ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΗΓ' ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ

ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΗΓ' ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ ΣΜΖΜΑ ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΟΡΓΑΝΗΜΧΝ ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΣΔΛΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ Θέκα: Ζ επίδξαζε ηωλ ηερλνινγηώλ πιεξνθνξηώλ θαη ηειεπηθνηλωληώλ ζηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο απαζρόιεζεο ζηνλ Διιεληθό ηξαπεδηθό θιάδν Δπηβιέπωλ: Παχινο Λανπηάξεο πνπδάζηξηα: Αγγειηθή Μνίξνπ ΑΘΖΝΑ - 2003

ΠΔΡΗΛΖΦΖ Ζ θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο θαη νη αικαηψδεηο ηερλνινγηθέο εμειίμεηο δελ ζα κπνξνχζαλ λα αθήζνπλ αδηάθνξν ηνλ ρξεκαηνπηζησηηθφ ηνκέα, έλαλ απφ ηνπο πην δξαζηήξηνπο θαη δεθηηθνχο ζηελ θαηλνηνκία ρψξν. Ζ παξνχζα εξγαζία έρεη σο ζθνπφ λα παξνπζηάζεη ηηο κεηαβνιέο πνπ παξαηεξνχληαη ζηηο παξακέηξνπο ηεο απαζρφιεζεο ζηνλ ειιεληθφ ηξαπεδηθφ θιάδν, ππφ ηελ επίδξαζε ησλ ηερλνινγηψλ πιεξνθνξηψλ θαη επηθνηλσληψλ. Γηα ηε δηεμαγσγή ηεο κειέηεο αλαδεηήζεθαλ θαηά βάζε, βηβιηνγξαθηθά ζηνηρεία, ηα νπνία ζηε ζπλέρεηα επηβεβαηψζεθαλ θαη εκπινπηίζηεθαλ απφ ζπλεληεχμεηο κε αξκφδηα ηξαπεδηθά ζηειέρε. χκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα πνπ πξνέθπςαλ, φια ζρεδφλ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο απαζρφιεζεο πνπ εμεηάζζεθαλ (πνζνηηθέο κεηαβνιέο, θαηαλνκή θαηά θχιν, ρξφλνο εξγαζίαο, πεξηερφκελν εξγαζίαο, γλψζεηο θαη πξνζφληα, πεξηβάιινλ εξγαζίαο, αμηνιφγεζε-επαγγεικαηηθή εμέιημε, εθπαίδεπζε, ζπλδηθαιηζηηθά ζέκαηα) έρνπλ δηαθνξνπνηεζεί ζε ζεκαληηθφ βαζκφ πνηνηηθά θαη πνζνηηθά. ε θάζε πεξίπησζε, είλαη θνηλή ε δηαπίζησζε φηη, κε γλψκνλα ηελ αχμεζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο, νη κεηαβνιέο πνπ ζεκεηψλνληαη ζπληείλνπλ ζηελ απνξχζκηζε ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ, ηελ επειηθηνπνίεζε ησλ φξσλ απαζρφιεζεο θαη ηηο εμαηνκηθεπκέλεο ιχζεηο. Λέμεηο θιεηδηά: ηξάπεδεο, απαζρφιεζε, λέεο ηερλνινγίεο πιεξνθνξηψλ θαη ηειεπηθνηλσληψλ, θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο, επειημία, νξγάλσζε εξγαζίαο. i

EXECUTIVE SUMMARY The information society combined with the rapid technological progress could not be ignored by the money and credit market, which is considered as one of the most active and receptive to change, sector. The current work, aims to present the occurring changes in the various employment parameters of the Greek banking sector, under the influence of the new information and communication technologies. In order to conduct the study, bibliographic data were obtained and combined with interviews provided by responsible bank executives. According to the resulting findings, all the employment characteristics that were examined (quantitative changes, distribution by sex, working time, job descriptions, qualifications and profiles, working environment, evaluation and promotion, training and trade union activities) have been qualitatively and quantitatively modified. In any case, it can be concluded that, considering the strong competition in the banking market, the observed changes lead to deregulated working relations, flexible employment conditions and personalized staff models. Key words: banks, employment, new information and communication technologies, information society, flexibility, work organization. ii

ΠΗΝΑΚΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΧΝ 1 ΔΗΑΓΧΓΖ 2 ΣΟ ΓΔΝΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ ΣΖ ΑΠΑΥΟΛΖΖ ΣΖΝ ΚΟΗΝΧΝΗΑ ΣΖ ΠΛΖΡΟΦΟΡΗΑ 2.1 Νέα νξγάλσζε ηεο εξγαζίαο ζηελ Δ.Δ 2.2 Κνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο θαη απαζρφιεζε 2.3 Ζ Διιάδα θαη νη λέεο πξνθιήζεηο ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν. 2.4 Σν ειιεληθφ ηξαπεδηθφ ζχζηεκα. 3 ΟΗ ΝΔΔ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΔ ΠΛΖΡΟΦΟΡΗΧΝ ΚΑΗ ΣΖΛΔΠΗΚΟΗΝΧΝΗΧΝ 3.1 Σα ραξαθηεξηζηηθά ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ 3.2 Ζ εμάπισζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ζηνλ ηξαπεδηθφ θιάδν 4 ΟΗ ΝΔΔ ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΔ ΚΑΗ Ζ ΑΠΑΥΟΛΖΖ ΣΟΝ ΣΡΑΠΔΕΗΚΟ ΚΛΑΓΟ 4.1 Μεηάβαζε απφ παξαδνζηαθέο κνξθέο νξγάλσζεο εξγαζίαο ζε λέα πξφηππα 4.2 Ζ απαζρφιεζε ζηνλ ηξαπεδηθφ ηνκέα 4.2.1 Γεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά 4.2.2 Πηζηνπνηεκέλεο γλψζεηο θαη πξνζφληα 4.2.3 Πεξηγξαθέο ζέζεσλ εξγαζίαο 4.2.4 Υξφλνο εξγαζίαο-ξνη εξγαζίαο-ζπκβάζεηο 4.2.5 Δζσηεξηθή θηλεηηθφηεηα πξνζσπηθνχ-πεξηβάιινλ εξγαζίαο 4.2.6 Μηζζνινγηθή θαη βαζκνινγηθή εμέιημε-αμηνιφγεζε πξνζσπηθνχ 4.2.7 Δθπαίδεπζε θαη επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε 4.2.8 Δξγαζηαθέο ζρέζεηο 4.3 χγθξηζε δχν δηαθνξεηηθψλ νξγαλσηηθψλ κνληέισλ ηξαπεδψλ 4.3.1 Ζ πεξίπησζε ηεο Αγξνηηθήο Σξάπεδαο Διιάδνο 4.3.2 Ζ πεξίπησζε ηεο Σξάπεδαο Πεηξαηψο 4.4 Ζ απαζρφιεζε ζηνλ Δπξσπατθφ ηξαπεδηθφ θιάδν 5 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ-ΜΔΛΛΟΝΣΗΚΔ ΣΑΔΗ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ iii

1. ΔΗΑΓΧΓΖ Απμαλφκελν ελδηαθέξνλ απνθηά ζπλερψο ε ζπδήηεζε γχξσ απφ ηηο επηπηψζεηο ησλ ηερλνινγηψλ πιεξνθνξηψλ θαη ηειεπηθνηλσληψλ ζηε βειηίσζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο, ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ησλ νηθνλνκηψλ, αιιά θαη ζηελ «πνζφηεηα θαη πνηφηεηα» ηεο εξγαζίαο. Ο ξφινο ηνπο ραξαθηεξίδεηαη απφ έληνλα ζεηηθά θαη αξλεηηθά ζηνηρεία. Δλδεηθηηθά κπνξεί λα αλαθεξζεί φηη κε ηηο λέεο ηερλνινγίεο εθκεδελίδνληαη νη απνζηάζεηο, έηζη ψζηε λα είλαη δπλαηή ε αλάζεζε κέξνπο ησλ εξγαζηψλ ζε απνκαθξπζκέλεο κνλάδεο παξαγσγήο, γεγνλφο πνπ εληζρχεη ζεκαληηθά ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ησλ εζληθψλ νηθνλνκηψλ. Πξνο ηελ ίδηα θαηεχζπλζε ζπκβάιιεη θαη ε ζπλερήο εμάπισζε ηεο ηειεξγαζίαο 1. Χζηφζν, ζχκθσλα κε ηελ πην απαηζηφδνμε άπνςε, ε εηζαγσγή ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ αληηκεησπίδεηαη σο απεηιή γηα ην κέιινλ ηεο εξγαζίαο, θαζψο ε δηαδηθαζία ππνθαηάζηαζεο ηεο αλζξψπηλεο απφ ηε "λεθξή" εξγαζία ζεσξείηαη φηη επηηαρχλεηαη κε ηαρείο ξπζκνχο. Οη επηδξάζεηο ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ζηνλ ραξαθηήξα θαη ην πεξηερφκελν ηεο απαζρφιεζεο δηαθξίλνληαη, θαηαξρήλ, ζε απηέο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ αλαδηάηαμε ησλ επαγγεικάησλ, ηελ αλάδεημε λέσλ θαη ηνλ πεξηνξηζκφ άιισλ. Δπίζεο, ζε επηπηψζεηο πνπ παξαπέκπνπλ ζε λέα κνληέια νξγάλσζεο ηεο εξγαζίαο κε έκθαζε ζε εζσηεξηθέο θαη εμσηεξηθέο επειημίεο θαη κεηαβνιέο ζηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο. Δλψ ζε έλα ηξίην επίπεδν αλήθνπλ απηέο πνπ αθνξνχλ ζε αλακφξθσζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο εξγαζίαο, κε ηελ απαίηεζε γηα επηπιένλ γλψζεηο θαη δεμηφηεηεο 2. Ο ηξαπεδηθφο θιάδνο πθίζηαηαη ήδε απφ ηε δεθαεηία ηνπ '80, δξαζηηθέο νξγαλσηηθέο, δηαξζξσηηθέο θαη ηερλνινγηθέο αιιαγέο ζηε δνκή θαη ηε ιεηηνπξγία ηνπ. Ζ απειεπζέξσζε ηνπ ηνκέα θαη ε κεηάβαζε ζε έλα πην επέιηθην θαλνληζηηθφ πιαίζην ζε δηεζλέο επίπεδν, ε ελίζρπζε ηνπ αληαγσληζκνχ, αιιά θαη ε νινθιήξσζε ηεο Οηθνλνκηθήο θαη Ννκηζκαηηθήο Έλσζεο ζε επξσπατθφ επίπεδν, επεξεάδνπλ πνιχπιεπξα ηε ιεηηνπξγία θαη ηελ θεξδνθνξία ησλ ηξαπεδψλ κε άκεζν αληίθηππν ζηελ απαζρφιεζε. Δίλαη θνηλή δηαπίζησζε φηη, ην 1 Τπνινγίδεηαη φηη κφλν ζηηο ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ην 2001 ππήξραλ ελλέα εθαηνκκχξηα «ηειεξγαδφκελνη». 2 Γεκνπιάο Κ., "Ζ απαζρφιεζε ζην λέν ηερλνινγηθφ επηρεηξεζηαθφ πεξηβάιινλ", 2001. 1

