ΨΗΦΙΑΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΥΛΙΚΑ

ΨΗΦΙΑΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΥΛΙΚΑ ΣΤΕΓΗ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΩΝΑΣΗ ΣΕΜΙΤΕΛΟΥ ΕΛΕΑΝΝΑ Αθήνα, 2021

ΕΙΣΑΓΩΓΗ - ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στην εργασία αυτή παρουσιάζεται η περίπτωση μιας σειράς εκπαιδευτικών εγχειριδίων της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, ειδικά διαμορφωμένα για τις ανάγκες της εξ αποστάσεως ασύγχρονης μάθησης. Στο Ίδρυμα Ωνάση θέλουμε να βλέπουμε τη γνώση υπό αυτό το πρίσμα - της μετεξέλιξης, της ανοιχτότητας και της συμπερίληψης, της φρέσκιας γνώσης, αλλά και των γεγονότων που της άνοιξαν τον δρόμο. Όπως αναφέρει η Εκτελεστική Διευθύντρια & Διευθύντρια Παιδείας Ιδρύματος Ωνάση, Έφη Τσιότσιου, «είμαστε φίλοι της υψηλής ανταποδοτικότητας, αλλά και κοινωνοί των λεπτών χειρισμών και διαδικασιών που απαιτεί κάθε νέα προσαρμογή. Ο ψηφιακός κόσμος μας θέλουμε να είναι φιλόξενος και σήμερα νιώθουμε πως είναι σημαντικότερος από ποτέ, συνυπάρχοντας αρμονικά με όλα εκείνα που μας κάνουν ανθρώπινους. Για να δημιουργήσουμε, πιάνουμε πληκτρολόγιο και μολύβι με την ίδια άνεση». Μέσα από ψηφιακές εκδόσεις, ψηφιακές εφαρμογές και δραστηριότητες, το Ίδρυμα Ωνάση ανοίγει σε όλους και όλες, ανάμεσα σε άλλα, ένα παράθυρο στον κόσμο του ψηφιακού εγγραμματισμού, μας εισάγει στα μυστήρια της τεχνητής νοημοσύνης και μαθαίνει σε όλους και όλες πώς να ανασυνθέσουν ψηφιακά έργα πολιτιστικής κληρονομιάς, την έννοια της δημιουργίας, του ήχου και των αυτοσχέδιων κατασκευών, αλλά και τρόπους να συνθέτουν ηλεκτρονικούς ήχους με ανοιχτές ψηφιακές εφαρμογές. Εκτός από τα εκπαιδευτικά προγράμματα, το Ίδρυμα Ωνάση, προσφέρει συμπληρωματικά, ένα πλούσιο και ανοικτό αποθετήριο εκπαιδευτικών υλικών μέσω της ιστοσελίδας του, το οποίο απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων, μαθητές και μαθήτριες όλων των ηλικιών και γονείς. Τα εκπαιδευτικά ψηφιακά υλικά, ειδικά διαμορφωμένα για τις ανάγκες της εξ αποστάσεως ασύγχρονης μάθησης, αποτελούν ένα χρήσιμο εργαλείο στα χέρια εκπαιδευτικών, εκπαιδευομένων και όλων των ανθρώπων -ασχέτως ηλικίας- που αγαπούν τη νέα γνώση, αισθάνονται δημιουργικοί και θέλουν να αναπτύξουν τις ικανότητές τους. Τον συντονισμό και την επιμέλεια των τριών εκδόσεων που θα μελετήσουμε ανέλαβε η Μυρτώ Λάβδα, ούσα Υπεύθυνη Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση (2010-2020). Συγκεκριμένα, τα εκπαιδευτικά υλικά i) DIY- Φτιάχνουμε τα δικά μας μουσικά όργανα και ii) Συνθέτοντας ήχους με ψηφιακές εφαρμογές δημιουργήθηκαν στο πλαίσιο του διεθνούς, διαθεματικού προγράμματος Interfaces, που συγχρηματοδοτήθηκε από το πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη» της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αποσκοπούσε να φέρει τη σύγχρονη μουσική σε ένα ευρύ φάσμα νέων ακροατών. Προσεγγίζοντας τον ήχο και τη μουσική διαθεματικά, προτείνουμε μια σειρά από δράσεις οι οποίες δεν προαπαιτούν γνώσεις μουσικής ή ηλεκτρονικής που έχουν σαν στόχο την καλλιτεχνική αναζήτηση. Απώτερο σκοπό τους αποτελεί η έκφραση και η επικοινωνία, μέσα από νέες καλλιτεχνικές αναζητήσεις και μορφές έκφρασης, έχοντας ως πυξίδα το παρεχόμενο οπτικοακουστικό υλικό. Τον συντονισμό του δικτύου Interfaces είχαν ο Χρήστος Καρράς, Γενικός Διευθυντής & Καλλιτεχνικός Διευθυντής Μουσικής της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση και η Ντόρα Βουγιούκα, Υπεύθυνη Δικτύωσης & Στρατηγικών Συνεργασιών της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση. Τα εγχειρίδια αναπτύχθηκαν ως υποστηρικτικά υλικά των εκπαιδευτικών προγραμμάτων «DIY-Φτιάχνουμε τα δικά μας μουσικά όργανα» και «Συνθέτοντας ήχους με ψηφιακές εφαρμογές» που πραγματοποίησε η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση σε 13 σχολεία Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης τις σχολικές χρονιές 2018-19 & 2019-20. Αμφότερα αποτελούν δύο πρακτικούς οδηγούς, με αναλυτικές οδηγίες, παραδείγματα και ασκήσεις. Στην περίπτωση του «DIY-Φτιάχνουμε τα δικά μας μουσικά όργανα» οι συγγραφείς του, Άρης Δρουκόπουλος (τεχνικός ήχου, 2

