεηςε ηερλνγλσζίαο, νξγάλσζεο, νξάκαηνο, ζηφρσλ θαη ζπλνιηθήο ζηξαηεγηθήο. ηελ πεξίπησζε ηνπ πεξηβάιινληνο ηζρχεη επηπξνζζέησο θαη ε έιιεηςε εκπεδσκέλεο θνηλσληθά θαη πνιηηηθά πεξηβαιινληηθήο θνπιηνχξαο, ψζηε ην φιν ζέκα λα θαηαιήγεη ζπρλά λα ζεσξείηαη δεπηεξεχνπζαο ζεκαζίαο, πνιπηέιεηα ή απιά ππεξβνιή. Αλ θαη ηα ηειεπηαία ρξφληα απηή ε λννηξνπία δείρλεη λα ππνρσξεί αηζζεηά θαη ζηαδηαθά πιένλ δηακνξθψλεηαη θξίζηκε κάδα ζηελ θνηλσλία -αιιά θαη ζηε δεκφζηα δηνίθεζε- πνπ δελ ζεσξεί ηα πεξηβαιινληηθά δεηήκαηα ειάζζνλνο ζεκαζίαο, νη ζπλζήθεο πνπ δηακνξθψλεη ε ηξέρνπζα νηθνλνκηθή θξίζε είλαη επίθνβεο σο πξνο ηελ αλαθνπή ηεο ζρεηηθήο ηνπο δπλακηθήο. Αλακθίβνια, ην παξαπάλσ γεγνλφο απνηέιεζε θαη ηδηαίηεξε πξφθιεζε ζε ζρέζε κε ην εμεηαδφκελν ζέκα, ψζηε αθελφο κελ λα αλαδεηρζεί ην δήηεκα δηεμνδηθά κέζα απφ ην πξίζκα ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο θαη ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, αθεηέξνπ δε λα θαηαδεηρζεί φηη ε πεξηβαιινληηθή ζπκβνπιεπηηθή θαη ε πξάζηλε αλάπηπμε θάζε άιιν παξά αζχκθνξεο ή άζθνπεο νηθνλνκηθά κπνξεί λα ραξαθηεξηζηνχλ, ηφζν ζε φ,ηη αθνξά ηηο ΜΜΔ θαη, επξχηεξα, ηελ πξαγκαηηθή νηθνλνκία, φζν θαη ζε ζρέζε κε ηνπο ζθνπνχο, ηνπο ζηφρνπο, ηα νξάκαηα θαη πνπ πξέπεη λα δηέπνπλ ηελ απνζηνιή θαη ηε ιεηηνπξγία κηαο ζχγρξνλεο, απνηειεζκαηηθήο θαη νηθνλνκηθά απνδνηηθήο δεκφζηαο δηνίθεζεο. ην πιαίζην ηεο θαηεχζπλζεο ηεο νηθνλνκηθήο δηαρείξηζεο ηεο Δζληθήο ρνιήο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, φια ηα παξαπάλσ απνηεινχλ ηνκείο πνπ παξνπζηάδνπλ ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ, 1 Πξνζηαζία Βηνπνηθηιφηεηαο: Π.Γ.86/69, Ν.1650/86 θαη Ν.3208/03, Πξνζηαζία Αηκφζθαηξαο: Π.Γ.1180/81, Ν.1650/86 θαη Ν.2052/92, Πξνζηαζία Τδάησλ: Ν.1739/87 θαη 3199/03. -8-
θαζψο ζπλδπάδνπλ ηα ζηνηρεία ηεο θαηλνηνκίαο, ηεο πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο, ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο, ηεο αλφδνπ ηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ, ηεο βειηίσζεο ηεο πνηφηεηαο δσήο θαη ελ ηέιεη ζπκβάιινπλ άκεζα θαη έκκεζα ζηελ βειηίσζε ησλ νηθνλνκηθψλ ησλ ΟΣΑ θαη, επξχηεξα, ηνπ Κξάηνπο. Απηφ κπνξεί λα επηηεπρζεί ζηαδηαθά ηφζν ζην ζθέινο ησλ εζφδσλ: παξαγσγή ελέξγεηαο απφ ΑΠΔ, αλαθχθισζε, αχμεζε ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο ησλ ηνπηθψλ θνηλσληψλ θαη άξα δηεχξπλζε ηεο θνξνινγηθήο βάζεο, αλάπηπμε λέσλ αγνξψλ, κείσζε ησλ εηζαγσγψλ πξψησλ πιψλ θαη θαπζίκσλ, φζν θαη ζην ζθέινο ησλ δαπαλψλ: εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο θαη πξψησλ πιψλ απφ ηηο ππεξεζίεο, απνδνηηθφηεξε ρξήζε ησλ πφξσλ, εμάιεηςε -ηεο αηηκσηηθήοεπηβνιήο πεξηβαιινληηθψλ πξνζηίκσλ απφ ηελ ΔΔ γηα δεηήκαηα φπσο νη ΥΑΓΑ θ.ά. Δπηπιένλ, φια ηα παξαπάλσ κπνξνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ πξνζηηζέκελεο αμίεο γηα ηελ Διιάδα πξνβάιινληαο ηελ εηθφλα ελφο ζχγρξνλνπ θαη πνιηηηζκέλνπ θξάηνπο πνπ ελδηαθέξεηαη γηα ηελ πνηφηεηα ηεο δσήο θαη ηνπ πεξηβάιινληνο ηφζν ησλ πνιηηψλ ηνπ, φζν θαη ησλ επηζθεπηψλ. ια απηά ηα δεηήκαηα, αλακθίβνια είλαη πνιπζρηδή θαη ρξήδνπλ δηεπηζηεκνληθήο πξνζέγγηζεο, σζηφζν απνθηνχλ θαη ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ ππφ ην πξίζκα ηεο πνιηηηθήο επηζηήκεο θαη ηεο πνιηηηθήο επηθνηλσλίαο πνπ απνηεινχλ θαη ην επηζηεκνληθφ πεδίν ηνπ γξάθνληνο. πσο ζα θαλεί θαη ζηελ πνξεία ηνπ θεηκέλνπ, ην mentoring -εηδηθά ζην πιαίζην ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο θαη ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο- δπλεηηθά απνηειεί πνιχ απνηειεζκαηηθφ εξγαιείν ηεο πνιηηηθήο επηθνηλσλίαο. Δπηπξνζζέησο, ε επηηπρεκέλε πνιηηηθή επηθνηλσλία -φπσο ηελ ελλννχκε ζην παξφλζπλεπάγεηαη ηελ πινπνίεζε πνιηηηθψλ θαη ηελ απνθαηάζηαζε ησλ ζρέζεσλ εκπηζηνζχλεο θαη λνκηκνπνίεζεο -ηνπ θνηλσληθνχ ζπκβνιαίνπ - κεηαμχ θνηλσλίαο θαη πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο, δεηήκαηα ζεκειηψδε γηα ην πεδίν ηεο πνιηηηθήο επηζηήκεο. Κιείλνληαο, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηδηαίηεξα ηνλ θ. Γεκήηξε Σζνπθαιά, πξψελ πξφεδξν ηεο Κνηλφηεηαο Αλάβξαο Μαγλεζίαο, γηα ηε ζπλέληεπμε πνπ κνπ παξαρψξεζε, ζην πιαίζην ηεο παξνχζαο εξγαζίαο. H πνιχηηκε εκπεηξία ηνπ, φπσο θαηαγξάθεθε ζε απηήλ ηε ζπλάληεζε θαη ηα ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνέθπςαλ απνηέιεζαλ πξψηεο ηάμεσο κάζεκα πεξηβαιινληηθνχ mentoring θαη πνιηηηθήο επηθνηλσλίαο γηα εκέλα ηνλ ίδην πξνζσπηθά. Δπίζεο, επραξηζηψ ζεξκά ηνπο Δηδηθνχο Δπηζεσξεηέο Πεξηβάιινληνο Γξ. Βαζίιεην Γαιακάγθα, θν Αζ. Παπαδέιιε MSc Πεξηβαιινληνιφγν θαη ηελ θ. Διέλε Καιιηθαληδάξνπ Γξα Πεξηβαιινληνιφγν θαζψο θαη ηελ Γξα Διέλε Κακπξάγθνπ θαη ηνλ Γξ. Διεπζέξην Πηζθηηδή, γηα ηελ παξνρή πξφζβαζεο ζηα πξαθηηθά ηνπ mentoring ησλ ΜΜΔ κε ηηο νπνίεο ζπλεξγάζηεθαλ ζην πιαίζην ηνπ Think Green. Δπίζεο, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ γηα ηε -9-
ζπλεξγαζία ηνπο ηελ θα Νέιιε Κνπηξνπθίλε θαη ηνλ θ. Γεψξγην Γθηηζηνχδε, ζηειέρε ηνπ ΔΒΔΑ. Γελ πξέπεη λα παξαιεθζνχλ επραξηζηίεο πξνο ηνπο εηζεγεηέο ηεο Δζληθήο ρνιήο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, γηα ην ζηίγκα ηεο παξέκβαζήο ηνπο θαη ηελ φιε ζπλεηζθνξά ηνπο ζηε δηακφξθσζε λέαο αληίιεςεο, θηινζνθίαο θαη πξαθηηθήο γηα ηελ πνηνηηθή αλαβάζκηζε θαη βειηίσζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη κε ζθνπφ ηελ επξχηεξε αλάπηπμε ηεο ρψξαο καο. Σέινο, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηδηαίηεξα ηελ Γξα Διέλε Ν. ηακαηίνπ, επηβιέπνπζα ηεο ηειηθήο κνπ εξγαζίαο, γηα ηνλ ππνδεηγκαηηθφ επαγγεικαηηζκφ θαη ηελ αθνζίσζε πνπ επέδεημε θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηεο παξαθνινχζεζεο ηεο εθπφλεζεο ηεο, θαζψο θαη γηα ηελ άςνγε θαη ζπζηεκαηηθή ζπλεξγαζία καο ζε έλα θαηλνηφκν θαη απαηηεηηθφ ζέκα. Θεκηηφ είλαη ε πεξαηηέξσ δηεξεχλεζε θαη αμηνπνίεζε ηνπ ζέκαηνο, κε αθνξκή ην παξφλ λα έρνπλ ηε ζπκβνιή ηνπο ζε θνηλσληθννηθνλνκηθφ, πεξηβαιινληηθφ, επηρεηξεκαηηθφ θαη αλαπηπμηαθφ επίπεδν, θαη λα απνηειέζνπλ έζησ θη ειάρηζηε πλεπκαηηθή πξνζθνξά γηα ην θαιφ ηνπ ηφπνπ καο. -10-
1. Δηζαγσγή πσο ήδε έγηλε ζαθέο απφ ηα πξνιεγφκελα, ε παξνχζα εξγαζία εηζάγεη θαηλνχξγην ζέκα γηα ηελ ειιεληθή δεκφζηα δηνίθεζε θαη απηνδηνίθεζε, απηφ ηνπ πεξηβαιινληηθνχ mentoring ζηηο ΜΜΔ. 1.1 θνπόο Ζ αλάδεημε ηεο έλλνηαο ηνπ πεξηβαιινληηθνχ mentoring θαη ηνπ ξφινπ ηεο δηνίθεζεο ζε απηφ. Απνηίκεζε ηεο ππάξρνπζαο θαηάζηαζεο ζηελ Διιάδα θαη δηεξεχλεζε κειινληηθψλ πξννπηηθψλ. 1.2. ηόρνο Να απνδεηρζεί φηη ην πεξηβαιινληηθφ mentoring απνηειεί αξκνδηφηεηα ηεο δηνίθεζεο πνπ εθφζνλ αζθείηαη ζην πιαίζην νινθιεξσκέλνπ, επαγγεικαηηθνχ θαη ζηξαηεγηθνχ αλαπηπμηαθνχ ζρεδηαζκνχ κπνξεί λα επηθέξεη ζεκαληηθά πξνζηηζέκελα νθέιε γηα ηελ νηθνλνκία θαη ηελ θνηλσλία ηφζν ζε ηνπηθφ, φζν θαη ζε εζληθφ επίπεδν. 1.3 Βαζηθέο Έλλνηεο - Οξηζκνί 1.3.1 Πεξηβαιινληηθό mentoring Ο φξνο mentoring έρεη ειιεληθή ξίδα [Μέλησξ]. Πξνέξρεηαη απφ ηελ αξραία ειιεληθή κπζνινγία, φπνπ ν Μέληνξαο ήηαλ ν θίινο εθείλνο ηνπ Οδπζζέα, ζηνλ νπνίν, πξηλ αλαρσξήζεη γηα ηελ Σξνία, εκπηζηεχζεθε ηελ επίβιεςε ηα ηνπ νίθνπ ηνπ. ηε λέα ειιεληθή ν φξνο κέληνξαο ρξεζηκνπνηείηαη κεηαθνξηθά, σο νπζηαζηηθφ, θαη ππνδειψλεη ηνλ ζπλεηφ θίιν θαη ζχκβνπιν, απηόο πνπ κε ηε ζύλεζή ηνπ θαη ηηο νξζέο ηνπ ζπκβνπιέο θαζνδεγεί θάπνηνλ, ζπλήζσο λεόηεξό ηνπ (Μπακπηληψηεο 1998: 1078). ηε γιψζζα ησλ επηρεηξήζεσλ ρξεζηκνπνηείηαη σο αληηδάλεην, θαη αλαθέξεηαη ζηνλ ηνκέα ησλ ζπκβνπιεπηηθψλ ππεξεζηψλ, κε ηε θηιηθφηεξε δπλαηή έλλνηα ηνπ φξνπ. Έηζη, σο ζχκβνπινο-κέληνξαο λνείηαη ν άκεζνο ζπλεξγάηεο- θίινο ηεο επηρείξεζεο ζε θάζε -11-
πξνζπάζεηά ηεο γηα εθζπγρξνληζκφ, απφθηεζε ηερλνγλσζίαο, επέλδπζε ζηελ θαηλνηνκία θαη θπζηθά επίιπζε ρξφλησλ πξνβιεκάησλ. πγθεθξηκέλα, ινηπφλ, σο πεξηβαιινληηθφ mentoring ελλννχληαη φια ηα παξαπάλσ πξνζαλαηνιηζκέλα ζηελ θαηεχζπλζε ηεο εθθφιαςεο ηνπ πξάζηλνπ επηρεηξείλ, είηε κέζσ ηεο δεκηνπξγίαο λέσλ επηρεηξήζεσλ, είηε κε ην κεηαζρεκαηηζκφ ησλ ήδε ππαξρνπζψλ. Απηφ πξαθηηθά, κπνξεί λα ζεκαίλεη, θαηά πεξίπησζε, ηελ ζπκβνπιεπηηθή θαζνδήγεζε ησλ ΜΜΔ γηα εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο θαη λεξνχ, αλαθχθισζε πξψησλ πιψλ, κείσζε ηνπ απνηππψκαηνο άλζξαθα, βειηηζηνπνίεζε ηνπ θχθινπ δσήο ησλ πξντφλησλ, απφθηεζε πηζηνπνηεκέλεο επάξθεηαο πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο, παξαγσγή θηιηθψλ πξνο ην πεξηβάιινλ-θαηλνηφκσλ πξντφλησλ θαη αλάπηπμε επξχηεξσλ ζπλεξγεηψλ θαη νηθνλνκηψλ θιίκαθαο, κε ζηφρν ηελ εμσζηξέθεηα, ζε φινπο ηνπο παξαπάλσ ηνκείο. πσο γίλεηαη αληηιεπηφ θαη παξνπζηάδεηαη ζηελ ηζηνζειίδα ηνπ Δκπνξηθνχ θαη Βηνκεραληθνχ Δπηκειεηεξίνπ Αζελψλ (ΔΒΔΑ) ην Πεξηβαιινληηθφ Mentoring απνζθνπεί: 2 ηελ αλάδεημε ηνπ πεξηβαιινληηθνχ αληίθηππνπ απφ ηε ιεηηνπξγία ησλ ΜΜΔ, ηελ θαιιηέξγεηα θαη ηελ ελδπλάκσζε ηεο πεξηβαιινληηθήο ζπλείδεζεο ησλ ΜΜΔ ψζηε λα πηνζεηήζνπλ ζηε ιεηηνπξγία ηνπο πξαθηηθέο πξάζηλεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο, ηελ αληηζηνίρεζε Καιψλ Πξαθηηθψλ κείσζεο πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ κε ηηο αλάγθεο ησλ ΜΜΔ, θαζψο θαη ζηελ αλάδεημε ησλ ζρεηηθψλ σθειεηψλ, ηε κεηαθνξά γλψζεο ζηηο ΜΜΔ γηα ηελ εθαξκνγή ησλ παξαπάλσ Καιψλ Πξαθηηθψλ θαη ζηε ζπκκφξθσζή ηνπο κε ηελ πεξηβαιινληηθή λνκνζεζία. Δπηπξνζζέησο, ζηφρνο ηνπ «Πεξηβαιινληηθνχ Mentoring», θαηά ην ΔΒΔΑ, είλαη ε αιιαγή λννηξνπίαο ζηελ εθπαηδεπφκελε επηρείξεζε ζε φ,ηη αθνξά ηελ εθαξκνγή πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο θαη ηε ζρέζε απηήο κε ηελ νηθνλνκηθή ηεο απόδνζε. Δθηηκάηαη, ινηπφλ, φηη νη ΜΜΔ πνπ ζα κεηάζρνπλ ζην Πεξηβαιινληηθφ Mentoring ζα απνθνκίζνπλ γλψζεηο πνπ ζα ηνπο επηηξέςνπλ λα επηηχρνπλ: Μείσζε θόζηνπο ή/θαη αύμεζε πσιήζεσλ, κέζσ ηεο νξζνινγηθφηεξεο δηαρείξηζεο δηαθφξσλ επηρεηξεζηαθψλ πφξσλ, Δλδπλάκσζε ηεο θήκεο θαη ελίζρπζε ηεο εηθόλαο ηνπο ζηελ ηνπηθή θνηλσλία. 2 Βι. http://www.acci.gr/acci/home/ebea_announcements/tabid/441/itemid/1719/view/details/language/en- US/Default.aspx [17-9-2011] -12-
