Σηουμζρκας Ιωάννθς 6 ο Πανελλινιο υνζδριο Εκπαιδευτικών για τις ΣΠΕ, φρος, 2011 6 ο Πανελλήνιο Συνέδριο των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ «Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη Διδακτική Πράξη» Σύρος 6, 7, 8 Μαΐου 2011 Τδνπκέξθαο Ισάλλεο Φηιόινγνο MSc, MPA Από ηνλ Κηλέδν Sun Tzu ζηα Ειιεληθά ηνπ Ξελνθώληα - Πνιπηξνπηθή επεμεξγαζία ιόγησλ θεηκέλσλ σο ζεκαηηθή βάζε γηα ηελ δεκηνπξγία πνιπγισζζηθήο εθπαηδεπηηθήο θνηλόηεηαο "While the reader is receptive, while he is being acted upon by what he is reading, he is at the same time originative, vigorously acting on the same subject-matter, shaping it into a new product, according to the color and capacity of his own mind." J. F. Genung, Practical Elements of Rhetoric, 1894 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Απηή ε εηζήγεζε απνζθνπεί ζηελ δηεξεχλεζε ησλ ζεσξεηηθψλ θαη ηερλνινγηθψλ πξνυπνζέζεσλ γηα ηελ δεκηνπξγία θαη ππνζηήξημε κηαο ζεκαηηθήο εθπαηδεπηηθήο θνηλφηεηαο, κε βάζε ηελ πνιπηξνπηθή θαη πνιπγισζζηθή επεμεξγαζία ιφγησλ θεηκέλσλ. Η αλάγθε απηή πξνθχπηεη απφ ηελ πξντνχζα αλάπηπμε εθπαηδεπηηθψλ δηθηχσλ κε δηεζλή νξίδνληα θαη ζεκαηηθή πξνζέγγηζε. Η καθξαίσλε ιεηηνπξγία ζρνιείσλ κε πξνζαλαηνιηζκφ ηελ ιεγφκελε θιαζηθή ινγνηερλία (:Αξραία Ειιεληθή θαη Λαηηληθή) θαη ε αλάδεημε δηεζλνχο ελδηαθέξνληνο γηα άιιεο αξραίεο ινγνηερληθέο παξαδφζεηο (:γνηζηθή, κεζαησληθή πεξζηθή, ηλδηθή, θηλεδηθή), δεκηνπξγεί έλα γφληκν ζεκαηηθφ πεδίν θαηαζθεπήο εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ απφ δηαδηθηπαθέο θνηλφηεηεο εθπαηδεπηηθψλ, ινγνηερλψλ, κεηαθξαζηψλ, εηθαζηηθψλ θαη καζεηψλ. Πξέπεη, ινηπφλ, λα δηεξεπλεζεί φρη κφλν ην είδνο ηεο πνιπηξνπηθφηεηαο πνπ επηηξέπεη ζην κέγηζην ηε δεκηνπξγηθή αλάγλσζε ιφγησλ θεηκέλσλ, αιιά θαη εηδηθφηεξα δεηήκαηα πνιπγισζζηθήο επεμεξγαζίαο θαη παξνπζίαζεο θεηκέλνπ, φπσο ε θπβεξλεηηθή θαη κε-θπβεξλεηηθή ζεηξά ησλ ιέμεσλ, ν επηηνληζκφο ηνπ θεηκέλνπ θαη ζπγρξνληθή παξνπζίαζε ιφγνπ, εηθφλαο θαη ήρνπ. Η εηζήγεζε βαζίδεηαη ζηελ θξνληηζηεξηαθή παξνπζίαζε κηαο πνιπγισζζηθήο θαη πνιπηξνπηθήο επεμεξγαζίαο αξραίνπ ειιεληθνχ θεηκέλνπ, θαη εηδηθφηεξα, ησλ «Ειιεληθψλ» ηνπ Ξελνθψληα (2.2.22-26 «Η λαπκαρία ζηνπο Αηγφο Πνηακνχο») ζε ζπγθξηηηθή αλάιπζε κε ηελ «Τέρλε ηνπ Πνιέκνπ» ηνπ αξραίνπ Κηλέδνπ ζηξαηεγνχ Sun Tzu. ΛΔΞΔΗΣ ΚΛΔΗΓΗΑ: πνιπγισζζηθφ θαη πνιπηξνπηθφ θείκελν, ιφγηα ινγνηερλία, creative reading 1
