Ηλεκτρονικά και Γκάτζετς Κοινωνικά Εξοδα - Δώρα - Τραπεζώματα Μετακινήσεις Νερό Παιδιά Περιποίηση Σώματος - Προσώπου Σκάφη Σπίτι Τζόγος Τηλέφωνο

Table of Contents 2 Copyright Πρόλογος Εισαγωγή Το πρόβλημα Οι Ευθύνες μας Τα 22 "Κρίσιμα" Αμαρτήματά μας Συνειδητοποίηση και Παραδοχή Πρακτικός Οδηγός Αντιμετώπισης της Κρίσης Εξοδολόγιο Μείωση Δαπανών: Αγορές Ψώνια Ασφάλιση και Ασφάλεια Αυτοκίνητα Γάμοι, Βαφτίσια, Επέτειοι κ.λπ. Διακοπές, Ταξίδια, Εκδρομές Διατροφή Δουλειά Διαχείριση Χρεών Ενδυση - Υπόδηση Επιδιόρθωση ζημιών - Βλαβών Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις - Ελεύθεροι Επαγγελματίες Ερασιτεχνικές Απασχολήσεις (Hobbies) Ηλεκτρικό Ρεύμα

3 Ηλεκτρονικά και Γκάτζετς Κοινωνικά Εξοδα - Δώρα - Τραπεζώματα Μετακινήσεις Νερό Παιδιά Περιποίηση Σώματος - Προσώπου Σκάφη Σπίτι Τζόγος Τηλέφωνο Τσιγάρο - Πούρα - Πίπα Υγεία - Πολυφαρμακία Υπαιθρος Φιλοδωρήματα Ψυχαγωγία Αύξηση Εσόδων - Πρόσθετο Εισόδημα Πώληση Ακινήτων Πώληση-Δωρεά Περιττών και Αχρηστων Κινητών Αποταμίευση και Εξασφάλιση Αποταμιεύσεων Επίλογος Βιογραφικό Σημείωμα Τελευταία Σελίδα

Copyright 4 333 Τρόποι για να Αντιμετωπίσετε την Κρίση (English title: 333 Ways to Face the Crisis) Του Θαλή Π. Κουτούπη / By Thalis P. Coutoupis 2013 Published by Stergiou Limited, September 2013 Suite A, 6 Honduras Street, London EC1Y 0TH, United Kingdom Web: www.stergioultd.com email: eshop@stergioultd.com Copyright and monitoring The intellectual property rights of this ebook are owned by Stergiou Limited. The contents of this ebook are protected by international copyright laws and other intellectual property rights. All products, services and company names and logos mentioned in our ebook are the trademarks, service marks or trading names of their respective owners, including us. You may download this ebook from our website for the sole purpose of placing an order with us or in relation to the provision of the Services to you. However, you may not modify, copy, reproduce, republish, upload, post, transmit, sell or distribute, by any means or in any manner, any material or information on or downloaded from our website including but not limited to text, graphics, video, messages, code and/or software without our prior written consent, except where expressly invited to do so, for example, in order to complete any test or questionnaire. ***

ΠΡΟΛΟΓΟΣ 5 Το βιβλίο αυτό γράφηκε κυρίως για τους οικονομικά αδύναμους, για όλους όσοι έχουν πληγεί βάναυσα, με πολλούς και ποικίλους τρόπους από την κρίση, τόσο σ ολόκληρη τη χώρα μας όσο και σ άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και όχι μόνον. Ακόμη όμως και όσοι έχουν γλιτώσει με «ελαφρά τραύματα», ακόμη και εύποροι μπορούν να βρουν χρήσιμα στοιχεία μέσα σ αυτό. Είναι ένα απλό, αλλά πολύτιμο εργαλείο! Δεν περιέχει δυσνόητες, περιπεπλεγμένες αναλύσεις ούτε σοφίες ούτε προφητείες ούτε μαγικές λύσεις. Πρώτη ύλη του είναι η ΚΟΙΝΗ ΛΟΓΙΚΗ! Αντικείμενό του είναι αυτό που βασανίζει σήμερα τη συντριπτική πλειονότητα των λαών που βιώνουν, σε διαφορετικό βέβαια βαθμό ο καθένας: την βαθιά ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ. Η κρίση και πώς θα την αντιμετωπίσουμε. Όχι σε πολιτικό και μακροοικονομικό επίπεδο. Στο επίπεδο της καθημερινότητας του καθενός μας και του οικογενειακού προϋπολογισμού. Η συγκυρία μάς καλεί επιτακτικά να σώσουμε ο καθένας από εμάς και τον ΕΑΥΤΟ μας, συμβάλλοντας έτσι και στη σωτηρία ολόκληρου του λαού! Αυτός ο «Πρακτικός Οδηγός» καταγράφει λοιπόν τρόπους, με τους οποίους μπορούμε εμείς, οι «απλοί καθημερινοί πολίτες», να αντιμετωπίσουμε την κρίση στην καθημερινότητά μας, σε ατομικό, οικογενειακό και επαγγελματικό επίπεδο. Δεν μπορεί φυσικά ούτε αυτό το βιβλίο ούτε καμιά άλλη δύναμη να εξαφανίσει την κρίση. Αυτό που επιδιώκει είναι να συμβάλει με πρακτικούς τρόπους στην κατά το δυνατόν μείωση των δυσάρεστων επιπτώσεών της, πάνω σε κάθε οικογένεια, σε κάθε πολίτη σε κάθε επιχείρηση,