Σέινο, ζχκθσλα θαη κε ην εθπαηδεπηηθφ πιηθφ ησλ ζεκηλαξίσλ πεξηβαιινληηθνχ mentoring πνπ δηνξγάλσζε ην ΔΒΔΑ (Πξνβνιή, 2011) ην mentoring έρεη ηα παξαθάησ ραξαθηεξηζηηθά θαη ηππνινγία: Σν mentoring είλαη πξνζσπηθό θαη όρη ηεξαξρηθό. Σν mentoring είλαη ζπλεξγαηηθό. Ζ εκπινθή ηνπ θαζνδεγνύκελνπ είλαη θαζνξηζηηθή. Σν mentoring είλαη δηαδηθαζία, ε νπνία ρξεηάδεηαη δηάξθεηα γηα λα πξαγκαηνπνηεζεί, δελ γίλεηαη ζηηγκηαία. Σν mentoring βνήζα, δελ αμηνινγεί. Σν mentoring είλαη εκπηζηεπηηθό. Σππνινγία Mentoring: Δπίζεκν-αλεπίζεκν Έλαο πξνο έλαλ-νκαδηθή θαζνδήγεζε Ζιεθηξνληθή θαζνδήγεζε-θαζνδήγεζε κε θπζηθή παξνπζία 1.3.2 Μηθξέο θαη Μεζαίεο Δπηρεηξήζεηο (ΜΜΔ) Γεληθά, κε ηνλ φξν κηθξέο θαη κεζαίεο επηρεηξήζεηο ή κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο, ελλννχκε ηηο επηρεηξήζεηο πνπ απαζρνινχλ πνιχ κηθξφ αξηζκφ εξγαδνκέλσλ θαη παξνπζηάδνπλ ζρεηηθά κηθξφ θχθιν εξγαζηψλ. Ζ δηεζλήο εκπεηξία ησλ ηειεπηαίσλ δεθαεηηψλ έρεη δείμεη φηη νη ΜΜΔ απνηεινχλ ζεκαληηθφηαηε πεγή θαηλνηνκίαο, πνπ εμεγείηαη ελ πνιινίο απφ ηελ επειημία ηνπο, νδεγψληαο πνιιέο κεγάιεο πνιπεζληθέο εηαηξείεο είηε λα πηνζεηνχλ λέα θαη επέιηθηα κνληέια δηνίθεζεο κε βάζε ην παξαπάλσ ζθεπηηθφ, είηε λα αλαζέηνπλ ζε απηέο (κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ειιεληθέο) 3 πνιχ εμεηδηθεπκέλα ηκήκαηα ηεο παξαγσγήο ηνπο, είηε λα ηηο εμαγνξάδνπλ, είηε λα αλαπηχζζνπλ απνθιεηζηηθέο ζπλεξγαζίεο καδί ηνπο ζε ηνκείο πνπ νη ελ ιφγσ ΜΜΔ έρνπλ θαηνρπξψζεη πλεπκαηηθά δηθαηψκαηα. ην Γξάθεκα 1 θαη ζηνλ πίλαθα 1 θαίλνληαη νξηζκέλα απφ ηα βαζηθά θξηηήξηα θαηεγνξηνπνίεζεο ησλ ΜΜΔ απφ ην παξαηεξεηήξην ΜΜΔ ηνπ ΔΟΜΜΔΥ 4, ελψ ζην Γξάθεκα 2 θαη ηνλ πίλαθα 2 παξνπζηάδνληαη ηα βαζηθά αξηζκεηηθά ζηνηρεία γηα ηηο ΜΜΔ ζηελ Διιάδα ζε ζρέζε κε ηνλ κέζν φξν ηεο ΔΔ27, απφ ην Δπξσπατθφ Παξαηεξεηήξην ΜΜΔ (Δπξσπατθφ Παξαηεξεηήξην ΜΜΔ, 2009). 3 Βι. http://www.corallia.org/el/about-corallia.html [20-7-2011] 4 Πεγή: http://observatory.eommex.gr/eommex/153_ell_html.aspx [5-7-2011] -13-
Πίλαθαο 1: Πεγή ΔΟΜΜΔΥ Καηεγνξηνπνίεζε Δπηρεηξήζεσλ ζε Μεζαίεο, Μηθξέο θαη Πνιύ Μηθξέο Πεγή: ΔΟΜΜΔΥ Καηεγνξίεο Δπηρεηξήζεσλ Αξηζκόο εξγαδνκέλσλ (ακεηάβιεηνο) Κύθινο εξγαζηώλ πλνιηθόο Ηζνινγηζκόο Μεζαίεο < 250 < 50 εθαη. < 43 εθαη. Μηθξέο < 50 < 10 εθαη. < 10 εθαη. Πνιύ Μηθξέο < 10 < 2 εθαη. < 2 εθαη. 250 249 200 150 100 Μεςαίεσ Μικρζσ Πολφ Μικρζσ 50 0 49 9 Αμετάβλθτοσ αρικμόσ εργαηομζνων ζωσ 50 Κφκλοσ εργαςιϊν ςε εκατατομμφρια ζωσ 43 10 10 2 2 υνολικόσ Ιςολογιςμόσ ςε εκατατομμφρια ζωσ Γξάθεκα 1: Καηεγνξηνπνίεζε Δπηρεηξήζεσλ ζε Μεζαίεο, Μηθξέο θαη Πνιύ Μηθξέο Πεγή: ΔΟΜΜΔΥ Πίλαθαο 2: Πεγή ΔΟΜΜΔΥ ΜΜΔ ζηελ Διιάδα: βαζηθά αξηζκεηηθά ζηνηρεία (εθηηκήζεηο 2008) Πεγή: Δπξσπατθφ Παξαηεξεηήξην ΜΜΔ Πνιχ Μηθξέο (0-9 άηνκα) Δπηρεηξήζεηο Απαζρφιεζε Διιάδα ΔΔ27 Διιάδα ΔΔ27 Αξηζκφο Πνζνζηφ Πνζνζηφ Αξηζκφο Πνζνζηφ Πνζνζ ηφ 820.021 96,5% 91,8% 1.538.632 58% 29,7% Μηθξέο (10-49 άηνκα) 25.789 3% 6,9% 459.784 17,3% 20,7% Μεζαίεο (50-249 3.579 0,4% 1,1% 312.489 11,8% 17% άηνκα) ΜΜΔ 849.389 99,9% 99,8% 2.310.905 87% 67,4% Μεγάιεο (250+) 431 0,1% 0,2% 343.810 13% 32,6% ύλνιν 849.820 100% 100% 2.654.715 100% 100% -14-
100,00% 90,00% 96,50% 99,90% 99,80% 91,80% 87% 80,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% 67,40% 58% 32,60% 29,70% 17,30% 11,80% 13% 20,70% 6,90% 17% 3% 0,40% 0,10% 1,10% 0,20% Ελλάδα ΕΕ27 Ελλάδα ΕΕ27 Επιχειριςεισ Απαςχόλθςθ Πολφ Μικρζσ (1-9 άτομα) Μικρζσ (10-49 άτομα) Μεςαίεσ (50-249 άτομα) ΜΜΕ (ςφνολο) Μεγάλεσ (250+) Γξάθεκα 2: Πνζνζηηαία Καηαλνκή ησλ Δπηρεηξήζεσλ ζηελ Διιάδα θαη ηελ ΔΔ27, Πεγή: ΔΟΜΜΔΥ Ζ θαηεγνξηνπνίεζε ηνπ ΔΟΜΜΔΥ θηλείηαη ζηε βάζε ηεο ζρεηηθήο ηππνινγία ηεο Δ.Δ. γηα ηηο ΜΜΔ: «ύκθσλα κε ην άξζξν 2 ηνπ παξαξηήκαηνο ηεο ζύζηαζεο ηεο Δπηηξνπήο 2003/361/EΚ, ε θαηεγνξία ησλ κηθξώλ θαη κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ (ΜΜΔ) απνηειείηαη από επηρεηξήζεηο πνπ απαζρνινύλ ιηγόηεξν από 250 ππαιιήινπο θαη έρνπλ εηήζην θύθιν εξγαζηώλ κηθξόηεξν ησλ 50 εθ., ή/θαη έλα ζπλνιηθό εηήζην ηζνινγηζκό πνπ δελ ππεξβαίλεη ηα 43 εθ. (βι.: νξηζκόο ΜΜΔ). Οη ΜΜΔ απνηεινύλ ηε ξαρνθνθαιηά ηεο επξσπατθήο νηθνλνκίαο θαζώο εθπξνζσπνύλ ην 99% όισλ ησλ επηρεηξήζεσλ ηεο ΔΔ. Πεξίπνπ 23 εθ. MME πξνζθέξνπλ πεξίπνπ 75 εθ. ζέζεηο εξγαζίαο» 5 1.4 Μέζα & Μεζνδνινγία Έξεπλαο Ζ κεζνδνινγία πνπ αθνινπζήζεθε πεξηειάκβαλε: Δπηζθφπεζε ηεο ειιεληθήο θαη μέλεο βηβιηνγξαθίαο, πλέληεπμε Δπεμεξγαζία πξσηνγελψλ ζηνηρείσλ πγθξηηηθή αλάιπζε παξαδεηγκάησλ 5 Πεγή: http://ec.europa.eu/enterprise/glossary/index_el.htm#m [5-9-2011], (ππνγξάκκηζε ηνπ ζπληάμαληα). -15-
Σα παξαπάλσ δηελεξγήζεθαλ εληφο ηνπ πιαηζίνπ, ησλ πεξηνξηζκψλ θαη ησλ πξνδηαγξαθψλ πνπ αθνξνχλ ηελ εθπφλεζε ηεο ηειηθήο εξγαζίαο, φπσο απηφ ηίζεηαη απφ ηελ Δζληθή ρνιή Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο (Ππιαξηλφο & Σεξδή, 2011). πγθεθξηκέλα, καο παξαρσξήζεθε ζπλέληεπμε απφ ηνλ θ Γεκήηξε Σζνπθαιά, πξψελ Πξφεδξν ηεο πξψελ Κνηλφηεηαο Αλάβξαο Μαγλεζίαο [Βφινο: 6/8/2011, 19.30-22.15]. ηελ ζπλέληεπμε απηή βαζίζηεθε, θαηά θχξην ιφγν, ε κειέηε πεξίπησζεο ηεο Αλάβξαο Μαγλεζίαο πνπ παξνπζηάδεηαη ζην θεθάιαην 6. Ζ ζπλέληεπμε ήηαλ αλνηθηνχ ηχπνπ. Αλ θαη είρε γίλεη πξνεηνηκαζία ζρεδίνπ ζπλέληεπμεο πξηλ ηε δηελέξγεηά ηεο, απηφ ήηαλ θαζαξά ελδεηθηηθφ ηεο ζεκαηνινγίαο θαη ζε θακία πεξίπησζε δεζκεπηηθφ. Δπίζεο, βάζεη ησλ ζηνηρείσλ πνπ ζπγθέληξσζε ην ΔΒΔΑ απφ ην πεξηβαιινληηθφ mentoring ζην πιαίζην ηνπ έξγνπ Think Green, έγηλε ζχλνςε ζπκπεξαζκάησλ γηα ηηο ΜΜΔ πνπ ζπκκεηείραλ ζηνπο θιάδνπο ησλ θαηαζθεπψλ, ησλ ππεξεζηψλ θαη ηεο παξαγσγήο, κε βάζε ην πξσηνγελέο πιηθφ ησλ κεληφξσλ. Με βάζε ηα ζηνηρεία πνπ πξνέθπςαλ απφ ηε ζπλέληεπμε, ηηο κειέηεο πεξίπησζεο θαη ηελ επηζθφπεζε ηεο βηβιηνγξαθίαο, ηε ζπγθξηηηθή αλάιπζε θαη ηελ επεμεξγαζία ησλ πξσηνγελψλ ζηνηρείσλ, επηρεηξείηαη ε επηβεβαίσζε ή δηάςεπζε ησλ ππνζέζεσλ εξγαζίαο πνπ αθνινπζνχλ. 1.5 Τπνζέζεηο Δξγαζίαο Γίλνληαη νη αθφινπζεο ππνζέζεηο εξγαζίαο: 1. Ζ πηνζέηεζε πξάζηλσλ πξαθηηθψλ είλαη επέλδπζε πνπ ζα επηθέξεη επηπξφζζεηα θέξδε θαη σθέιεηεο ζηηο ΜΜΔ, 2. Σν θφζηνο ηεο κεηαηξνπήο ησλ ΜΜΔ ζε πξάζηλεο επηρεηξήζεηο είλαη ζρεηηθά ρακειφ, 3. Οη πεξηβαιινληηθά θηιηθέο ΜΜΔ ζα ζπκβάινπλ θαζνξηζηηθά ζηελ αλαβάζκηζε ηεο πνηφηεηαο δσήο θαη ηνπ πεξηβάιινληνο, 4. Σα φπνηα εκπφδηα πξνβάιινληαη απφ ηε ζθνπηά ησλ ΜΜΔ κπνξνχλ λα ππεξθεξαζηνχλ κε ηε βνήζεηα ηνπ πεξηβαιινληηθνχ mentoring, θαζηζηψληαο ην έηζη απαξαίηεην εξγαιείν αιιαγήο, 5. Ζ δεκφζηα δηνίθεζε θαη ε ηνπηθή απηνδηνίθεζε πξέπεη λα είλαη νη θαηεμνρήλ θνξείο ηνπ πεξηβαιινληηθνχ mentoring [λνκηθφ πιαίζην, θαζνδήγεζε, επηθνηλσλία, θίλεηξα θ.ά.], -16-
6. Οη σθέιεηεο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ην πεξηβαιινληηθφ mentoring θαη ηηο επαθφινπζεο πξάζηλεο επελδχζεηο ησλ ΜΜΔ έρνπλ πξνζηηζέκελε αμία ηφζν γηα ην θξάηνο, φζν θαη γηα ηελ θνηλσλία, 7. πλεπψο, ην πεξηβαιινληηθφ mentoring απνηειεί αμηφινγε επέλδπζε γηα ηε δεκφζηα δηνίθεζε θαη ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε ζηελ Διιάδα. 1.6 Γηάξζξσζε Κεθαιαίσλ ην 2 ν θεθάιαην γίλεηαη ηζηνξηθή αλαδξνκή ζηε δηεζλή θαη ειιεληθή εκπεηξία ζε ζρέζε κε ην πεξηβαιινληηθφ mentoring θαη παξνπζηάδεηαη έξεπλα βαζηζκέλε ζην πξσηνγελέο πιηθφ ησλ κεληφξσλ ηνπ Think Green. ην 3 ν θεθάιαην γίλεηαη κηα θξηηηθή απνηίκεζε ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ πνπ δηέπεη ηηο ζρέζεηο πεξηβάιινληνο-επηρεηξήζεσλ. ην 4 ν θεθάιαην εμεηάδνληαη νη πεξηβαιινληηθέο επηβαξχλζεηο πνπ πξνμελνχλ νη ΜΜΔ, νη πξνβιεκαηηθέο πξαθηηθέο ηνπο θαζψο θαη νη ιχζεηο πνπ κπνξνχλ λα πξνηαζνχλ γηα κηα πεξηζζφηεξν θηιηθή πξνο ην πεξηβάιινλ ιεηηνπξγία ηνπο. ην θεθάιαην 5 εμεηάδεηαη δηεμνδηθά ν ξφινο πνπ κπνξεί λα δηαδξακαηίζεη ε δεκφζηα δηνίθεζε ζε ζρέζε κε ηελ πξνψζεζε ηεο βηψζηκεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο. ην θεθάιαην 6 γίλεηαη κειέηε πεξίπησζεο ζρεηηθά κε ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε (Αλάβξα Μαγλεζίαο) θαη ηελ βηψζηκε αλάπηπμε. Σέινο, ζην θεθάιαην 7 παξνπζηάδνληαη ηα γεληθά ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνέθπςαλ, θαηαηίζεληαη πξνηάζεηο γηα πξσηνβνπιίεο πνπ ζα κπνξνχζε λα αλαιάβεη ε δεκφζηα δηνίθεζε θαη ε ηνπηθή απηνδηνίθεζε θαη πξνηείλνληαη ζέκαηα πνπ ρξήδνπλ πεξαηηέξσ έξεπλαο. -17-