Σηουμζρκας Ιωάννθς Από τον κινέζο ςτρατηγό Σουν Τζου ςτα Ελληνικά του Ξενοφώντα Περιεχόμενα ΕΙΑΓΩΓΗ... 2 ΔΙΑΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣΗΣΑ ΚΑΙ ΠΟΛΤΓΛΩΙΑ... 3 ΔΙΔΑΚΣΙΚΗ ΠΡΟΕΓΓΙΗ... 3 ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΙ ΣΟΧΟΙ... 4 ΓΛΩΙΚΗ ΔΙΔΑΚΑΛΙΑ... 4 ΔΙΑΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΑΠΟΛΙΣΙΜΙΚΗ ΠΡΟΕΓΓΙΗ... 7 ΚΡΙΣΙΚΗ ΚΑΣΑΝΟΗΗ ΣΟΤ ΚΕΙΜΕΝΟΤ... 7 ΤΜΠΕΡΑΜΑ... 9 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕ ΑΝΑΦΟΡΕ... 9 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ... 10 ΕΙΑΓΩΓΗ Σην ηέινο ηεο πξψηεο δεθαεηίαο ηνπ 21 νπ αηψλα, θαίλεηαη φηη κπνξνχκε λα ζπδεηήζνπκε πνιχ πην γφληκα γηα ηελ παηδαγσγηθή αμηνπνίεζε ησλ ΤΠΔ ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία, θαζψο ε αλάπηπμε εθπαηδεπηηθψλ δηθηχσλ θαη ε ζπλεξγαζία δεκηνπξγψλ ινγηζκηθνχ ζε πνιπηξνπηθφ θαη πνιχγισζζν πεξηβάιινλ καο επηηξέπεη ηελ ππέξβαζε ηεο ξεηνξηθήο θάζεο ηεο λέαο επνρήο ησλ ΤΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε. Δίλαη θνηλή πιένλ ε αληίιεςε φηη νη Ζ/Υ ζηελ εθπαίδεπζε δελ ζπληζηνχλ κία par excellence machine ελφο θιεηζηνχ ζπζηήκαηνο δηδαζθαιίαο, αιιά φηη, αληίζεηα, ν επεμεξγαζηήο θεηκέλνπ, ην ππεξθείκελν ζρνιηαζκνχ θαη ηα δίθηπα επηθνηλσλίαο κπνξνχλ λα ππνζηεξίμνπλ απνηειεζκαηηθά έλα αλνηθηφ ζχζηεκα γισζζηθήο δηδαζθαιίαο. Νένη ζηφρνη εξεπλεηηθήο θαη δεκηνπξγηθήο πξνζέγγηζεο κπνξνχλ ηψξα λα αλαιεθζνχλ, φπσο ε έλλνηα ηεο πνιπηξνπηθφηεηαο ζε πνιπγισζζηθφ πεξηβάιινλ θαη νη ηδηαηηεξφηεηεο πνπ αλαθχνληαη απφ απηφ. Αλ ε πνιπηξνπηθφηεηα ζπλδέεηαη άκεζα κε ηελ θξηηηθή θαη δεκηνπξγηθή αλάγλσζε, απηφ ζρεηίδεηαη θαη κε ηηο ηξεηο παξαπάλσ ηερλνινγηθέο δπλαηφηεηεο θαη φρη κφλν κε ηηο πνιπκεζηθέο εθαξκνγέο: ν επεμεξγαζηήο θεηκέλνπ επηηξέπεη κηα επηηνληζκέλε αλάγλσζε αιιά θαη δεκηνπξγηθή γξαθή, ην ππεξθείκελν ζρνιηαζκνχ κία πνιπεπίπεδε αιιά θαη πνιπεζηηαθή αλάγλσζε θαη ην δίθηπν επηθνηλσλίαο κία δπλαηφηεηα ζπλδεκηνπξγίαο ἐλ ηῷ γελλᾶζζαη. Καη ζηηο ηξεηο απηέο δπλαηφηεηεο ε δηαδξαζηηθφηεηα πξέπεη λα λνείηαη σο ζπλδεκηνπξγία. Σηελ πεξίπησζε φκσο κηαο πνιπγισζζηθήο επεμεξγαζίαο ινγνηερληθνχ θεηκέλνπ κε ρξήζε ηέηνησλ πνιπηξνπηθψλ δπλαηνηήησλ, ππεηζέξρνληαη επηπιένλ θαη εμαηξεηηθά πνιχπινθεο παξάκεηξνη, φπσο είλαη ε δνκηθή αλαληηζηνηρία ησλ γισζζψλ, ην δήηεκα ηεο ειάρηζηεο θεηκεληθήο κνλάδαο, ε θαζνξηζκέλε θαη κε ζεηξά ησλ ιέμεσλ, ν επηηνληζκφο ηνπ ιφγνπ θαη ε ζπγρξνληθή