θέληξν βάξνπο ησλ ηξαπεδηθψλ εξγαζηψλ έρεη πιένλ κεηαθηλεζεί απφ γξαθεηνθξαηηθέο θαη δηνηθεηηθέο ιεηηνπξγίεο, ζε εκπνξηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη εμππεξέηεζε θαη πξνζέιθπζε πειαηψλ. Έηζη, νη λέεο ηερλνινγίεο πιεξνθνξηψλ θαη ηειεπηθνηλσληψλ απνδεηθλχνληαη πνιχηηκεο «πξψηεο χιεο», γηα ηελ αλάπηπμε πιεζψξαο λέσλ ηξαπεδηθψλ πξντφλησλ (ebanking, web-banking, mobile-banking, smart cards, Aπηφκαηεο ηακεηνινγηζηηθέο κεραλέο (ΑΣΜ) θαη άιια) 3, ηα νπνία ζηνρεχνπλ ζηε ηαρχηεξε, απινχζηεξε θαη απνδνηηθφηεξε ηθαλνπνίεζε ησλ πειαηεηαθψλ αλαγθψλ. Οη ηξαπεδηθέο ζπλαιιαγέο εμ απνζηάζεσο θεξδίδνπλ ζπλερψο έδαθνο, θαζψο νη ηειηθνί απνδέθηεο ησλ ππεξεζηψλ απνθηνχλ κεγαιχηεξε εμνηθείσζε κε ην ειεθηξνληθφ επηρεηξείλ, νδεγψληαο ηηο ηξάπεδεο ζε επελδχζεηο ηεξαζηίσλ θεθαιαίσλ κε ηελ επινγία ησλ κεηφρσλ ηνπο. Υαξαθηεξηζηηθφ εμάιινπ, είλαη φηη θπξίσο ζηηο ΖΠΑ θαη ζηηο ζθαλδηλαβηθέο ρψξεο απμάλεηαη ζπλερψο ν αξηζκφο ησλ εηθνληθψλ ηξαπεδψλ, νη νπνίεο πθίζηαληαη απνθιεηζηηθά ζην Γηαδίθηπν 4,5. Ζ Διιάδα παξνπζηάδεη, πξνο ην παξφλ, πζηέξεζε σο πξνο ηελ αμηνπνίεζε ησλ λέσλ ηερλνινγηθψλ πξνθιήζεσλ. Παξαηεξείηαη ζρεηηθά πεξηνξηζκέλε δηείζδπζε ηνπ Γηαδηθηχνπ (φκσο κε ζηαζεξά απμεηηθή ηάζε), ελψ παξακέλεη ρακειφ ην πνζνζηφ ησλ ρξεζηψλ ησλ ειεθηξνληθψλ ζπλαιιαγψλ, κε εμαίξεζε ηα ATM. Χζηφζν, νη ηάζεηο πνπ δηαθαίλνληαη, κεηά θαη ηελ έληαμε ηεο ρψξαο ζηελ επξσδψλε, ζπκπίπηνπλ κε ηηο αληίζηνηρεο επξσπατθέο θαη δηεζλείο πξννπηηθέο. Οη ζηξαηεγηθέο ζπλεξγαζίεο, νη ζπγρσλεχζεηο θαη νη ζπκκαρίεο κεηαμχ ηξαπεδηθψλ νκίισλ, πνπ απφ ηε δεθαεηία ηνπ '90 επηθξαηνχλ ζηνλ ηξαπεδηθφ ρψξν, ήδε ζπλνδεχνληαη απφ νξγαλσηηθέο αιιαγέο ζην εζσηεξηθφ ησλ ηξαπεδψλ. ' απηφ ην ζεκείν, νη λέεο ηερλνινγίεο δηαδξακαηίδνπλ πξσηεχνληα ξφιν γηα ηνλ εθζπγρξνληζκφ ησλ ηξαπεδηθψλ εξγαζηψλ, θαζψο ραξαθηεξηζηηθή είλαη ε πξφζθαηε ηάζε γηα ζπλεξγαζίεο ηξαπεδψλ κε εηαηξείεο πιεξνθνξηθήο θαη ηειεπηθνηλσληψλ. Δλδεηθηηθά κπνξεί λα αλαθεξζεί φηη νη πεξηζζφηεξεο ηξάπεδεο, έζησ θαη κε ζρεηηθή θαζπζηέξεζε, έρνπλ πιένλ εγθαηαζηήζεη κεραλνγξαθηθά ζπζηήκαηα γηα ηηο παξαδνζηαθέο ηξαπεδηθέο εξγαζίεο, κε ηα νπνία ήδε έρεη θαηαγξαθεί κείσζε ηνπ ιεηηνπξγηθνχ ηνπο θφζηνπο. 3 Αμίδεη λα αλαθεξζεί ζρεηηθά φηη, ζηηο αξρέο ηνπ 1970 ππήξραλ έμη βαζηθά πξντφληα, ελψ είραλ θζάζεη ηα εθαηφ ζηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ '80. 4 Ήδε πξηλ ελλέα ρξφληα, πεξίπνπ, ν Μπηι Γθέηηο είπε ζρεηηθά φηη "νη ηξαπεδηθέο ππεξεζίεο κπνξεί λα είλαη ρξήζηκεο, φρη φκσο θαη νη ηξάπεδεο". 5 Έλσζε Διιεληθψλ Σξαπεδψλ, "E-banking: Νένη νξίδνληεο ζην ηξαπεδηθφ επηρεηξείλ", 2000, ζζ. 199-200. 2