2. Πεξηβαιινληηθό Mentoring-Ηζηνξηθή Αλαδξνκή ζηε Γηεζλή θαη Διιεληθή Δκπεηξία ην θεθάιαην απηφ εμεηάδεηαη ε δηεζλήο θαη ειιεληθή εκπεηξία ζε ζρέζε κε ην πεξηβαιινληηθφ mentoring, ζην πιαίζην κηαο ηζηνξηθήο αλαδξνκήο ηνπ ζέκαηνο. 2.1 Πεξηβαιινληηθό mentoring - Ζ Γηεζλήο Δκπεηξία ε δηεζλέο επίπεδν ηδηαίηεξα κεγάιε, πιένλ, είλαη ε θαηαγεγξακκέλε εκπεηξία ζε ζέκαηα πεξηβαιινληηθνχ mentoring, φπνπ ζεκαληηθή πξφνδνο έρεη ζπληειεζηεί ηα ηειεπηαία 35 ρξφληα. Αλ θαη ζε απηφ ην ρξνληθφ δηάζηεκα νη ηερλνινγίεο ηεο πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο έρνπλ ζεκεηψζεη αικαηψδε εμέιημε, νη ηξφπνη κεηάδνζεο ηεο ηερλνγλσζίαο γχξσ απφ ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, ην ίδην ην mentoring σο εξγαιείν δηάρπζεο ηεο γλψζεο απηήο, ειάρηζηα έρνπλ επεξεαζηεί (Environmental Mentoring: Benefits, Challenges & Opportunities, 2000: 4). Οη αηηίεο πνπ κπνξνχλ λα εληνπηζηνχλ, είλαη πνιιέο, φπσο ζέκαηα πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ ζηελ πεξηβαιινληηθή ηερλνγλσζία, δηαθνξέο κεηαμχ ησλ επηρεηξεκαηηθψλ θιάδσλ, ε έκθαζε πνπ δφζεθε ηζηνξηθά γηα έλα πνιχ κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα ζηελ επηθέληξσζε ζηελ αληηκεηψπηζε ησλ κεγάισλ πεγψλ ξχπαλζεο θαη ε ερζξηθή θχζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ ζεκάησλ ζηηο ΖΠΑ, γεληθφηεξα (Environmental Mentoring: Benefits, Challenges & Opportunities, 2000: 4). Παξφια απηά, ε πνιππινθφηεηα θαη ε δηάρπζε ησλ ζεκεξηλψλ πεξηβαιινληηθψλ πξνβιεκάησλ επέβαιε ζηαδηαθά ηελ αλάγθε επηθέληξσζεο ζηηο κηθξέο θαη δηάζπαξηεο πεγέο ξχπαλζεο (δειαδή ζηηο ΜΜΔ), θαζηζηψληαο ην πεξηβαιινληηθφ mentoring αλαγθαίν εξγαιείν πξνο απηήλ ηελ θαηεχζπλζε. ηαλ κεγάιεο εηαηξίεο, φπσο ε General Motors, εγθαηέζηεζαλ ζπζηήκαηα πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο, φπσο ην ISO 14000, έζεζαλ σο απαίηεζε ζε φιεο ηηο κηθξέο επηρεηξήζεηο πνπ ζπκκεηείραλ ζηελ αιπζίδα ησλ πξνκεζεπηψλ ηνπο λα επζπγξακκηζηνχλ κε αληίζηνηρεο πεξηβαιινληηθέο πξνδηαγξαθέο, θαζηζηψληαο κάιηζηα απηνχ ηνπ είδνπο ηελ επηβνιή πεξηβαιινληηθψλ φξσλ ζηηο κηθξφηεξεο επηρεηξήζεηο-πξνκεζεπηέο ηνπο 6, σο θπξίαξρν δήηεκα ηνπ πξάζηλνπ εηαηξηθνχ πξνθίι 6 Σν ζέκα ησλ πξνκεζεηψλ-πξνκεζεπηψλ είλαη θνκβηθήο ζεκαζίαο ζηε δηαδηθαζία πξαζηλίζκαηνο ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο. Οη πξνδηαγξαθέο πνπ ηίζεληαη γηα ηηο ΜΜΔ δηακνξθψλνληαη ζε δηάθνξα επίπεδα: Α. απφ θάησ πξνο ηα πάλσ (πεξηβαιινληηθή ζπλείδεζε ηεο θνηλσλίαο-θαηαλαισηηθφ θίλεκα), Β. απφ ηηο κεγάιεο επηρεηξήζεηο πξνο ηηο ΜΜΔ-πξνκεζεπηέο ηνπο (πξάζηλν marketing), Γ. απφ ην θξάηνο πξνο ηηο ΜΜΔ (νδεγίεο ΔΔ, ελαξκφληζε κε ηηο απαηηήζεηο ηεο θνηλσλίαο) θαη Γ. απφ ηηο ΜΜΔ κεηαμχ ηνπο (αληαγσληζκφο). Αλ θαη απηή -18-
ηνπο (Environmental Mentoring: Benefits, Challenges & Opportunities, 2000: 4). Παξαθάησ αλαθέξνληαη ελδεηθηηθά παξαδείγκαηα απφ ηε δηεζλή εκπεηξία ζε ΖΠΑ, ΔΔ θαη Ηαπσλία. 2.1.1 ΖΠΑ Πνιιέο κεγάιεο επηρεηξήζεηο ήδε έρνπλ θαηαδείμεη όηη ε εξγαζία ηνπο γηα έλα πην πγηέο πεξηβάιινλ βνεζάεη ζηε δηαζθάιηζε κηαο πην πγηνύο βάζεο. Σν mentoring απνηειεί έλαλ ηδαληθό ηξόπν κεηάδνζεο απηώλ ησλ καζεκάησλ ζηηο κηθξόηεξεο επηρεηξήζεηο, ώζηε θαη απηέο επίζεο λα κπνξέζνπλ λα αλαθαιύςνπλ πώο κπνξνύλ λα βνεζήζνπλ ηνλ εαπηό ηνπο βνεζώληαο ην πεξηβάιινλ καο. 7 Hon. Kathleen McGinty Chairman of the White House, Council on Environmental Quality πσο θαζίζηαηαη ζαθέο απφ ην παξαπάλσ απφζπαζκα, ζηηο ΖΠΑ ν ξφινο ησλ κεγάισλ εηαηξεηψλ είλαη θνκβηθφο γηα ηε κεηάβαζε ησλ ΜΜΔ ζε πην πξάζηλα πξφηππα ιεηηνπξγίαο θαη παξαγσγήο. Ζ ινγηθή είλαη πνιχ απιή θαη πξαθηηθή, κεγάιεο επηρεηξήζεηο φπσο ε General Motors, βαζίδνπλ ηελ παξαγσγηθή ηνπο δηαδηθαζία ζε αιπζίδα πξνκεζεπηψλ ΜΜΔ. Ζ ζέζπηζε ινηπφλ απζηεξφηεξσλ πεξηβαιινληηθψλ πξνηχπσλ απφ ηηο κεγάιεο εηαηξείεο έρεη ιεηηνπξγήζεη σο κνριφο ζπκκφξθσζεο γηα ηηο ΜΜΔ ζηνλ ηνκέα ηνπ πεξηβάιινληνο. Παξάιιεια, νη κεγάιεο απηέο εηαηξείεο πνπ δηαζέηνπλ ηκήκαηα έξεπλαο θαη πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο είλαη ζε ζέζε λα δηεπθνιχλνπλ ηηο ΜΜΔ παξέρνληάο ηνπο πνιχηηκε θαη δσξεάλ ηερλνγλσζία ζε ζέκαηα πεξηβάιινληνο κέζσ ηνπ mentoring. Σέινο, ζηηο ΖΠΑ ηα ζρήκαηα πνπ έρνπλ πξνθχςεη ζε απηφ ην πιαίζην εληάζζνληαη είηε ζε ακηγψο ηδησηηθήο πξσηνβνπιίαο ζπλεξγαζίεο, είηε ζε ζπλεξγαζία-ζχκπξαμε δεκνζίσλ θαη ηδησηηθψλ θνξέσλ. Πέξα φκσο απφ ην εηδηθφ βάξνο ησλ νλνκάησλ ησλ εηαηξεηψλ πνπ ζπκκεηέρνπλ, ηδηαίηεξα ζεκαληηθή παξάκεηξνο είλαη ε χπαξμε ζχγρξνλσλ ππνδνκψλ θαη πςεινχ επηπέδνπ νξγάλσζεο ζηηο ΖΠΑ, γεληθά. Υαξαθηεξηζηηθφ είλαη ην παξάδεηγκα ηεο Silicon Valley, φπνπ ε ζπγθέληξσζε θαη ε ρσξνηαμηθή ηαθηνπνίεζε νκνεηδψλ εηαηξεηψλ θαη θιάδσλ δεκηνπξγεί πξνζηηζέκελα νθέιε θαη πξννπηηθέο, ηφζν γηα ηηο επηρεηξήζεηο, φζν θαη γηα ην πεξηβάιινλ. Παξάιιεια, δελ πξέπεη λα ππνηηκεζεί θαζφινπ ν ξφινο ηεο εθπαίδεπζεο ζε ζέκαηα πεξηβάιινληνο θαη επηρεηξεκαηηθφηεηαο, ηνκέα πνπ γλσξίδεη κεγάιε άλζηζε ζηηο ΖΠΑ. Γελ ε θαηεγνξηνπνίεζε δελ πξέπεη λα εθιακβάλεηαη πεξηνξηζηηθά, σο πξνο ηελ εθδήισζε κεκνλσκέλσλ θαηλνηφκσλ πξαθηηθψλ απφ θάπνηεο ΜΜΔ, σζηφζν θαλεξψλεη κηα γεληθή ηάζε. 7 (NEETF-Institute of Corporate Environmental Mentoring, 1998:10), κ.η.ζ. -19-
είλαη ηπραία ε χπαξμε εμεηδηθεπκέλσλ MBAs γχξσ απφ ην ζέκα, ελψ απαληάηαη κεγάινο πινχηνο πιεξνθνξηψλ θαη ελεκέξσζεο ζην δηαδίθηπν ππφ ηε κνξθή ηζηνηφπσλ, κέζσλ πξάζηλεο επηρεηξεκαηηθήο δηθηχσζεο, νδεγψλ θ.ιπ. Αλ θαη δηαπηζηψλεηαη θάκςε ηεο δήηεζεο ζε ζηειέρε κε απνθιεηζηηθά πεξηβαιινληηθέο δεμηφηεηεο απφ ηηο κεγάιεο επηρεηξήζεηο, ηαπηφρξνλα ηα πεξηβαιινληηθά επαγγέικαηα ηείλνπλ λα ελζσκαηψλνληαη ζηε δνκή ησλ επηρεηξήζεσλ. Έηζη, κπνξεί λα κελ ππάξρεη δήηεζε γηα ακηγείο πεξηβαιινληνιφγνπο, σζηφζν είλαη πεξηδήηεηα ηα ζηειέρε θαη νη δηεπζπληέο πνπ παξάιιεια κε ηηο νηθνλνκηθέο θαη δηνηθεηηθέο ηνπο ηθαλφηεηεο θαηαλννχλ πεξηβαιινληηθά ζέκαηα θαη ηα εληάζζνπλ κε δηάθνξνπο ηξφπνπο ζην πξνθίι ηεο εηαηξείαο ηνπο, π.ρ. κε εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο θαη πξψησλ πιψλ ζηελ παξαγσγή ησλ πξντφλησλ, κε ηε δηαρείξηζε ησλ κεηαθνξψλ θαη ησλ πξνκεζεπηψλ θ.ά. (NEETF, 2005). Πάλησο ην Δζληθφ Ίδξπκα Πεξηβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο θαη Δπηκφξθσζεο ησλ ΖΠΑ (The National Environmental Education and Training Foundation, NEETF) δηαπίζησζε φηη παξά ηελ επξχηαηε δηάδνζε ησλ ζρεηηθψλ πιεξνθνξηψλ ζην δηαδίθηπν, νη πεξηζζφηεξεο επηρεηξήζεηο απνδίδνπλ κεγάιε ζεκαζία θαη έρνπλ πςειφηεξεο θαη πην καθξνπξφζεζκεο πξνζδνθίεο απφ ζπλεξγαζίεο πνπ εληάζζνληαη ζηε ζθαίξα ηνπ δηαπξνζσπηθνχ mentoring απφ έκπεηξα ζηειέρε (NEETF, 2000 3 :4). Βάζεη ηεο έξεπλαο πνπ δηεμήγαγε ην 2000 ην NEETF ζε ζρέζε κε ην Mentoring θαη ηηο επηρεηξήζεηο πξνθχπηνπλ ηα παξαθάησ ζπκπεξάζκαηα (NEETF, 2000 3 :5-9): Ζ ζπκκεηνρή ζε πξνγξάκκαηα mentoring σθειεί ηφζν ηηο επηρεηξήζεηο παξνρήο ζπκβνπιεπηηθήο θαζνδήγεζεο, φζν θαη ηηο ζπκβνπιεπφκελεο. Οη εηαηξείεο πνπ βειηίσζαλ ηηο πεξηβαιινληηθέο ηνπο επηδφζεηο κείσζαλ θφζηε θαη εμνηθνλφκεζαλ θνλδχιηα. Ζ αλάγθε ζπκκφξθσζεο (κε ηε λνκνζεζία ή κε απζηεξφηεξεο πξνδηαγξαθέο) νδεγεί ζε αχμεζε ηεο ζπκκεηνρήο. Αλ θαη φια ηα πξνγξάκκαηα mentoring πνπ εμεηάζηεθαλ ήηαλ απνηειεζκαηηθά, δηέθεξαλ κεηαμχ ηνπο σο πξνο ην θφζηνο θαη ηελ επηξξνή ηνπο. Οη επηρνξεγήζεηο επεξεάδνπλ ζεκαληηθά ηε ζπκκεηνρή. Σα πξνγξάκκαηα πνπ ππνζηεξίδνληαη απφ κεγάιεο επηρεηξήζεηο απνηεινχλ κηα απφ ηηο πην απνηειεζκαηηθέο κνξθέο mentoring. Σα θπβεξλεηηθά πξνγξάκκαηα είλαη αξθεηά ειθπζηηθά, σζηφζν πξέπεη λα ππεξληθεζεί ν θφβνο φηη ν ίδηνο θνξέαο πνπ θαζνδεγεί ηηο επηρεηξήζεηο ηαπηφρξνλα ειέγρεη ηηο πεξηβαιινληηθέο ηνπο παξαβάζεηο. Σέινο, ε εκπινθή Μ.Κ.Ο. ζε ηέηνηνπ είδνπο πξνγξάκκαηα απαηηεί πξσηαξρηθά ηελ εδξαίσζε ηεο εκπηζηνζχλεο θαη ηεο αμηνπηζηίαο ηνπο, θαζψο -20-