παξνπζίαζε ιφγνπ θαη πνιπκεζηθψλ εθαξκνγψλ. Με απηά ηα δεηήκαηα πξφθεηηαη λα αζρνιεζνχκε παξαθάησ. Δπηπιένλ, φια απηά αλαδεηθλχνληαη ηελ επνρή πνπ παξαδνζηαθά δίθηπα ζρνιείσλ πξνζαλαηνιηζκέλσλ ζηηο θιαζηθέο ζπνπδέο (: Αξραία Διιεληθή θαη Λαηηληθή) νηθνδνκνχλ δηεζλή δίθηπα, ελψ ηαπηφρξνλα ιφγηεο αιιά θαη δεκψδεηο παξαδφζεηο ιαψλ απφ ην παξειζφλ, φπσο ε γνηζηθή, ε κεζαησληθή πεξζηθή, ε αξραία ηλδηθή θαη ε ζηλν-ταπσληθή, αλνίγνληαη ζην λέν ζαπκαζηφ θφζκν ηνπ παγθφζκηνπ εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ. Οη θνηλφηεηεο απηψλ ησλ δεκηνπξγψλ έξρνληαη ππνρξεσηηθά αληηκέησπεο κε ηα παξαπάλσ δεηήκαηα, φηαλ επηρεηξνχλ λα ζρεδηάζνπλ θαη λα πινπνηήζνπλ λέεο ζηξαηεγηθέο γηα ηελ παξαγσγή πνιχγισζζσλ ειεθηξνληθψλ εθδφζεσλ κε ρξήζε πνιπκέζσλ. Ζ παξαγσγή εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ κέζα απφ απηά ηα εθπαηδεπηηθά δίθηπα ζέηεη αλαπφθεπθηα ην δήηεκα ηεο δεκηνπξγηθήο αλάγλσζεο κε έλα ηξφπν επηηαθηηθφ, θαζψο ε αλαγλσζηκφηεηα ζπλπθαίλεηαη κε ηνλ γξακκαηηζκφ. Ταπηφρξνλα, φκσο, ζε κία πνιχγισζζε
Σηουμζρκας Ιωάννθς 6 ο Πανελλινιο υνζδριο Εκπαιδευτικών για τις ΣΠΕ, φρος, 2011 εθπαηδεπηηθή θνηλφηεηα, ην δήηεκα ηεο δεκηνπξγηθήο αλάγλσζεο κε ζθνπφ ηελ ζπλδεκηνπξγία πνιχγισζζεο ειεθηξνληθήο έθδνζεο κε ρξήζε πνιπκέζσλ ελέρεη κηα κεγάιε πνιππινθφηεηα: νη εηεξφγισζζνη ζπλαλαγλψζηεο θαη ζπλδεκηνπξγνί πξέπεη φρη απιψο λα επηθνηλσλνχλ θαη λα δηαθνηλψλνπλ ζηνλ άιιν ηελ άπνςή ηνπο, αιιά ζπλάκα λα ζπλδηακνξθψλνπλ καδί κε ηνλ άιιν έλα γφληκν πιαίζην ζπλδεκηνπξγίαο, δειαδή, έλα λέν ηξφπν αλάγλσζεο ελφο θεηκέλνπ απφ έλαλ ηξίην αλαγλψζηε. Απηφ ππεξβαίλεη ήδε θαηά πνιχ ηηο απαηηήζεηο κηαο κεηάθξαζεο ή κηαο δηαθεηκεληθήο πξνζέγγηζεο. ΔΙΑΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣΗΣΑ ΚΑΙ ΠΟΛΤΓΛΩΙΑ Ζ επηκνλή καο εδψ ζηελ ιφγηα παξάδνζε σο ζεκαηηθφ πεδίν δηαθεηκεληθφηεηαο δε ζπληζηά παξά απνζαθήληζε κηαο νξηζκέλεο πξνζέγγηζεο γηα εθπαηδεπηηθνχο ζθνπνχο, έλα παξάδεηγκα. Δμάιινπ, ε ινγνηερληθή παξάδνζε παιαηφηεξσλ πνιηηηζκψλ πξνζθέξεη έλα πινχζην ζψκα θεηκέλσλ πνπ πξνζθέξνληαη γηα δηαθεηκεληθέο πξνζεγγίζεηο θαη πνιιαπιέο αλαγλψζεηο. Έηζη, ε επηινγή ησλ Ειιεληθώλ ηνπ Ξελνθώληα, θαη εηδηθφηεξα ηεο ελφηεηαο πνπ αλαθέξεηαη ζηελ θαζνξηζηηθή ήηηα ησλ Αζελαίσλ ζηνπο Αηγόο Πνηακνύο (2.1.22-24), πξνζθέξεηαη, γηα παξάδεηγκα, γηα κηα δηαθεηκεληθή ζχγθξηζε ηεο Αξραίαο Διιεληθήο θαη ηεο Αξραίαο Κηλεδηθήο Ηζηνξηνγξαθίαο, κε βάζε ην