Οη εμειίμεηο απηέο ζεκαηνδνηνχλ κηα λέα επνρή γηα ηνπο εξγαδφκελνπο ζηνλ ηξαπεδηθφ ηνκέα. Οη ζέζεηο εξγαζίαο αλακνξθψλνληαη, θαζψο ππάξρνπλ νξηζκέλεο πνπ ζρεδφλ έρνπλ θαηαξγεζεί, φπσο νη δαθηπινγξάθνη, νη δηαηξήηξηεο, ελψ ζπλερψο κεηψλεηαη θαη ν αξηζκφο ησλ ηακηψλ θαη ησλ εξγαδφκελσλ ζην ινγηζηήξην. Παξάιιεια, πεξηδήηεηεο είλαη νη λέεο εηδηθφηεηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ αλάπηπμε, ιεηηνπξγία θαη ζπληήξεζε ζπζηεκάησλ πιεξνθνξηθήο, αιιά θαη νη εηδηθνί ζηε δηαρείξηζε θηλδχλσλ, νη πσιεηέο πξντφλησλ δηθηχνπ, νη εζσηεξηθνί ειεγθηέο, θ.ά.. ε θάζε πεξίπησζε, νη επηδξάζεηο απφ ηελ εθαξκνγή ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ δελ είλαη κνλνζήκαληεο, αθνχ ε κείσζε ηεο απαζρφιεζεο πνπ παξαηεξείηαη αξρηθά, αλαηξέπεηαη ζηε ζπλέρεηα κέζσ ηεο απμεκέλεο παξαγσγηθφηεηαο θαη ηεο κείσζεο ηνπ θφζηνπο ησλ ζπλαιιαγψλ 6. ίγνπξν, σζηφζν, είλαη ην γεγνλφο φηη νη ππάιιεινη πνπ κέρξη ζήκεξα αζθνχζαλ απηνκαηνπνηεκέλεο εξγαζίεο ζα αλαγθαζηνχλ λα επαλαθαηαξηηζζνχλ, ψζηε λα έρνπλ πηζαλφηεηεο λα κελ ράζνπλ ηε ζέζε ηνπο. κσο αθφκε θαη αλ ην πξνζσπηθφ ηειηθά δελ κεησζεί, νπσζδήπνηε δελ ζα εξγάδεηαη κε ηνλ ίδην ηξφπν. Με ηνλ αλαπφθεπθην εθζπγρξνληζκφ ησλ φξσλ εξγαζίαο, ν ηξαπεδηθφο ππάιιεινο παχεη λα ζεσξείηαη «πξνλνκηνχρνο» γξαθεηνθξάηεο, κε ζίγνπξε θαη ζηαζεξή εξγαζία κέρξη ηελ ζπληαμηνδφηεζε ηνπ (γεγνλφο πνπ γηλφηαλ ηδηαίηεξα αηζζεηφ ζηελ ειιεληθή αγνξά γηα ηηο ηξάπεδεο θξαηηθνχ ελδηαθέξνληνο). Απνηέιεζκα ηεο παγησκέλεο απηήο θαηάζηαζεο ήηαλ ε εδξαίσζε εζσηεξηθψλ αγνξψλ εξγαζίαο ζηηο πεξηζζφηεξεο ηξάπεδεο, κε θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηηο πεξηνξηζκέλεο πξνζιήςεηο θαη ηηο πξνδηαγεγξακκέλεο ηξνρηέο εμέιημεο. Ζ ζηαδηαθή αχμεζε ησλ μέλσλ θαη ηδησηηθψλ ηξαπεδψλ, ν εθζπγρξνληζκφο ηεο ρξεκαηαγνξάο θαη ηεο θεθαιαηαγνξάο, πνπ δηεπθνιχλεη ηελ θίλεζε θεθαιαίσλ θαη ηελ πξνψζεζε λέσλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ πξντφλησλ, ε εμσηεξίθεπζε δξαζηεξηνηήησλ ζρεηηθψλ κε ζχλζεηεο επηρεηξεζηαθέο ζηξαηεγηθέο ή δηαρείξηζε θηλδχλσλ, ζε ζπγαηξηθέο, παξαηξαπεδηθέο ή ζπλαθείο επηρεηξήζεηο, είλαη παξάγνληεο πνπ δηακνξθψλνπλ ην λέν πξνθίι ηνπ ηξαπεδηθνχ ππαιιήινπ θαη ηηο ζχγρξνλεο εξγαζηαθέο ζρέζεηο. Αλακθηζβήηεηα ην ζεκαληηθφηεξν ζηνηρείν γηα ηελ επηηπρή ελζσκάησζε ησλ λέσλ ηερλνινγηθψλ δεδνκέλσλ ζα είλαη ε πξνζαξκνζηηθφηεηα ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ζηε λέα θαηάζηαζε. 6 χκθσλα κε έξεπλα ηεο ΟΣΟΔ ηνπ 1998 νη ηάζεηο ηεο απαζρφιεζεο ζηνλ ειιεληθφ ηξαπεδηθφ θιάδν ζπλερίδνπλ λα είλαη αλνδηθέο παξά ηελ απμαλφκελε ρξήζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ, βι. ΟΣΟΔ, "Γνκή, ξφινο θαη παξέκβαζε ζηνλ ηξαπεδηθφ θιάδν ζηελ Διιάδα", 1998. 3

ηελ παξνχζα κειέηε, πξνζεγγίδνληαη πνζνηηθά θαη πνηνηηθά νη κεηαβνιέο πνπ έρνπλ επέιζεη ζηηο παξακέηξνπο ηεο απαζρφιεζεο ζηνλ ειιεληθφ ηξαπεδηθφ θιάδν, εμαηηίαο ηεο απμαλφκελεο ρξήζεο ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ πιεξνθνξηθήο θαη ηειεπηθνηλσληψλ. ηφρνο ηεο εξγαζίαο είλαη λα θαηαδεηρζεί ην γεγνλφο φηη, ζηνλ ζπγθεθξηκέλν θιάδν έρνπλ θαηαξγεζεί εηδηθφηεηεο, έρνπλ αλαδπζεί λέεο θαη παξάιιεια έρνπλ κεηαβιεζεί ζεκαληηθά πνιινί απφ ηνπο φξνπο εξγαζίαο πνπ κέρξη ζήκεξα ζεσξνχληαλ αδηακθηζβήηεηνη. Δπίζεο, ζα παξνπζηαζζνχλ δηεμνδηθά νη αηηίεο θαη ην γεληθφηεξν ηερλνινγηθφ θαη θνηλσληθφ πιαίζην πνπ νδήγεζε ζ'απηέο ηηο δηαξζξσηηθέο αιιαγέο, θαζψο θαη νη ζπλέπεηεο ηνπο ζηελ απαζρφιεζε. Κάπνηεο απφ ηηο παξακέηξνπο πνπ ζα εμεηαζζνχλ είλαη νη ακνηβέο, ην σξάξην εξγαζίαο, ζέκαηα πξνζιήςεσλ θαη αμηνιφγεζεο πξνζσπηθνχ, νη πεξηγξαθέο ζέζεσλ εξγαζίαο, ηα απαηηνχκελα πξνζφληα, ε θαηάξηηζε, νη εξγαζηαθέο ζρέζεηο θ.ά. Σν ηξαπεδηθφ ζχζηεκα είλαη ζηελά ζπλπθαζκέλν κε ηελ νηθνλνκηθή ιεηηνπξγία ηνπ θξάηνπο θαη ηε δεκφζηα δηνίθεζε. Δπηπιένλ, ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο νη ηξάπεδεο αλαπηχζζνπλ ζπλεξγαζίεο κε ην δεκφζην ηνκέα (π.ρ. πιεξσκέο δεκνζίσλ ππαιιήισλ) ή αλαιακβάλνπλ ηελ εθπφλεζε έξγσλ γηα ινγαξηαζκφ ηνπ (π.ρ. πξφγξακκα «Γηθηπσζείηε» γηα λέεο επηρεηξήζεηο). Δπνκέλσο, νη κεηαβνιέο πνπ εμεηάδνληαη ζηελ παξνχζα εξγαζία, ζρεηίδνληαη άκεζα κε επξχηεξεο αλαθαηαηάμεηο πνπ ζεκεηψλνληαη ζηνλ δεκφζην ηνκέα, ιφγσ ηεο εμάπισζεο ηεο ηερλνινγίαο πιεξνθνξηψλ (e-government, Taxis, θιπ) θαη ηεο ζηαδηαθήο αλαζεψξεζεο ησλ παξαδνζηαθψλ εξγαζηαθψλ κνληέισλ. Ζ εξγαζία απαξηίδεηαη απφ ηέζζεξα βαζηθά ηκήκαηα: ην πξψην, γίλεηαη αλαθνξά ζην γεληθφ πιαίζην ηεο απαζρφιεζεο, ηελ έλλνηα ηεο Κνηλσλίαο ηεο Πιεξνθνξίαο, αιιά θαη ζηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο απαζρφιεζεο ζηνλ Διιεληθφ ηξαπεδηθφ θιάδν. Σν δεχηεξν κέξνο αθνξά ζηηο λέεο ηερλνινγίεο, ηφζν πεξηγξαθηθά φζν θαη ζρεηηθά κε ηελ δηείζδπζε ηνπο ζηνλ ηξαπεδηθφ θιάδν. ην ηξίην κέξνο, παξνπζηάδνληαη νη επηπηψζεηο ησλ ηερλνινγηψλ ζε θάζε παξάκεηξν ηεο απαζρφιεζεο, ζε πνζνηηθή θαη πνηνηηθή βάζε. Δπίζεο εμεηάδνληαη ραξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα ειιεληθψλ ηξαπεδψλ κε δηαθνξεηηθά κνληέια νξγάλσζεο. Σέινο, ην ηέηαξην κέξνο απνηειεί ζχλνςε ησλ πξναλαθεξφκελσλ, εκπινπηηζκέλε κε ζηνηρεία γηα ηηο κειινληηθέο πξνθιήζεηο. Ζ κεζνδνινγία εθπφλεζεο πεξηιακβάλεη βηβιηνγξαθηθή αλαδήηεζε κέζσ δηαδηθηχνπ (επίζεκα θείκελα Δ.Δ., εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα, θείκελα νξγαληζκψλ), άξζξσλ 4

πεξηνδηθψλ, εξεπλεηηθψλ κειεηψλ θαη άιια. Δπίζεο, πξαγκαηνπνηήζεθαλ δχν ελδεηθηηθέο ζπλεληεχμεηο. Ζ πξψηε κε αλψηεξν ζηέιερνο (ππνδηεπζπληήο) ηδησηηθήο ειιεληθήο ηξάπεδαο κε εξγαζηαθή εκπεηξία 22 εηψλ, πεξίπνπ. Ζ ελ ιφγσ ηξάπεδα, απνηειεί παξάδεηγκα ζχγρξνλνπ πηζησηηθνχ ηδξχκαηνο, κε αλαπηπγκέλα ζπζηήκαηα πιεξνθνξηθήο θαη νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα ζηα πξφηππα ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα. Ζ δεχηεξε ζπλέληεπμε πξαγκαηνπνηήζεθε κε λενπξνζιεθζέληα ππάιιειν ηνπ ηκήκαηνο ρνξεγήζεσλ, ηξάπεδαο ηνπ επξχηεξνπ δεκφζηνπ ηνκέα. Παξά ην κέγεζνο ηεο, ε ηξάπεδα δελ έρεη πιήξσο αμηνπνηήζεη ηηο δπλαηφηεηεο ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ θαη βξίζθεηαη αθφκε ζην ζηάδην εγθαηάζηαζεο ησλ βαζηθψλ δηθηχσλ. Υαξαθηεξηζηηθφ είλαη φηη κέρξη πξφηηλνο δελ αληηζηνηρνχζε έλαο πξνζσπηθφο ππνινγηζηήο ζε θάζε ππάιιειν. Πξφθεηηαη γηα έλαλ νξγαληζκφ πνπ απηή ηε ζηηγκή δηακνξθψλεη έλα λέν εξγαζηαθφ πξφηππν, κε βάζε ηηο ζχγρξνλεο ηερλνινγηθέο θαη επηρεηξεζηαθέο εμειίμεηο. Σα δεδνκέλα ησλ ζπλεληεχμεσλ επηβεβαίσζαλ ζε γεληθέο γξακκέο ηα ζηνηρεία πνπ πξνέθπςαλ απφ ηε βηβιηνγξαθία. 5