ηφζν ε δηάξθεηα, φζν θαη ε εμαζθάιηζε ηεο ρξεκαηνδφηεζεο είλαη ζπρλά αβέβαηεο. Λαβαίλνληαο ππφςε ηα παξαπάλσ δηαπηζηψλεηαη φηη ην mentoring κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη ηηο αθφινπζεο επθαηξίεο: Δξγαιείν εμαζθάιηζεο ηεο ζπκκφξθσζεο. Αχμεζε νξηδφληηα θαη θάζεηα ηεο απφδνζεο ζην εζσηεξηθφ ησλ βηνκεραληθψλ θιάδσλ. Μεηαθνξά πςειήο ηερλνγλσζίαο πεξηβαιινληηθψλ πξαθηηθψλ κεηαμχ ησλ βηνκεραληθψλ θιάδσλ. Αληηκεηψπηζε ζπγθεθξηκέλσλ ηνπηθψλ πεξηβαιινληηθψλ πξνβιεκάησλ. Ζ πεξίπησζε ηεο General Motors (GM) είλαη ραξαθηεξηζηηθή φισλ ησλ παξαπάλσ. (NEETF, 2000 3 : 25-23) Με πεξηζζφηεξνπο απφ 5.000 πξνκεζεπηέο (ΜΜΔ) θαη 594.000 εξγαδφκελνπο [ζηνηρεία 1998] είλαη κηα απφ ηηο κεγαιχηεξεο επηρεηξήζεηο ζηνλ θφζκν. Σν δίθηπν ησλ πξνκεζεπηψλ ηεο φληαο ηδηαίηεξα εθηεηακέλν παξείρε πνιιέο δπλαηφηεηεο βειηίσζεο ζηνπο ηνκείο ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηεο νηθνλνκίαο. ηαλ ην 1995 ε GM ζπλδέζεθε κε ην EPA Climate Wise Program 8 δηαπίζησζε φηη κεγάιν κέξνο ησλ ίδησλ πεξηβαιινληηθψλ θαη νηθνλνκηθψλ σθειεηψλ ήηαλ αιιεινεμαξηψκελν κε αληίζηνηρεο σθέιεηεο γηα ηνπο πξνκεζεπηέο ηεο. ηηο αξρέο ηνπ 1996 απνθάζηζε λα δηεξεπλήζεη ζπζηεκαηηθά ηηο δπλαηφηεηεο πνπ είρε ζε ζρέζε απηφ ην ζέκα. Απηή ε δηεξεχλεζε εθηφο απφ δεηήκαηα κείσζεο ηνπ θφζηνπο, πεξηειάκβαλε δεηήκαηα πεξηβαιινληηθψλ βειηηψζεσλ. Δηέζε ζεηξά εξσηεκάησλ, φπσο ην αλ ζα έπξεπε ε εηαηξεία λα απαηηεί πηζηνπνίεζε ISO 14000 απφ ηνπο πξνκεζεπηέο ή ηη είδνπο πιεξνθνξίεο πεξηβαιινληηθνχ ελδηαθέξνληνο ζα έπξεπε λα δεηεί απφ απηνχο. Ζ φιε δηαδηθαζία ππήξμε αξθεηά ρξνλνβφξα θαη ηειηθά, εηέζε ζε εθαξκνγή ην 1997, φηαλ ε πκβνπιεπηηθή Οκάδα γηα ηνπο Πξνκεζεπηέο ηεο GM επέιεμε 3 θχξηνπο ηνκείο δξάζεο: ηα ζπζηήκαηα πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο, ηνλ θηιηθφ πεξηβαιινληηθφ ζρεδηαζκφ θαη ηελ κέηξεζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ επηδφζεσλ ησλ πξνκεζεπηψλ. Σα απνηειέζκαηα ήηαλ εληππσζηαθά: ην 1997 θαηαγξάθεθαλ απφ 220 δξάζεηο πξνζδνθψκελεο εμνηθνλνκήζεηο χςνπο 44 εθαη. $. ην ηέινο ηνπ έηνπο δξάζεηο κε εμνηθνλφκεζε χςνπο 2.2 δηο $ είραλ εθαξκνζηεί. Αλ θαη δελ ήηαλ φιεο άκεζα ζρεηηδφκελεο κε ην πεξηβάιινλ, έκκεζα είραλ πνιιαπιά πεξηβαιινληηθά νθέιε π.ρ. ην θιείζηκν ή ε 8 USA Environmental Protection Agency (EPA): ην Climate Wise Program απνηέιεζε ηελ πξψηε δεκφζηα δέζκεπζε γηα ηηο επηρεηξήζεηο σο πξνο ηε βειηίσζε ηεο ελεξγεηαθήο ηνπο επάξθεηαο θαη ηελ κείσζε ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ. Βι. ζρεηηθά: http://www.epa.gov/airtrends/aqtrnd95/globwarm.html [20-8-2011] -21-
κείσζε ηνπ φγθνπ ησλ πξντφλησλ ζπλεπάγεηαη εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο απφ ηηο κεηαθνξέο θαη απφ ηε κείσζε ηεο αλάγθεο γηα απνζεθεπηηθνχο ρψξνπο. Σν ρέδην Πξφιεςεο ηεο Ρχπαλζεο ζηελ Δπαξρία ηεο Santa Clara (SCCPPP) 9 απνηειεί δεχηεξν ελδηαθέξνλ παξάδεηγκα απφ ηηο ΖΠΑ (NEETF, 2000: 32-35). Ζ Δπαξρία ηεο Santa Clara, ζηελ Πνιηηεία ηεο Καιηθφξληαο πεξηθιείεη ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο Silicon Valley ην νπνίν απηνκάησο ζπλεπάγεηαη εθαηνληάδεο ζπγθξνηήκαηα παξαγσγήο ειεθηξνληθψλ εμαξηεκάησλ. Σν SCCPPP εθπνλήζεθε ζηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80 θαηφπηλ εληνιήο ηεο πνιηηείαο ηεο Καιηθφξληα, ζην πιαίζην ησλ αξκνδηνηήησλ ησλ Δπαξρηψλ ζηηο ΖΠΑ γηα ηε δηαρείξηζε ησλ επηθίλδπλσλ απνβιήησλ. Κξίζηκεο ζεκαζίαο ζην ζρέδην ηεο Δπαξρίαο ήηαλ ε κείσζε ηεο πνζφηεηαο ησλ πξνο δηαρείξηζε επηθίλδπλσλ απνβιήησλ, αληί ηεο επέθηαζεο ηεο δηαρεηξηζηηθήο ηεο επάξθεηαο. Οη επηρεηξήζεηο κε ηε κεγαιχηεξε παξαγσγή ζε πνζφηεηεο επηθίλδπλσλ απνβιήησλ ήηαλ νη πξψηεο πνπ θαζνδεγήζεθαλ γηα λα παξαθνινπζήζνπλ ηηο απνξξίςεηο ηνπο ζηνλ πδξνθφξν νξίδνληα θαη λα εθαξκφζνπλ λέεο ηερλνινγίεο πξνθεηκέλνπ λα ηηο κεηψζνπλ. ηε ζπλέρεηα ε Δπαξρία δηείδε ηελ επθαηξία λα κεηαθεξζεί ε ηερλνγλσζία απφ ηηο κεγάιεο επηρεηξήζεηο ζηηο ΜΜΔ ψζηε λα κεησζεί θαη λα πξνιεθζεί ε ξχπαλζε. Απηή ήηαλ κηα θξίζηκε επηινγή πνπ έκειε λα απνβεί θαζνξηζηηθή γηα ηελ επηηπρία ηνπ mentoring ζηηο ΜΜΔ, θαζψο ζπλέβαιε ζηελ θάκςε ηεο αληίζηαζεο ηνπο απέλαληη ζηελ εθαξκνγή ηερλνινγηθψλ αιιαγψλ ζηελ παξαγσγηθή ηνπο δηαδηθαζία. Ζ εμήγεζε είλαη απιή, αιιά θαζφινπ απηνλφεηε. Σν επηρεηξεκαηηθφ ξίζθν ηεο εθαξκνγήο ηέηνησλ αιιαγψλ αλαιακβάλεηαη ζαθψο πην εχθνια απφ ηηο ΜΜΔ φηαλ απηέο έρνπλ ήδε δνθηκαζηεί επηηπρψο ζε άιιεο επηρεηξήζεηο. Γλσξίδνληαο φηη είλαη πην εχθνιν γηα ηηο κεγάιεο επηρεηξήζεηο λα επσκηζηνχλ ην νηθνλνκηθφ ξίζθν ηεο επέλδπζεο ζε κηα λέα ηερλνινγία, ε Δπαξρία θξφληηζε λα μεθηλήζεη απφ απηέο, θαιιηεξγψληαο παξάιιεια ηελ ηδέα ηεο πηνζέηεζεο απηψλ ησλ πξαθηηθψλ ζηηο ΜΜΔ. Δμππαθνχεηαη φηη νη κέληνξεο πνπ ζπλεξγάζηεθαλ κε ηηο ΜΜΔ είραλ πξνεγνπκέλσο απνθηήζεη ηζρπξά δηαπηζηεπηήξηα ιφγσ ηεο πξνεγνχκελεο εκπινθήο ηνπο ζηελ πινπνίεζε πνπ αθνξνχζε ηηο κεγάιεο επηρεηξήζεηο. Θα ήηαλ ιάζνο σζηφζν λα ζεσξεζεί φηη ε πεξίπησζε ησλ κεγάισλ επηρεηξήζεσλ δελ αληηκεηψπηζε πξνβιήκαηα ζην αξρηθφ ζηάδην. Τπήξμε έληνλνο ζθεπηηθηζκφο απφ ηελ πιεπξά ηνπο ππφ ην θφβν ηεο χπαξμεο θάπνηαο θξπθήο αηδέληαο γηα επηβνιή πεξηβαιινληηθψλ πξνζηίκσλ κέζσ ησλ ζηνηρείσλ πνπ ζα πξνέθππηαλ θαηά ηελ θάζε ηεο θαηαγξαθήο ησλ 9 SCCPPP: Santa Clara County Pollution Prevention Program -22-
πξνβιεκάησλ απφ ηνπο κέληνξεο, κέξνο ησλ νπνίσλ ήηαλ πξνζσπηθφ ηεο Δπαξρίαο. Ο θφβνο ππεξθεξάζηεθε δηακέζνπ ηεο δηθηχσζεο θαη ηεο εκπεηξίαο ηεο ζπλεξγαζίαο πνπ είραλ κε ην πξνζσπηθφ ηεο SCCPPP. πλεπψο, ε ινγηθή πνπ ιεηηνχξγεζε θαη ζε απηή ηελ πεξίπησζε, φπσο θαη ζηελ GM, ήηαλ ε ζηαδηαθή εθαξκνγή αιιαγψλ απφ ηε κεγάιε επηρεηξεκαηηθή θιίκαθα ζηε κηθξή. Ζ φιε πξνζπάζεηα επέθεξε κεγάια νθέιε, αιιά θαη λέεο πξνθιήζεηο, ελψ ηειηθά ραξαθηεξίζηεθε πνιχ επηηπρεκέλε εηδηθά ζε ζρέζε κε ηελ νξγάλσζε ηνπ ζρήκαηνο-νκάδαο εξγαζίαο ηνπ SCCPPP γηα ηνπο παξαθάησ ιφγνπο: Τπήξμε απφ ηελ αξρή κεγάιε πξνζπάζεηα δηθηχσζεο ηνπ πξνγξάκκαηνο κε εηδηθνχο, αηνκηθέο επηρεηξήζεηο θαη ζπλδέζκνπο, ψζηε λα δηαζθαιηζηεί ε θαηαιιειφηεηα θαη ην θχξνο ηνπ ζρήκαηνο. Οη πξψηνη κέληνξεο ήηαλ εηδηθνί ζε ζέκαηα ηερλνινγίαο, αιιά δελ είραλ ζρέζε κε ηνλ θιάδν ησλ πσιήζεσλ, ψζηε λα κε δεκηνπξγεζεί ε θαρππνςία ηεο επηιεθηηθήο πξνψζεζεο ησλ πξντφλησλ ηνπο. ε ζρέζε κε ηηο ΜΜΔ ν ηξφπνο ιεηηνπξγίαο ηνπ ζρήκαηνο απαηηνχζε ζρεηηθά κηθξή ζπαηάιε ρξφλνπ θαη ρξήκαηνο κε αληίηηκν ηελ απφθηεζε ζηνρεπκέλσλ θαη πξαθηηθψλ πιεξνθνξηψλ. Μέζσ ηεο ζπκκεηνρήο ήηαλ εθηθηή ε δηθηχσζε θαη ησλ επηρεηξήζεσλ κεηαμχ ηνπο. Σν γεγνλφο φηη ην πξνζσπηθφ ηνπ SCCPPP απέθπγε λα πηνζεηήζεη ηε ζηάζε ηνπ εηδηθνχ δηεπθφιπλε ηελ αλνηρηή επηθνηλσλία θαη ηελ επίιπζε ησλ πξνβιεκάησλ ησλ ζπκκεηερφλησλ. Ζ αλνηθηή επηθνηλσλία επίζεο πνιιαπιαζίαζε ηελ ακνηβαία εθκάζεζε. Σέινο, ε ζπκκεηέρνληεο -κέληνξεο θαη επηρεηξήζεηο- απέθηεζαλ ηελ αλαγλψξηζε ησλ πξσηνπφξσλ ζηελ ηερλνινγία πξφιεςεο ηεο ξχπαλζεο. ηελ πξάμε, ηα παξαπάλσ γίλνληαη θαιχηεξα αληηιεπηά ζηελ πεξίπησζε ηεο CSL, Inc. (NEETF, 2000: 34-35), πνπ απνηειεί κηα ΜΜΔ κεηαιιηθνχ θηληξίζκαηνο ζηε Silicon Valley πνπ πξνκεζεχεη ηηο βηνκεραλίεο ησλ εκηαγσγψλ θαη ηεο ηαηξηθήο, δηαζέηνληαο 25 άηνκα πξνζσπηθφ θαη εηήζηα έζνδα 4 εθαη. $. Σν 1987 ε επηρείξεζε απέξξηπηε 20.000 γαιφληα (πεξίπνπ 75.708 ιίηξα) πγξψλ απνβιήησλ ηελ εκέξα. Πάξα ηελ αχμεζε ηεο παξαγσγήο ηεο θαηά 7 έσο 8 θνξέο, ην 2000 ε επηρείξεζε απέξξηπηε κφιηο 4.500 γαιφληα (πεξίπνπ 17.034 ιίηξα) ηελ εκέξα. Πξφθεηηαη γηα νλνκαζηηθή κείσζε ησλ πγξψλ απνβιήησλ ηεο ηάμεσο ηνπ 77,5%, ελψ αλ ιεθζεί ππφςε θαη ή αχμεζε ηεο παξαγσγήο ζην κεζνδηάζηεκα ε κείσζε κπνξεί λα εθηηκεζεί αλαινγηθά έσο -23-
θαη 972! Ζ απφζβεζε ηεο επέλδπζεο ζε ηερλνινγία αλαθχθισζεο πγξψλ απνβιήησλ πξαγκαηνπνηήζεθε εληφο 4-5 εηψλ. Μηα δεχηεξε ηερλνινγηθή επέλδπζε ηεο CSL, πνπ έγηλε γλσζηή, φπσο θαη ε πξνεγνχκελε, απφ ηε ζπκκεηνρή ηεο ζην SCCPPP, αθνξνχζε ζχζηεκα μήξαλζεο ιπκάησλ πνπ κείσλε ηελ πεξηεθηηθφηεηα ηνπο ζε λεξφ απφ 50% ζε 15%. Απηφ είρε σο απνηέιεζκα ηε κείσζε ηεο πνζφηεηαο ησλ ιπκάησλ θαη ηνπ θφζηνπο δηάζεζήο ηνπο. Ζ CSL παξνπζίαζε κέζσ ηνπ SCCPPP ηελ επέλδπζή ηεο ζε άιιεο 3 επηρεηξήζεηο, νη νπνίεο ηελ πηνζέηεζαλ επίζεο. Ζ ζπγθεθξηκέλε ηερλνινγία πηνζεηήζεθε γξήγνξα ιφγσ ηεο απιφηεηάο ηεο, αιιά θαη ηεο απφζβεζήο ηεο εληφο 1 έηνπο. Ζ CSL ην 2000 ζρεδίαδε πιένλ ηελ εγθαηάζηαζε ελφο ζπζηήκαηνο ειεθηξνπεμίαο γηα ηελ αθαίξεζε ησλ κεηάιισλ απφ ηε ξνή ησλ απνβιήησλ ηεο, ην νπνίν κε ηελ νινθιήξσζή ηνπ ζα απνηεινχζε κνλαδηθή εθαξκνγή απηνχ ηνπ είδνπο ζε επηρείξεζε κεηαιιηθνχ θηληξίζκαηνο ζε νιφθιεξε ηελ Καιηθφξληα. 2.1.2 Δπξσπατθή Έλσζε ε αληίζεζε κε ηηο ΖΠΑ πνπ κφιηο εμεηάζηεθαλ σο πεξίπησζε, ή ηελ Ηαπσλία πνπ αθνινπζεί, ε ΔΔ απνηειεί ηδηφκνξθε πεξίπησζε, γηα ιφγνπο πξσηίζησο πνιηηηθνχο, θαζψο δελ απνηειεί εληαία θξαηηθή νληφηεηα αιιά ππεξεζληθή έλσζε φπνπ ην πνιηηηθφ θαη δηνηθεηηθφ ηεο ζχζηεκα πξνζηδηάδεη ζηε ινγηθή ηνπ δηθηχνπ 10. ην πιαίζην απηφ, ε αλαθνξά ζε παξαδείγκαηα απφ ηελ ΔΔ ζα πξνυπέζεηε ηελ ζπγθξηηηθή κειέηε κεηαμχ δηαθνξεηηθψλ ρσξψλ γηα ηνλ εληνπηζκφ θνηλψλ ζπληζηακέλσλ, ην νπνίν δελ ήηαλ εθηθηφ βάζεη ησλ πεξηνξηζκψλ πνπ δηέπνπλ ηελ παξνχζα κειέηε. Έηζη, επειέγε πξψηνλ, λα γίλεη επηιεθηηθή αλαθνξά ζην ζεκαληηθφηαην παξάδεηγκα ηεο πφιεο ηνπ Kalundborg ζηε Γαλία φπνπ εηέζεζαλ ηα ζεκέιηα ηεο Βηνκεραληθήο Οηθνινγίαο (Industrial Ecology), έλλνηαο ηδηαίηεξεο ζεκαζίαο ζηνλ ηνκέα ηεο Πεξηβαιινληηθήο Γηαρείξηζεο θαη δεχηεξνλ, αλαθνξά ζηηο πξνυπνζέζεηο πνπ δηακνξθψλεη ε ΔΔ σο ρσξηθήπνιηηηθή-δηνηθεηηθή-νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή ελφηεηα - δίθηπν - γηα ηελ άλζηζε, φρη κφλν εξγαιείσλ φπσο ην mentoring, αιιά ηεο πξάζηλεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο, γεληθά. 10 Βι. ζρεηηθά (Quermonne, 2005:71-72 θαη 78-85). -24-