απνθζεγκαηηθφ θείκελν ηνπ ζηξαηεγνχ Sun Tzu The Art of War (544-496 BC). O ηφπνο, ν ρξφλνο, ε πνιεκηθή ηαθηηθή, ε ηζηνξηθή κεζνδνινγία, ε εζνγξαθία ηνπ πνιέκνπ θαη πνιιά αθφκε απνηεινχλ ελδηαθέξνπζεο θαη γφληκεο παξακέηξνπο κηαο ηέηνηαο δηαθεηκεληθήο ζχγθξηζεο. Απηά, φκσο, είλαη ε κία φςε θξηηηθήο θαη δεκηνπξγηθήο αλάγλσζεο. Γηαηί, σο εδψ, ηα θείκελα ρξεζηκνπνηνχληαη γηα λα αλαδείμνπκε πιεξνθνξίεο, ή αθφκε θαη γλψζε, πνπ πξνθχπηεη απφ ηα θείκελα, αιιά φρη απφ ηελ γιψζζα ησλ θεηκέλσλ. Με άιια ιφγηα, αλάγνπκε ηα πξσηφηππα θείκελα ζε κηα ηξίηε γιψζζα εξγαζίαο, ι.ρ., ηα αγγιηθά, θαη ζπδεηνχκε γηα απηφ πνπ ιέλε ηα θείκελα, αιιά φρη γηα ην πψο ην ιέλε. Απηφ, θπζηθά, δελ είλαη θαθφ νχηε απεπθηέν αιιά, πάλησο, δεκηνπξγεί έλα πεξηνξηζηηθφ φξην ζηελ δεκηνπξγηθή αλάγλσζε ε θνηλφηεηα δελ κπνξεί λα ζπλερίζεη ηελ δηαθεηκεληθή αλάγλσζε πέξα απφ απηφ. Καη θάζε φξην, σο γλσζηφ, είλαη θαηαδηθαζκέλν απφ ηελ ηζηνξία λα πεξάζεη ζην παξειζφλ, γηαηί είλαη φξην ηνπ κπαινχ καο, φρη ησλ δπλαηνηήησλ καο. Πξνθαλψο, ε ίδηα ε γισζζηθή δηδαζθαιία ζπληζηά έλα ζηφρν απφ ηνλ νπνίν δελ δηθαηνχκαζηε λα παξαηηεζνχκε ζην φλνκα κηαο «πνιπηξνπηθήο» αλάγλσζεο ρσξίο απηήλ. Ζ δηαθνξά, δειαδή, κηαο γιψζζαο κε ειεχζεξε δηαπινθή ησλ ιέμεσλ (non-government language), φπσο ε Διιεληθή, απφ κία θπβεξλεηηθή γιψζζα (government language), φπσο ε αγγιηθή, θαη κία ζπγθνιιεηηθή (agglutinative language), φπσο ε θηλεδηθή, δελ είλαη απιψο κνξθνινγηθή, αιιά ζεκειηψδεο θαη εμαηξεηηθά γφληκε γηα φπνηνλ ηελ πξνζεγγίζεη ή θαη απιψο ηελ παξαηεξήζεη. Ζ ρξήζε ρξνληθψλ κεηνρψλ, γηα παξάδεηγκα, γηα ηε γισζζηθή έθθξαζε ηνπ ζρεδίνπ ηνπ Λχζαλδξνπ ζηελ λαπκαρία, είλαη ζεκειηψδεο φξνο θαηαλφεζεο ηνπ ιφγνπ ηνπ Ξελνθψληα, ηεο αξραίαο Διιεληθήο Ηζηνξηνγξαθίαο, θαη ηεο αξραίαο Διιεληθήο ζθέςεο γεληθφηεξα. Αλ, επνκέλσο, ε επεμεξγαζία ηνπ θεηκέλνπ δελ θηάλεη ζε απηφ ην επίπεδν αλάιπζεο, είλαη βέβαην φηη ε δνπιεηά καο είλαη πξνδξνκηθή θάπνηαο άιιεο, πιεξέζηεξεο θαη γνληκφηεξεο. Καη, βεβαίσο, ην ίδην ηζρχεη γηα θάζε γιψζζα πνπ ρξεζηκνπνηεί ε εθπαηδεπηηθή θνηλφηεηα, ζπλδεκηνπξγψληαο ζε πνιχγισζζν πεξηβάιινλ. Οη γισζζηθέο αζπκκεηξίεο είλαη, νχησο ή άιισο, πνιχ πην ελδηαθέξνπζεο απφ ηηο ζπκκεηξίεο. ΔΙΔΑΚΣΙΚΗ ΠΡΟΕΓΓΙΗ Ζ επίηεπμε ησλ δηδαθηηθψλ ζηφρσλ πνπ νξίδνληαη απφ ην πξνηεηλφκελν ζελάξην γίλεηαη κε ηελ εθαξκνγή ελεξγεηηθψλ κεζφδσλ δηδαζθαιίαο απφ ηνλ δηδάζθνληα κε ζηφρν ηελ ελεξγεηηθή αλαθάιπςε θαη νηθνδφκεζε