2. ΣΟ ΓΔΝΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ ΣΖ ΑΠΑΥΟΛΖΖ ΣΖΝ ΚΟΗΝΧΝΗΑ ΣΖ ΠΛΖΡΟΦΟΡΗΑ Μηα ακθίδξνκε ζρέζε ζπλδέεη ηηο λέεο ηερλνινγίεο κε ηηο κεηαβνιέο ζηελ νξγάλσζε ηεο εξγαζίαο (επέιηθηεο κνξθέο εξγαζίαο), νη νπνίεο πξνσζνχληαη ζε επξσπατθφ θαη εζληθφ επίπεδν απφ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ '90. Κξίλεηαη, επνκέλσο, ζθφπηκν λα πξνεγεζεί κηα ζχληνκε αλαθνξά ζηηο εμειίμεηο πνπ αθνξνχλ ζηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο θαη ζηε ζπλέρεηα λα αλαπηπρζεί ε επξσπατθή ζηξαηεγηθή γηα ηελ εηζαγσγή ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ θαη νη αληίζηνηρεο δξάζεηο ζε εζληθφ επίπεδν. 2.1. Νέα νξγάλωζε ηεο εξγαζίαο ζηελ Δ.Δ Ζ αλάπηπμε θαη ρξήζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ πιεξνθνξηψλ απφ ηηο επηρεηξήζεηο πξνθαιεί ζεκαληηθέο κεηαβνιέο ζηελ απαζρφιεζε θαη ηελ νξγάλσζε ηεο εξγαζίαο. Έηζη ην αίηεκα γηα πην επέιηθηεο εξγαζηαθέο ζρέζεηο, κε ηηο νπνίεο λα πξνζαξκφδνληαη νη επηρεηξήζεηο ζε λέα νξγαλσζηαθά πξφηππα, πνπ απνζθνπνχλ ζηελ αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο, πξνβάιιεηαη ζπλερψο πην έληνλν. Δηδηθφηεξα, ε επειημία πνπ αλαθέξεηαη ζην αλζξψπηλν δπλακηθφ κηαο επηρείξεζεο, αλαπηχζζεηαη ζε δηάθνξα επίπεδα 7 : ην επίπεδν ηνπ ηχπνπ ηεο εξγαζηαθήο ζρέζεο. ' απηή ηελ θαηεγνξία εκπίπηνπλ νη πξνζιήςεηο πξνζσπηθνχ κε πνιιαπιέο δεμηφηεηεο θαη πξνζφληα, νη νπνίνη κπνξεί λα αμηνπνηεζνχλ ζε δηάθνξεο εξγαζηαθέο ζέζεηο αλάινγα κε ηηο αλάγθεο. Δπίζεο, πεξηιακβάλνληαη νη θάζε είδνπο ζπκβάζεηο εξγαζίαο 8. ην επίπεδν ηεο ειεπζεξίαο πξφζιεςεο-απφιπζεο. Δδψ πεξηιακβάλνληαη φιεο νη ξπζκίζεηο γηα ηελ ειεχζεξε απμνκείσζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ηεο επηρείξεζεο πέξα απφ φζεο 7 Λεμνπξηψηεο Η., "Νέεο ηερλνινγίεο, επέιηθηεο κνξθέο απαζρφιεζεο (flexibility) θαη ηειεξγαζία (teleworking)", 1998, ζζ.258-259. 8 'απηέο πεξηιακβάλνληαη νη ζπκβάζεηο έξγνπ, νη ζπκβάζεηο νξηζκέλνπ ρξφλνπ, νη ζπκβάζεηο αληηπξνζψπεπζεο ή ζπκβάζεηο παξνρήο αλεμαξηήησλ ππεξεζηψλ (κε ηε ρξήζε "αληηπξνζψπσλ" ή "ειεπζέξσλ ζπλεξγαηψλ"). Δπίζεο, κία αθφκε εηδηθή πεξίπησζε είλαη ε ζχκβαζε κεξηζκνχ εξγαζίαο (job sharing) φπνπ ζηε ζέζε ηνπ εξγαδνκέλνπ βξίζθεηαη κία νκάδα εξγαδνκέλσλ, νη νπνίνη δξνπλ σο άηππε έλσζε πξνζψπσλ ή σο αζηηθή εηαηξεία. 6

ήδε παξέρνληαη απφ ην ππάξρνλ λνκνζεηηθφ πιαίζην. Πεξηιακβάλνληαη ζέκαηα καδηθψλ θαη αηνκηθψλ απνιχζεσλ θαζψο θαη απνδεκηψζεσλ ιφγσ απφιπζεο. ην επίπεδν ησλ φξσλ εξγαζίαο θαη ησλ ακνηβψλ. ' απηφ ην επίπεδν αλήθνπλ νη ζπιινγηθέο ζπκβάζεηο εξγαζίαο θαη ε ακθηζβήηεζε ηνπο κέζσ ησλ αηνκηθψλ ζπκβάζεσλ, θαζψο θαη ε πξνζαξκνγή ησλ απνδνρψλ ηνπ πξνζσπηθνχ αλάινγα κε ηηο ζπλζήθεο ηεο αγνξάο εξγαζίαο θαη ηα θνηλά απνδεθηά κνληέια. ην επίπεδν ηεο νξγάλσζεο ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο. Ίζσο θαη ην πην πνιπζπδεηεκέλν δήηεκα ζρεηηθά κε ηελ επειημία ηεο εξγαζίαο. Πξφθεηηαη γηα ηα ειαζηηθά σξάξηα, ηελ κεξηθή απαζρφιεζε, ηελ ππεξεξγαζία, ηελ ππεξσξία, ηηο βάξδηεο, ηελ εθ πεξηηξνπήο εξγαζία, ηα θπιηφκελα ή ειαζηηθά ή δηαθεθνκκέλα σξάξηα θ.ά., κε ηα νπνία εμππεξεηείηαη ν βαζηθφο ζθνπφο ηεο κείσζεο ηεο κάδαο ηεο ρξεζηκνπνηνχκελεο εξγαζίαο ("reduction de la masse salariale" 9 ). Εήηεκα ηδηαίηεξεο ζεκαζίαο πνπ επίζεο αλήθεη ζ'απηή ηε ζεκαηηθή είλαη ε δηεπζέηεζε ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο κε λνκηθέο ξπζκίζεηο αλψηαησλ νξίσλ εκεξήζηαο θαη εβδνκαδηαίαο εξγαζίαο. ην επίπεδν ηνπ ρψξνπ παξνρήο εξγαζίαο. Πεξηιακβάλνληαη εδψ θάζε είδνπο εμσεπηρεηξεζηαθψλ εξγαζηψλ, νη νπνίεο πξαγκαηνπνηνχληαη απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο εξγαδφκελνπο, είηε απφ ζπλεξγάηεο. 'απηή ηελ θαηεγνξία εληάζζνληαη ην outsourcing, ην hoteling, ν δαλεηζκφο εξγαζίαο, ε θαη' νίθνλ απαζρφιεζε (home work, home based), ε εξγαζία θαζψλ θαη ε ηειεξγαζία. χκθσλα κε ηε θηινζνθία ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο γηα ηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο ηνπ κέιινληνο, φπσο απηή άξρηζε λα δηακνξθψλεηαη κεηά ηε ζπλζήθε ηνπ Μάαζηξηρ, νη επειημίεο ζηελ εξγαζία εμππεξεηνχλ ηελ αλάγθε γηα αχμεζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ επηρεηξήζεσλ, έλαληη ησλ θχξησλ αληαγσληζηψλ ηνπο απφ ηηο ΖΠΑ θαη ηελ Ηαπσλία. Σαπηφρξνλα, ε πηνζέηεζε ηεο επειημίαο ιεηηνπξγεί εληζρπηηθά γηα ηελ δηαηήξεζε θαη αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο, αθνχ παξέρνληαη ηα αλάινγα θίλεηξα ζηηο επηρεηξήζεηο. Με απηέο ηηο θαηεπζχλζεηο ζπληάρζεθαλ ηα δχν ζεκαληηθφηεξα θνηλνηηθά θείκελα γηα ηελ νξγάλσζε ηεο εξγαζίαο, ε Λεπθή Βίβινο γηα ηελ Αλάπηπμε-Αληαγσληζηηθφηεηα-Απαζρφιεζε (1993) θαη ε Πξάζηλε Βίβινο γηα ηελ Οξγάλσζε ηεο Δξγαζίαο (1997) 10,11. 9 Λεμνπξηψηεο Η., 1998, ν.π., ζ.258. 10 European Commission, "Green Paper on a Partnership for a new organization of work", 1997. 7