Δηθόλα 1: Άπνςε ηνπ Οίθν-Βηνκεραληθνύ Πάξθνπ ηνπ Kalundborg, πεγή: Wikipedia 2.1.2.1 Kalundborg Γαλία Ζ έλλνηα ηεο βηνκεραληθήο νηθνινγίαο (industrial ecology) 11 ζεκαηνδνηεί ην ηέινο ηεο θιαζζηθήο γξακκηθήο ζθέςεο ζρεηηθά κε ηελ βηνκεραληθή παξαγσγή, κε ηε κεηάβαζε ζηελ θπθιηθή αληίιεςε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ ζχγρξνλνπ βηνκεραληθνχ πεξηβάιινληνο. ην Kalundborg ζηε Γαλία εηέζεζαλ ηα ζεκέιηα ηεο βηνκεραληθήο νηθνινγίαο, φηαλ 100 ρηιηφκεηξα δπηηθά ηεο Κνπεγράγεο, δηακνξθψζεθε ζηαδηαθά ζε κηα εηθνζαεηία έλα δίθηπν αληαιιαγήο πιηθψλ θαη ελέξγεηαο κεηαμχ ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ηεο ηνπηθήο θνηλφηεηαο, αλαπηχζζνληαο κηθξή βηνκεραληθή δψλε, κε αξρηθφ θίλεηξν ηε κείσζε ηνπ θφζηνπο θαη ηελ εθκεηάιιεπζε ησλ απνβιήησλ. (Γεσξγαθέιινο, 2003: 595-598) Σν ζχζηεκα απαξηίδνπλ πέληε (5) ζπκβαιιφκελα κέξε: 1. Ο κεγαιχηεξνο ζηαζκφο παξαγσγήο ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο ηεο Γαλίαο, ηεο Asnaes ηζρχνο 1500ΜW. 2. To κεγαιχηεξν δηπιηζηήξην πεηξειαίνπ ζηε Γαλία ηεο Statoil δπλακηθφηεηαο 3,2-4,8 εθαη. ηφλνπο ην ρξφλν. 3. Σν εξγνζηάζην γπςνζαλίδσλ Gyproc, κε παξαγσγή 14 εθαη. ηεηξαγσληθά κέηξα ην ρξφλν. 11 Βι. (Γεσξγαθέιινο Γ., Καξβνχλεο., 2003: 589-617) θαη επίζεο wikipedia: http://en.wikipedia.org/wiki/ecoindustrial_park, http://en.wikipedia.org/wiki/industrial_ecology, http://en.wikipedia.org/wiki/industrial_metabolism, http://en.wikipedia.org/wiki/industrial_symbiosis [17-9- 2011]. -25-
4. Σν κεγαιχηεξν εξγνζηάζην ηεο πνιπεζληθήο εηαηξείαο βηνηερλνινγίαο θαη θαξκάθσλ Novo Nordisk, φπνπ παξάγεηαη ην 40% ηεο πξνζθνξάο ηλζνπιίλεο παγθνζκίσο. 5. Ζ πφιε ηνπ Kalundborg κε 20.000 θαηνίθνπο λα έρνπλ παξνρή ζέξκαλζεο θαη δεζηνχ λεξνχ απφ ην ζχζηεκα. Υσξίο επέθηαζε ζε ηερληθέο ιεπηνκέξεηεο, ζα αλαθεξζνχλ ηα απνηειέζκαηα πνπ πξνέθπςαλ απφ ηε δεκηνπξγία ζπκβησηηθήο ζρέζεο αλάκεζα ζηα 5 παξαπάλσ κέξε, δειαδή απφ ηελ επέλδπζε ζε ππνδνκέο πνπ επέηξεςαλ ηελ αμηνπνίεζε ησλ θαηαινίπσλ θαη ηεο ελέξγεηαο, κεηαμχ ηνπο, ζην πιαίζην ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο. Έηζη, απφ ηηο πξψηεο ζπκθσλίεο πνπ ππεγξάθεζαλ ην 1970 κέρξη ην 1993, ε αξρηθή επέλδπζε 60 εθαη. επξψ είρε απνδψζεη 120 εθαη. επξψ, ζε εμνηθνλφκεζε θφζηνπο, ελέξγεηαο, λεξνχ θαη πξψησλ πιψλ, κε παξάιιεια αηζζεηή κείσζε ηεο ξχπαλζεο ηνπ εδάθνπο, ησλ πδάησλ θαη ηεο αηκφζθαηξαο (Γεσξγαθέινο, φ.π.) Αμίδεη λα ηνληζηεί πσο αλ θαη ην Kalundborg απνηειεί παξάδεηγκα πνπ αθνξά ζηε βαξηά βηνκεραλία, παξνπζηάδεη ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ θαη πξνζθέξεη ζεκαληηθέο δηδαρέο σο πξνο ηε ζεκαζία ηεο θαιήο ρσξνζέηεζεο κεηαπνηεηηθψλ ρξήζεσλ γεο. Δηδηθά ζηελ Διιάδα απηφ ζα κπνξνχζε λα επηθέξεη ζεκαληηθά νθέιε ζε επίπεδν νηθνλνκηψλ θιίκαθαο θαη πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο, αθφκα θαη ζε φ,ηη αθνξά ηηο ΜΜΔ ηνπ θιάδνπ ηεο κεηαπνίεζεο 12. 2.1.2.2 Ζ ΔΔ σο Κνκβηθόο Υώξνο γηα ηελ Αλάπηπμε ηεο Πξάζηλεο Δπηρεηξεκαηηθόηεηαο θαη ηεο Δηαηξηθήο Κνηλσληθήο Δπζύλεο Απηφ πνπ δηαπηζηψλεηαη πξσηαξρηθά ζε ζρέζε κε ηελ ΔΔ, παξά ηηο εκθαλείο αδπλακίεο ζην επίπεδν ηεο ιήςεο απνθάζεσλ θαη ηνλ αλνινθιήξσην ραξαθηήξα ηεο πνιηηηθήο, νηθνλνκηθήο θαη λνκηζκαηηθήο έλσζεο, είλαη ε ζεκαζία πνπ δηακνξθψλεη ε παξνπζία κηαο ηζρπξήο θνηλσλίαο πνιηηψλ 13 -ηδηαίηεξα ζηελ θεληξηθή θαη βφξεηα Δπξψπε- θαη ν ηξφπνο επίδξαζήο ηεο ζηε δηακφξθσζε απνθάζεσλ ζην πεξηβαιινληηθφ πεδίν ηεο πνιηηηθήο θαη λνκνζεηηθήο ζεκαηνινγίαο ηεο ΔΔ. 12 Γηα παξάδεηγκα ζηελ πεξηνρή ησλ Οηλνθχησλ φπνπ πθίζηαηαη νπζηαζηηθά άλαξρν θαζεζηψο ρσξνζέηεζεο ρξήζεσλ γεο. 13 Οη ζηφρνη ηεο ΔΔ είλαη ηδηαίηεξα πξνσζεκέλνη θαη πξσηνπφξνη ζε ζρέζε κε ηηο πεξηβαιινληηθέο πξνδηαγξαθέο, γηα απηφ ην ιφγν απνηειεί πξνλνκηαθφ πεδίν δξάζεο ΜΚΟ κε αληίζηνηρα πεδία ελαζρφιεζεο. Παξάιιεια, ραξαθηεξηζηηθή είλαη ε δηακφξθσζε ηεο ζπδήηεζεο πνπ δηεμάγεηαη ζηε ρψξα καο απφ ηηο αληίζηνηρεο ΜΚΟ, φπνπ πνιχ ζπρλά εληνπίδνληαη αλαθνξέο ζε ζρέζε κε ηελ ελζσκάησζε θαη ηήξεζε ηεο Δπξσπατθήο Ννκνζεζίαο, βι. ραξαθηεξηζηηθά ηελ θνηλή έθδνζε WWF θαη πλεγφξνπ ηνπ Πνιίηε γηα ην Πεξηβάιινλ, βι. (πλήγνξνο ηνπ Πνιίηε θαη WWF, 2009). -26-
Παξά ηα φζα ηεο θαηαινγίδνληαη ην ηειεπηαίν δηάζηεκα, κε ηα ζέκαηα δεκνζηνλνκηθήο πεηζαξρίαο θαη ηηο πνιηηηθέο ιηηφηεηαο λα κνλνπσινχλ ην ελδηαθέξνλ, ε ΔΔ απνηειεί ηνλ ζεκαληηθφηεξν λνκνζέηε ζε ζέκαηα πεξηβάιινληνο θαη εηαηξηθήο θνηλσληθήο επζχλεο. Γελ είλαη ηπραίν, άιισζηε, φηη ηέηνηνπ είδνπο ζέκαηα απνηεινχλ αληαγσληζηηθά πιενλεθηήκαηα γηα ηηο εηαηξείεο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζην ρψξν ηεο ΔΔ. 14 Αλ θαη ε παξαπάλσ αλαθνξέο γηα ηελ ΔΔ δελ επηθεληξψζεθαλ ζε ηερληθά δεηήκαηα επί ηνπ πεξηβαιινληηθνχ mentoring, σζηφζν αλέδεημαλ θάηη εμίζνπ ζεκαληηθφ ην νπνίν δεκηνπξγεί ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ηηο θαηαζηαηηθέο πξνυπνζέζεηο γηα ην mentoring θαη ηελ πξάζηλε επηρεηξεκαηηθφηεηα, γεληθά: ε ΔΔ απνηειεί πξνλνκηαθή αγνξά γηα ηα πξντφληα θαη ηηο επηρεηξήζεηο πνπ ε εηαηξηθή εηθφλα ηνπο ραξαθηεξίδεηαη απφ πεξηβαιινληηθή επαηζζεζία θαη θνηλσληθή επζχλε. 15 2.1.3 Ηαπσλία Ζ πεξίπησζε ηεο Ηαπσλίαο είλαη ηδηαίηεξε θαη δηαθξηηή, θαζψο αλήθεη ζηα θξάηε πνπ πξσηνζηάηεζαλ ζηελ ηππνπνίεζε ησλ δηαδηθαζηψλ, ηηο πηζηνπνηήζεηο θαη ηελ θαζηέξσζε πζηεκάησλ Πεξηβαιινληηθήο Γηαρείξηζεο 16. Σαπηφρξνλα φκσο εκθαλίδεη ην παξάδνμν, γηα πξσηαγσληζηηθή βηνκεραληθή ρψξα, ηεο ζρεδφλ απφιπηεο εμάξηεζεο ζε εηζαγσγέο πξψησλ πιψλ, θαζψο δελ δηαζέηεη πινχζην ππέδαθνο, ελψ ε πιεζπζκηαθή ππθλφηεηα ζηα παξάθηηα αζηηθά θέληξα είλαη ίζσο ε κεγαιχηεξε ζηνλ θφζκν. Σα παξαπάλσ ζπλεπάγνληαη φρη κφλν ζνβαξέο πξνθιήζεηο γηα ηελ πνηφηεηα ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηεο δεκφζηαο πγείαο, αιιά θαη κεγάιε έθζεζε ζηηο δηαθπκάλζεηο ησλ 14 Υαξαθηεξηζηηθφηεξν παξάδεηγκα απνηειεί ε Διβεηία, πνπ παξά ην γεγνλφο φηη δελ αλήθεη ζηελ ΔΔ, νη εηαηξείεο ηεο θξνληίδνπλ λα ζπκκνξθψλνληαη κε ηα πεξηβαιινληηθά πξφηππά ηεο, θάηη πνπ ηνπο δηαζθαιίδεη αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα ζηηο επξσπατθέο αγνξέο. Βι. (Lacroix: 21). 15 Υαξαθηεξηζηηθή, κεηαμχ άιισλ, ε πεξίπησζε ηεο Rainforest alliance, φπνπ σο αλεμάξηεηε ΜΚΟ θαηάθεξε λα πξνσζήζεη ηελ ηδέα ηνπ ελφο marketing εηαηξηθήο ππεπζπλφηεηαο ζε κεγάιεο επηρεηξήζεηο φπσο ε Lipton, θαζηζηψληαο ηελ πηζηνπνίεζε ηεο σο αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα ζην πιαίζην ηεο Δηαηξηθήο Κνηλσληθήο Δπζχλεο. βι.http://www.rainforest-alliance.org, http://www.liptonforthefuture.com/ θαη http://www.greenact2020.com/ [17-9-2011] 16 Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ε πξψηε ζέζε ηεο Ηαπσλίαο κε 2124 πηζηνπνηήζεηο ISO 14001 EMS, κε δεχηεξε ηε Γεξκαλία κε 1400 θαη έβδνκε ρψξα ηηο ΖΠΑ κε 460 [ζηνηρεία 1999]. Απηφ ζπλέβε ζην πιαίζην ηεο ζπλεξγαζίαο ησλ ηαπσληθψλ εηαηξεηψλ κε ηε GM θαη ηε Ford, αιιά θαη εμαηηίαο ησλ απαηηήζεσλ πνπ έζεζε ε EPA γηα πεξηβαιινληηθή ζπκκφξθσζε ησλ εηαηξεηψλ. ηηο ΖΠΑ ε έγθξηζε πεξηβαιινληηθψλ φξσλ ζπλδέεηαη ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο θαη κε ηελ εγθαηάζηαζε ISO. βι. (Pezzoli, K. 2000:335-365, 104-105). -27-
ηηκψλ ησλ πξψησλ πιψλ ζηηο δηεζλείο αγνξέο, γεγνλφο κε ζηξαηεγηθέο ζπλέπεηεο φρη κφλν ζηελ νηθνλνκία αιιά θαη ηελ αζθάιεηαο ηεο ρψξαο 17. πλεπψο, ε θαιχηεξε νξγάλσζε ηεο δηαρείξηζεο ησλ πφξσλ κε έκθαζε ζηελ εμνηθνλφκεζε, ηελ αλαθχθισζε θαη ηελ πνηφηεηα, απνηειεί επηβεβιεκέλε επηινγή ζηξαηεγηθνχ ραξαθηήξα γηα ηελ ηαπσληθή νηθνλνκία, εθπεθξαζκέλε επίζεκα ηφζν απφ ην θξάηνο, φζν θαη απφ ηε βηνκεραλία. 18 Ζ νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα ηεο Ηαπσλίαο ζε επίπεδν θξάηνπο θαη επηρεηξήζεσλ δηαθέξεη αηζζεηά απφ ηα δπηηθά παξαδείγκαηα, ζε βαζκφ ηέηνην πνπ ελδερνκέλσο ε κεζνδνινγία ηνπ mentoring δελ κπνξεί λα εθαξκνζηεί κε ηνλ ίδην ηξφπν. Πξφθεηηαη γηα έλα ιαφ κε νξγάλσζε, πεηζαξρία θαη ελ γέλεη θνπιηνχξα πνπ μελίδεη ηνλ δπηηθφ θφζκν. Ζ πξφζθαηε ηξαγηθή εκπεηξία απφ ην ππξεληθφ αηχρεκα ζηε Fukusima αλαπφθεπθηα επηζθηάδεη ηηο φπνηεο πξνφδνπο έρνπλ ζπληειεζηεί ζηνλ ηνκέα ηεο πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο θαη ζέηεη ζεκαληηθά εξσηήκαηα γηα ηελ ηήξεζε ησλ πξνδηαγξαθψλ αζθαιείαο ζηνπο ππξεληθνχο ζηαζκνχο ηεο Ηαπσλίαο. Ωζηφζν, επί ηνπ παξφληνο δελ ελδηαθέξεη ε πνιηηηθή αζθάιεηαο ησλ ππξεληθψλ αληηδξαζηήξσλ, αιιά νη ππνζηεξηθηηθέο πξαθηηθέο ζηελ θαηεχζπλζε κηαο πην πξάζηλεο νηθνλνκίαο ζην επίπεδν ησλ ΜΜΔ θαη ηεο θαηλνηνκίαο. Με βάζε θαη ηα παξαπάλσ, πνιχ ζεκαληηθή πξαθηηθή πεξηβαιινληηθήο θαζνδήγεζεο θαη ππνζηήξημεο πνπ εθαξκφδεη ζπζηεκαηηθά ε Ηαπσλία είλαη νη πξνκήζεηεο ηνπ δεκνζίνπ ηνκέα λα δεκηνπξγνχλ ηελ πξσηαξρηθή αγνξά γηα ηα νηθνινγηθνχ ζρεδηαζκνχ πξντφληα ηεο εγρψξηαο βηνκεραλίαο (Simon O Rafferty and Dr. Frnak, 2006: 9). Πξαθηηθά, πξφθεηηαη ίζσο γηα ηε κεγαιχηεξε δπλαηή νηθνλνκηθή ζηήξημε πνπ παξέρεη θξάηνο ζηελ αλάπηπμε ηεο βηνκεραλίαο ησλ νηθνινγηθψλ πξντφλησλ. Καηαιεθηηθά ζηελ Ηαπσλία, ην θξάηνο πξνβαίλεη ζε ζηξαηεγηθφ ζρεδηαζκφ κε ηνκείο πνπ θαηά πξνηεξαηφηεηα ζθνπεχεη λα εληζρχζεη -ζηνπο νπνίνπο ζπκπεξηιακβάλεηαη θαη ε νηθνινγηθή ζρεδίαζε- θαη πξνκεζεχεηαη αληίζηνηρα πξντφληα απφ ηελ εγρψξηα βηνκεραλία. Οη πνιπεζληθέο επηρεηξήζεηο ηεο Ηαπσλίαο (Lacroix, 2010: 201-212), ηφζν ζηα πιαίζηα ησλ παξαπάλσ, φζν θαη κε άμνλα ηνλ δηεζλή αληαγσληζκφ, επηβάιινπλ ζηνπο πξνκεζεπηέο ηνπο αληίζηνηρεο πξνδηαγξαθέο θαη ππνρξεψζεηο ζπκκφξθσζεο. 17 Γηα ηνπ ιφγνπ ην αιεζέο, βαζηθή αηηία ηεο εηζφδνπ ηεο Ηαπσλίαο ζην Β Παγθφζκην πφιεκν ήηαλ ε αλεπάξθεηα ησλ πξψησλ πιψλ θαη εηδηθά ηνπ πεηξειαίνπ γηα ηελ πνιεκηθή ηεο βηνκεραλία. Βι. (Μαπξνκκάηεο 2008:46) θαη (Ραηεκφλ Καξηηέ, ρ.ρ.: 278-279). 18 Ζ Ηαπσλία είλαη κεηαμχ ησλ θχξησλ ππνζηεξηθηψλ ηνπ πξσηνθφιινπ ηνπ Κηφην, ελψ νη Ηάπσλεο βηνκήραλνη αλαγλσξίδνπλ ηε ζεκαζία ηεο αεηθνξηθήο αλάπηπμεο ζηε δηαηήξεζε ηεο ζέζεο ηεο Ηαπσλίαο σο κεγάιεο βηνκεραληθήο δχλακεο, Βι.(Lacroix, 2010: 25-26). -28-