6 Πολλοί από εσάς ίσως γνωρίζετε και μερικοί άλλοι είναι πιθανόν να εφαρμόζετε ήδη κάποιους από αυτούς τους 333 τρόπους. Σίγουρα όμως θα βρείτε και άλλους, ανάμεσα σ αυτούς, μερικοί από τους οποίους θα σας ξαφνιάσουν, αλλά και θα σας βοηθήσουν ελπίζω! Η συμβολή και η χρησιμότητα αυτού του βιβλίου βρίσκεται στο ότι συγκέντρωσε, οργάνωσε και ταξινόμησε αυτούς τους τρόπους. Στόχος του είναι να βοηθήσει τη μνήμη μας και την οργάνωσή μας, για να καταφέρουμε να μειώνουμε τα έξοδά μας, σε όλες σχεδόν τις εκφάνσεις της ζωής μας και να εξοικονομούμε κάποια χρήματα, ώστε να αποφύγουμε να νιώσουμε βαθιά στη σάρκα μας τα δόντια της κρίσης και να κάνουμε λιγότερο δύσκολη τη ζωή μας. Ο «Οδηγός» αυτός στηρίζεται πάνω σ ένα τριπλό άξονα: Μείωση δαπανών Αύξηση εσόδων Διαφύλαξη κεκτημένων Η γραφή του μπορεί σε μερικά σημεία να ξενίζει ως «δασκαλίστικη» ή «πατερναλιστική», αλλά δεν έχει καμιά απολύτως τέτοια πρόθεση. Θεωρήστε ότι «τα λέω» στον εαυτό μου και απλώς τα μοιράζομαι μαζί σας. Στόχος και σκοπός αυτού του βιβλίου είναι να απλώς να «θυμίσει», να καταγράψει και να οργανώσει όλους σχεδόν τους τρόπους «αντίστασης» στην κρίση, για όλες τις πτυχές και τις εκφάνσεις της καθημερινότητάς μας. Γι αυτό ακριβώς δεν είναι ένα βιβλίο για διάβασμα, αλλά για εφαρμογή. Στον αναλυτικό πίνακα περιεχομένων του μπορεί ο καθένας να βρει τον τομέα που τον ενδιαφέρει και να πάρει ιδέες, για την καλύτερη δυνατή οικονομική διαχείριση του προϋπολογισμού του. Καλή επιτυχία! Θαλής Π. Κουτούπης

Υ.Γ. Μακάρι, να μην είχε χρειαστεί να γράψω αυτό το βιβλίο κι εσείς να το διαβάσετε! 7

8 Δεν είμαι πολιτικός Δεν είμαι οικονομολόγος Έχω κοινή λογική Θαλής Π. Κουτούπης Αν θέλει να κάνεις πλούσιο τον Πυθοκλέα, μην του δίνεις περισσότερα πράγματα, αλλά μείωσε τις ανάγκες του. Επίκουρος Φιλόσοφος 341-270 π.χ. Το αστροπελέκι της κρίσης μʼ έχει κάνει να επανεκτιμήσω ό,τι έχω Χαϊδεύω την μπλούζα που φορώ σαν να πρόκειται να μου την ξηλώσει ο Χάρος. Κοιτάω με θαυμασμό το κινητό μου - δεν είναι το τελευταίο μοντέλο, αλλά κάνει θαυμάσια τη δουλειά του. Τέρμα σε κάθε καταναλωτική αδημονία: ό,τι πήραμε, πήραμε. Στο φως του κεραυνού διακρίνουμε ξανά, τι είναι πρώτο και τι δεύτερο. Τι άξιο να το ζεις και τι ανάξιο και να το αναφέρεις. Στάθης Τσαγκαρουσιάνος (22.1.2012) Ο,τι δεν με σκοτώνει, πιο δυνατό με κάνει! Friedrich Nitzsche (1844-1900) Εσύ πρέπει να γίνεις η αλλαγή, που θες να δεις στον κόσμο! Mahatma Gandhi (1869-1948)

Η κρίση 9 Δεν ξέρω, πόσοι θυμούνται το κεντρικό σύνθημα της εκστρατείας, για την επαπειλούμενη λειψυδρία στην Αθήνα εκείνη την εποχή (1991-93), που έλεγε: «ΠΡΟΣΕΧΟΥΜΕ, ΓΙΑ ΝΑ ΕΧΟΥΜΕ»! Αυτό το σύνθημα αποδείχθηκε τότε πειστικό και συνέβαλε να γλιτώσουμε από τη δίψα! Αν ασπασθούμε και κάνουμε πράξη σήμερα το ίδιο σύνθημα, έχουμε ελπίδες να γλιτώσουμε από την πείνα! Ας δώσω εδώ ένα παράδειγμα, με τυχαίους αριθμούς. Ας υποθέσουμε ότι μια οικογένεια με δύο ανήλικα παιδιά, είχε πριν από την κρίση καθαρό μηνιαίο εισόδημα 4.500 και είχε αποταμιεύσει 27.000. Το ένα μέλος έχασε τη δουλειά του, ενώ το εισόδημα του άλλου, εξ αιτίας των περικοπών και της αύξησης της έμμεσης φορολογίας έχει μειωθεί στα 2.400 και οι προοπτικές είναι ότι θα μειωθεί κι άλλο. Πριν από την κρίση, ο μηνιαίος οικογενειακός προϋπολογισμός ήταν περίπου 4.000. Αυτό σημαίνει ότι, για να διατηρηθεί στο ίδιο ύψος, θα πρέπει κάθε μήνα να αντλούνται από τα αποθέματα πρόσθετα 1.600, με ισόποση μείωση του αποθέματος, το οποίο θα εξαντληθεί έτσι σε 17 μήνες. Εάν όμως καταφέρει αυτή η οικογένεια να κάνει οικονομίες και να μειώσει τον μηνιαίο προϋπολογισμό της κατά 25%, δηλαδή σε 3.000, θα χρειάζεται να αντλεί μόνο 1.000 από το απόθεμά της, που σημαίνει ότι αυτό θα εξαντληθεί μετά από 27 μήνες! Αυτό το επί πλέον χρονικό περιθώριο των 10 μηνών είναι πολύτιμο, για να καταφέρει η οικογένεια να ανασυντάξει την οικονομία της! Αυτή ακριβώς είναι η φιλοσοφία, ο στόχος και η χρησιμότητα αυτού του βιβλίου και του κεντρικού συνθήματος ΠΡΟΣΕΧΟΥΜΕ, ΓΙΑ ΝΑ ΕΧΟΥΜΕ! Η αλήθεια βέβαια είναι ότι η κρίση έπεσε πάνω στα κεφάλια μας, σαν