πγθεθξηκέλα ζηε Λεπθή Βίβιν ηίζεληαη σο βαζηθνί ζηφρνη, ε επξχηεξε θαηαλνκή ζέζεσλ απαζρφιεζεο θαη εηζνδήκαηνο κέζσ ησλ επέιηθησλ κνξθψλ εξγαζίαο, ε αλαδηνξγάλσζε ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο, ε πξνζαξκνγή ηεο θνξνιφγεζεο ζηηο αλάγθεο πξνψζεζεο ηεο απαζρφιεζεο θαη ε βειηίσζε ηεο πξνζαξκνζηηθφηεηαο επηρεηξήζεσλ θαη εξγαδνκέλσλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Ζ πινπνίεζε ησλ παξαπάλσ ζηφρσλ, πξνυπνζέηεη ελέξγεηεο ηφζν ζε επηρεηξεζηαθφ φζν θαη ζε ζεζκηθφ επίπεδν, νη νπνίεο ζα απνζθνπνχλ ζηε κείσζε ηνπ κηζζνινγηθνχ θαη κε κηζζνινγηθνχ θφζηνπο εξγαζίαο θαη ζηελ πξνψζεζε ησλ λέσλ κνξθψλ νξγάλσζεο ηεο εξγαζίαο θαη δηαρείξηζεο ηνπ εξγάζηκνπ ρξφλνπ. ηελ Πξάζηλε Βίβιν ηνπ 1997 εμεηδηθεχνληαη ν θαηεπζχλζεηο ηεο Δ.Δ. γηα ην κέιινλ θαη ην πεξηερφκελν ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ, κε άκεζεο παξεκβάζεηο θαη φρη επξχηεξεο πνιηηηθέο πνπ έκκεζα επεξεάδνπλ ηελ απαζρφιεζε. Χζηφζν, ε πην ζεκαληηθή, ίζσο, ζπκβνιή απηνχ ηνπ θεηκέλνπ είλαη νη πξνβιεκαηηζκνί πνπ ζέηεη ζρεηηθά κε ηελ πξνψζεζε ηεο επειημίαο θαη ηαπηφρξνλα ηελ δηαζθάιηζε ησλ δηθαησκάησλ ησλ εξγαδνκέλσλ. Γηα πξψηε θνξά εθθξάδνληαη επηθπιάμεηο σο πξνο ηνλ θνηλσληθφ ραξαθηήξα ηεο επειημίαο, νη νπνίεο πξνήιζαλ απφ ηηο εκπεηξίεο ησλ θξαηψλ κειψλ πνπ ήδε είραλ εθαξκφζεη ηε λέα νξγάλσζε ηεο εξγαζίαο. Έηζη, ζην θείκελν ηνλίδεηαη φηη ε βαζηθή επηδίσμε ηεο Έλσζεο είλαη ε αλάπηπμε ηεο επέιηθηεο επηρείξεζεο, ζηεξηδφκελεο ζηηο αλάγθεο ηεο αγνξάο, ζηε λέα ηερλνινγία θαη ζηνπο αλζξψπηλνπο πφξνπο. Σν δήηεκα πνπ δελ νξίδεηαη ζαθψο, σζηφζν, είλαη ε ηζνξξνπία ησλ ηξηψλ απηψλ ζπληειεζηψλ θαη ε ηζφηηκε αληηκεηψπηζε ηνπο. Δπίζεο, ηδηαίηεξεο ζπνπδαηφηεηαο είλαη ε πξφηαζε ηνπ θεηκέλνπ γηα επίηεπμε ησλ επηδησθφκελσλ ζηφρσλ, κέζσ παξεθθιίζεσλ απφ ηνλ λφκν, γηα ηε ζχλαςε ζπιινγηθψλ ζπκθσληψλ θαη αηνκηθψλ ζπκβάζεσλ, πέξα απφ ηηο ζπιινγηθέο. Οπζηαζηηθά ζ'απηφ ην ζεκείν πξνηείλεηαη ε πηνζέηεζε ηεο απνξχζκηζεο ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ θαη ηεο ζηαδηαθήο "δηάβξσζεο" ησλ εξγαζηαθψλ δηθαησκάησλ πξνθεηκέλνπ λα ιεηηνπξγήζεη ην πξφηππν ηεο επειημίαο. 11 Κνπδήο Γ., "Δξγαζηαθέο ζρέζεηο θαη Δπξσπατθή ελνπνίεζε", 2001, ζζ.74-81. 8

Έλα γεληθφηεξν ζπκπέξαζκα πνπ πξνθχπηεη ζρεηηθά κε ηηο πνιηηηθέο ηεο Δ.Δ. γηα ηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο, είλαη φηη επηδηψθεηαη ε ζχδεπμε ηεο επειημίαο (ε νπνία απνηειεί δεδνκέλε επηινγή) κε ηελ αζθάιεηα ησλ εξγαδνκέλσλ, φπσο πξνβιέπεηαη απφ ηελ επξσπατθή εξγαζηαθή παξάδνζε. 9

2.2. Κνηλωλία ηεο πιεξνθνξίαο θαη απαζρόιεζε Ο φξνο «Κνηλσλία ηεο Πιεξνθνξίαο» (ΚηΠ) αλαθέξεηαη ζε κηα κνξθή θνηλσληθήο θαη νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο, φπνπ ε απφθηεζε, απνζήθεπζε, επεμεξγαζία, κεηαβίβαζε θαη δηάρπζε πιεξνθνξηψλ νδεγεί ζηε δεκηνπξγία γλψζεο θαη ηελ ηθαλνπνίεζε αλαγθψλ αηφκσλ θαη επηρεηξήζεσλ. 12 Ζ εμάπισζε ηεο γίλεηαη ηα ηειεπηαία ρξφληα αηζζεηή κέζα απφ έλαλ κεγάιν αξηζκφ λέσλ ππεξεζηψλ φπσο ε θηλεηή ηειεθσλία, ην Γηαδίθηπν θαη ην ειεθηξνληθφ εκπφξην. Θεκειηψδεο ζηνηρείν ηεο ΚηΠ είλαη νη λέεο ηερλνινγίεο πιεξνθνξηψλ θαη επηθνηλσληψλ, ε αλάπηπμε ησλ νπνίσλ παξνκνηάδεηαη ζπρλά κε ηελ βηνκεραληθή επαλάζηαζε, θαζψο αλακέλεηαη λα επηθέξεη δξαζηηθέο αιιαγέο ζηελ δηάξζξσζε ηεο αγνξάο θαη επξχηεξα ζηελ θνηλσλία. Ζ παξαδνζηαθή νηθνλνκία κεηαζρεκαηίδεηαη ζηελ "νηθνλνκία ηεο γλψζεο" ή ηελ "άυιε νηθνλνκία" θαη ν πιηθφο πινχηνο κηαο επηρείξεζεο απνθηά ζηαδηαθά φιν θαη κηθξφηεξε ζπνπδαηφηεηα, ελψ απμάλεηαη ε αμία ηεο πιεξνθνξίαο θαη ηεο έξεπλαο. Σν γεγνλφο απηφ ζεκαίλεη φηη νη δηαδηθαζίεο παξαγσγήο πιηθψλ αγαζψλ παίδνπλ δεπηεξεχνληα ξφιν, ζε ζρέζε κε ηηο δηαδηθαζίεο παξαγσγήο θαη κεηάδνζεο ηεο πιεξνθνξίαο. αλ απνηέιεζκα νη επελδχζεηο ησλ επηρεηξήζεσλ ζε έξεπλα θαη αλάπηπμε, ζε ζρέζε κε ην ζχλνιν ηνπ επελδεδπκέλνπ θεθαιαίνπ παξνπζηάδνπλ αλνδηθέο ηάζεηο, αληηπξνζσπεχνληαο ζήκεξα πεξηζζφηεξν απφ ην 1/3 απηνχ. Υαξαθηεξηζηηθφ είλαη φηη, ηα ηειεπηαία 15 ρξφληα, πεξηζζφηεξν απφ 50% ησλ ηδησηηθψλ θαη δεκνζίσλ δαπαλψλ ησλ ρσξψλ ηνπ ΟΟΑ, ηνπνζεηήζεθαλ ζε δξαζηεξηφηεηεο πςειήο ηερλνινγίαο θαη έξεπλαο γηα λέα πξντφληα, βειηίσζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο θαη λέεο κνξθέο νξγάλσζεο ηεο εξγαζίαο 13,14. Ζ αληαγσληζηηθφηεηα ησλ νηθνλνκηψλ βαζίδεηαη πιένλ ζηελ ηδηνπνίεζε θαη αμηνπνίεζε γλψζεσλ θαη πιεξνθνξηψλ. Παξάγνληαο πνπ εληζρχεη απηήλ ηελ θαηάζηαζε, είλαη ε 12 Οηθνλνκηθή θαη Κνηλσληθή Δπηηξνπή ηεο Διιάδνο, "Νέεο γλψζεηο-λέεο απαζρνιήζεηο. Σα απνηειέζκαηα ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ", 2002, ζ.2. 13 Ναμάθεο Υ., θ.ά., "Κνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο αλνηθηή εθπαίδεπζε θαη πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε", 2000, ζ.10. 14 Γηα ηελ Διιάδα ε ζπλνιηθή δαπάλε γηα έξεπλα θαη ηερλνινγία ην 1990, σο πνζνζηφ ηνπ ΑΔΠ, αλέξρνληαλ ζε 0,47%, ελψ ν αληίζηνηρνο θνηλνηηθφο κέζνο ήηαλ 2%, (βι. Κνξξέο Γ.Μ., Σζνκπαλφγινπ Γ., "Σερλνινγία θαη απαζρφιεζε", 2003, ζ.53). Αληίζηνηρα νη δαπάλεο ζε ηερλνινγίεο πιεξνθνξηψλ θαη επηθνηλσληψλ 10