2.2 Σν Πεξηβαιινληηθό Mentoring ζηελ Διιάδα Καηά θνηλή νκνινγία, ε ειιεληθή εκπεηξία ζην πεξηβαιινληηθφ mentoring είλαη ηδηαίηεξα θησρή θαη βξίζθεηαη ζε πζηέξεζε ζε ζρέζε κε ηελ δηεζλή πξαγκαηηθφηεηα. Οπζηαζηηθά ν ζεζκφο ηνπ πεξηβαιινληηθνχ mentoring -ζε κεγάιε θιίκαθαεγθαηληάζηεθε ζηε ρψξα καο ην 2011 σο επηκέξνπο δξάζε ζην πιαίζην ηνπ πεξηβαιινληηθνχ έξγνπ Think Green πνπ εθπφλεζε ην Δκπνξηθφ θαη Βηνκεραληθφ Δπηκειεηήξην Αζελψλ (ΔΒΔΑ) θαζψο θαη ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο ΒΗΟΠΔΗΡΑΗΑ, πνπ δηνξγάλσζε ην Παλεπηζηήκην Πεηξαηψο. Καη ηα δχν πξνγξάκκαηα βξίζθνληαη αθφκα ζε εμέιημε. Παξαθάησ αθνινπζεί παξνπζίαζε ησλ ζηνηρείσλ πνπ ζπγθεληξψζεθαλ γηα απηά. 2.2.1 Σν Πεξηβαιινληηθό Mentoring ζην πιαίζην ηνπ Έξγνπ Think Green Δηθόλα 2: Λνγόηππν ηνπ Think Green, πεγή: ΔΒΔΑ Ωο αξκφδηνο θνξέαο ην ΔΒΔΑ ζην πιαίζην ηνπ πεξηβαιινληηθήο θαηεχζπλζεο έξγνπ Think Green 19, πινπνίεζε ην 2011 ηε δξάζε «Πεξηβαιινληηθνύ Mentoring» ζε Μηθξνκεζαίεο Δπηρεηξήζεηο. ηφρνο ηεο πεξηβαιινληηθήο δξάζεο απηήο ζην πιαίζην ηνπ mentoring ήηαλ ε εθπαίδεπζε ΜΜΔ ζε ζέκαηα ζρεηηθά κε ην πεξηβάιινλ θαη ηελ πξάζηλε αλάπηπμε πνπ, φπσο ην ίδην δηαπηζηψλεη: «ζηε ζεκεξηλή ζπγθπξία ηεο δηεζλνύο θαη εγρώξηαο θξίζεο ηείλεη λα γίλεη ε κόλε εθηθηή θαη βηώζηκε ιύζε γηα ηνλ ηόπν αιιά θαη ηηο επηρεηξήζεηο εηδηθόηεξα». 20 Σα ζρεηηθά ζεκηλάξηα πνπ δηελεξγήζεθαλ ππφ ηελ αηγίδα ηνπ ΔΒΔΑ (κε ρξνληθή δηάξθεηα 15 σξψλ θαη νινθιεξψζεθαλ ηνλ Απξίιην ηνπ 2011) δελ επηβάξπλαλ νηθνλνκηθά ηηο 19 εληάζζεηαη ζηα «Αλεμάξηεηα Έξγα» πνπ ρξεκαηνδνηνχλ νη ρψξεο ηνπ Δπξσπατθνχ Οηθνλνκηθνχ Υψξνπ (ΔΟΥ). βι. ζρεηηθά: http://www.acci.gr/acci/home/ebea_announcements/tabid/441/itemid/1719/view/details/language/en- US/Default.aspx [17-9-2011] 20 Πεγή: φ.π. -29-
ζπκκεηέρνπζεο επηρεηξήζεηο, θαζψο ρξεκαηνδνηνχλην απφ ην Έξγν «ThinkGreen», ελψ ζηα ζηειέρε πνπ ζπκκεηείραλ δφζεθαλ βεβαηψζεηο παξαθνινχζεζεο. Απφ ηα ζεκαληηθφηεξα ζέκαηα πνπ εζίγεζαλ ήηαλ: δηαδηθαζίεο πεξηβαιινληηθήο πηζηνπνίεζεο πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ, ζπζηήκαηα Πεξηβαιινληηθήο Γηαρείξηζεο-πεξηβαιινληηθέο επηζεσξήζεηο, δηαρείξηζε θαη εμνηθνλφκεζε ελεξγεηαθψλ πφξσλ, δηαρείξηζε απνβιήησλ-αλαθχθισζε. 2.2.2 Σν Πεξηερόκελν ηνπ Έξγνπ Think Green 21 Κχξηνο ζθνπφο ηνπ έξγνπ Σhink Green είλαη ε κείσζε (ζην κέηξν ηνπ εθηθηνχ) ησλ πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ πνπ πξνθαινχλ νη ΜΜΔ πνπ ιεηηνπξγνχλ ζηελ πεξηθέξεηα ηνπ ΔΒΔΑ. Πξσηαξρηθφο ζηφρνο πνπ ηίζεηαη είλαη ε ελίζρπζε ηεο πεξηβαιινληηθήο ζπλείδεζεο θαη ηεο νηθνινγηθήο λννηξνπίαο ζηνπο κηθξνκεζαίνπο επηρεηξεκαηίεο, ζην πιαίζην ηεο ζχγρξνλεο επηρεηξεκαηηθήο πξαθηηθήο. Οκάδα-ζηφρνο ηνπ έξγνπ είλαη νη θιάδνη ηνπ ρνλδξηθνχ θαη ιηαληθνχ εκπνξίνπ, ηεο παξάγσγεο, ησλ ππεξεζηψλ θαη ησλ θαηαζθεπψλ, κε ηδηαίηεξε έκθαζε ζηηο επηρεηξήζεηο εθείλεο πνπ εδξεχνπλ ζε ππνβαζκηζκέλεο αζηηθέο πεξηνρέο. ε απηφ ην πιαίζην ην πεξηβαιινληηθφ mentoring, απνηειεί επηκέξνπο δξάζε ηνπ Think Green θαη δελ πεξηνξίδεηαη απιά ζην λα εθπαηδεχζεη ηελ θαζνδεγνχκελε MME, αιιά θαιείηαη λα ππνζηεξίμεη θαη ηελ ίδηα ηε ιεηηνπξγία ηεο, κέζσ ηεο αλίρλεπζεο θαη επίιπζεο ησλ εθάζηνηε πθηζηάκελσλ πεξηβαιινληηθψλ ζεκάησλ. Ο ηχπνο ηνπ πεξηβαιινληηθνχ mentoring πνπ επειέγε σο θαηάιιεινο γηα ην ζπγθεθξηκέλν έξγν, έρεη επίζεκν θαη δνκεκέλν ραξαθηήξα, κε ηελ θπζηθή παξνπζία θαη ηελ αλαινγία κέληνξα-θαζνδεγνχκελνπ λα βξίζθεηαη, θαηά βάζε, έλαο πξνο έλαλ. Δπηπξνζζέησο, πξφθεηηαη γηα εμαηνκηθεπκέλνπ ραξαθηήξα mentoring πνπ πξέπεη λα πξνζαξκφδεηαη ζηηο ad hoc αλάγθεο ηνπ θάζε θαζνδεγνχκελνπ, ελψ ε ζπκκεηνρή-ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ δχν κεξψλ είλαη θαζαξά εζεινληηθή, ρσξίο ζηνηρεία επηβνιήο ή ηεξαξρηθήο θαζνδήγεζεο. Σέινο, ε δξάζε δηαθαηέρεηαη απφ ηα ζηνηρεία ηεο νξγάλσζεο θαη ηεο αμηνιφγεζεο. Ο κέληνξαο είλαη επαγγεικαηίαο κε ζρέδην, πξνγξακκαηηζκφ θαη αμηνιφγεζε, έρνληαο πάληα θαηά λνπ ηελ αλαγθαηφηεηα ηεο επειημίαο αλάινγα κε ηελ ηξνπή ηεο εθαξκνγήο ζηελ πξάμε. 21 Πεγέο: φ.π. θαη (πξνβνιή, 2011). -30-
Απηφ επηηπγράλεηαη κέζσ ηεο δηαξθνχο αμηνιφγεζεο ησλ ζηφρσλ θαη ησλ θξηηεξίσλ πνπ έρνπλ ηεζεί ήδε ζε πνιχ πξψηκν ζηάδην, ελψ θάζε απαξαίηεηε πξνζαξκνγή γίλεηαη πάληα κε γλψκνλα ηελ ηειηθή νινθιήξσζε ηνπ ζρεδίνπ κε επηηπρία. Κάπνηα θνηλά ραξαθηεξηζηηθά πνπ εληνπίζηεθαλ ζηηο ζπκκεηέρνπζεο επηρεηξήζεηο θαη ηηο επεξεάδνπλ αξλεηηθά ζην λα πηνζεηήζνπλ ζχγρξνλεο θαιέο πεξηβαιινληηθέο πξαθηηθέο είλαη ηα παξαθάησ: έιιεηςε ελεκέξσζεο γχξσ απφ ηελ επηβάξπλζε ηνπ πεξηβάιινληνο άγλνηα ηφζν ζε ζρέζε κε ηηο ππνρξεψζεηο ηνπο, φζν θαη ζε ζρέζε κε ηα νθέιε θαη ηα θίλεηξα γηα ηελ πηνζέηεζε θαιχηεξσλ πεξηβαιινληηθψλ πξαθηηθψλ ειιηπήο γλψζε φρη κφλν ηνπ θαλνληζηηθνχ πιαηζίνπ ζε ζρέζε κε ην πεξηβάιινλ, αιιά θαη ησλ εμεηδηθεπκέλσλ ηερληθψλ θαη πξαθηηθψλ πεξηνξηζκνί ζηνπο νηθνλνκηθνχο πφξνπο πνπ κπνξνχλ λα δηαζέζνπλ ζηηο ζπλζήθεο ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο πνπ δηαλχνπκε αλππαξμία ππνζηήξημεο θαη θαζνδήγεζεο 2.2.3 Μεζνδνινγία Τινπνίεζεο Πεξηβαιινληηθνύ Mentoring Ο κέληνξαο αθνινπζεί κηα κεζνδνινγία ζε ζρέζε κε ηελ πξνζέγγηζε ηνπ εθπαηδεπφκελνπ επηρεηξεκαηία (εθεμήο mentee) ε νπνία δηαθξίλεηαη ζε 4 ζηάδηα: 1. Πξηλ ηελ 1 ε ζπλάληεζε 2. Αξρηθή ζπλάληεζε 3. Kαηά ηε δηάξθεηα ηνπ mentoring 4. Λήμε ηεο ζπλεξγαζίαο κέληνξα θαη Mentee Αλαιπηηθφηεξα, ηα 4 ζηάδηα δηαθξίλνληαη ζηα παξαθάησ βήκαηα: 1. Πξηλ ηελ 1 ε ζπλάληεζε: Οθείιεη λα έρεη γίλεη κειέηε ηνπ πξνθίι ηνπ mentee (ηφζν ηεο ίδηαο ηεο επηρείξεζεο, φζν θαη ηνπ ηδηνθηήηε ηεο). Με βάζε ην πξνεγνχκελν βήκα πξέπεη λα ππάξρεη κηα πξψηε αλαζθφπεζε ηνπ θαλνληζηηθνχ πιαηζίνπ πνπ αθνξά ηελ θάζε ad hoc πεξίπησζε ΜΜΔ. Μέζσ ηνπ δηθηχνπ πνπ έρεη αλαπηχμεη ν κέληνξαο, αλαδεηάεη εκπεηξίεο παξνκνίσλ πεξηπηψζεσλ. 2. Αξρηθή ζπλάληεζε: -31-
Πξσηαξρηθήο ζεκαζίαο είλαη ε θαηάθηεζε ηεο εκπηζηνζχλεο ηνπ mentee (θαη ζθφπηκν εδψ θξίλεηαη λα απνθεχγεηαη ε αλαθνξά εκπεηξηψλ απφ άιιεο ζπγθεθξηκέλεο εηαηξείεο ηνπ θιάδνπ -δηαζθάιηζε ερεκχζεηαο). Φπζηθά, ζην παξαπάλσ βήκα πξέπεη λα πξνζηεζεί θαη ε αλαγθαία πξνυπφζεζε ηεο θαηάθηεζεο ηνπ επαγγεικαηηθνχ ζεβαζκνχ απφ ηνλ mentee (ρξήζηκε ε πξνβνιή απφ ηνλ κέληνξα ησλ γλψζεψλ ηνπ ζε ζρέζε κε ηηο δηεζλείο θαη ειιεληθέο ζχγρξνλεο πξαθηηθέο ζηνλ ηνκέα ηνπ πεξηβάιινληνο). Δλ ζπλερεία, γίλεηαη ηφζν κηα πξψηε δηάγλσζε ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αλεζπρηψλ θαη αγσληψλ ηνπ mentee, φζν θαη ε πξψηε πεξηβαιινληηθή επηζεψξεζε. ε ζρέζε κε ηα φπνηα επξήκαηα πξνθχςνπλ γίλεηαη απιά κηα ραιαξή αλαθνξά ζε απηά θαη ζηηο ελαιιαθηηθέο ηνπο δηαρεηξηζηηθέο ιχζεηο. Σέινο, θαζνξίδεηαη ζε πξνθαηαξθηηθή επίπεδν ν πξνγξακκαηηζκφο ησλ επφκελσλ ελεξγεηψλ/ζπλαληήζεσλ. 3. Καηά ηελ δηάξθεηα ηνπ mentoring: Δίλαη απνιχησο αλαγθαία ε επαηζζεηνπνίεζε ηνπ mentee ζε ζρέζε κε ηνπο ζηφρνπο πνπ ζα ηεζνχλ (πνπ ζπλεπάγεηαη νπζηαζηηθά νηθνδφκεζε πεξηβαιινληηθήο ζπλείδεζεο). Καηφπηλ, εμεηδηθεχεηαη ν αξρηθφο πξνγξακκαηηζκφο, κε ζπκθσλία ζε φ,ηη αθνξά ηα ρξνληθά νξφζεκα [milestones], ηνπο ζηφρνπο θαη ηε κεζνδνινγία. Οη ζπδεηήζεηο κπνξνχλ, επίζεο, λα επεθηαζνχλ έσο έλα βαζκφ θαη ζε άιια ζέκαηα, γεληθά ζε ζρέζε κε ηελ επηρεηξεκαηηθή ζηξαηεγηθή, φπνπ ην mentoring κπνξεί λα ελζσκαηψζεη ηε ινγηθή αλάιπζεο θφζηνπο/νθέινπο. Αλ ζε απηφ ην ζεκείν πξνθχςεη έζησ θαη απνζπαζκαηηθή αληηκεηψπηζε θάπνηνπ πξνβιήκαηνο, απηφ ζα βνεζήζεη ζεκαληηθά ζηελ εδξαίσζε ηεο ζρέζεο κε ηνλ mentee. Ζ αληηκεηψπηζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ ζεκάησλ ηεο ΜΜΔ, γίλεηαη ζε άκεζε ζπλάξηεζε-αλαινγία κε ην επίπεδφ ηεο αιιά θαη ηνπ ηδηνθηήηε ηεο. Μπνξεί ινηπφλ λα θπκαλζεί απφ θάπνηεο απιέο αλαθνξέο ζηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο θαη ηελ ζπλεπαθφινπζε κείσζε ηνπ θφζηνπο έσο θαη πνιχ πην ζχλζεηα ζέκαηα. Καιφ είλαη λα γίλεη ελεκέξσζε ζε ζέκαηα φπσο: ν θχθινο δσήο ησλ πξντφλησλ, ην ελεξγεηαθφ απνηχπσκα (CO2 foot print), ην πεξηβαιινληηθφ ηζνδχγην, ε πεξηβαιινληηθή πηζηνπνίεζε θαη ε πεξηβαιινληηθή πνιηηηθή ηεο επηρείξεζεο, γεληθά -32-