10 ταβάνι μετά από σεισμό! Μας βρήκε μακάριους κι απροετοίμαστους, μας έπιασε κυριολεκτικά στον ύπνο, να ονειρευόμαστε την «ισχυρή Ελλάδα», το καταναλωτικό όργιο και την επίδειξη! Κι όμως «αχός βαρύς ακουγόταν», επί χρόνια! Εμείς όμως, δεν τον ακούγαμε! Τον σκέπαζε ο ήχος των πολιτικών και συνδικαλιστικών κραυγών και των σκυλάδικων τραγουδιών! Έτσι, από τη μια στιγμή στην άλλη, τρομαγμένοι, αλαφιασμένοι, είδαμε το σπιτικό μας να γκρεμίζεται και το βιος μας να καταστρέφεται! Κάπως έτσι εξελίχθηκαν λίγο-πολύ τα πράγματα και στις άλλες χώρες, που βιώνουν τη βαθιά οικονομική κρίση. Δεν ήρθε όμως σίγουρα το τέλος του κόσμου! «Ως επιζήσας τεσσάρων στρατοπέδων συγκέντρωσης, καταθέτω τη μαρτυρία για το απρόσμενο μέγεθος, στο οποίο είναι ικανός ένας άνθρωπος να αψηφήσει και με θάρρος να αντιμετωπίσει τις χειρότερες συνθήκες, που μπορεί να συλλάβει ο νους», καταθέτει ο Αυστριακός Ψυχίατρος και συγγραφέας Victor Frankl (1905-97). Αλλά υπάρχει κι άλλο πιο κοντινό κι αισιόδοξο παράδειγμα. Στη δεκαετία του 50 η πατρίδα μας ήταν ισοπεδωμένη. Δεν υπήρχαν ούτε καν στοιχειώδεις υποδομές, όπως νερό, φως, τηλέφωνο, δρόμοι, μέσα συγκοινωνίας κ.λπ. Η οικονομία μας ήταν διαλυμένη κι η ψυχολογία του λαού ήταν στο ναδίρ, μετά τον πόλεμο, την κατοχή και τον εμφύλιο, ενώ κάθε σπίτι σχεδόν θρηνούσε κι ένα νεκρό ή αγνοούμενο. Η κατάσταση δηλαδή, πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά ήταν δέκα φορές χειρότερη από τη σημερινή. Παρ όλα αυτά οι τότε γενιές σήκωσαν τα μανίκια κι έχτισαν μια Ελλάδα, που στο τέλος της δεκαετίας του 70 ήταν όμορφη! Και στη δεκαετία του 80 άρχισε το «γκρέμισμα» Ε, δεν θα γίνει βέβαια η Ελλάδα «στρατόπεδο συγκέντρωσης» ούτε θα ισοπεδωθεί όπως το 50, αλλά, αν θέλουμε να «επιβιώσουμε», πρέπει να ξέρουμε ότι δεν βοηθάνε ούτε ο πανικός ούτε η γκρίνια ούτε τα κλάματα ούτε οι κατάρες, για τη συμφορά που μας βρήκε. Πρέπει να σηκώσουμε τα μανίκια, να μαζέψουμε τα κομμάτια του σπιτικού μας, της ζωής μας και της ψυχής μας και ν αρχίσουμε απ την αρχή. Από τα θεμέλια. Εκεί άλλωστε

11 βρίσκεται κι η αιτία, που γκρέμισε το ταβάνι πάνω στα κεφάλια μας! Τα θεμέλια, πάνω στα οποία χτίσαμε τη ζωή μας τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, ήταν σαθρά, διαβρωμένα, σάπια! Βρισκόμαστε μπροστά σ ένα μεγάλο, οδυνηρό πρόβλημα. Και για να το αντιμετωπίσουμε, πρέπει, πριν από όλα, να το περιγράψουμε, να το ορίσουμε, να το κατανοήσουμε και να αναλάβουμε όποιες ευθύνες αναλογούν στον καθένα μας, μικρές ή μεγαλύτερες. Καμιά λύση δεν είναι εφικτή, αν δεν στοιχειοθετηθεί με ειλικρίνεια και ακρίβεια το πρόβλημα και δεν κατανοηθούν τα αίτια που το δημιούργησαν, σε όλες τις διαστάσεις τους. Κι αφού χαρτογραφήσουμε το πρόβλημα και το κατανοήσουμε, πρέπει να ψάξουμε να δούμε, με ειλικρίνεια, εντιμότητα και λεβεντιά, αν και πόσο συμβάλαμε ο καθένας μας στη δημιουργία του, με ποιο τρόπο και σε ποιο βαθμό! Κι αυτό είναι το δυσκολότερο κομμάτι της άσκησης! Ειδικά για μας τους Έλληνες, που έχουμε μάθει να θεωρούμε πάντοτε τους εαυτούς μας, ατομικά και συλλογικά, αθώους, άσπιλους και αμόλυντους και να φορτώνουμε πάντα τις ευθύνες μας σε άλλους. Συνήθως φορτώνουμε τα λάθη μας σε ξένα κράτη, σε παγκόσμιες συνωμοσίες, σε φυσικές καταστροφές, στην «κακιά στιγμή», στον διπλανό μας, σε όλους τους άλλους, εκτός από την αγιότητά μας! Αν όμως δεν αποφασίσουμε μια μέρα να ομολογήσουμε δημόσια και με δυνατή φωνή «Με λένε Θαλή και είμαι εθισμένος στο ρουσφέτι», «Με λένε Μαρία και είμαι εθισμένη στα δάνεια και στην κατανάλωση», «Με λένε Κώστα και είμαι εθισμένος στον ατομικισμό», «Με λένε Μήτσο και είμαι εθισμένος στη φοροδιαφυγή», δεν υπάρχει καμία ελπίδα να απεξαρτηθούμε! Θα «πεθάνουμε», όπως κάποιοι δυστυχείς ναρκομανείς, που δεν καταφέρνουν να ξεφύγουν από την εξάρτησή τους! Πρώτο αναγκαίο βήμα λοιπόν, είναι η κατανόηση του προβλήματος και δεύτερο, το ίδιο και περισσότερο απαραίτητο, η γενναία παραδοχή της δικής μας ατομικής συμβολής κι ευθύνης για τη δημιουργία του προβλήματος.