παγθνζκηνπνίεζε ησλ αγνξψλ θαη ε δεκηνπξγία ππεξεζληθψλ κνλνπσιίσλ, κε απμαλφκελεο αλάγθεο ζε ξνέο πιεξνθνξηψλ. Έηζη, αλαπφθεπθηα γίλεηαη φιν θαη πην ζεκαληηθφο ν έιεγρνο θαη ε πξνζηαζία ησλ πιεξνθνξηψλ απφ ηα θξάηε, πξνθεηκέλνπ λα ηζρπξνπνηήζνπλ ηελ νηθνλνκηθή θαη πνιηηηθή ηνπο ζέζε 15. ε επίπεδν επηρείξεζεο, ην "ειεθηξνληθφ επηρεηξείλ" πνπ πινπνηείηαη κε βαζηθφ εξγαιείν ην Γηαδίθηπν, δηεπθνιχλεη ηηο δξαζηεξηφηεηεο, αθνχ κε ηελ εθαξκνγή ηνπ νη απνζηάζεηο εθκεδελίδνληαη, νπφηε έλαο ζπληειεζηήο θφζηνπο κεγάιεο βαξχηεηαο εμνπδεηεξψλεηαη. 16 Σν βηνκεραληθφ ηνπίν θαζνξίδεηαη απφ θαζεκεξηλέο ζπγρσλεχζεηο θαη εμαγνξέο, ηελ εκθάληζε λέσλ παγθφζκησλ "παηθηψλ" (εηαηξίεο πνπ ζπλήζσο ήηαλ άγλσζηεο κέρξη πξηλ ιίγν), θαη παξάιιεια ηελ αλάδπζε λέσλ κηθξψλ επηρεηξήζεσλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηηο λέεο ηερλνινγίεο. Ήδε ζηνπο ηνκείο ηνπ ηνπξηζκνχ, ησλ ρξεκαηηζηεξηαθψλ ζπλαιιαγψλ, ηεο ιηαληθήο ηξαπεδηθήο θαη ηεο εκπνξίαο ινγηζκηθνχ θαη βηβιίσλ, πνιιέο επηρεηξήζεηο έρνπλ κεηαθέξεη κέξνο ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο ζην Γηαδίθηπν, αλαδηαξζξψλνληαο ξηδηθά ηε ιεηηνπξγία ηνπο 17. Μηα πξνσζεκέλε έθθξαζε ηεο ΚηΠ ζηελ Δπξψπε είλαη νη "ηερλνπφιεηο" ή "πφιεηο ησλ γλψζεσλ", νη νπνίεο απνηεινχλ απηφλνκνπο ρψξνπο απνηεινχκελνπο απφ εξεπλεηηθά θέληξα, παλεπηζηήκηα θαη βηνκεραλίεο πςειήο ηερλνινγίαο. Απηνί νη ρψξνη εληζρχνληαη απφ ην θξάηνο θαη εληνπίδνληαη ζηηο πεξηθέξεηεο ηνπ Λνλδίλνπ, ηνπ Μηιάλνπ, ηεο Φξαγθθνχξηεο, ηνπ Άκζηεξληακ θ.ά. Πξφθεηηαη γηα ππξήλεο έξεπλαο θαη θαηλνηνκηψλ, φπνπ ζήκεξα ζπγθεληξψλνληαη ηα 2/3 ησλ επξσπατθψλ δεκνζίσλ δαπαλψλ γηα έξεπλα θαη ην 90% ησλ επξσπατθψλ πξνγξακκάησλ γηα πςειή ηερλνινγία 18. ε φηη αθνξά ηελ απαζρφιεζε, έλα ζηνηρείν πνπ ραξαθηεξίδεη ηελ ΚηΠ, είλαη ν πεξηνξηζκφο ηεο ρεηξσλαθηηθήο εξγαζίαο θαη ε ππνβάζκηζε ηνπ ξφινπ ηεο σο θηλεηήξηα δχλακε γηα ηελ παξαγσγή θαη ηελ αλάπηπμε. Σε ζέζε ηεο θαηαιακβάλεη ε πλεπκαηηθή αληηπξνζψπεπαλ ην 1992 πεξίπνπ 2,4% θαη ην 1998 4% ηνπ ειιεληθνχ ΑΔΠ, κε κέζν φξν ζηελ Δ.Δ. ην 6%, (βι.οηθνλνκηθή θαη Κνηλσληθή Δπηηξνπή ηεο Διιάδνο, φ.π., ζ.6). 15 Αμίδεη λα αλαθεξζεί φηη γηα ηηο αλαπηπγκέλεο ρψξεο ε "ηδηνθηεζία" πιεξνθνξηψλ ζεσξείηαη φηη ηζνδπλακεί κε ηνλ έιεγρν ησλ απνζεκάησλ ζε ρξπζφ ή ζε πεηξέιαην πνπ ζην παξειζφλ θαζφξηδε ηελ παγθφζκηα ηζρχ ηνπο. Δμάιινπ, ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ είλαη θαη ην γεγνλφο φηη νη γλψζεηο απνηεινχλ πηα εζληθή ή αηνκηθή "ηδηνθηεζία" θαη απηφ γίλεηαη αηζζεηφ απφ ηηο λνκνζεηηθέο πξσηνβνπιίεο γηα ηελ πξνζηαζία ησλ πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ ("copyright"), βι. Ναμάθεο Υ., φ.π., ζ.11. 16 Με ηηο λέεο ηερλνινγηθέο εμειίμεηο ε ηνπνινγία ηεο παξαγσγήο αιιάδεη. Γεκηνπξγνχληαη πνιιέο κηθξέο κνλάδεο πνπ εμαπιψλνληαη θαη εθηφο ησλ εζληθψλ ζπλφξσλ, ελψ παξάιιεια νη δηνηθεηηθέο ιεηηνπξγίεο ζπγθεληξψλνληαη ζηελ έδξα ηεο επηρείξεζεο, αθνχ ν έιεγρνο φισλ ησλ κνλάδσλ κπνξεί λα δηελεξγείηαη θεληξηθά. 17 Έλσζε Διιεληθψλ Σξαπεδψλ, 2000, ν.π., ζζ. 25-26. 11

εξγαζία, νη πνιιαπιέο δεμηφηεηεο θαη ε ηθαλφηεηα αθνκνίσζεο θαη πξνζαξκνγήο ζηηο ηερλνινγηθέο εμειίμεηο. Ο εξγαδφκελνο θαιείηαη λα δηαρεηξηζηεί θαζεκεξηλά κεγάιν φγθν πιεξνθνξηψλ θαη λα είλαη δεθηηθφο ζε λέα εξεζίζκαηα, κεηαθηλήζεηο θαη αιιαγέο ζην πεξηερφκελν ηεο εξγαζίαο ηνπ. Παξάιιεια, ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ θαζηζηνχλ ηνλ εξγαδφκελν πεξηδήηεην ζηελ αγνξά εξγαζίαο είλαη νη γλψζεηο, ηα δηνηθεηηθά πξνζφληα, ε επρέξεηα ζηε ιήςε απνθάζεσλ θαη ε ηθαλφηεηα λα εξγάδεηαη νκαδηθά 19. Οη εξγνδφηεο απφ ηελ πιεπξά ηνπο, σζνχληαη λα παξέρνπλ ηελ απαξαίηεηε θαηάξηηζε ζηνπο εξγαδνκέλνπο ηνπο, θαζηζηψληαο ηα πξνγξάκκαηα δηα βίνπ κάζεζεο αλαπφζπαζην ηκήκα ηεο επηρεηξεζηαθήο ηνπο νξγάλσζεο. Δμάιινπ, ζεκαληηθή ππήξμε ε ζπκβνιή ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ζηελ απαζρφιεζε, κέζα απφ ηελ αλάπηπμε ηεο ηειεξγαζίαο, κε ηελ νπνία δηεπξχλζεθαλ νη ζέζεηο εξγαζίαο ζε απνκαθξπζκέλεο πεξηνρέο, αιιά θαη γηα άηνκα κε εηδηθέο αλάγθεο, πνπ είραλ, κέρξη ζήκεξα, πεξηνξηζκέλεο επηινγέο εξγαζίαο. Δθθξάδνληαη, σζηφζν, θαη αξθεηνί πξνβιεκαηηζκνί ζε ζρέζε κε ηηο επηπηψζεηο ηεο ΚηΠ, πνπ ήδε γίλνληαη αηζζεηέο, ζηελ απαζρφιεζε. Έλαο απφ ηνπο θηλδχλνπο πνπ εληνπίδνληαη, ζπλδέεηαη κε ηελ δηαηάξαμε ηεο θνηλσληθήο ζπλνρήο, πνπ πξνθαιείηαη φηαλ ε πξφζβαζε ζηηο πιεξνθνξίεο θαη ζηελ εθπαίδεπζε δελ είλαη δπλαηή γηα φινπο. Μ απηφλ ηνλ ηξφπν δεκηνπξγνχληαη ηα δηάθνξα ήδε «ςεθηαθψλ ραζκάησλ» 20, ηα νπνία αλαπηχζζνληαη είηε κεηαμχ ησλ θνηλσληθψλ νκάδσλ, φηαλ νη δηαθνξεηηθέο θαηεγνξίεο πιεζπζκνχ (ειηθηαθέο νκάδεο, εξγαδφκελνη, άλεξγνη, επίπεδα εθπαίδεπζεο, εηζνδεκαηηθέο ηάμεηο θιπ) απνθιείνληαη ή φρη απφ ηελ πιεξνθνξία, είηε ζε επίπεδν γεσγξαθηθήο θαηαλνκήο κεηαμχ αλαπηπγκέλσλ ή αλαπηπζζφκελσλ ρσξψλ γεληθφηεξα 21,. Ζ εηζαγσγή ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ είλαη επξέσο απνδεθηφ φηη ζα επεξεάζεη ηελ αξηζκφ θαη ραξαθηεξηζηηθά ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο ζην άκεζν κέιινλ. Μία απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο 18 Ναμάθεο Υ., 2000, ν.π., ζ.11. 19 Ο J. Rifkin πξνζδηφξηζε ηελ θαηεγνξία ησλ εξγαδνκέλσλ πνπ δηαζέηνπλ ηα πξνζφληα απηά ζε πςειφ βαζκφ θαη αλήθνπλ ζηηο δηεπζπληηθέο ηάμεηο, σο "ε αξηζηνθξαηία ηεο γλψζεο". Πξφθεηηαη γηα επαγγέικαηα φπσο ππεχζπλνη marketing, ζρεδηαζηέο πξντφλησλ, εξεπλεηέο, νηθνλνκηθνί θαη δηνηθεηηθνί ζχκβνπινη, δηαθεκηζηέο θιπ. πλνιηθά αληηπξνζσπεχνπλ κφλν ην 4% ησλ εξγαδφκελσλ, αιιά νη απνδνρέο ηνπο είλαη κεγαιχηεξεο απφ ην ζχλνιν ησλ απνδνρψλ ησλ ππνινίπσλ εξγαδνκέλσλ. 20 Οξηζκφο ςεθηαθνχ ράζκαηνο: ην πειίθν ηεο δηαθνξάο ησλ πνζνζηψλ δηείζδπζεο Internet ηεο πςειφηεξεο θαηεγνξίαο απφ ηε ρακειφηεξε θαηεγνξία πξνο ην κέζν φξν δηείζδπζεο γηα νιφθιεξε ηελ νκάδα. Γηα ηελ εθηίκεζε ηνπ ςεθηαθνχ ράζκαηνο εληφο κηαο ρψξαο ρξεζηκνπνηείηαη κηα ζεηξά δεηθηψλ, σο πξνο ηελ πξνζβαζηκφηεηα αηφκσλ θαη λνηθνθπξηψλ, επηρεηξήζεσλ θαη ηνπ Γεκνζίνπ Σνκέα, (βι. Τπνπξγείν Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθψλ, "Δζληθή έξεπλα γηα ηηο Νέεο Σερλνινγίεο θαη ηελ Κνηλσλία ηεο Πιεξνθνξίαο 2002", 2002, ζ.9). 12