ηεο γλψζεο ζην πιαίζην κηαο δηαγισζζηθήο θαη δηεπηζηεκνληθήο πξνζέγγηζεο. Σηελ δηδαθηηθή πξνζέγγηζε πνπ παξνπζηάδεηαη επηρεηξήζεθε ε θαηαλφεζε ηεο αξραίαο ειιεληθήο ηζηνξηνγξαθίαο κέζα απφ ηε ζχγθξηζή ηεο κε ηελ αξραία θηλεδηθή ηζηνξηνγξαθία γηα ηελ ηέρλε ηνπ πνιέκνπ, κέζα απφ ηελ επίηεπμε ησλ παξαθάησ δηδαθηηθψλ ζηφρσλ: Να θαηαλνήζνπλ νη καζεηέο ηεο Α Λπθείνπ ηελ νπζηαζηηθή πξνζθνξά ηεο αξραίαο ειιεληθήο ηζηνξηνγξαθίαο κέζα απφ ηε ζχγθξηζή ηεο κε ηνλ ρξεζηηθφ ραξαθηήξα θαη ζηφρν ηεο αξραίαο θηλεδηθήο ζθέςεο θαη εηδηθφηεξα, ηα δηδάγκαηα ηνπ θηλέδνπ ζηξαηεγνχ Σνπλ Τδνπ («Ζ ηέρλε ηνπ 3
Σηουμζρκας Ιωάννθς Από τον κινέζο ςτρατηγό Σουν Τζου ςτα Ελληνικά του Ξενοφώντα πνιέκνπ») ηεο ίδηαο πεξηφδνπ κε ηνλ Ξελνθψληα (:δηαζαθήληζε ηεο αληίζηνηρεο ελφηεηαο ηεο Δηζαγσγήο ηνπ ζρνιηθνχ εγρεηξηδίνπ) Να θαηαλνήζνπλ ηελ δηαθνξά κηαο γιψζζαο κε ζηαζεξή ζεηξά θαηαγξαθήο ησλ ιέμεσλ (government language) φπσο ε Αγγιηθή, κηαο γιψζζαο κε ειεχζεξε δηαπινθή ησλ ιέμεσλ (nongovernment language) φπσο ε ειιεληθή, θαη κηα ζπγθνιιεηηθήο γιψζζαο ((agglutinative language), φπσο ε θηλεδηθή Να εκβαζχλνπλ ζε εηδηθφηεξα πξνβιήκαηα ελδνγισζζηθήο απφδνζεο ηνπ αξραίνπ ειιεληθνχ ιφγνπ ζηε Νέα Διιεληθή, αιιά θαη κεηάθξαζεο ζηελ Αγγιηθή (θπξίσο, σο πξνο ηηο κεηνρέο θαη ην Πνηνλ Δλεξγείαο ησλ ξεκαηηθψλ ηχπσλ) Να εκβαζχλνπλ ζε δεηήκαηα ζπληαθηηθήο αλαγλψξηζεο φξσλ (θπξίσο κεηνρψλ θαη δεπηεξεπνπζψλ πξνηάζεσλ) θαη ζηελ αθεγεκαηηθή ηερληθή ηνπ Ξελνθψληα Να αζθεζνχλ ζηελ ρξήζε ΤΠΔ ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία θαη ζηελ ηερληθή δεκηνπξγίαο νινθιεξσκέλσλ ζρεδίσλ καζεκάησλ ζε πεξηβάιινλ Πιαηθφξκαο Αζχγρξνλεο θαη Σχγρξνλεο Τειεθπαίδεπζεο Να αζθεζνχλ ζηε ρξήζε ηνπ Γηαδηθηχνπ γηα ηελ αλαδήηεζε γεσγξαθηθψλ πιεξνθνξηψλ, δνξπθνξηθψλ ραξηψλ θ.ά. γηα ηελ νπηηθνπνίεζε θαη επνπηηθφηεηα ησλ ηζηνξηθψλ γεγνλφησλ Να αζθεζνχλ ζηελ αλαδήηεζε κέζσ Γηαδηθηχνπ πιεξνθνξηψλ γηα ηελ ηνπηθή ηζηνξία ηνπ πεδίνπ ηεο κάρεο δηα κέζνπ ησλ αηψλσλ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΙ ΣΟΦΟΙ Δηαδξαζηηθόηεηα (interaction - Stevens 1992:32) Σηε ζπγθεθξηκέλε δηδαθηηθή πξνζέγγηζε ε δηαδξαζηηθφηεηα επηδηψθεηαη φρη απιψο ζηελ εκπινθή ησλ ΤΠΔ ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία αιιά ζε θάζε επίπεδν ζρεδηαζκνχ, πινπνίεζεο θαη αμηνιφγεζεο ηεο δηαδηθαζίαο. Σπλνιηθά, ε δηαδηθαζία νξίδεηαη σο κηα δηαπξαγκάηεπζε κεηαμχ ησλ δχν πφισλ ηεο δηδαθηηθήο δηαδηθαζίαο θαη φρη σο κηα ζπλαιιαγή κε ηα επνπηηθά κέζα. Απζεληηθόηεηα ζην πεξηβάιινλ ηεο ηάμεο ( authenticity, φ.