12

Το Πρόβλημα 13 Το πρόβλημα λοιπόν είναι πολιτικό, ηθικό και κοινωνικό. Αυτό είναι το αίτιο. Η οικονομική κρίση είναι απλώς το αιτιατό, το αποτέλεσμα. Η τραγική έκπτωση αρχών και αξιών, που υπαγορεύθηκε από το πολιτικό σύστημα κι υιοθετήθηκε ασμένως από ολόκληρη σχεδόν την κοινωνία, ήταν αυτή που όχι μόνον έφερε την κρίση, αλλά και που εμποδίζει να γίνουν τα αναγκαία βήματα, για να βγούμε από τον τυφώνα! Το πολιτικό πρόβλημα είναι ότι τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα κι ο λαός μας δυστύχησαν να έχουν ηγέτες και πολιτικό προσωπικό, μετρίου έως μηδαμινού μεγέθους. Όπως είπε όμως ο Βρετανός Ιστορικός Arnold Toynbee (1889-1975), «Κάθε λαός είναι άξιος των ηγετών του», ενώ πολύ πριν από αυτόν, η Βίβλος είχε επισημάνει: «Τοιούτοι έπρεπεν ημίν Αρχιερείς». Κι εδώ καταγράφεται η πρώτη μεγάλη συλλογική ευθύνη μας, αφού εμείς επιλέγαμε τους «τοιούτους Αρχιερείς»!... Δεν ήταν αυτό όμως το μεγαλύτερο κακό. Εκτός από την ανεπάρκειά τους, την έλλειψη επαφής με την πραγματικότητα και την παντελή απουσία στοιχειωδών γνώσεων και ικανοτήτων διοίκησης (management), που έκαναν σχεδόν αδύνατη την αποτελεσματική αντιμετώπιση προβλημάτων και την αξιοποίηση των μεγάλων ευκαιριών που είχε η Ελλάδα, μετά το 1981, λόγω της εισόδου της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, δυστυχώς, η συντριπτική πλειονότητα των πολιτικών μας δεν είχε άλλη έγνοια από την κατάκτηση ή τη διατήρηση της εξουσίας και των υλικών και άυλων αγαθών, που τη συνοδεύουν. Ήταν άνθρωποι ανέμπνευστοι, ατάλαντοι, χωρίς αρχές και αξίες, εκτός από τον πλουτισμό τους, την καλοπέρασή τους και την επίδειξή τους. Για να εξυπηρετήσουν αυτούς τους ιδιοτελείς στόχους τους λοιπόν, ενεπλάκησαν σε κάθε είδους διαπλοκή και διαφθορά είτε με τον απλό πολίτη/πελάτη/ψηφοφόρο είτε με ισχυρά επιχειρηματικά συμφέροντα είτε με τα ηλεκτρονικά (κυρίως) και έντυπα μέσα ενημέρωσης. Οι ελάχιστες

14 εξαιρέσεις δεν είχαν το αναγκαίο ειδικό βάρος, για να αναστρέψουν αυτή την καταστρεπτική πραγματικότητα. Αυτή η στάση κι αυτές οι συμπεριφορές τους, εκτός από την πρωτογενή τεράστια ζημιά, προκάλεσαν και μια χειρότερη ίσως και σίγουρα πιο μακροπρόθεσμη και πολύ πιο δύσκολα αναστρέψιμη κοινωνική βλάβη: έδωσαν σε όλους εμάς και κυρίως στη νεολαία το παράδειγμα της «εδώ και τώρα» ικανοποίησης όποιων υλικών κυρίως επιδιώξεων των πολιτών, με κάθε τρόπο, ανεξάρτητα από την νομιμότητα ή την ηθικότητα των μέσων και των μεθόδων. Ιστορικές θα μείνουν μεταξύ άλλων οι φράσεις του Ανδρέα Παπανδρέου («Είπαμε να κάνουμε στον εαυτό μας κανένα δωράκι, αλλά όχι και πεντακόσια εκατομμύρια»!) και του Γιώργου Βουλγαράκη («Ό,τι είναι νόμιμο είναι και ηθικό»!). Ο λαός, στη μεγάλη πλειονότητά του, είναι σαν τα μικρά παιδιά: ό,τι βλέπει κάνει, ειδικά όταν τον βολεύει κιόλας! Κι εμείς ακολουθήσαμε πιστά το κακό παράδειγμα της «καθεστηκυίας τάξης» των κακών πολιτικών, δικαστικών, πανεπιστημιακών, συνδικαλιστών, επιχειρηματιών και των μέσων ενημέρωσης. Πέρα λοιπόν από οικονομικές θεωρίες, περισπούδαστες αναλύσεις των κάθε είδους «ολόγων» και ανόητες συνωμοσιολογίες, αυτή είναι με δυο απλά λόγια η ακτινογραφία της κρίσης που βιώνουμε σήμερα και που επαναλαμβάνω ότι δεν είναι οικονομική, αλλά κρίση πολιτική, κοινωνική και ηθική. Κρίση αρχών και αξιών, που έφερε την οικονομική κρίση. Αυτό είναι το πρόβλημα. Όταν το συνειδητοποιήσουμε και το αφομοιώσουμε, πρέπει να προχωρήσουμε στο δεύτερο, πιο επώδυνο στάδιο: την αναγνώριση και αποδοχή της ευθύνης του καθενός μας, σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, εκεί δηλαδή, που όπως λέει ο Αυστριακός Ψυχίατρος και συγγραφέας Victor Frankl (1905-97), «Όταν συγκρούονται η αναβαθμισμένη μειονότητα (σ.σ. τα οργανωμένα συμφέροντα και κάστες) και η υποβαθμισμένη πλειονότητα (σ.σ. η «σιωπηλή πλειοψηφία»), τα αποτελέσματα είναι εκρηκτικά»!