Δθφζνλ δηαπηζησζεί αλάινγν ελδηαθέξνλ-δπλαηφηεηα πξέπεη λα γίλεη ζπδήηεζε γχξσ απφ ηελ εγθαηάζηαζε θαη ιεηηνπξγία ζπζηήκαηνο πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο. ια ηα παξαπάλσ πξέπεη, ηειηθά, λα νδεγνχλ ζηελ ειεγρφκελε θαη ζηαδηαθή απφθηεζε πεξηβαιινληηθήο επηρεηξεκαηηθήο ινγηθήο απφ ηνλ mentee. 4. Λήμε ηεο ζπλεξγαζίαο κέληνξα-mentee: Ζ εκεξνκελία ιήμεο ηνπ mentoring απνηειεί πάληα αληηθείκελν επαλεμέηαζεο αλνηθηφ ζηηο φπνηεο αιιαγέο ή αλάγθεο πνπ ελδέρεηαη λα πξνθχςνπλ. Ζ απφθαζε απνδέζκεπζεο ηνπ mentee πξέπεη πάληα λα πξνζκεηξά θαη ηνλ βαζκφ επηηπρίαο ηνπ mentoring. Πξηλ ηελ απνδέζκεπζε-ιήμε ηεο ζπλεξγαζίαο νθείιεη πάληα λα γίλεηαη απφ θνηλνχ κηα αλαζθφπεζε ηεο πνξείαο ηνπ mentoring (π.ρ. κέζσ εξσηεκαηνινγίνπ πνπ έρεη πξνεηνηκάζεη ν κέληνξαο). Σέινο θαη ν κέληνξαο νθείιεη λα απηφ-αμηνινγεζεί, αθνινπζψληαο ηε ζπγθξηηηθή κέζνδν, ζε ζρέζε κε άιιεο παξφκνηεο απνζηνιέο (δηθέο ηνπ ή άιισλ κεληφξσλ). 2.2.4 Απνηειέζκαηα Βάζεη Δπεμεξγαζίαο ησλ Πξαθηηθώλ ηνπ Πεξηβαιινληηθνύ Mentoring ζην Πιαίζην ηνπ Think Green Αλ θαη ππάξρνπλ γεληθέο εθηηκήζεηο ζε ζρέζε κε ηηο πεξηβαιινληηθέο επηπηψζεηο ησλ ΜΜΔ, ζεκαληηθή είλαη ε έιιεηςε αλαιπηηθψλ ζηνηρείσλ αλά θιάδν, είδνο πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ θαη πνζνζηά ζπλεηζθνξάο ζηηο ζπλνιηθέο επηπηψζεηο -νη νπνίεο ζεκεησηέσλ επίζεο δελ ππάξρνπλ. Απηφ πξνυπνζέηεη πιηθνηερληθή ππνδνκή, ρξφλν θαη εηδηθέο γλψζεηο πνπ ππεξβαίλνπλ ην πιαίζην ηεο εξγαζίαο. Απηφ πνπ κπνξνχζε λα πξαγκαηνπνηεζεί επί ηνπ παξφληνο ήηαλ ε ζπλεηζθνξά ζηηο εθηηκήζεηο απφ επεμεξγαζία πξσηνγελψλ ζηνηρείσλ, έηζη ψζηε λα θαηαδεηρζνχλ πεδία κειινληηθψλ, αλαιπηηθφηεξσλ θαη εζηηαζκέλσλ εξεπλψλ. ηε ινγηθή απηή ζπιιέγεζαλ ζηνηρεία απφ ηνπο κέληνξεο ηνπ Think Green ζε ζρέζε κε ηνπο ηνκείο ηεο παξαγσγήο, ησλ ππεξεζηψλ θαη ησλ θαηαζθεπψλ. 22 Παξαθάησ αθνινπζεί ε παξνπζίαζε ησλ αλαγθψλ πνπ θαηαγξάθεθαλ ζε 37 επηρεηξήζεηο θαη ησλ αληίζηνηρσλ πξνηάζεσλ πνπ ππέβαιαλ νη κέληνξεο ηνπ ΔΒΔΑ. Γηα επλφεηνπο ιφγνπο 22 Καηεγνξηνπνίεζε ΔΒΔΑ (ζ.η.ζ.) -33-
Παραγωγι Καταςκευζσ Τπθρεςίεσ φνολο υμμετεχόντων Επαναλιψεισ φνολο Πρακτικϊν εξεπλεηηθήο κεζνδνινγίαο, δενληνινγίαο θαη ηήξεζεο ηνπ επαγγεικαηηθνχ απνξξήηνπ ησλ ζπκκεηερνπζψλ επηρεηξήζεσλ ζην πξφγξακκα Think Green, ηα ζηνηρεία είλαη ζπγθεληξσηηθά θαη φρη αλαιπηηθά θαη δελ γίλεηαη νλνκαζηηθή ή άιιε αλαθνξά πνπ ζα κπνξνχζε λα απνθαιχςεη ηελ ηαπηφηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ. 2.2.5 Απνηππώλνληαο ηελ Δηθόλα από ην Think Green (1): Μεζνδνινγία Πνζνηηθνπνίεζεο Σν ζχλνιν ηνπ δείγκαηνο αθνξνχζε 37 επηρεηξήζεηο, 9 απφ ηνλ ηνκέα ηεο παξαγσγήο, 12 απφ ηηο ππεξεζίεο θαη 16 απφ ηηο θαηαζθεπέο. πλνιηθά ηα πξαθηηθά ησλ κεληφξσλ πνπ ππέζηεζαλ επεμεξγαζία ήηαλ 42, θαζψο ππήξμαλ 5 επαλαιεπηηθέο επηζθέςεηο ζηνλ ηνκέα ησλ ππεξεζηψλ, φπσο θαηαδεηθλχεηαη θαη ζηα γξαθήκαηα 3 θαη 4. 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 9 16 12 37 5 42 Εταιρείεσ που ςυμμετείχαν Γξάθεκα 3: Απεηθόληζε ηνπ Πξσηνγελνύο Τιηθνύ, Πεγή: ίδηα επεμεξγαζία πξαθηηθώλ mentoring Σα πξαθηηθά δελ είραλ ηελ κνξθή ηνπ δνκεκέλνπ εξσηεκαηνινγίνπ, αιιά πξνζηδίαδαλ πεξηζζφηεξν ζε δηαπηζησηηθή έθζεζε κε ειεχζεξε ζρεηηθά απφδνζε απφ θάζε κέληνξα ηεο θαηαγξαθήο ησλ αλαγθψλ θαη ηεο ππνβνιήο ησλ πξνηάζεσλ. 23 Σν γεγνλφο απηφ είρε σο απνηέιεζκα ηελ θαηαγξαθή δηαθνξεηηθψλ, κεξηθψο επαλαιακβαλφκελσλ -θαη ελίνηε ηδηαίηεξα καθξνζθειψλ- δηαηππψζεσλ. πγθεθξηκέλα, θαηακεηξήζεθαλ 60 δηαθνξεηηθέο δηαηππψζεηο ζηελ θαηεγνξία ησλ Αλαγθψλ θαη 71 ζηελ θαηεγνξία ησλ Πξνηάζεσλ. Κξίζεθε, ζπλεπψο, επηβεβιεκέλε ε νκαδνπνίεζε ησλ επηκέξνπο θαηαγεγξακκέλσλ 23 Βι. Τπφδεηγκα Πξαθηηθνχ ζην Παξάξηεκα ΗΗΗ -34-
αλαγθψλ θαη πξνηάζεσλ ζηηο αθφινπζεο θαηεγνξίεο: Ννκνζεζία, πζηήκαηα Πεξηβαιινληηθήο Γηαρείξηζεο (ΠΓ), Αλαθχθισζε - Γηαρείξηζε/Μείσζε Απνβιήησλ, Δλέξγεηα - Δμνηθνλφκεζε - Μνλψζεηο, Γεκνζηφηεηα - Δηαηξηθή Δηθφλα, Ζρνξχπαλζε, Δμνηθνλφκεζε Νεξνχ θαη Άιιν. 30 29 25 20 15 16 Απόφαςθ Επανάλθψθσ τθσ Διαδικαςίασ Απόφαςθ μθ Επανάλθψθσ τθσ Διαδικαςίασ 10 5 0 8 7 5 5 1 0 0 0 Παραγωγι Τπθρεςίεσ Καταςκευζσ 8 5 φνολο Πραγματοποίθςθ Επανάλθψθσ τθσ Διαδικαςίασ Γξάθεκα 4: Καηαγξαθή Δπαλαιήςεσλ ηεο Γηαδηθαζίαο ηνπ Mentoring, Πεγή: ίδηα επεμεξγαζία πξαθηηθώλ mentoring Ζ επηινγή ησλ θαηεγνξηψλ έγηλε ιακβάλνληαο ππφςε δχν θξηηήξηα: αθελφο ηελ φζν ην δπλαηφλ πην πιήξε θαη παξαζηαηηθή απεηθφληζε ησλ αξρηθψλ δηαηππψζεσλ κε πνζνηηθνχο φξνπο θαη αθεηέξνπ ηoλ απνινγηζκφ ηεο πξαγκαηηθήο θαηάζηαζεο ζε ζρέζε κε ηα ζεκαληηθφηεξα πεξηβαιινληηθά δεηήκαηα, γεληθά. 2.2.6 Απνηππώλνληαο ηελ Δηθόλα από ην Think Green (2): Παξνπζίαζε Πνζνηηθνπνίεζεο 2.2.6.1 Σνκέαο Παξαγσγή πσο γίλεηαη εκθαλέο ζην Γξάθεκα 5 θαηεγξάθεζαλ, θαηά αχμνπζα ζεηξά, ζεκαληηθέο αλάγθεο [>10] ζηηο θαηεγνξίεο: Ννκνζεζία [12], Γεκνζηφηεηα - Δηαηξηθή Δηθφλα [11] θαη Αλαθχθισζε - Γηαρείξηζε/Μείσζε Απνβιήησλ [10], ζηε ζπλέρεηα αθνινπζνχλ νη Δλέξγεηα-Δμνηθνλφκεζε-Μνλψζεηο [7], πζηήκαηα Πεξηβαιινληηθήο Γηαρείξηζεο [4], -35-
ελψ ηδηαίηεξα θησρά είλαη ηα επξήκαηα ζηηο ππφινηπεο θαηεγνξίεο Ζρνξχπαλζε [2], εμνηθνλφκεζε λεξνχ [0]. 12 12 11 ΝΟΜΟΘΕΙΑ 10 10 ΠΔ 8 6 4 2 4 7 2 ΑΝΑΚΤΚΛΩΗ - ΔΙΑΧΕΙΡΙΗ/ΜΕΙΩΗ ΑΠΟΒΛΗΣΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ - ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΗ - ΜΟΝΩΕΙ ΔΗΜΟΙΟΣΗΣΑ - ΕΣΑΙΡΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΗΧΟΡΤΠΑΝΗ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΗ ΝΕΡΟΤ 0 Σύνολο Αναγκών 0 0 ΆΛΛΟ Γξάθεκα 5: Οκαδνπνίεζε πξαθηηθώλ mentoring από ηνλ ηνκέα ηεο Παξαγσγήο, Πεγή: ίδηα επεμεξγαζία πξαθηηθώλ mentoring 7 6 6 7 6 6 ΝΟΜΟΘΕΙΑ ΠΔ 5 ΑΝΑΚΤΚΛΩΗ - ΔΙΑΧΕΙΡΙΗ/ΜΕΙΩΗ ΑΠΟΒΛΗΣΩΝ 4 ΕΝΕΡΓΕΙΑ - ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΗ - ΜΟΝΩΕΙ 3 2 1 0 1 Σύνολο Προτάσεων 1 0 2 ΔΗΜΟΙΟΣΗΣΑ - ΕΣΑΙΡΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΗΧΟΡΤΠΑΝΗ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΗ ΝΕΡΟΤ ΆΛΛΟ Γξάθεκα 6: Οκαδνπνίεζε πξαθηηθώλ mentoring από ηνλ ηνκέα ηεο Παξαγσγήο, Πεγή: ίδηα επεμεξγαζία πξαθηηθώλ mentoring -36-
πσο απνηππψλεηαη ζην Γξάθεκα 6 νη πξνηάζεηο ησλ κεληφξσλ παξνπζηάδνπλ κεξηθή αλαινγία κε ηηο δηαπηζησζείζεο αλάγθεο, αθνχ παξαηεξείηαη ην εθ πξψηεο άπνςεο παξάδνμν νη πεξηζζφηεξεο πξνηάζεηο λα ζπγθεληξψλνληαη ζηελ θαηεγνξία πζηήκαηα Πεξηβαιινληηθήο Γηαρείξηζεο [7], κε ηηο θαηεγνξίεο Ννκνζεζία, Αλαθχθισζε - Γηαρείξηζε/Μείσζε Απνβιήησλ θαη Γεκνζηφηεηα - Δηαηξηθή Δηθφλα λα αθνινπζνχλ κε ηζφπνζεο πξνηάζεηο [6] θαη ηελ θαηεγνξία Δλέξγεηα-Δμνηθνλφκεζε-Μνλψζεηο λα βξίζθεηαη πνιχ ρακειά [1]. Ωζηφζν, δεδνκέλνπ φηη νη επηρεηξήζεηο ζηνλ ηνκέα ηεο παξαγσγήο έρνπλ ζπλήζσο ηδηαίηεξα βεβαξεκέλε εηαηξηθή εηθφλα, πνπ ζρεηίδεηαη θαη κε ηελ ηήξεζε ηεο λνκνζεζίαο ζηελ δηαρείξηζε ησλ απνβιήησλ, ηα παξαπάλσ επξήκαηα αηηηνινγνχληαη επαξθψο. Σαπηφρξνλα είλαη ινγηθφ ην ελδηαθέξνλ γηα εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο θαη άξα κείσζε ηνπ ιεηηνπξγηθνχ θφζηνπο. Οη πξνηάζεηο ησλ κεληφξσλ ππαθνχνπλ, επίζεο, ζε απηή ηε ινγηθή, δεδνκέλνπ φηη ε εθαξκνγή πζηεκάησλ Πεξηβαιινληηθήο Γηαρείξηζεο απνηειεί θξίζηκν εξγαιείν θαηαξράο γηα ηε δηαπίζησζε ηεο πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο πνπ ζα παξάζρεη ηε δπλαηφηεηα ιήςεο εμεηδηθεπκέλσλ κέηξσλ. Δπνκέλσο, ηα ΠΓ πξέπεη λα γίλνπλ αληηιεπηά θαη σο επέλδπζε, πνιιαπιαζηαζηηθνχ ραξαθηήξα, κε νξίδνληα ην κέιινλ γηα ηε βειηίσζε ηεο εηαηξηθήο εηθφλαο, ελψ ηα άκεζα κέηξα γηα απηφ ην ζθνπφ ζρεηίδνληαη κε ηε δηαρείξηζε ησλ απνβιήησλ. Σέινο, ζεε ζρέζε,, κε ηε κφιηο κηα πξφηαζε σο πξνο ηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο απηφ κπνξεί λα ζρεηίδεηαη είηε κε ηελ αλαγθαηφηεηα λα ηεο ιεηηνπξγίαο πξψηα ηνπ ΠΓ, είηε κε ηελ κεηάζεζε ζην κέιινλ ιφγσ θφζηνπο εθαξκνγήο, είηε γηαηί ελδερνκέλσο ηέζεθε σο αληηθείκελν ζπδήηεζεο ζε επαλαιεπηηθή ζπλάληεζε κε ηνπο κέληνξεο. Άιισζηε ζηνλ ηνκέα ηεο παξαγσγήο θαηαγξάθεηαη φηη ε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία [8/9] ζπκθψλεζε γηα λέα ζπλάληεζε, φπσο απνηππψλεηαη θαη ζην Γξάθεκα 4. 2.2.6.2 Σνκέαο Τπεξεζίεο ηα Γξαθήκαηα 7 θαη 8 εκθαλίδεηαη πεξηζζφηεξν αλαινγηθή αθνινπζία κεηαμχ ησλ αλαγθψλ θαη ησλ πξνηάζεσλ ζε ζρέζε κε ηελ πξνεγνχκελε θαηεγνξία πνπ εμεηάζηεθε. Παξφια απηά νη πξνηάζεηο γηα ηα απφβιεηα πζηεξνχλ αξηζκεηηθά [8] ζε ζρέζε κε ηηο θαηαγξαθείζεο αλάγθεο [10], ελψ αληίζεηα νη πξνηάζεηο γηα ηνλ ηνκέα ηεο ελέξγεηαο [36] είλαη πνιιαπιάζηεο ζε ζρέζε κε ηηο αλάγθεο [13]. Απηφ κπνξεί λα εμεγεζεί θαη απφ ηελ θχζε ηνπ ηνκέα ησλ ππεξεζηψλ, θαζψο αθελφο ηα είδε ησλ απνξξηκκάησλ-απνβιήησλ είλαη πνιχ -37-