κατασκευαστής ηλεκτρονικών συσκευών, ήχου/ηχείων), Θάλεια Ιωαννίδου (μουσικός, sound artist), Γιάννης Κοτσώνης (μουσικός, sound artist) και Τζελίνα Πάλλα (μουσικός/sound artist, εικαστικός/εκπαιδευτικός), συνέθεσαν ένα υλικό το οποίο απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς που επιθυμούν να πειραματιστούν με αυτοσχέδιες κατασκευές και διαφορετικούς τρόπους μουσικής δημιουργίας μέσα στη σχολική τάξη. Αντίστοιχα στο «Συνθέτοντας ήχους με ψηφιακές εφαρμογές» οι συγγραφείς του, Θάλεια Ιωαννίδου (μουσικός, sound artist), Μιχάλης Μοσχούτης (μουσικός), Δημήτρης Πατσαρός (μουσικός) και Βασίλης Τζαβάρας (μουσικός), δημιούργησαν ένα υλικό που απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς που θέλουν να ανακαλύψουν μαζί με τους/ις μαθητές/τριες τον ήχο, να πραγματοποιήσουν ηχογραφήσεις εντός και εκτός τάξης στην πόλη και τις γειτονιές τους και να συνθέσουν μουσική με ψηφιακά εργαλεία. Το iii) εκπαιδευτικό εγχειρίδιο Αρχεία σε αλλαγή: Από τον κόσμο των βιβλιοθηκών στην τεχνητή νοημοσύνη δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος European ARTificial Intelligence Lab (Ευρωπαϊκό Εργαστήριο TEXNHτής Νοημοσύνης), ως υποστηρικτικό υλικό του εκπαιδευτικού προγράμματος «Αρχεία σε αλλαγή: Από τον κόσμο των βιβλιοθηκών στην τεχνητή νοημοσύνη» που πραγματοποίησε η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση σε δύο σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης τη σχολική χρονιά 2019-20. Το πρόγραμμα συγκεντρώνει επιστημονικά και τεχνολογικά θέματα που άπτονται της τεχνητής νοημοσύνης και τα παρουσιάζει στο ευρύ κοινό και σε καλλιτεχνικά ακροατήρια, προκειμένου να συνεισφέρει σε μια κριτική και σκεπτόμενη κοινωνία. Πιο συγκεκριμένα, οι συγγραφείς του, Νίκος Βογιατζής (σχεδιαστής των μέσων, βιβλιοθηκονόμος, εικαστικός -επιμέλεια & συντονισμός ομάδας), Ηλίας Στουραΐτης (εκπαιδευτικός, υποψήφιος διδάκτορας ιστορικής έρευνας, διδακτικής και νέων τεχνολογιών στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο) και Μαριάνα Ζήκου (ιστορικός τέχνης, επιμελήτρια, εξειδικευμένη στις ψηφιακές ανθρωπιστικές επιστήμες), επιχείρησαν να τροφοδοτήσουν με θεωρία, παραδείγματα και προτάσεις τους/ις εκπαιδευτικούς σχετικά με ζητήματα ψηφιακής πολιτιστικής κληρονομιάς, τέχνης, τεχνολογίας και αρχειονομίας. Βασικός στόχος του εκπαιδευτικού υλικού είναι η παρουσίαση μιας διεπιστημονικής προσέγγισης, ώστε να συνδυαστούν με δημιουργικό τρόπο υπάρχοντα γνωστικά αντικείμενα του σχολείου και οι μαθητές/τριες να αναπτύξουν τις δεξιότητες του 21ου αιώνα. Project managers για την Ελλάδα και τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση για το Ευρωπαϊκό Εργαστήριο TEXNHτής Νοημοσύνης είναι ο Χρήστος Καρράς, Γενικός Διευθυντής & Καλλιτεχνικός Διευθυντής Μουσικής της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση και η Ντόρα Βουγιούκα, Υπεύθυνη Δικτύωσης & Στρατηγικών Συνεργασιών της Στέγης Ιδρύματος Ωνάση. Και τα τρία εκπαιδευτικά υλικά είναι εγκεκριμένα από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, διαθέσιμα στο onassis.org από το φθινόπωρο του 2020 και παιδαγωγικά κατάλληλα για μαθητές Ε και ΣΤ Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου. Οι προτεινόμενες δραστηριότητες διαφοροποιούνται ανάλογα με τη σχολική βαθμίδα και δύνανται να υλοποιηθούν από τον/ην εκπαιδευτικό προς το σύνολο του μαθητικού πληθυσμού, καθώς εκπαιδευτικοί και μαθητές/τριες δεν είναι απαραίτητο να έχουν προηγούμενες γνώσεις επί των θεμάτων που θίγονται στα εγχειρίδια. Τον συντονισμό των υλικών και της παραγωγής αυτών ανέλαβαν η Ελέαννα Σεμιτέλου (Βοηθός Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων Στέγης Ιδρύματος Ωνάση), ο Λεωνίδας Παναγόπουλος (Βοηθός Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων Στέγης Ιδρύματος Ωνάση) και η Βέρα Πετμεζά (Βοηθός Τμήματος Δικτύων Στέγης Ιδρύματος Ωνάση). 3

ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ Ψηφιακός εγγραματισμός, διαθεματικότητα, διεπιστημονικότητα, δημιουργικότητα, δεξιότητες 21 ου αιώνα, νέες τεχνολογίες, τέχνες, κατασκευές, ήχος, μουσική, πληροφορική, αρχειονομία, ομαδικότητα. ΣΚΟΠΟΣ - ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Στην εισήγηση αυτή θα επιχειρηθεί να αναπτυχθεί η δομή και η μεθοδολογία των υλικών και το πώς αυτά υπηρετούν τον βασικό σκοπό δημιουργίας τους: την προβολή ουσιαστικών, επίκαιρων και επιστημονικών γνώσεων με ακρίβεια στην εκπαιδευτική κοινότητα. Βασικό χαρακτηριστικό των εκπαιδευτικών υλικών είναι ότι αποτελούν πρωτότυπα υλικά, έχουν δηλαδή δημιουργηθεί από τους συγγραφείς τους με αφορμή τα σχολικά προγράμματα που υλοποιήθηκαν σε σχολεία της Αττικής τα προηγούμενα έτη. Δεν βασίζονται δηλαδή, σε αναπαραγωγή έτοιμου υλικού, που μπορεί να βρεθεί σε οποιαδήποτε άλλη πηγή του διαδικτύου. Στις πηγές του υλικού δόθηκε μεγάλη προσοχή, καθώς ισχύουν οι περιορισμοί της