Οι Ευθύνες μας 15 Πλην σπάνιων εξαιρέσεων ελάχιστου αριθμού συμπολιτών μας, που δεν συνέργησαν (μάλλον όχι επειδή δεν ήθελαν, αλλά επειδή δεν μπορούσαν), ΟΛΟΙ ανεξαιρέτως συνεργήσαμε στο έγκλημα! Φυσικά, η ευθύνη του καθενός ποικίλλει, από μηδαμινή, έως κολοσσιαία, ανάλογα με τη δύναμη και την εξουσία που είχε, τις ευκαιρίες που βρήκε για παραβατικές συμπεριφορές και φυσικά τον βαθμό άμβλυνσης της ηθικής του. Έτσι, άλλοι διέπραξαν πταίσματα κι άλλοι κακουργήματα. Άλλοι καταχράσθηκαν μερικές δεκάδες Ευρώ κι άλλοι εκατομμύρια. Άλλοι τσίμπησαν μερικές μαρίδες κι άλλοι καταβρόχθισαν κιλά αστακού! Εκεί που η ευθύνη όλων μας εξισώνεται είναι το γεγονός ότι επί τρεις δεκαετίες ψηφίζαμε και αναδεικνύαμε ως ταγούς μας ένα θλιβερό κι αναξιόπιστο πολιτικό προσωπικό! Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, οι ελάχιστες εξαιρέσεις έντιμων και ικανών πολιτικών δεν διέθεταν την αναγκαία συνολική ισχύ, για να αποτρέψουν ή να αναστρέψουν την άσχημη και θλιβερή αυτή πραγματικότητα και την πορεία προς την καταστροφή. Πέρα από αυτή τη μεγάλη συλλογική ευθύνη, βοηθήσαμε και έμπρακτα όλοι σχεδόν να σπρώξουμε τη χώρα και τους εαυτούς μας στο γκρεμό. Πώς;

Τα 22 Κρίσιμα Αμαρτήματά μας 16 Η μεγάλη, η τεράστια ευθύνη, για τη σημερινή κατάντια μας ανήκει βέβαια στις κατεστημένες κάστες των πολιτικών, των δικαστών, των μέσων ενημέρωσης, των συνδικάτων, των Καθηγητών ΑΕΙ, των μεγαλοεπιχειρηματιών, των εργατοπατέρων, των καλλιτεχνών «αρένας», των επαγγελματιών αθλητών, των τηλεοπτικών «αστέρων» ακόμη και πολλών πνευματικών ταγών. Δεν είμαστε άμοιροι όμως από ευθύνες ούτε εμείς, οι «απλοί καθημερινοί» άνθρωποι. Τα δικά μας λοιπόν «αμαρτήματα» καταγράφει ο παρακάτω κατάλογος. 1. Ψηφίζαμε επιπόλαια, με βάση το προσωπικό συμφέρον μας, τις γνωριμίες μας, τις ιδεοληψίες μας ή τη «λάμψη» της τηλεοπτικής «περσόνας» των πολιτικών κι όχι με γνώμονα τις ικανότητες και την εντιμότητά τους. Ποτέ σχεδόν δεν ρωτήσαμε: «Τι έχει κάνει αυτός ο άνθρωπος, πριν αποφασίσει ότι είναι ο πιο κατάλληλος για να μας διοικήσει και ν αποκτήσει σύνταξη με οκτώ χρόνια δουλειάς; Ποια είναι τα επιτεύγματά του; Πού θέλει να μας πάει; Έχει μήπως αντικοινωνικές συμπεριφορές στον βίο του ή κρυμμένους σκελετούς στην ντουλάπα του;». Τίποτα από όλα αυτά! Μας έφτανε να είχε παίξει σ ένα πετυχημένο σίριαλ, να είχε διορίσει στο Δημόσιο την κόρη μας, να ήταν ευειδής, να είχε βάλει πολλά γκολ ή καλάθια, να πέταγε εξυπνακίστικες ατάκες, να ήταν «εργατοπατέρας» ή παιδί του μπαμπά του, για να του δώσουμε την ψήφο μας. 2. Υπερκαταναλώναμε μανιωδώς, πέρα από τις οικονομικές δυνάμεις μας, με βασικό κίνητρο τη φιγούρα του «φαίνεσθαι» και την κοινωνική επίδειξη. Είναι αρχοντοχωριάτικο, παρανοϊκό και σκανδαλώδες το γεγονός ότι ο λαός μας είναι αναλογικά παγκόσμιος πρωταθλητής στην αγορά των ακριβότερων αυτοκινήτων (Porche Cayenne), καλλυντικών (Prairie) και ρούχων (Armani)!