πξνθιήζεηο γηα ηηο επηρεηξήζεηο θαη ηα θξάηε είλαη ε ζχδεπμε ησλ λέσλ απαηηήζεσλ ηεο αγνξάο ζε εηδηθεχζεηο πςειήο ηερλνινγίαο, κε ηα πξνζφληα ησλ εξγαδφκελσλ, ψζηε λα απνθεπρζεί ε έιιεηςε θαηάιιεισλ ζηειερψλ. Ζ πξνζπάζεηα απηή μεθηλά κε ηελ αλακφξθσζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο, αθνχ νη εμειίμεηο νδεγνχλ ζην ζπκπέξαζκα φηη ε ζεκαληηθφηεξε επέλδπζε γηα ην αλζξψπηλν θεθάιαην, είλαη ε αχμεζε ησλ παξαγσγηθψλ γλψζεσλ ηνπ. Με απηέο ηηο πξννπηηθέο ε Δ.Δ. εγθαηλίαζε ην 1994 ηνλ δηάινγν γηα ηελ ΚηΠ θαη ηελ απμαλφκελε ζεκαζία ηεο γηα ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε, κε ηελ έθζεζε πνπ είρε ηίηιν "Η Δπξψπε θαη ε θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο ζε παγθφζκηα θιίκαθα". Με βάζε απηή ηελ έθζεζε, φπνπ πξνηείλνληαλ έλα αξρηθφ πιαίζην γηα ηελ εθαξκνγή ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ, δηακνξθψζεθε ηελ ίδηα ρξνληά ην πξψην πξφγξακκα δξάζεο, κε ηελ νλνκαζία "Η πνξεία ηεο Δπξψπεο πξνο ηελ θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο". ηφρνη ηνπ πξνγξάκκαηνο ήηαλ ε επηηάρπλζε ηεο απειεπζέξσζεο ησλ ππεξεζηψλ ηειεπηθνηλσληψλ θαη ε ελίζρπζε ηεο πνιηηηθήο γηα ηελ θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο. Σν 1996 ζπλερίζηεθε ε πξνψζεζε ηεο ζπδήηεζεο κέζσ ηνπ Πξάζηλνπ Βηβιίνπ γηα ηε "Γηαβίσζε θαη εξγαζία ζηελ θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο: πξνηεξαηφηεηα ζηελ αλζξψπηλε δηάζηαζε" 22. ην θείκελν απηφ, επηζεκαίλεηαη ν θίλδπλνο δεκηνπξγίαο θνηλσληψλ "δχν ηαρπηήησλ" θαη ε ζεκαζία ησλ δεκνζίσλ πνιηηηθψλ πνπ ζα εμαζθαιίδνπλ ηελ ηζφξξνπε πξφζβαζε θαη θαηαλνκή ησλ πιεξνθνξηψλ. Δπίζεο, γηα πξψηε θνξά πξνηείλεηαη ε ελαξκφληζε ησλ πνιηηηθψλ ησλ δηαξζξσηηθψλ ηακείσλ κε απηέο ηεο θνηλσλίαο ηεο πιεξνθνξίαο, κε ζθνπφ αθελφο ηε δηάρπζε ησλ ηερλνινγηψλ πιεξνθνξηψλ ζε πεξηθεξεηαθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν θαη αθεηέξνπ ηελ επηθέληξσζε ησλ ηερλνινγηψλ ζηελ εμππεξέηεζε ηνπ αλζξψπνπ. Οη πξνβιεκαηηζκνί γηα ηελ επίδξαζε ησλ ηερλνινγηθψλ εμειίμεσλ ζηελ απαζρφιεζε εθθξάζηεθαλ ζην Δπξσπατθφ πκβνχιην ηνπ Λνπμεκβνχξγνπ γηα ηελ απαζρφιεζε ην 1997, απφ ην νπνίν πξνέθπςε ζηε ζπλέρεηα ε Έθζεζε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο κε ηίηιν "Οη πξννπηηθέο ηεο απαζρφιεζεο ζηελ θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο" ηνπ 1998. Ζ Δπηηξνπή, ζην θείκελν απηφ, ηνλίδεη ηελ αλάγθε γηα πξνεηνηκαζία ησλ κειινληηθψλ εξγαδνκέλσλ ψζηε λα θαιπθζνχλ νη λέεο ζέζεηο εξγαζίαο πνπ εκθαλίδνληαη θαζεκεξηλά ζε θιάδνπο εληαηηθήο ρξήζεο πςειήο ηερλνινγίαο θαη παξάιιεια γηα πξνζαξκνγή ησλ ζεκεξηλψλ 21 Οηθνλνκηθή θαη Κνηλσληθή Δπηηξνπή ηεο Διιάδνο, 2002, ν.π., ζ.4. 13

εξγαδνκέλσλ ζην πεξηβάιινλ ηεο ΚηΠ. Με απηέο ηηο πξννπηηθέο αλαπηχρζεθε ε Δπξσπατθή ηξαηεγηθή γηα ηελ ΚηΠ, ε νπνία εληάζζεηαη ζηνλ ζηξαηεγηθφ ζηφρν πνπ ηέζεθε απφ ηε χλνδν Κνξπθήο ηεο Ληζζαβφλαο ην 2000, γηα κεγαιχηεξε αληαγσληζηηθφηεηα, βηψζηκε νηθνλνκηθή αλάπηπμε, πνηνηηθή θαη πνζνηηθή αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο θαη ηεο θνηλσληθήο ζπλνρήο 23. ηε ζπλέρεηα, κέζα απφ ην Δπξσπατθφ πκβνχιην ηνπ ίδηνπ έηνπο ζηελ Φέτξε, εγθξίζεθε ην ρέδην Γξάζεο "eeurope 2002" 24 κε ζηφρνπο ηελ εηζαγσγή αηφκσλ, λνηθνθπξηψλ, επηρεηξήζεσλ θαη δεκνζίσλ ππεξεζηψλ ζηελ ηερλνινγηθή πξαγκαηηθφηεηα θαη ηελ εμάιεηςε ηνπ "ςεθηαθνχ αλαιθαβεηηζκνχ". Σέινο, ε πην πξφζθαηε εμέιημε αθνξά ζην λέν ρέδην Γξάζεο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο "eeurope 2005: κία Κνηλσλία ηεο Πιεξνθνξίαο γηα φινπο". Ζ εηδνπνηφο δηαθνξά απφ ηελ πξνεγνχκελε πξσηνβνπιία είλαη φηη πιένλ ην Γηαδίθηπν δελ απνηειεί ην θεληξηθφ ζεκείν ηεο ζηξαηεγηθήο, αιιά νη δξάζεηο εζηηάδνληαη ζηνλ ρξήζηε θαη ηελ απνηειεζκαηηθή πξφζβαζε ηνπ ζηηο πιεξνθνξίεο. 22 European Commission, "Green Paper on Living and working in the information society: People first", 1996. 23 Δπηηξνπή ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ, "ηξαηεγηθέο γηα ηηο ζέζεηο εξγαζίαο ζηελ θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο", 2000. 24 Βι. http://europa.eu.int/information_society/eeurope/action_plan/index.en..htm, επηζθέθζεθε ηε 15/07/2003 14