π., :15) Ζ απζεληηθφηεηα αλαδχεηαη σο πνηνηηθή παξάκεηξνο πνπ δηαρέεη ην ζχλνιν ησλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ αλαιήθζεθαλ, σο πξνο ηε ζεκαηνινγία ηνπο (:δηεπηζηεκνληθφηεηα, δηαπνιηηηζκηθφηεηα, πνιπγισζζία), φζν θαη σο πξνο ηηο θεηκεληθέο ζηξαηεγηθέο πνπ αθνινπζήζεθαλ. Εμαηνκίθεπζε (individualization - Almad et al. 1985:6) ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία αλαδεηψληαο ηε γλψζε κέζα απφ κία πξνζσπηθή θαζνδήγεζε (personalized instruction). Ζ πξνζσπηθή εκπινθή θάζε καζεηή θαη ε ζπκκεηνρή ηνπ ζε ζπγθεθξηκέλα εξεπλεηηθά ζρέδηα (instructions) θαηά ηηο δξαζηεξηφηεηεο εμεξεχλεζεο, θαηαλφεζεο θαη αλαζηνραζκνχ/αμηνιφγεζεο δεκηνπξγνχλ ηηο πξνυπνζέζεηο κηαο ελεξγεηηθήο πνξείαο κάζεζεο, κηαο πεξηπέηεηαο γλψζεο. Επειημία (flexibility) ζηελ επεμεξγαζία θαη παξαγσγή απζεληηθνχ πιηθνχ, θαζψο ε γλψζε αλαδεηήζεθε κέζα απφ πνιιαπιέο πεγέο, κε βάζε ηελ αξρή ηεο δηαθξηηφηεηαο θαη κε ηελ αμηνιφγεζε αληηηηζέκελσλ πιεξνθνξηψλ. Η Πνηθηιόηεηα (diversity) ζηνλ εκπινπηηζκφ ησλ δηδαθηηθψλ κέζσλ θαη πιηθνχ, σο ηζρπξφ θίλεηξν κάζεζεο θαη δεκηνπξγίαο (Hamel 2001), ζπλδπάζηεθε απζηεξά κε ηελ αμηνιφγεζε ηνπ πιηθνχ, θαζψο, νχησο ή άιισο, ε επεμεξγαζία ηνπ πιηθνχ κε Ζ/Υ δεκηνπξγεί ηζρπξφ θίλεηξν εκπινθήο γηα ηνπο καζεηέο, αιιά κπνξεί λα ζπζθνηίζεη νπζηψδεηο πιεπξέο ηεο εξκελεπηηθήο θαη θξηηηθήο πξνζέγγηζεο. ΓΛΩΙΚΗ ΔΙΔΑΚΑΛΙΑ Ζ δηδαζθαιία ηεο Αξραίαο Διιεληθήο Γιψζζαο κέζσ ηνπ πξσηφηππνπ θεηκέλνπ ηνπ Ξελνθψληα, βαζίζηεθε ζε δχν επίπεδα ζχγθξηζεο, έλα ελδνγισζζηθφ θαη έλα δηαγισζζηθφ: ην αηηνχκελν, απφ ηε κία, ήηαλ ε απφδνζε ηνπ θεηκέλνπ ζηε Νέα Διιεληθή γιψζζα, θαη επηπξνζζέησο, ε δηεξεχλεζε ησλ κνξθνζπληαθηηθψλ θαη ιεμηθνγξαθηθψλ δεηεκάησλ πνπ αλαθχνληαη θαηά ηελ κεηάθξαζε ηνπ θεηκέλνπ ζηελ Αγγιηθή. Φπζηθά, ζηελ πξψηε πεξίπησζε, δεηήζεθε απφ ηνπο καζεηέο λα δηαρεηξηζηνχλ φια ηα δεηήκαηα ηεο ελδνγισζζηθήο απφδνζεο κφλνη ηνπο, σο θνξείο ηεο κεηξηθήο ηνπο γιψζζαο. Αληίζεηα, γηα ηε κειέηε ηεο δηαγισζζηθήο απφδνζήο ηνπο, ρξεζηκνπνηήζεθε κηα κεηθηή ηερληθή: κε βάζε κεηαθξάζεηο απφ ηελ ιφγηα παξάδνζε ηνπ θεηκέλνπ ζηελ Αγγιηθή, νη