17 3. Υπερδανειζόμαστε, πέρα από τις δυνατότητές μας να εξυπηρετήσουμε τα δάνεια, που παίρναμε. Άμαθοι στους τραπεζικούς δανειακούς κρουνούς, που άνοιξαν ξαφνικά στη δεκαετία του 90 και στο αποπλανητικό και εκμαυλιστικό πλαστικό χρήμα των πιστωτικών καρτών, παρασυρμένοι από επικίνδυνα όνειρα, για βίλες, θηριώδη αυτοκίνητα, κινηματογραφικές τηλεοράσεις «πλάσμα», πανάκριβα ηχοσυστήματα, κλιματιστικά, εξωτικές διακοπές, αγορές πολυτελών καταναλωτικών αγαθών κ.λπ., κ.λπ., συνειδητοποιούσαμε ξαφνικά ότι τα εισοδήματά μας δεν μας έφταναν, όχι για να ζήσουμε, αλλά ούτε για να εξυπηρετούμε τα αλόγιστα δάνειά μας. 4. Κατατρυχόμαστε από επιδεικτική μανία, τοποθετώντας την αξία της προσωπικότητάς μας στην κακόγουστη βιλάρα, στα Prada, στα 4.000 κυβικά του θηριώδους οχήματός μας, (κατάλληλου για επικίνδυνες εξερευνήσεις στα Ιμαλάια) και σε ρωμαϊκές γαμήλιες φιέστες! 5. Πιέζαμε όποιον και όπως μπορούσαμε, για να εξασφαλίσουμε μια θέση στο Δημόσιο, για μας ή για συγγενείς μας, με αντίτιμο ψηφαλάκια. 6. Δωροδοκούσαμε υπαλλήλους της Πολεοδομίας και του Δασαρχείου, για να χτίσουμε το αυθαίρετό μας στο ρέμα ή στο δάσος κι όταν το έπαιρνε το ποτάμι ή το έκανε στάχτη μια δασική πυρκαγιά, ζητάγαμε κι από πάνω αποζημίωση από το Κράτος, που θα πλήρωναν οι συμπολίτες μας. Φυσικά, δεν είχαμε προνοήσει ούτε για πυροπροστασία της περιουσίας μας ούτε είχαμε ασφαλίσει τα σπίτια μας για φωτιά και πλημμύρα. 7. Κρύβαμε τα εισοδήματά μας, για να μην πληρώνουμε φόρο κι όταν μάς έπιανε συμπτωματικά η Εφορία, δωροδοκούσαμε τους εφοριακούς, για να γλιτώσουμε και τον φόρο και το πρόστιμο, που θα τα πλήρωναν για λογαριασμό μας οι νομοταγείς συμπολίτες μας. 8. Δωροδοκούσαμε γιατρούς, για μια καλή και γρήγορη θέση στο νοσοκομείο, για μια άδεια οδήγησης αυτοκινήτου, για μα αναπηρική σύνταξη, για μια άδεια «ασθενείας» ή αναρρωτική από τη δουλειά μας, για ένα οποιοδήποτε πιστοποιητικό, που θα μας χάριζε πρόσθετα προνόμια, σε

18 βάρος των έντιμων κορόιδων, συμπολιτών μας. 9. Δωροδοκούσαμε όποιον χρειαζόταν, για να βγάλουμε πλαστές πινακίδες ιδιωτικών αυτοκινήτων αναπήρου, αγρότη ή μόνιμου κάτοικου του εξωτερικού για, για να γλιτώνουμε τους φόρους, που πλήρωναν πάλι τα κορόιδα, οι συνεπείς συμπολίτες μας. 10. Δωροδοκούσαμε Δασκάλους και Εξεταστές, για να πάρει το σπλάχνο μας άδεια οδήγησης αυτοκινήτου, βάζοντας σε κίνδυνο και τη δική του ζωή και των άλλων. 11. Δωροδοκούσαμε γενικά, για να κάνουμε μια δουλειά γρήγορα ή/και παράνομη ή/και για να προσπορισθούμε παράνομα οικονομικά οφέλη. 12. Εισπράτταμε τη σύνταξη συγγενούς μας που είχε πεθάνει χρόνια. 13. Αισχροκερδούσαμε, σε βάρος των συμπολιτών μας, πουλώντας πανάκριβα αγαθά και υπηρεσίες, για να βγάλουμε γρήγορα μεγάλα κέρδη. 14. Δεν βγάζαμε (όταν μπορούσαμε) αποδείξεις γι αυτά που πουλάγαμε και δεν ζητούσαμε αποδείξεις γι αυτά που αγοράζαμε. 15. Περιμέναμε κι απαιτούσαμε από τις Κυβερνήσεις και τους Δήμους να κάνουν τις δικές μας δουλειές, όπως να ξεβουλώσουν τη σχάρα των ομβρίων υδάτων έξω από την πόρτα μας, να ξεχιονίσουν το κατώφλι μας, να μαζέψουν τα εγκαταλελειμμένα σαραβαλάκια μας από τους δρόμους, να ποτίσουν τα δέντρα του πεζοδρομίου έξω από το σπίτι μας, να μαζέψουν από τους δρόμους, τις πλατείες, τα πάρκα και τις αυθαίρετες χωματερές, τα σκουπίδια, που εμείς πετάγαμε. 16. Είχαμε θάψει κάτω από τόνους εγωισμού το ΕΜΕΙΣ και υπηρετούσαμε, με αντικοινωνικούς, αθέμιτους, ακόμη και ποινικά κολάσιμους τρόπους μόνο το τεράστιο ΕΓΩ μας. 17. Καταδικάζαμε και βρίζαμε τα «σκουπίδια» της ιδιωτικής τηλεόρασης, αλλά τα βλέπαμε μετά μανίας, επιβραβεύοντας με πολύ χρήμα και περισσότερη εξωθεσμική δύναμη κι εξουσία τους εμπόρους της ακαλαισθησίας, της φθήνειας και της χυδαιότητας.