νομοθεσίας περί πνευματικής ιδιοκτησίας και το κάθε υλικό που χρησιμοποιήθηκε είναι ανοιχτό για επαναχρησιμοποίηση. Είναι γραμμένα με τρόπο τέτοιο, ώστε να γίνονται κατανοητά από τον/την εκπαιδευτικό Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, χωρίς να απαιτείται γνωστικό υπόβαθρο επί της θεματολογίας που θίγεται, αλλά να προσφέρονται για περαιτέρω επεξεργασία μέσα στη σχολική τάξη. Πιο συγκεκριμένα, τα υλικά έχουν επεξηγηματικό και αναλυτικό χαρακτήρα από την αρχή μέχρι το τέλος και κανένας τεχνικός όρος δεν θεωρείται αυτονόητος. Είναι χωρισμένα σε ενότητες, καθεμιά από τις οποίες επιμερίζεται σε 3 έως 8 κεφάλαια, ανάλογα με τη δομή της ύλης και τα βήματα που χρειάζεται να ακολουθηθούν, έκτασης περίπου 600-800 λέξεων ώστε να κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Εκτός του βασικού κειμένου εμπεριέχουν οπτικοακουστικό περιεχόμενο με βίντεο, λ.χ. από πρωτότυπα παραδείγματα εφαρμογών της εκάστοτε τεχνολογίας, αλλά και πολυάριθμες φωτογραφίες. Επιπλέον περιέχουν συνδέσμους και παραπομπές σε σημεία όπου ο/η εκπαιδευτικός μπορεί να αναζητήσει περισσότερες πληροφορίες για το θέμα που διδάσκεται. Είναι σύγχρονα, καινοτόμα και διασκεδαστικά, διανθισμένα με απλά παραδείγματα συνυφασμένα με τη ζωή των παιδιών και εφήβων, ώστε να είναι εύληπτα και ευκόλως μεταδιδόμενα. Για την ακρίβεια, προτείνουν δημιουργικές δραστηριότητες, ασκήσεις, παραδείγματα και οδηγίες για γόνιμη ενασχόληση μέσα στη σχολική τάξη που μπορούν να λειτουργήσουν σαν διδακτικά σενάρια, με επίκεντρο τις νέες τεχνολογίες, τον ήχο, τη μουσική, τη δημιουργική επαναχρησιμοποίηση, τα ηλεκτρονικά κυκλώματα, τα αυτοσχέδια μουσικά όργανα, τις κατασκευές (making), την αρχειονομία, την πολιτιστική κληρονομιά και την τεχνολογία. Συνάδουν με τα Προγράμματα Σπουδών και συμβάλλουν στον εμπλουτισμό και στην εξέλιξη των διδακτικών τους στόχων και τη βιωματική μάθηση της σχολικής ύλης. Αξίζει να σημειωθεί ότι δεν απαιτείται συγκεκριμένος χρόνος για την ανάπτυξη εφαρμογή του προτεινόμενου προγράμματος, μιας και είναι ανοικτό και προσβάσιμο στην ευρύτερη εκπαιδευτική κοινότητα από το φθινόπωρο του 2020 και μπορεί να αξιοποιηθεί από τον/ην εκπαιδευτικό κατά το δοκούν, σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή και διάρκεια επιθυμεί, χωρίς να ακολουθεί μια σειριακή λογική. Ακολούθως αναλύεται διεξοδικά για το κάθε εκπαιδευτικό εγχειρίδιο με ποια περιοχή της διδακτέας ύλης μπορεί συγκλίνει. Στο πλαίσιο του προγράμματος με τίτλο i) «DIY: Φτιάχνουμε τα δικά μας μουσικά όργανα» που πραγματοποιήθηκε σε 8 σχολεία της Αττικής (21ο Δημοτικό Σχολείο 4

Αθηνών «ΛΕΛΑ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗ», 50ο Δημοτικό Σχολείο Πειραιά, 28ο Δημοτικό Σχολείο Αχαρνών, 5ο Δημοτικό Σχολείο Ηρακλείου, 4ο Δημοτικό Σχολείο Γαλατσίου, Δημοτικό Σχολείο Παλαιού Ψυχικού, 8ο Δημοτικό Σχολείο Δάφνης και 3ο Γυμνάσιο Περιστερίου) παράχθηκε εκπαιδευτικό υλικό που αφορά στον ήχο, στη μουσική και στις αρχές της δημιουργικής επαναχρησιμοποίησης (upcycling). Στόχος είναι η δημιουργία αυτοσχέδιων μουσικών οργάνων από παλιές συσκευές και αντικείμενα, αλλά και διαφορετικά υλικά (κατασκευές-making). Στη διετή εφαρμογή του προγράμματος στα σχολεία, αυτό έγινε με την χρήση των DIY electronics -πώς δηλαδή μπορούν να χρησιμοποιηθούν ηλεκτρονικά κυκλώματα- και με ποιον τρόπο όλα τα παραπάνω συνδέονται με τον ήχο και μπορούν να αξιοποιηθούν από μαθητές/τριες, ώστε να παράξουν και να δημιουργήσουν μουσική. Αναλυτικά, το i) «DIY-Φτιάχνουμε τα δικά μας μουσικά όργανα» συνδέεται με τα Προγράμματα Σπουδών της Μουσικής, των Φυσικών Επιστημών, της Τεχνολογίας και των Εικαστικών. Ο/Η εκπαιδευτικός μπορεί να προσεγγίσει τις ιδιότητες του ήχου και του ρεύματος, τις ιδιότητες των υλικών και τεχνολογικών αντικειμένων που χρησιμοποιούν οι μαθητές/τριες στην καθημερινή τους ζωή, ενώ κάποια από αυτά πρόκειται να τα χρησιμοποιήσουν στο μέλλον. Αυτά δυνητικά είναι παραδοσιακά και μοντέρνα υλικά και αντικείμενα (ξύλο, γυαλί, πλαστικό), ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές (λάμπα, φακός, πρίζα, MP3 Player, τηλέφωνο), απλά εργαλεία (κατσαβίδι, γρανάζι, μοχλός, κεκλιμένο επίπεδο, τροχαλία, τροχός) και όργανα και συσκευές του εργαστηρίου των Φυσικών Επιστημών (μπαταρία, καλώδια, διακόπτης, λάμπα, πυξίδα, ηλεκτροκινητήρας, θερμόμετρο, ελατήριο). Επίσης το εν λόγω εκπαιδευτικό υλικό δίνει τη δυνατότητα στον χρήστη να αναπτύξει την ακουστική ικανότητα και να διευρύνει τους όρους του τι είναι μουσική. Επιπλέον