2.3. H Διιάδα θαη νη λέεο πξνθιήζεηο ζηνλ εξγαζηαθό ρώξν Ο ξφινο ησλ ηερλνινγηψλ πιεξνθνξηψλ θαη ηειεπηθνηλσληψλ, σο πεγή νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο αιιαγήο, έρεη θαηαζηεί ηα ηειεπηαία ρξφληα ζεκαληηθφο θαη γηα ηελ Διιάδα. Με έκθαζε ζηνπο ρψξνπο ηεο εθπαίδεπζεο θαη ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ γηα ηελ αμηνπνίεζε ησλ ηερλνινγηψλ, πινπνηείηαη έλα ζχλνιν παξεκβάζεσλ ζηα πιαίζηα ηνπ Δ.Π. "Κνηλσλία ηεο Πιεξνθνξίαο", ην νπνίν εληάζζεηαη ζην Γ' Κνηλνηηθφ Πιαίζην ηήξημεο (2000-2006). ηφρνο ηνπ πξνγξάκκαηνο, είλαη ε εθαξκνγή ησλ θαηεπζχλζεσλ ηεο ειιεληθήο Λεπθήο Βίβινπ κε ηίηιν "Η Διιάδα ζηελ Κνηλσλία ηεο Πιεξνθνξίαο: ηξαηεγηθή θαη Γξάζεηο" ηνπ 1999. Οη βαζηθέο αξρέο ηεο ειιεληθήο ζηξαηεγηθήο ζπκπιένπλ κε ηνπο ζηφρνπο ησλ πξσηνβνπιηψλ eeurope. πγθεθξηκέλα, νη πνιηηηθέο βαζίδνληαη ζηελ θαηλνηνκία θαη ηηο επηρεηξεκαηηθέο πξσηνβνπιίεο, ηηο δεκνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο θαη ηηο αηνκηθέο ειεπζεξίεο θαη ηηο ίζεο επθαηξίεο θαη ηελ αιιειεγγχε. Ζ ζπλνιηθή δαπάλε ηνπ πξνγξάκκαηνο αλέξρεηαη ζηα 4 δηο επξψ, ελψ ην βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ είλαη ν δηαηνκεαθφο ραξαθηήξαο ηνπ, δειαδή ην γεγνλφο φηη νη δξάζεηο πνπ εληάζζνληαη ζ'απηφ, είλαη νξηδφληηεο θαη ζρεηίδνληαη κε παξαπάλσ απφ έλα ππνπξγεία. Πέληε πξνηεξαηφηεηεο νξίδνληαη ζην πξφγξακκα: ε πξψηε είλαη ε Παηδεία θαη ν Πνιηηηζκφο, ε δεχηεξε είλαη ε Γεκφζηα Γηνίθεζε θαη ε Πνηφηεηα Εσήο, ε ηξίηε είλαη ε Απαζρφιεζε θαη ε Κνηλσληθή Έληαμε, ε ηέηαξηε είλαη ε Φεθηαθή Οηθνλνκία θαη ε πέκπηε είλαη νη Σειεπηθνηλσλίεο. ην δηάζηεκα ησλ ηξηψλ εηψλ πνπ δηαλχεη ην πξφγξακκα εγθαηληάζηεθε έλαο αξηζκφο πξσηνβνπιηψλ γηα θάζε ηνκέα φπνπ δξαζηεξηνπνηείηαη 25 : ην ηνκέα ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ ηα πξνγξάκκαηα "Γηθηπσζείηε", "Δθπαηδεπηείηε γηα λα Γηθηπσζείηε" θαη "Δπηρεηξείηε Ηιεθηξνληθά". Δπίζεο, ζηα πιαίζηα ηνπ ίδηνπ ρψξνπ δεκηνπξγήζεθε ν ζεζκφο ηνπ e-business Forum 26, ην νπνίν είλαη έλαο δηαξθήο κεραληζκφο δηαβνχιεπζεο ηεο Πνιηηείαο κε ηνλ επηρεηξεκαηηθφ θαη αθαδεκατθφ ρψξν, θαζψο θαη κε ηνπο θνηλσληθνχο εηαίξνπο θαη ηνπο επαγγεικαηηθνχο θνξείο. Ζ ιεηηνπξγία ηνπ, επηθεληξψλεηαη ζηελ 25 Τπνπξγείν Αλάπηπμεο, "Ζ ρξήζε ηνπ Γηαδηθηχνπ θαη ε πνιηηηθή γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ Ζιεθηξνληθνχ Δπηρεηξείλ ζηελ Διιάδα", 2001, ζζ.21-22. 26 Βι. http://www.ebusinessforum.gr, επηζθέθζεθε ηελ 18/07/2003. 15

δηακφξθσζε πξνηάζεσλ κε αληηθείκελν ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ ζηε λέα ςεθηαθή νηθνλνκία. Γεκηνπξγήζεθε κε πξσηνβνπιία ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Βηνκεραλίαο ηνπ Τπνπξγείνπ Αλάπηπμεο, ζηα πιαίζηα ηνπ Μέηξνπ 3.1: "Γεκηνπξγία επλντθνχ ςεθηαθνχ πεξηβάιινληνο γηα ηελ νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα" θαη πινπνηείηαη απφ ην Δζληθφ Γίθηπν Έξεπλαο θαη Σερλνινγίαο 27 (ΔΓΔΣ ή GRNet). Γηα ηελ αλάπηπμε λέσλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ ςεθηαθήο κνξθήο, εγθξίζεθαλ εληζρχζεηο ζπλνιηθνχ πξνυπνινγηζκνχ 10 δηο δξαρκψλ. ηελ αλψηεξε εθπαίδεπζε απμήζεθε ζεκαληηθά ν βαζκφο δηείζδπζεο ηνπ Internet (απφ 10 ζε 50% ζε ηξία ρξφληα), ελψ ζην ρψξν ηεο έξεπλαο αλαπηχρζεθαλ λέεο κνξθέο κάζεζεο θαη επηρεηξεκαηηθφηεηαο (e-learning, e-business, e- marketplaces). ε ζεζκηθφ επίπεδν, απφ ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ '90 έρνπλ γίλεη ζεκαληηθά βήκαηα, κε ζθνπφ ηελ ελζσκάησζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ, ζε θάζε ηνκέα θνηλσληθήο θαη νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Δλδεηθηηθά κπνξεί λα αλαθεξζεί, θαηαξρήλ, ε δεκηνπξγία ηεο Δζληθήο Δπηηξνπήο Ζιεθηξνληθνχ Δκπνξίνπ, ε νπνία απνηειεί ζπκβνπιεπηηθφ φξγαλν πάλσ ζε ζέκαηα ειεθηξνληθψλ ζπλαιιαγψλ. εκαληηθφ, επίζεο, γηα θάζε κνξθή επηρεηξεκαηηθήο δξάζεο είλαη θαη ην ζέκα ησλ ςεθηαθψλ ππνγξαθψλ γηα ην νπνίν εηνηκάδεηαη θαηάιιειε λνκνζεηηθή ξχζκηζε 28. χκθσλα κε ηα επξήκαηα ηεο Δζληθήο Έξεπλαο γηα ηηο Νέεο Σερλνινγίεο θαη ηελ Κνηλσλία ηεο Πιεξνθνξίαο, 2002, ε νπνία δηεμήρζεθε απφ ην Τπνπξγείν Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθψλ, ε δηείζδπζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ζηνλ γεληθφ πιεζπζκφ απμάλεηαη κε γξήγνξνπο ξπζκνχο, αλ θαη βξηζθφκαζηε ζεκαληηθά πίζσ, ζε ζρέζε κε ην κέζν φξν ηεο Δ.Δ. 29. πγθεθξηκέλα, ε ρξήζε Internet αληηζηνηρεί ζε πνζνζηφ 19,3 % (έλαο ζηνπο πέληε) έλαληη 10,1% ηνπ 2001, ελψ απφ επηκέξνπο αλαιχζεηο απνδεηθλχεηαη φηη ην επίπεδν εθπαίδεπζεο απνηειεί ηνλ πξνζδηνξηζηηθφ παξάγνληα γηα ηελ ρξήζε Ζ/Τ θαη Internet. 27 Σν ΔΓΔΣ απνηειεί ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ ηερλνινγηθφ θνξέα, ν νπνίνο παξέρεη ππεξεζίεο δηαζχλδεζεο Ηnternet πςειήο ρσξεηηθφηεηαο γηα ΑΔΗ, ΣΔΗ θαη εξεπλεηηθά θέληξα, θαζψο θαη ζε 6000 ζρνιεία κέζσ ηνπ Παλειιελίνπ ρνιηθνχ Γηθηχνπ. Αλήθεη ζην παλεπξσπατθφ εξεπλεηηθφ δίθηπν GEANT θαη εθηφο απφ ην e- Business Forum ππνζηεξίδεη θαη ην εθπαηδεπηηθφ ηκήκα ηνπ έξγνπ "Γηθηπσζείηε". Έξγν ηνπ δηθηχνπ είλαη ε πξψηε ππεξηαρεία "Διιεληθή Λεσθφξνο ηεο Πιεξνθνξίαο-ΔΓΔΣ2" ε νπνία ηέζεθε ζε ιεηηνπξγία κέζσ ηνπ Δπξπδσληθνχ Μεηξνπνιηηηθνχ Γηθηχνπ ηεο Αζήλαο, ζε ηαρχηεηα 2.5 Gigabit/sec. ην δίθηπν ήδε έρνπλ ζπλδεζεί 10 εθπαηδεπηηθνί θνξείο (Παλεπηζηήκην Αζελψλ, ΔΜΠ, Οηθνλνκηθφ Παλεπηζηήκην, Παλεπηζηήκην Αηγαίνπ θαη άιια), (βι. www.grnet.gr). 28 Έλσζε Διιεληθψλ Σξαπεδψλ, 2000, ν.π., ζζ.31-33. 29 Τπνπξγείν Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθψλ, 2002, ν.π., ζζ. 9-11. 16