19 18. Τσακωνόμαστε στις ουρές για μια προνομιακή θέση κι ας περίμεναν με τις ώρες τα ευγενικά κορόιδα! 19. Θέλαμε να βγάζουμε λεφτά, πολλά λεφτά, «εδώ και τώρα» και χωρίς κόπο. 20. Φερόμαστε αλαζονικά και σκαιά προς τους «κατώτερους» και ψοφοδεώς και δουλοπρεπώς προς τους «ανώτερους». 21. Είχαμε καθαρό σαλόνι, αλλά πετάγαμε τενεκεδάκια και τσιγάρα από το αυτοκίνητό μας, τις σακούλες με τα σκουπίδια από το μπαλκόνι μας στον δρόμο, όπου παρατάγαμε και το παλιό, χαλασμένο ψυγείο μας, σπασμένες καρέκλες και στρώματα και τα βάζαμε με τον Δήμο, που δεν διατηρεί καθαρή την πόλη. 22. Παρκάραμε παράνομα, δυσκολεύοντας την κυκλοφορία, αλλά όταν το έκανε άλλος, τον βρίζαμε πατόκορφα, με ανοιχτές παλάμες! Κάποιοι από εμάς υποπέσαμε σε όλα αυτά τα αμαρτήματα, κάποιοι άλλοι και οι περισσότεροι, σε μερικά από αυτά και κάποιοι σπάνιοι και δακτυλοδεικτούμενοι (άλλοι επειδή δεν ήθελαν κι άλλοι επειδή ίσως δεν μπορούσαν) παρέμειναν αναμάρτητοι! Θα πουν ίσως μερικοί: «Τι μας λέει τώρα αυτός; Το διπλοπαρκάρισμα, οι τσακωμοί στις ουρές και τα αποτσίγαρα, που πετάμε στον δρόμο έφεραν την κρίση;». Όχι βέβαια! Είναι όμως κι αυτά μικρές ψηφίδες ενός μεγάλου ψηφιδωτού, που μαρτυράνε και εικονογραφούν τις συμπεριφορές μας και τη γενική νοοτροπία μας και στάση ζωής, που μας έφεραν εδώ! Κι αν πραγματικά θέλει κανείς να καθαρίσει εντελώς και να αλλάξει την εικόνα, δεν αφήνει βρώμικες και σπασμένες ψηφίδες να την πληγώνουν και να την ακυρώνουν ουσιαστικά.

Συνειδητοποίηση και Παραδοχή 20 Η παρακάτω άσκηση, την οποία μας προ(σ)καλεί να κάνουμε αυτός ο «Πρακτικός Οδηγός για την Αντιμετώπιση της Κρίσης», είναι να τσεκάρουμε (με απόλυτη ειλικρίνεια όμως!), με ένα κύκλο τον αριθμό κάθε «αμαρτήματος», που τυχόν κάναμε και στο τέλος να αθροίσει ο καθένας μας τους αρνητικούς πόντους του και να βαθμολογήσει ο ίδιος τον εαυτό του, ως άριστο, καλό, μέτριο, κακό ή ΠΟΛΥ κακό πολίτη, με βάση το σχετικό βαθμολόγιο, που υπάρχει παρακάτω. Θα μας βοηθήσει πιστεύω ουσιαστικά, να μπούμε στο πνεύμα και στο κλίμα της αλλαγής στάσης ζωής! Αυτή η αυτοκριτική μας όμως, δεν θα έχει καμιά αξία, αν προηγουμένως δούμε την αρνητική βαθμολογία, για να επιλέξουμε τις συμπεριφορές που μας βολεύουν βαθμολογικά, κλέβοντας κι εξαπατώντας τον ίδιο τον εαυτό μας! Κι αυτή η άσκηση δεν γίνεται βέβαια, για να αυτομαστιγωθούμε ή για να φορτώσουμε τον εαυτό μας τύψεις κι ενοχές. Κάθε άλλο! Έχει αποδειχθεί όμως, από επιστημονικές ψυχολογικές έρευνες, ότι η «γραπτή» παραδοχή ενός σφάλματος βοηθάει αποτελεσματικά να το αποδεχθούμε μέσα μας, ειλικρινά και πραγματικά, να το κατανοήσουμε, ακόμη και να το «συγχωρήσουμε» ίσως τον εαυτό μας, διαδικασίες που αποτελούν βασικές προϋποθέσεις, για να προσπαθήσουμε να το διορθώσουμε, αν θέλουμε. Αν και είναι αυτονόητο ότι υπάρχει κάποια αυθαίρετη υποκειμενικότητα στον βαθμό αρνητικότητας του καθενός από τα παραπάνω αμαρτήματα ή τις αντικοινωνικές συμπεριφορές, επειδή το «μέτρο» είναι ίδιο για όλους, δεν έχει σημασία και δεν ακυρώνει τα ευρήματα. Η σχετική κλίμακα έχει μέγιστο αρνητικό βαθμό το 20. Δεν είναι σίγουρα όμως ένα παιχνίδι, για να περάσουμε την ώρα μας, αλλά μια ποσοτικοποιημένη καταγραφή της κοινωνικής συμπεριφοράς μας, ώστε να συνειδητοποιήσουμε και να παραδεχθούμε, ποια λάθη κάναμε ως πολίτες και -αν θέλουμε και μπορούμε- να τα διορθώσουμε!

Η αρνητική βαθμολογία λοιπόν αυτών των 22 «κοινωνικών» παραβάσεων, με γνώμονα τη βλάβη που προκαλούν στο κοινωνικό σύνολο, είναι: 21 1=20 2=17 3=20 4=17 5=18 6=20 7=16 8=18 9=10 10=15 11=20 12=15 13=15 14=17 15=11 16=20 17=9 18=8 19=15 20=7 21=11 22=7 Σύνολο αρνητικών βαθμών =340. Επομένως: Όσοι συγκεντρώσουμε από 200 έως 340 αρνητικούς βαθμούς, είμαστε ΠΟΛΥ ΚΑΚΟΙ πολίτες. Από 151 έως 200, είμαστε ΚΑΚΟΙ πολίτες Από 101 έως 150 είμαστε ΜΕΤΡΙΟΙ πολίτες Από 51 έως 100 είμαστε ΚΑΛΟΙ πολίτες Από 0 έως 50 είμαστε ΑΡΙΣΤΟΙ πολίτες Μετά από αυτή την εισαγωγή, που ελπίζω να γέννησε σκέψεις και να ενεργοποίησε προβληματισμούς, ήρθε η ώρα να περάσουμε σε ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ οδηγίες, για εμάς, τους «απλούς καθημερινούς» ανθρώπους, ώστε να αντιμετωπίσουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την κρίση και να αποφύγουμε να νιώσουμε τα δόντια της να χώνονται πολύ βαθιά στη ζωή μας και στην ψυχή μας!