ενθαρρύνει τους/ις μαθητές/τριες να κατανοήσουν βασικά στοιχεία και έννοιες της θεωρίας, της μορφολογίας του ήχου και του αυτοσχεδιασμού, να συνειδητοποιήσουν τη σχέση της μουσικής με τις άλλες τέχνες και τα γνωστικά αντικείμενα που διδάσκονται στο σχολείο, όπως τα Εικαστικά και η Φυσική. Μέσω της Μουσικής, μπορούν να αναπτύξουν πνεύμα συνεργασίας, υπευθυνότητας, πειθαρχίας και επικοινωνίας, στοιχείων απαραίτητων για την κοινωνικοποίησή τους, αλλά και να καλλιεργήσουν άλλες δεξιότητες με τα χέρια τους (hands-on, κατασκευές-making), να σχεδιάζουν και να διαβάζουν/ακολουθούν ηχητικά μία γραφική παρτιτούρα (σύνολο συμβόλων που σχετίζεται με την οπτικοποίηση του ήχου), να αναπτύσσουν ικανότητα ελέγχου των ήχων σε μια ποικιλία μουσικών οργάνων και να εξοικειωθούν με τη συνεργασία στο παίξιμο της μουσικής και την παρουσίαση μπροστά σε κοινό. Επιπροσθέτως, στόχος του εκπαιδευτικού υλικού είναι η εξοικείωση των μαθητών/τριών με τους ήχους του περιβάλλοντός τους -έχοντας ως βασικό οδηγό καταγραφής την ακοή τους- με δημιουργικό εργαλείο μουσικής σύνθεσης ανοικτά λογισμικά. Έτσι επιτυγχάνεται η ευαισθητοποίηση των μαθητών/τριών πάνω στα ζητήματα περιβαλλοντολογικής συνείδησης μέσω του upcycling, της διαχείρισης των απορριμμάτων, της ανακύκλωσης και της προστασίας του περιβάλλοντος. Το upcycling, που σημαίνει δημιουργική επαναχρησιμοποίηση, είναι μια ειδική διαδικασία ανώτερη της ανακύκλωσης που στόχο έχει την επεξεργασία άχρηστων προϊόντων σε νέα, υψηλότερης ποιότητας προϊόντα. Μέσω αυτής της πρακτικής, προτείνεται η ευθυγράμμιση με ενεργητικές εκπαιδευτικές τεχνικές και η χρησιμοποίηση αυθεντικών παραδειγμάτων από τον πραγματικό κόσμο (ήχος, πόλη, γειτονιά, μουσική, περιβάλλον - σύνδεση θεωρίας και πράξης). Με άλλα λόγια προτείνεται η προετοιμασία κατάλληλων διδακτικών σεναρίων, τα οποία αποτελούν έναν σαφή και πρακτικό τρόπο προκειμένου να εξειδικευτούν οι γενικές αρχές του Προγράμματος Σπουδών (ΠΣ) της Μουσικής, της Πληροφορικής και του Σχεδιασμού & της Τεχνολογίας, οργανώνοντας τη διδασκαλία κυρίως με βιωματικές δραστηριότητες των μαθητών/τριών. 5

Το εγχειρίδιο σέβεται και υποστηρίζει την έμπρακτη χρήση της τεχνολογίας, ως μέρος της δημιουργικής διαδικασίας και όχι ως αυτοσκοπό, προσφέροντας διαφορετικές δυνατότητες πρόσβασης στη γνώση μέσω των αρχών της δημιουργικής επαναχρησιμοποίησης. Συγκεκριμένα το εκπαιδευτικό υλικό έχει σαν στόχο να αναπτύξει τη δημιουργική διαδικασία και τη δημιουργική σκέψη των μαθητών/τριών επιχειρώντας οι ίδιοι/ες με πολύ απλά μέσα, είτε μέσω κυκλωμάτων, είτε μέσω της τεχνολογίας να φτιάξουν τα δικά τους αυτοσχέδια μουσικά όργανα επιλύοντας τυχόν προβλήματα και τελικά καινοτομώντας, παράγοντας ήχο. Δουλεύοντας ομαδοσυνεργατικά φτιάχνουν μουσικά κομμάτια τα οποία μπορούν να εκτελεστούν/παιχτούν συλλογικά. Αντίστοιχα το ii) εκπαιδευτικό υλικό «Συνθέτοντας ήχους με ψηφιακές εφαρμογές» βασίστηκε στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα που πραγματοποιήθηκε τα σχολικά έτη 2018-19 και 2019-20 σε 5 σχολεία της Αττικής (13ο Γυμνάσιο Καλλιθέας, Διαπολιτισμικό ΓΕΛ Ελληνικού - 2ο ΓΕΛ Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης, Ενιαίο Ειδικό Επαγγελματικό Γυμνάσιο-Λύκειο Περιστερίου, 1ο Γυμνάσιο Γλυκών Νερών και 7ο Γυμνάσιο Αχαρνών) από τους συνεργάτες/τιδες που υλοποίησαν τα εργαστήρια στα σχολεία, το οποίο επίσης απευθύνεται στην ευρύτερη εκπαιδευτική κοινότητα και συγκεκριμένα σε εκπαιδευτικούς Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Το υλικό αφορά στις αρχές της ηχογράφησης πεδίου (field recording), δηλαδή πώς ηχογραφείς τους ήχους γύρω σου, αλλά και πώς χρησιμοποιείς ψηφιακές εφαρμογές και ανοικτά λογισμικά-open source, όπως το Compose with Sounds για δημιουργία μουσικών συνθέσεων. Το λογισμικό "Compose with Sounds" αναπτύχθηκε από το Music, Technology and Innovation Research Centre (MTIRC) του Πανεπιστημίου De Montfort University. Πιο συγκεκριμένα στόχος του είναι να προτείνει δημιουργικές δραστηριότητες/ασκήσεις/παραδείγματα και οδηγίες για γόνιμη ενασχόληση εντός και εκτός της σχολικής τάξης, με επίκεντρο την ηχογράφηση πεδίου, τις νέες τεχνολογίες και τα νέα ψηφιακά μέσα. Το εκπαιδευτικό υλικό προσδοκά στην προσφορά ουσιαστικών, επίκαιρων και επιστημονικά ακριβών γνώσεων ακούγοντας και περιγράφοντας τον ήχο ως φυσικό φαινόμενο και αναλύοντας τα χαρακτηριστικά του. Εστιάζει στην αναγνώριση του ηχητικού περιβάλλοντος (ακοή-ακρόαση/διαφορά μεταξύ ακοής και ακρόασης), στο τι είναι το ηχοτοπίο