Σηουμζρκας Ιωάννθς 6 ο Πανελλινιο υνζδριο Εκπαιδευτικών για τις ΣΠΕ, φρος, 2011 καζεηέο θιήζεθαλ λα αλαζηνραζηνχλ πάλσ ζηηο ιχζεηο πνπ επηιέρζεθαλ απφ ηνλ κεηαθξαζηή ζηελ απφδνζε ησλ ζπγθεθξηκέλσλ κνξθνζπληαθηηθψλ δνκψλ ηνπ πξσηφηππνπ θεηκέλνπ. (Να ζεκεησζεί εδψ φηη ε κεζνδνινγία απηή θαζφινπ δελ απνηξέπεη κηα δηαθνξεηηθή επηινγή, αληίζεηα ηελ πξνβιέπεη: ην project κπνξεί λα αλαιεθζεί απφ εηεξφγισζζεο ηάμεηο, ε θαζεκία απφ ηηο νπνίεο αλαιακβάλεη ην ξφιν πνπ έρεη εδψ ε ειιελφθσλε ηάμε καζεηψλ. Σε απηή ηελ πεξίπησζε, νη καζεηέο ζα θιεζνχλ λα απνδψζνπλ νη ίδηνη ζηε γιψζζα ηνπο ην πξσηφηππν θείκελν θαη λα δηαρεηξηζηνχλ φια ηα δεηήκαηα πνπ ηίζεληαη απφ απηφ. ) Γηα ηελ γισζζηθή δηδαζθαιία ηνπ πξσηφηππνπ θεηκέλνπ Ξελνθψληα «Διιεληθά» 2.1.22-26, ρξεζηκνπνηήζεθαλ, κε ζηφρν ηελ ηζφξξνπε αλάπηπμε ηνπ γλσζηηθνχ πεξηερνκέλνπ ζε ζρέζε κε ηα παξαπιεξσκαηηθά ηνπ ζηνηρεία (πεγέο, δηαγξάκκαηα, εηθαζηηθφ πιηθφ, αζθήζεηο αμηνιφγεζεο) : Δξαζηεξηόηεηεο Εμεξεύλεζεο (Exploration activities). Ο ζηφρνο απηψλ ησλ δξαζηεξηνηήησλ είλαη φρη κφλν ε αλάδεημε ησλ λνεκάησλ ηνπ θεηκέλνπ, αιιά θαη ηεο γισζζηθήο κνξθήο πνπ γίλεηαη απηή, ηφζν ζηελ πξσηφηππε κνξθή ηνπ, φζν θαη ζηελ ελδνγισζζηθή απφδνζή ηνπ θαη ηελ εηεξφγισζζε κεηάθξαζή ηνπ. Σε θάζε πεξίπησζε απηή ε επεμεξγαζία δελ ζηνρεχεη ζηελ επηβνιή ζηνπο καζεηέο ηεο άπνςεο ή ηνπ λνήκαηνο πνπ έρεη πηνζεηήζεη ν δηδάζθσλ, αιιά ζηελ δηαπξαγκάηεπζε αλάκεζα ζηνπο δχν πφινπο ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο. Τα Φχιια Δξγαζίαο, επνκέλσο, ζρεδηάζηεθαλ ψζηε λα δεκηνπξγνχλ έλα εθπαηδεπηηθφ πεξηβάιινλ πνπ λα ππνζηεξίδεη κηα ηέηνηα δηαδηθαζία, ζπλαξζξψλνληαο κηα ζηξαηεγηθή πνπ επηηξέπεη ηε ζηαδηαθή νηθνδφκεζε θαη ζχλζεζε ησλ πνιιαπιψλ λνεκάησλ (Απνζηνιίδνπ & Φαηδεζαββίδεο, 1999: 335-347) : o Φύιιν Εξγαζίαο Ι γηα ηελ επεμεξγαζία ηεο ζπληαθηηθήο ζεηξάο ησλ ιέμεσλ ζην πξσηφηππν θείκελν κε κηα θπβεξλεηηθή κνξθή (government word ordinal). Δηδηθφηεξνο ζηφρνο απηήο ηεο δξαζηεξηφηεηαο είλαη ν αλαζηνραζκφο ησλ καζεηψλ πάλσ ζηελ πνηεηηθή ιεηηνπξγία ηεο γιώζζαο κέζσ ηνπ επηηνληζκνύ θαη ηεο αθνινπζίαο ησλ ιέμεσλ. Απηή ε δξαζηεξηφηεηα πξνσζεί πξνπάλησλ ηελ εμαηνκηθεπκέλε γισζζηθή δηδαζθαιία, θαζψο θάζε καζεηήο θαιείηαη φρη κφλν λα πάξεη ηηο απνθάζεηο ηνπ γηα ηελ ζεηξά ησλ ιέμεσλ, αιιά πξνπάλησλ λα αηηηνινγήζεη ην γηαηί, θαηά ηε γλψκε ηνπ, ν Ξελνθψληαο επέιεμε λα ππεξηνλίζεη θάπνηεο ιέμεηο πξνηάζζνληάο ηεο ή ην αληίζεην, λα ηαηξηάμεη κνπζηθά θάπνηεο άιιεο, λα αλαδείμεη κηα άιιε αθεγεκαηηθή ζθνπηά κέζσ ηεο πξφηαμεο φξσλ θιπ. Καηφπηλ, αθνχ θάζε καζεηήο ζπλεξγαζηεί κε ηα ππφινηπα κέιε ηεο νκάδαο