Πρακτικός Οδηγός Αντιμετώπισης της Οικονομικής Κρίσης 22 Μια σοφή προσευχή λέει: «Θεέ μου, δώσε μου δύναμη να αντέξω όσα δεν μπορώ να αλλάξω, ικανότητα να αλλάξω αυτά που μπορώ και κυρίως σοφία για να ξεχωρίζω τα πρώτα από τα δεύτερα»! Εύχομαι ειλικρινά στους αναγνώστες αυτού του «Οδηγού», να ξεχωρίσουν αυτά που μπορούν να αλλάξουν και να καταφέρουν να το κάνουν! Για να «μιλάμε» όμως με τους ίδιους όρους, είναι αναγκαίο να συμφωνήσουμε εκ των προτέρων σε τρεις απαραίτητες παραδοχές: Όπως ακριβώς «φασούλι το φασούλι γεμίζει το σακούλι», με τον ίδιο ακριβώς τρόπο «ΦΑΣΟΥΛΙ ΤΟ ΦΑΣΟΥΛΙ ΑΔΕΙΑΖΕΙ ΤΟ ΣΑΚΟΥΛΙ». Με δυο λόγια, δεν περιφρονούμε τις οικονομίες μικρής κλίμακας, ακόμη και ενός 1, γιατί οι επαναλαμβανόμενες μικρές δαπάνες γεννάνε μεγάλες συνολικές σπατάλες, μέσα στη διάρκεια του χρόνου. Παράλληλα όμως και πιο σημαντικό είναι ότι το «πνεύμα οικονομίας» πρέπει να διέπει γενικά, συνειδητά και με συνέπεια, όλες τις οικονομικές συναλλαγές μας και ολόκληρη την καθημερινή πρακτική και τη στάση ζωής μας. Οικονομία, από την οδοντόπαστα και το χαρτί υγείας, έως τα ρούχα, τα στολίδια, το ηλεκτρικό, το νερό, την ψυχαγωγία κλ.π. Όλα τα στοιχεία κι όλες οι ενδείξεις οδηγούν δυστυχώς στο σχεδόν ασφαλές συμπέρασμα ότι η οικονομική κρίση ήρθε για να μείνει για αρκετό καιρό κι ότι τα πράγματα θα χειροτερεύουν, συνεχώς, μέχρι να έρθει η πολυπόθητη ανάκαμψη. Η κρίση ήρθε για να μείνει, αλλά όχι για πάντα! Επομένως, τώρα είναι η τελευταία ώρα κι η τελευταία ευκαιρία, για να προνοήσουμε για το αύριο, ώστε να διασφαλίσουμε ότι η κρίση θα μας πλήξει όσο το δυνατόν ελαφρότερα! Όποιο τυχόν περίσσευμα έχουμε

23 δηλαδή, δεν πρέπει να το ξοδέψουμε άκριτα σε καταναλωτικές απολαύσεις, αλλά να το επενδύσουμε σήμερα, για να εξασφαλίσουμε μια οικονομικότερη και ποιοτικότερη ή λιγότερο επώδυνη ζωή αύριο! Από σήμερα και έως ότου ξεπεραστεί οριστικά η κρίση: «Δεν αγοράζουμε και δεν κάνουμε ό,τι θέλουμε κι ό,τι μας αρέσει, παρά μόνον ό,τι έχουμε πραγματική ΑΝΑΓΚΗ»! Η λογική αυτής της επιλογής είναι απλή: στερούμαστε σήμερα το παντεσπάνι που ΘΕΛΟΥΜΕ για την απόλαυσή μας, για να έχουμε αύριο ψωμί, που το έχουμε ΑΝΑΓΚΗ, για την επιβίωσή μας! Κι όταν, με το καλό, περάσουμε τον κάβο, θα μπορούμε να απολαμβάνουμε ξανά (λίγο) παντεσπάνι. Εκτός από την προσπάθεια μείωσης των εξόδων μας, με τρόπο που θα υποβαθμίσει στον μικρότερο δυνατόν βαθμό την ποιότητα της ζωής μας, ο δεύτερος στόχος είναι η πρόσκτηση πρόσθετου εισοδήματος και ο τρίτος η διαφύλαξη των όποιων κεκτημένων μας. Θεωρητικά, σε μια εποχή που η ανεργία καλπάζει, αυτός ο στόχος είναι πολύ πιο δύσκολο να επιτευχθεί, αλλά όχι αδύνατο! Χρειάζεται όμως πρώτα να βρούμε το αληθινό «νόημα της ζωής μας» και να επιδείξουμε: Επιστροφή στις προαιώνιες ανθρώπινες αξίες και αρχές: Ψυχραιμία. Ορθολογισμό. Υπομονή. Επιμονή. Πίστη στον εαυτό μας. Σκληρή δουλειά. Οποια δουλειά. Αισιοδοξία. Ενεργητικότητα.

24 Φαντασία. Ευρηματικότητα. Με δυο λόγια, η στρατηγική αντιμετώπισης της κρίσης έχει τρία σκέλη: 1. Μείωση δαπανών. 2. Αύξηση εσόδων. 3. Διαφύλαξη κεκτημένων. Αγοράστε το ebook για να διαβάσετε τη συνέχεια!