και πώς συνδέεται με τη μουσική, στην έννοια του ήχου, της μουσικής και του θορύβου από τον 20ο αιώνα ως σήμερα. Επιπροσθέτως, μελετά την ηχογράφηση πεδίου (field recording), τι είναι και ποια είναι η καλλιτεχνική επιρροή που ασκεί, τις εφαρμογές στη μουσική, αλλά και το πώς έχει επηρεάσει η τεχνολογία την σύγχρονη μουσική, καθώς και την εξέλιξη του στούντιο σαν όργανο και εργαλείο σύνθεσης. Συνάδει με τα Προγράμματα Σπουδών της Μουσικής, της Πληροφορικής και του Σχεδιασμού & της Τεχνολογίας και συμβάλλει στον εμπλουτισμό και στην εξέλιξη των διδακτικών τους στόχων. Συγκεκριμένα ο/η εκπαιδευτικός μπορεί να αναπτύξει την ακουστική ικανότητα και την ικανότητα των μαθητών/τριών να εκτιμούν και να ανταποκρίνονται σε αισθητικά στοιχεία της μουσικής από τους ήχους της πόλης και της γειτονιάς τους (έννοια του ηχοτοπίου), φτιάχνοντας τις δικές τους μοναδικές ηλεκτροακουστικές συνθέσεις μέσω υπολογιστή. Επίσης να τους ενθαρρύνει να εξοικειωθούν με τον ψηφιακό εγγραμματισμό (digital literacy) και με τον εγγραμματισμό στα μέσα (media literacy), να κατανοήσουν βασικά στοιχεία και έννοιες της θεωρίας, της μορφολογίας του ήχου και της ιστορίας της μουσικής, να συνειδητοποιήσουν τη σχέση της μουσικής, του περιβάλλοντος και της τεχνολογίας με άλλα γνωστικά αντικείμενα που διδάσκονται στο σχολείο. Να αναπτύξουν και εδώ μέσω της Μουσικής πνεύμα συνεργασίας, υπευθυνότητας, πειθαρχίας και επικοινωνίας, στοιχείων απαραίτητων για την κοινωνικοποίησή τους. Επιπλέον να αναπτύξουν άλλες αισθήσεις όπως αυτή της ακοής, πέρα από την όραση που είναι η 6

βασική αίσθηση στην οποία στηριζόμαστε, να κατανοήσουν την σύνδεση του ήχου και της εικόνας και να εξοικειωθούν με έννοιες όπως ηχητικός περίπατος, γραφική παρτιτούρα, κ.ά., να εξοικειωθούν με τη δημιουργική χρήση τεχνικού εξοπλισμού, όπως recorders, μικρόφωνα, να αναλάβουν και να διεκπεραιώσουν ρόλους σε ομαδικό και συνεργατικό επίπεδο, να κατανοήσουν τους τρόπους δημιουργίας μουσικής και να μοιράζονται τη μουσική δημιουργία με διαφορετικά είδη κοινού. Το εγχειρίδιο σέβεται και υποστηρίζει την έμπρακτη χρήση ψηφιακών μέσων προσφέροντας διαφορετικές δυνατότητες πρόσβασης στη γνώση, συνδυάζοντας την ακρόαση ηχητικών τοπίων με τη μουσική σύνθεση, την τέχνη των ήχου (sound art) και την εκπαίδευση. Οι εκπαιδευτικοί δύνανται να κατευθύνουν τους/ις μαθητές/τριες τους να κάνουν τις δικές τους ηχογραφήσεις, να εξοικειωθούν με νέα είδη μουσικής και να καλλιεργήσουν την ηχητική αντίληψή τους. Επίσης να βιώσουν με έναν διαφορετικό τρόπο τον χώρο και την γειτονιά τους, να έχουν την ευκαιρία να ανακαλύψουν την πλαστικότητα του ήχου, τα χαρακτηριστικά του και τα εργαλεία για την επεξεργασία του, να πειραματισθούν με τη διαδικασία σύνθεσης και να μάθουν να χειρίζονται ψηφιακά εργαλεία που προσφέρονται για συνθέσεις μέσω audio editing αλλά και live performing. Για το iii) εκπαιδευτικό πρόγραμμα με τίτλο «Αρχεία σε αλλαγή: Από τον κόσμο των βιβλιοθηκών στην τεχνητή νοημοσύνη» που πραγματοποιήθηκε τη σχολική περίοδο 2019-2020 σε 2 σχολεία της Αττικής (ΓΕ.Λ ΦΥΛΗΣ και 6ο Γενικό Λύκειο Αθήνας), δημιουργήθηκε εκπαιδευτικό υλικό που αφορά στις αρχές της αρχειονομίας, της τέχνης και της τεχνολογίας στην εκπαίδευση, την υλική και άυλη πολιτιστική κληρονομιά, τις βάσεις δεδομένων, τα ψηφιακά μέσα και τη μηχανική μάθηση. Πιο συγκεκριμένα, στόχος είναι να παράσχει εργαλεία δημιουργικής οικειοποίησης υλικού από βάσεις δεδομένων, αλλά και από παραδοσιακές συλλογές, προτείνοντας δυνατότητες αξιοποίησής τους με τη χρήση καλλιτεχνικών πρακτικών, αλλά και με την εμπλοκή της τεχνητής νοημοσύνης, ώστε οι εκπαιδευτικοί να μπορούν να το εφαρμόσουν μέσα στη σχολική τάξη. Ως μελέτες περίπτωσης στο σχολικό πρόγραμμα αξιοποιήθηκαν δύο συλλογές του Ιδρύματος Ωνάση, και, συγκεκριμένα, το Αρχείο Καβάφη και η Ωνάσειος Βιβλιοθήκη, καθώς και η ψηφιακή συλλογή travelogues.gr, σε συνεργασία με το Ίδρυμα Λασκαρίδη. Παράλληλα, αξιοποιήσαμε και πολλά παραδείγματα μεθόδων από έργα τέχνης, πολλά από τα οποία αποτελούν μέρος του εκθεσιακού προγράμματος της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση. Αυτό το εκπαιδευτικό υλικό προσδοκά στην προσφορά ουσιαστικών, επίκαιρων και επιστημονικά ακριβών γνώσεων αναλύοντας τη σύζευξη αρχειονομίας, τέχνης και τεχνολογίας στην εκπαίδευση. Αποτελεί ένα ευρετήριο όρων, όπως «τέχνη» και τι είναι η τέχνη αρχείου, η οικειοποίηση, το κολάζ, το ρεμίξ, η τέχνη λογισμικού, η τέχνη βάσεων δεδομένων, η τεχνητή νοημοσύνη και ο αλγόριθμος, η