κηθξφηεξνπ εχξνπο ζε ζρέζε άιινπο ηνκείο, ψζηε λα είλαη εθηθηή κε ιηγφηεξεο δξάζεηο ε δηαρείξηζή ηνπο. Γηα παξάδεηγκα κέζσ ηεο ζπιινγήο πξνο αλαθχθισζε ραξηηνχ θαη γξαθηθψλ πιψλ θαη ηεο θνκπνζηνπνίεζεο ηπρφλ νξγαληθψλ ππνιεηκκάησλ αληηκεησπίδεηαη ε ζπληξηπηηθή πιεηνλφηεηα ησλ απνξξηκκάησλ ζηνπο ρψξνπο γξαθείνπ. 14 13 ΝΟΜΟΘΕΙΑ 12 10 8 6 10 ΠΔ ΑΝΑΚΤΚΛΩΗ - ΔΙΑΧΕΙΡΙΗ/ΜΕΙΩΗ ΑΠΟΒΛΗΣΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ - ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΗ - ΜΟΝΩΕΙ ΔΗΜΟΙΟΣΗΣΑ - ΕΣΑΙΡΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ 4 3 ΗΧΟΡΤΠΑΝΗ 2 0 0 0 Σύνολο Αναγκών 1 1 0 ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΗ ΝΕΡΟΤ ΆΛΛΟ Γξάθεκα 7: Οκαδνπνίεζε πξαθηηθώλ mentoring από ηνλ ηνκέα ησλ Τπεξεζηώλ, Πεγή: ίδηα επεμεξγαζία πξαθηηθώλ mentoring 40 35 36 ΝΟΜΟΘΕΙΑ ΠΔ 30 25 20 15 10 5 0 0 6 8 1 Σύνολο Προτάσεων 0 2 2 ΑΝΑΚΤΚΛΩΗ - ΔΙΑΧΕΙΡΙΗ/ΜΕΙΩΗ ΑΠΟΒΛΗΣΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ - ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΗ - ΜΟΝΩΕΙ ΔΗΜΟΙΟΣΗΣΑ - ΕΣΑΙΡΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΗΧΟΡΤΠΑΝΗ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΗ ΝΕΡΟΤ ΆΛΛΟ Γξάθεκα 8: Οκαδνπνίεζε πξαθηηθώλ mentoring από ηνλ ηνκέα ησλ Τπεξεζηώλ, Πεγή: ίδηα επεμεξγαζία πξαθηηθώλ mentoring -38-
Αληηζέησο, ηα κέηξα πνπ κπνξνχλ λα ιεθζνχλ απφ ηνλ ηνκέα ησλ ππεξεζηψλ γηα ηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο είλαη πνιιαπιάζηα ησλ δηαπηζηψζεσλ θαη κπνξεί λα αθνξνχλ απφ ηελ απιή αιιαγή ησλ ιακπηήξσλ θαη ηελ θαηάξγεζε ηεο θαηάζηαζεο stand-by ζηηο ειεθηξηθέο ζπζθεπέο, κέρξη νηθνδνκηθέο εξγαζίεο γηα επίηεπμε θαιχηεξεο ζεξκνκφλσζεο, εθκεηάιιεπζε ηνπ θπζηθνχ θσηηζκνχ θαη εγθαηάζηαζε θσηνβνιηατθψλ πάλει. Παξάιιεια, ν ηνκέαο ηεο ελέξγεηαο παξνπζηάδεη θαη ηηο πην άκεζεο νηθνλνκηθέο σθέιεηεο γηα ηηο ππεξεζίεο, νπφηε εχινγε είλαη ε ηδηαίηεξε έκθαζε πνπ δίλεηαη ζε απηφλ. Σέινο, πάιη ηα ΠΓ σο πξφηαζε εκθαλίδνπλ αχμεζε, ζε ζρέζε κε ηελ θαηαγξαθή ηνπο σο αλάγθε. Οη ιφγνη πξνθαλψο παξφκνηνη κε απηνχο πνπ πξναλαθέξζεθαλ ζηνλ ηνκέα ηεο παξαγσγήο: ιεηηνπξγνχλ πνιιαπιαζηαζηηθά γηα φια ηα ππφινηπα κέηξα. Δπηπξνζζέησο, έλα ΠΓ είλαη θαηά πάζα πηζαλφηεηα, επθνιφηεξν θαη θζελφηεξν ζηελ πινπνίεζή ηνπ ζηνλ ηνκέα ησλ ππεξεζηψλ ζε ζρέζε κε άιινπο ηνκείο θαη κπνξεί λα ζπκβάιεη ηα κέγηζηα ζηε δηαρείξηζε ηεο ελέξγεηαο. Αλ πάιη ζπγθξηζνχλ ηα παξαπάλσ κε ηνλ ηδηαίηεξα ρακειφ αξηζκφ πξνηάζεσλ ζε ζέκαηα εηαηξηθήο εηθφλαο [1] θαη εμνηθνλφκεζεο λεξνχ [2] γίλεηαη αληηιεπηφ φηη νη ππεξεζίεο ελδηαθέξνληαη -ηνπιάρηζηνλ ζε πξψηε θάζε- πεξηζζφηεξν γηα ηελ κείσζε ηνπ θφζηνπο κέζσ ησλ πξάζηλσλ πξαθηηθψλ, παξά αλακέλνπλ βειηίσζε ηνπ πξνθίι ηνπο απφ απηέο. Σα παξαπάλσ ζπκπεξάζκαηα είλαη κάιινλ πην παγησκέλα ζηνλ ηνκέα ησλ ππεξεζηψλ, ζε φηη αθνξά ην δείγκα πνπ εμεηάδεηαη, αθνχ φπσο πξνθχπηεη απφ ην Γξάθεκα 4 είλαη ν κνλαδηθφο ηνκέαο, φπνπ έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί νη επαλαιήςεηο ηεο δηαδηθαζίαο, φπνπ απηφ είρε πξνβιεθζεί [5], ελψ παξάιιεια εκθαλίδεηαη κεγάινο ν αξηζκφο ησλ κε επαλαιήςεσλ [8] ζε ζχγθξηζε κε ηνπο ππφινηπνπο ηνκείο. 2.2.6.3 Σνκέαο Καηαζθεπέο πσο γίλεηαη εκθαλέο ζηα Γξαθήκαηα 9 θαη 10, ζηνλ ηνκέα ησλ θαηαζθεπψλ ηδηαίηεξα κεγάιε έκθαζε δίλεηαη ζηηο αλάγθεο θαη ηηο πξνηάζεηο πνπ αθνξνχλ ζηελ Αλαθχθισζε- Γηαρείξηζε/Μείσζε ησλ απνβιήησλ [38 θαη 47, αληίζηνηρα] θαη ζηελ Δμνηθνλφκεζε Νεξνχ [15 θαη 29, αληίζηνηρα], δεπηεξεπφλησο απμεκέλεο δείρλνπλ αλάγθεο θαη πξνηάζεηο γηα ηελ Δλέξγεηα [6 θαη 20, αληίζηνηρα], ελψ κηθξφο είλαη ν αξηζκφο πνπ ζρεηίδεηαη κε πξνηάζεηο ΠΓ [3], ελψ αληίζηνηρεο αλάγθεο δελ θαηαγξάθνληαη. Ζ Ννκνζεζία θαη ε Δηαηξηθή Δηθφλα, εκθαλίδνπλ κεδεληθέο θαηαγξαθέο θαη ζηα δχν γξαθήκαηα. Σέινο, αχμεζε εκθαλίδεη θαη ζηα δχν ζθέιε ε θαηεγνξία πνπ αθνξά άιιεο δξάζεηο [15 θαη 15, -39-
αληίζηνηρα]. Απφ ηα απνηειέζκαηα απηά γηα πξψηε θνξά παξνπζηάδνληαη εκθαλψο απμεκέλεο νη πξνηάζεηο ζε ζρέζε κε ηηο δηαπηζησζείζεο αλάγθεο, θάηη πνπ ελδερνκέλσο απνθαιχπηεη ηα πεξηζψξηα, αιιά θαη ηελ πνηθηιία ησλ θηιν-πεξηβαιινληηθψλ κέηξσλ, πνπ κπνξνχλ λα ιεθζνχλ ζηνλ θαηαζθεπψλ. Δχινγε είλαη ε ηδηαίηεξα απμεκέλε θαηαγξαθή ζε φ,ηη αθνξά ηα απφβιεηα, θαζψο ν θιάδνο ησλ θαηαζθεπψλ παξάγεη κεγάιεο πνζφηεηεο ζηεξεψλ απνβιήησλ θαη ππνιεηκκάησλ (μπιεία, κπάδα), ελψ βάζεη ησλ επηινγψλ θαηαζθεπήο θαη αλαθαίληζεο ηνπ δνκεκέλνπ ρψξνπ επεξεάδεηαη αηζζεηά ε θαηαλάισζε-εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο θαη λεξνχ. 40 35 38 ΝΟΜΟΘΕΙΑ ΠΔ 30 25 20 15 15 15 ΑΝΑΚΤΚΛΩΗ - ΔΙΑΧΕΙΡΙΗ/ΜΕΙΩΗ ΑΠΟΒΛΗΣΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ - ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΗ - ΜΟΝΩΕΙ ΔΗΜΟΙΟΣΗΣΑ - ΕΣΑΙΡΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ 10 6 ΗΧΟΡΤΠΑΝΗ 5 0 0 0 0 0 Σύνολο Αναγκών ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΗ ΝΕΡΟΤ ΆΛΛΟ Γξάθεκα 9: Οκαδνπνίεζε πξαθηηθώλ mentoring από ηνλ ηνκέα ησλ Καηαζθεπώλ, Πεγή: ίδηα επεμεξγαζία πξαθηηθώλ mentoring -40-
50 45 47 ΝΟΜΟΘΕΙΑ ΠΔ 40 35 30 25 20 15 20 29 15 ΑΝΑΚΤΚΛΩΗ - ΔΙΑΧΕΙΡΙΗ/ΜΕΙΩΗ ΑΠΟΒΛΗΣΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ - ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΗ - ΜΟΝΩΕΙ ΔΗΜΟΙΟΣΗΣΑ - ΕΣΑΙΡΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΗΧΟΡΤΠΑΝΗ 10 5 0 0 3 0 0 Σύνολο Προτάσεων ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΗ ΝΕΡΟΤ ΆΛΛΟ Γξάθεκα 10: Οκαδνπνίεζε πξαθηηθώλ mentoring από ηνλ ηνκέα ησλ Καηαζθεπώλ, Πεγή: ίδηα επεμεξγαζία πξαθηηθώλ mentoring ια ηα παξαπάλσ εθηφο απφ νηθνλνκηθφ φθεινο γηα ηνλ ηνκέα ησλ θαηαζθεπψλ, ζπλεπάγνληαη ελδερνκέλσο θαη αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα, αθνχ νη θαηαζθεπαζηέο απηνί κπνξνχλ λα πξνκεζεχζνπλ ζηνπο πειάηεο ηνπο ηερλνγλσζία ζε ζέκαηα εμνηθνλφκεζεο λεξνχ θαη ελέξγεηαο. Σέινο, δελ εθπιήζζεη ηδηαίηεξα ην κεησκέλν ελδηαθέξνλ γηα ζπζηήκαηα πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο, θαζψο δελ απνηεινχλ ηδηαίηεξα ζπλήζε πξαθηηθή ζηνλ θιάδν γηα ηα ειιεληθά δεδνκέλα ησλ ΜΜΔ θαηαζθεπψλ, ελψ πηζαλφηαηα αθέζεθε λα εμεηαζηεί ε ζθνπηκφηεηά ηνπο ζε έλα κεηαγελέζηεξν ζηάδην, αθνχ ν ηνκέαο ησλ θαηαζθεπψλ παξνπζηάδεη 100% πξνζπκία [16/16] ζηελ επαλάιεςε ηεο δηαδηθαζίαο ηνπ Mentoring, φπσο δηαπηζηψλεηαη απφ ην Γξάθεκα 4. 2.2.7 πγθεληξσηηθά Απνηειέζκαηα Ζ αλάιπζε παξαπάλσ θαηέδεημε φηη πξνθχπηνπλ δηαθνξνπνηήζεηο αλάκεζα ζηνπο ηξεηο ηνκείο πνπ εμεηάζηεθαλ. Οη δηαθνξέο απηέο ηφζν ζε ζρέζε κε ηηο αλάγθεο φζν θαη ζε ζρέζε κε ηηο πξνηεηλφκελεο δξάζεηο, απνηππψλνληαη ζπλνιηθά ζηα Γξαθήκαηα 11 θαη 12, αληίζηνηρα. Αλ θαη δελ κπνξνχλ λα δνζνχλ νξηζηηθέο θαη απνθιεηζηηθέο αηηηνινγήζεηο εθφζνλ θαη θάηη ηέηνην ζα απαηηνχζε πνιχ κεγαιχηεξν δείγκα θαη πηζαλά πεξηζζφηεξν πνηνηηθή θαη ζηαζκηζκέλε κεζνδνινγία θαη αλάιπζε, πηζαλνινγείηαη φηη θαη νη ηξεηο ηνκείο, εκθαλίδνπλ απηέο ηηο δηαθνξνπνηήζεηο ιφγσ ησλ δηαθνξεηηθψλ αλαγθψλ ηνπο. Απφ απηέο ηηο -41-
δηαθνξεηηθέο αλάγθεο πξνθχπηνπλ δηαθνξεηηθά πξνζδνθψκελα νθέιε θαη δηαθνξεηηθά εξγαιεία γηα ηελ επίηεπμή ηνπο αλά ηνκέα. Έηζη, ζηελ παξαγσγή πηζαλνινγείηαη ε αλάγθε ηεο βειηίσζεο ηεο εηαηξηθήο εηθφλαο θαη ην θχξην εξγαιείν γηα ηελ επίηεπμή ηεο είλαη ηα ΠΓ θαη ε δηαρείξηζε ησλ απνβιήησλ ζε ζπλδπαζκφ κε ελεκέξσζε θαη ζπκκφξθσζε κε ηε λνκνζεζία. ηηο ππεξεζίεο ε αλάγθε δείρλεη λα είλαη ε κείσζε ηνπ θφζηνπο, γη απηφ θαη ε ζπληξηπηηθή δηαθνξά ππέξ ηεο εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο. ηηο θαηαζθεπέο θαίλεηαη πσο ελδηαθέξεη ε βειηίσζε ηεο ηερλνγλσζίαο ζε ηνκείο πνπ ζρεηίδνληαη άκεζα κε ηνλ ελ ιφγσ θιάδν, φπσο ε εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο θαη λεξνχ, ελψ παξάιιεια πξνθχπηεη πνιχ ηζρπξή ε αλάγθε βειηίσζεο ηεο δηαρείξηζεο απνξξηκκάησλ, κε πηζαλφ ην νηθνλνκηθφ φθεινο ή θαη ην θαζαξφ ελδηαθέξνλ γηα πην πξάζηλεο πξαθηηθέο απφ απηέο ηηο επηρεηξήζεηο, πνπ πάλησο δελ δείρλεη λα ζρεηίδεηαη θαζφινπ κε ζέκαηα εηαηξηθήο εηθφλαο, θαζψο ηα επξήκαηα ζε απηφλ ηνλ ηνκέα είλαη κεδεληθά. Σέινο, επί ηνπ ζπλφινπ, παξαηεξείηαη κεγάιε αλαινγία κεηαμχ αλαγθψλ θαη πξνηεηλφκελσλ δξάζεσλ, φπνπ θαίλεηαη θπξίαξρε ζέζε λα έρνπλ ε δηαρείξηζε ησλ απνβιήησλ [58 θαη 61, αληίζηνηρα], ε εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο [26 θαη 57 αληίζηνηρα] θαη, ηέινο, ε εμνηθνλφκεζε λεξνχ [16 θαη 31, αληίζηνηρα], ελψ ζεκαληηθφ ζρεηηθά ελδηαθέξνλ εκθαλίδεηαη γηα ηα ΠΓ [7 θαη 16, αληίζηνηρα]. 60 58 50 40 38 30 26 20 10 0 12 12 7 4 3 0 0 0 10 10 13 7 6 1516 15 15 11 11 0 0 2 1 3 0 0 1 0 0 Παραγωγι Τπθρεςίεσ Καταςκευζσ φνολο Γξάθεκα 11: πλνιηθά πγθξηηηθά Απνηειέζκαηα Αλαγθώλ Αλά Σνκέα, Πεγή: ίδηα επεμεξγαζία πξαθηηθώλ mentoring -42-
70 60 50 61 47 57 40 30 20 10 0 16 6 6 7 6 6 8 3 0 0 36 20 1 29 31 19 15 6 7 1 0 1 0 0 1 0 2 2 2 Παραγωγι Τπθρεςίεσ Καταςκευζσ φνολο Γξάθεκα 12: πλνιηθά πγθξηηηθά Απνηειέζκαηα Πξνηάζεσλ Αλά Σνκέα, Πεγή: ίδηα επεμεξγαζία πξαθηηθώλ mentoring -43-