μηχανική μάθηση, τα σύνολα δεδομένων, τα μεγάλα δεδομένα, η τεχνητή νοημοσύνη, το νευρωνικό δίκτυο, η υπολογιστική όραση, η διεπαφή, η αρχειονομία, το τεκμήριο, η συλλογή, η βιβλιοθήκη, η διατήρηση και τα digital born τεκμήρια. Παράλληλα μελετά τις έννοιες του αρχείου, τα παγκόσμια και τοπικά συστήματα ταξινόμησης, τα εργαλεία δημιουργικότητας και οργάνωσης υλικού, ψηφιακής αρχειοθέτησης και εκπαιδευτικού σχεδιασμού. Συνάδει με τα Προγράμματα Σπουδών της Πληροφορικής και Σχεδιασμού & Τεχνολογίας, αλλά και με άξονες μαθησιακών στόχων της διδασκαλίας των ΤΠΕ (Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνιών). Η συγγραφή του εκπαιδευτικού υλικού βασίζεται στον ψηφιακό εγγραμματισμό και τις σύγχρονες θεωρήσεις για την «επεξεργασία των πληροφοριών». 7

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΨΗΦΙΑΚΟ ΥΛΙΚΟ DIY ΦΤΙΑΧΝΟΥΜΕ ΤΑ ΔΙΚΑ ΜΑΣ ΜΟΥΣΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΣΕ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΜΟΡΦΗ ΨΗΦΙΑΚΟ ΥΛΙΚΟ ΣΥΝΘΕΤΟΝΤΑΣ ΗΧΟΥΣ ΜΕ ΨΗΦΙΑΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΣΕ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΜΟΡΦΗ https://www.onassis.org/el/whats-on/diy-build-your-own-musicalinstruments/diy-building-our-own-musical-instruments-educational-material https://www.onassis.org/el/whats-on/composing-sounds-through-digitalapps/composing-sounds-through-digital-apps-educational-material- 8

ΨΗΦΙΑΚΟ ΥΛΙΚΟ ΑΡΧΕΙΑ ΣΕ ΑΛΛΑΓΗ: ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΩΝ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΩΝ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΣΕ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΜΟΡΦΗ https://www.onassis.org/el/whats-on/archives-transit-world-libraries-artificialintelligence/archives-transit-world-libraries-artificial-intelligence-educationalmaterial ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ «Ξεφυλλίζοντας» τα τρία εκπαιδευτικά ψηφιακά υλικά που παρουσιάστηκαν στην παρούσα εισήγηση, αντιλαμβανόμαστε πώς υποστηρίζουν εμπράκτως το σχολείο και τον/ην εκπαιδευτικό να ανταπεξέλθει στις σύγχρονες προκλήσεις και ανάγκες, καθώς επιδιώκουν να τον/ην εμπνεύσουν καθημερινά στο απαιτητικό έργο του/ης. Αποτελώντας χρήσιμο εργαλείο στη σύνδεσή του με τα γνωστικά αντικείμενα και πιθανά project που μπορεί να υλοποιήσει ο ίδιος/α μέσα στο σχολικό περιβάλλον, τον/ην βοηθούν να επαυξήσει το κύρος του/ης και να ενδυναμώσει την περαιτέρω σύνδεσή του/ης, αλλά και της ευρύτερης σχολικής κοινότητας με ευρωπαϊκά προγράμματα, όπως τα καινοτόμα πρότζεκτ Interfaces και European ARTificial Intelligence Lab. Τα εν λόγω ευρωπαϊκά προγράμματα και οι πρακτικές που προτείνουν επικυρώνουν τη θεσμική υποστήριξη της δημιουργικότητας, της καινοτομίας και της κοινωνικής ευθύνης στο σχολείο, στους/ις εκπαιδευτικούς και στους/ις μαθητές/τριες. Επιπλέον, τα εγχειρίδια αποτελούν μια εκπαιδευτική εργαλειοθήκη που προσφέρεται δωρεάν, καθώς είναι διαθέσιμα υλικά με ανοιχτή άδεια χρήσης, ενισχύοντας τη δυνατότητα ενεργής συμμετοχής όλων στη μετάδοση και τη διεύρυνση της γνώσης. Προτείνουν πηγές/συνδέσμους, φωτογραφίες, ηχητικό υλικό και video, τα οποία ο/η καθένας/μία μπορεί ελεύθερα να χρησιμοποιεί, να αντιγράφει, να διανέμει και να τροποποιεί ανάλογα με τις ανάγκες του/ης προς την ευρύτερη εκπαιδευτική και σχολική κοινότητα. Έτσι απαντάται η ιδέα του «Νέου Σχολείου» και της κοινωνικής δικαιοσύνης παρέχοντας πρόσβαση στη γνώση σε εκπαιδευτικούς και μαθητές/τριες από απομακρυσμένες περιοχές, οι οποίοι δεν έχουν εύκολη πρόσβαση στα σύγχρονα αστικά κέντρα, ούτε σε πολιτιστικές/εκπαιδευτικές δραστηριότητες. Αντιλαμβανόμενοι ότι η εκπαίδευση στις νέες τεχνολογίες είναι προτεραιότητα διεθνώς, απαραίτητη για την ανταγωνιστικότητα και την ασφάλεια στις σύγχρονες κοινωνίες, προσπαθήσαμε μέσω της δημιουργίας ενός εκπαιδευτικού ψηφιακού αποθετηρίου να συμβάλλουμε στην ανάπτυξη κριτικής σκέψης των μαθητών/τριών, 9

στην αλλαγή της διδακτικής πρακτικής, της διαδικασίας μάθησης και της επικοινωνίας. Επιπροσθέτως, διαπιστώσαμε ότι τα υλικά έχουν στοιχεία από διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα φωτίζοντας με τον τρόπο αυτό τα διαφορετικά είδη μάθησης και τους πολλαπλούς τύπους νοημοσύνης, όπως η κατασκευαστική/χειρωνακτική ικανότητα, η μουσική ικανότητα, η ικανότητα σε κατανόηση εννοιών από τη Φυσική, κ.ο.κ. Συμπερασματικά λοιπόν, τα εγχειρίδια αυτά είναι συμβατά με τις αρχές της σύγχρονης παιδαγωγικής, όπως η συμπερίληψη και η βιωματική, ερευνητικήανακαλυπτική και συνεργατική μάθηση. Περαιτέρω μέσω των κατάλληλων διδακτικών σεναρίων που προτείνονται, εξειδικεύονται οι γενικές αρχές του Προγράμματος Σπουδών (ΠΣ) των συναφών μαθημάτων και οργανώνεται η διδασκαλία κυρίως με βιωματικές δραστηριότητες. Ως ακολούθως, αγκαλιάζεται η διερευνητική προσέγγιση, η αυτενέργεια και η μάθηση μέσω της ευθυγράμμισης με ενεργητικές εκπαιδευτικές τεχνικές και της χρησιμοποίησης αυθεντικών παραδειγμάτων από τον πραγματικό κόσμο των παιδιών/εφήβων (ήχος, μουσική, ηλεκτρισμός, φυσική - σύνδεση θεωρίας και πράξης, πολιτιστική κληρονομιά, τεχνολογία). Σε περιόδους όπως αυτή που διανύουμε, εκπαιδευτικό υλικό το οποίο είναι διαθέσιμο on-line χωρίς επιβάρυνση, ανταποκρίνεται στις σύγχρονες προκλήσεις και στις ανάγκες του μαθησιακού πλαισίου και επιβεβαιώνει τον «ζωτικής» σημασίας χαρακτήρα τους. Το ψηφιδωτό εκπαίδευσης του Ιδρύματος Ωνάση συμπληρώνεται από αυτά τα προγράμματα, τα οποία κάνουν πράξη την έννοια της άρσης του αποκλεισμού και δείχνουν τον δρόμο, ώστε όλοι όσοι διψούν για νέες εμπειρίες να έχουν πρόσβαση στη γνώση, την τέχνη και τη χαρά της μάθησης. Ως αποτέλεσμα όλων αυτών, τα εκπαιδευτικά ψηφιακά υλικά που έχουν δημιουργηθεί προάγουν τις αρχές του σεβασμού, της δημοκρατικής συνύπαρξης, της μη βίαιης επίλυσης συγκρούσεων και της αλληλεγγύης, τόσο στο κοινωνικό πλαίσιο μάθησης όσο και στην ευρύτερη κοινότητα του σχολείου. Η εμπειρία στην εκπαίδευση γίνεται εντός και εκτός της τάξης, εντός και εκτός των τειχών μας. Και εμείς με τα Εκπαιδευτικά Προγράμματα του Ιδρύματος Ωνάση βρισκόμαστε εκεί που χρειάζεται περισσότερο, δίπλα στον/ην εκπαιδευτικό και στο σύγχρονο σχολείο του 21ου αιώνα. 10

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Εκπαιδευτικά Προγράμματα για Σχολεία 2020-2021, Onassis Foundation. (Φεβρουάριος 2021, 28). Ανακτήθηκε από https://www.onassis.org/el/initiatives/onassis-educational-programs/season-2020-2021 Οδηγός για την Έγκριση Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων και Ερευνών, Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής. (2021, Μάρτιος 11). Ανακτήθηκε από http://iep.edu.gr/el/ereunes-programmata Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, Εκπαίδευση. (2021, Μάρτιος 10). Ανακτήθηκε από https://www.minedu.gov.gr/ Φωτόδεντρο, Εθνικός Συσσωρευτής Εκπαιδευτικού Περιεχομένου. (Φεβρουάριος 2021, 28). Ανακτήθηκε από http://photodentro.edu.gr/aggregator/ Ψηφιακό υλικό Αρχεία σε αλλαγή: από τον κόσμο των βιβλιοθηκών στην τεχνητή νοημοσύνη. Εκπαιδευτικό υλικό σε ηλεκτρονική μορφή. (Μάρτιος 2021, 13). Ανακτήθηκε από file:///c:/users/e.semitelou/downloads/diy- Making_our_own_musical_instruments_Digital_teaching_materials-2020-21_gr%20(2).pdf Ψηφιακό υλικό Συνθέτοντας ήχους με ψηφιακές εφαρμογές. Εκπαιδευτικό υλικό σε ηλεκτρονική μορφή. (Μάρτιος 2021, 13). Ανακτήθηκε από file:///c:/users/e.semitelou/downloads/composing_with_sounds_through_digital_app s_digital_teaching_materials-2020-21_gr.pdf Ψηφιακό υλικό DIY φτιάχνουμε τα δικά μας μουσικά όργανα. Εκπαιδευτικό υλικό σε ηλεκτρονική μορφή. (Μάρτιος 2021, 13). Ανακτήθηκε από file:///c:/users/e.semitelou/downloads/archives_in_transit_digital_materials_for_edu cators-2020-21_gr.pdf *Λεπτομερώς η βιβλιογραφία των εκπαιδευτικών εγχειριδίων παρουσιάζεται στο κεφάλαιο ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ, σελ. 8-9, ενσωματωμένη στα.pdf αρχεία που παραθέτονται. 11

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Η παιδεία στο Ίδρυμα Ωνάση Η εκπαίδευση δεν είναι μια στατική έννοια. Δεν είναι μια περιορισμένη δομή μάθησης που έχει ηλικιακούς φραγμούς, σωματικούς περιορισμούς και σύνορα. Η φετινή χρονιά συνοδεύεται από περισσότερες προκλήσεις σε σχέση με κάθε άλλη χρονιά λόγω της πανδημίας του Covid-19 αλλά παράλληλα προσφέρει νέες ευκαιρίες πρόσβασης στην εκπαίδευση και εισάγει νέους τρόπους μάθησης. Και τη σεζόν 2020 21, τα προγράμματα εκπαίδευσης θα υπηρετήσουν τις διαχρονικές αξίες του Ιδρύματος Ωνάση: ανοιχτή κοινωνία, ισότιμη πρόσβαση στην παιδεία και, πάνω από όλα, διαρκής και συλλογική περιέργεια, προσαρμοζόμενα στις νέες συνθήκες και αξιοποιώντας καινοτόμα και ψηφιακά μέσα εκπαίδευσης. Από το 1978, το Ίδρυμα Ωνάση επιβραβεύει την αριστεία και την αποφασιστικότητα προσφέροντας υποτροφίες σε πτυχιούχους Ανώτατων και Ανώτερων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων μέσω ενός αξιοκρατικού συστήματος αξιολόγησης και επιλογής. Έχει θεσμοθετήσει τα Βραβεία Ωνάση και επί σειρά ετών επιβραβεύει ανθρώπους των Επιστημών, των Τεχνών και των Γραμμάτων για τα κοινωνικά ωφέλιμα επιτεύγματά τους. Έχει δημιουργήσει τον διεθνώς καταξιωμένο θεσμό των Επιστημονικών Διαλέξεων στο Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας στην Κρήτη με τη συμμετοχή κατόχων βραβείου Νόμπελ, και έχει υποστηρίξει στο παρελθόν τη συμμετοχή Ελλήνων φοιτητών στον παγκοσμίως αναγνωρισμένο επιστημονικό θεσμό των Lindau Nobel Laureate Meetings. Σε κάθε ευκαιρία, λέει έμπρακτα το μπράβο σε αυτούς που προσπαθούν και ξεχωρίζουν. Από 0 έως 107 ετών Τα Εκπαιδευτικά Προγράμματα του Ιδρύματος Ωνάση επεκτείνονται σε δεκάδες διαφορετικούς τομείς αλλά διαπνέονται από την ίδια φιλοσοφία: Διαχρονική περιέργεια, συμπερίληψη, ομαδική μάθηση και μια ηλικιακή κάλυψη που εκτείνεται από τα βρέφη μέχρι τους ανθρώπους 65+. Απευθύνονται σε σχολεία, οικογένειες, εφήβους, ενήλικες, εκπαιδευτικούς, προσωπικό διαφόρων επαγγελματικών ειδικοτήτων (Ελληνική και Δημοτική Αστυνομία, προσωπικό αεροδρομίων, ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, ειδικούς θεραπευτές και επαγγελματίες ψυχικής υγείας), καλλιτέχνες, άτομα με αναπηρία. Κάθε χρόνο τα εκπαιδευτικά προγράμματα έχουν ποικίλες θεματικές, όπως είναι οι έννοιες της ταυτότητας και της διαφορετικότητας, η κλιματική αλλαγή, η τεχνητή νοημοσύνη, η πόλη της Αθήνας, η Ιστορία. Δημιουργούμε εκπαιδευτικά προγράμματα πιστεύοντας βαθιά στη δια βίου μάθηση και την εφαρμογή της στη βελτίωση της καθημερινότητας του ατόμου αλλά και του κοινωνικού συνόλου κατ επέκταση. Με σαφή πολιτική στάση, αντιμετωπίζουμε τους ανθρώπους ισότιμα χωρίς προκαταλήψεις, πιστεύοντας πως καθένας κρύβει διαφορετικές, σημαντικές ικανότητες έτοιμες να ελευθερωθούν με την κατάλληλη καθοδήγηση και ενθάρρυνση. Κάθε χρόνο, τα Εκπαιδευτικά Προγράμματα μεγαλώνουν, εξελίσσονται και επαναπροσδιορίζονται ώστε να αφορούν το εδώ και τώρα. Προσαρμόζονται στις ιδιαίτερες περιστάσεις που έφερε η πρωτόγνωρη υγειονομική κρίση που όλοι/ες βιώνουμε. Όπου και όποτε χρειάζεται, θα γίνονται από απόσταση κάνοντας χρήση των πιο καινοτόμων εργαλείων της ψηφιακής τεχνολογίας, είτε μέσω διαδικτυακών συναντήσεων είτε μέσω της δημοσίευσης εκπαιδευτικού υλικού διαδικτυακά. Με αυτό τον τρόπο, η γνώση μπορεί να φτάσει σε κάθε γωνιά της Ελλάδας και να δοθεί η 12

ευκαιρία σε οποιονδήποτε το επιθυμεί να συμμετέχει χωρίς γεωγραφικούς περιορισμούς. Η Ωνάσειος Βιβλιοθήκη μετασχηματίζεται σε μια «βιβλιοθήκη χωρίς τοίχους», με τρόπο που όχι μόνο την καθιστά προσβάσιμη σε όλους αλλά και τη βοηθά να ανταποκρίνεται καλύτερα στις ανάγκες χρηστών και επισκεπτών. Έτσι, αυτή την ιδιαίτερη χρονιά, δίνει μεγαλύτερη έμφαση στο ψηφιακό της προφίλ, προσφέροντας καινοτόμες δράσεις και υπηρεσίες που αναδεικνύουν τη μοναδική της ταυτότητα, απελευθερώνοντας δυνάμεις, αγκαλιάζοντας και εμπνέοντας την κοινωνία. Στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, από το 2010 έως σήμερα, εκπαιδευτικά προγράμματα βάζουν τη σύγχρονη τέχνη στη ζωή του κοινού με έναν βιωματικό και άμεσο τρόπο, καλύπτοντας όλες τις τέχνες που περιλαμβάνονται στο πρόγραμμά της, όπως το θέατρο, ο χορός, η μουσική, τα εικαστικά και τα νέα μέσα. Πολλά από αυτά τα προγράμματα είναι διαθεματικά. Αντίστοιχα, το Αρχείο Καβάφη, τη φροντίδα και προώθηση του οποίου έχει αναλάβει το Ίδρυμα Ωνάση, συνεχίζει την εκπαιδευτική του δραστηριότητα με εκπαιδευτικά προγράμματα που απευθύνονται σε όλους. Μέσω της ψηφιακής συλλογής του Αρχείου κι ακολουθώντας κανόνες ανοιχτής πρόσβασης και διαμοιρασμού για το σύνολο του σπάνιου αρχειακού υλικού του, ανοίγει τον δρόμο για νέες έρευνες και διεπιστημονικές συνεργασίες σε όλο τον κόσμο. Όλα τα παιδιά μπορούν να μάθουν, απλώς έχουν τον δικό τους τρόπο. Το ψηφιδωτό εκπαίδευσης του Ιδρύματος Ωνάση συμπληρώνεται από προγράμματα ειδικής εκπαίδευσης, όπως το πρόγραμμα «Η μουσική αγαπά τον αυτισμό», τα οποία κάνουν πράξη την έννοια της άρσης του αποκλεισμού και της συνεκπαίδευσης. Για εμάς, η Ειδική Αγωγή είναι ο δρόμος ώστε όλα τα παιδιά να έχουν πρόσβαση στη γνώση, την τέχνη και τη χαρά της μάθησης. Η εμπειρία στην εκπαίδευση γίνεται και εκτός της τάξης, εκτός των τειχών, ενώ περιβάλλοντα με πολλαπλά ερεθίσματα αποτελούν κίνητρο για αναζήτηση και αυτόνομη δράση των μαθητών και την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων. Και βρισκόμαστε εκεί που χρειάζεται περισσότερο, γιατί πιστεύουμε πως μόνος δεν πρέπει να προσπαθεί κανείς. Μάθετε περισσότερα στο onassis.org 13