ηνπ, παξνπζηάδνπλ ζηελ ηάμε ηελ ηειηθή επεμεξγαζία ηνπ απνζπάζκαηνο πνπ αλέιαβαλ σο νκάδα (θάζε νκάδα αλαιακβάλεη λα επεμεξγαζηεί 3-4 ζεηξέο πξσηφηππνπ θεηκέλνπ), ζε έλα ειεθηξνληθφ αξρείν πνπ πεξηέρεη ην πξσηφηππν θείκελν, ην επεμεξγαζκέλν ζχκθσλα κε ηελ ζεηξά ιέμεσλ πνπ πξνηείλεη ε νκάδα, θαη ην ζχλνιν ησλ πθνινγηθψλ παξαηεξήζεσλ πνπ ηελ νδήγεζαλ ζηηο επηινγέο ηεο. o Φύιιν Εξγαζίαο ΙΙ γηα ηα κνξθν-ζπληαθηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πξσηφηππνπ θεηκέλνπ, πνπ πεξηιακβάλεη αλάιπζε θαη ζηα ηξία επίπεδα γισζζηθήο αλάιπζεο: γξακκαηηθφ,ζπληαθηηθφ θαη ζεκαζηνινγηθφ. Ζ αθνινπζνχκελε κέζνδνο εδψ είλαη ε νκαδηθή κειέηε κε αλνκνηνγελείο νκάδεο ησλ ηξηώλ καζεηώλ κε ξφινπο δηαθνξεηηθνχο θαη ελαιιαζζφκελνπο. Δδψ, ν δηδάζθσλ δηαδξακαηίδεη ελεξγεηηθφ, θαηεπζπληήξην ξφιν δηεπθνιχλνληαο ηελ ελεξγεηηθή θαη δηεξεπλεηηθή κάζεζε ησλ καζεηψλ, θαζψο γηα ηελ θαζαξά γισζζηθή δηδαζθαιία, ε άζθεζε θαη ε εθαξκνγή ηεο θαζνδεγνχκελεο γλσζηηθήο αλαθάιπςεο ζηελ θαζεκεξηλή δηδαθηηθή πξάμε βνεζνχλ ηνπο καζεηέο λα θαιιηεξγήζνπλ ηζηνξηθέο θαη γισζζηθέο δεμηφηεηεο (Ζιηνπνχινπ, 2003: ζ.217-228). Σηα εμεηδηθεπκέλα γηα θάζε νκάδα εξγαζίαο Φχιια Εξγαζίαο ΙΙ, ν δηδάζθσλ ζέηεη δεηήκαηα γισζζηθήο αλάιπζεο κε φξνπο θαη θαηλφκελα πνπ απαληψληαη ζην ζπγθεθξηκέλν ρσξίν, φπσο είλαη ε ζεηξά ησλ ρξνληθψλ επηξξεκαηηθψλ κεηνρψλ, ε παξνπζία άξλεζεο κὴ ζε εηδηθή πξφηαζε, ε δηαθνξά γεληθήο, δνηηθήο θαη αηηηαηηθήο επηξξεκαηηθήο ηνπ ρξφλνπ θ.ά. Ταπηφρξνλα ν δηδάζθσλ εληζρχεη ηελ ζπλεξγαζία ησλ νκάδσλ κε βηβιηνγξαθηθφ πιηθφ θαη νδεγίεο γηα αλαδήηεζε ζηε βηβιηνζήθε ηνπ ζρνιείνπ. o Φύιιν Εξγαζίαο ΙΙΙ γηα ηελ ελδνγισζζηθή απόδνζε ηνπ θεηκέλνπ ζηε Νέα Ειιεληθή γιψζζα. Κάζε νκάδα καζεηψλ πνπ επεμεξγάζηεθε έλα εηδηθεπκέλν Φχιιν Εξγαζίαο ΙΙ, θαιείηαη ηψξα λα επεμεξγαζηεί ηελ απφδνζε ηνπ πξσηφηππνπ απνζπάζκαηνο πνπ κειέηεζε ζηε Νέα Διιεληθή γιψζζα. Απηή ε εξγαζία έρεη δύν δηαζηάζεηο: ε πξψηε ζρεηίδεηαη κε ηελ επηινγή κνξθνζπληαθηηθώλ δνκώλ θαη ιεθηηθώλ επηινγώλ πνπ πηζηεχεη ε νκάδα φηη απνδίδνπλ θαιχηεξα ηνλ ιφγν ηνπ πξσηφηππνπ θεηκέλνπ, θαη ν 5
Σηουμζρκας Ιωάννθς Από τον κινέζο ςτρατηγό Σουν Τζου ςτα Ελληνικά του Ξενοφώντα δεχηεξνο κε ηελ επηινγή κηαο πξνηεηλόκελεο ζεηξάο ιέμεσλ, κε ηελ νπνία πηζηεχεη ε νκάδα φηη ν ιφγνο ιεηηνπξγεί θαιχηεξα ζηε Νέα Διιεληθή. Δίλαη θαλεξφ φηη ε δεχηεξε δηεξγαζία είλαη θξίζηκε θαη πνιχηηκε γηα ηελ πνηφηεηα ηνπ φινπ εγρεηξήκαηνο, θαζψο αλαδεηθλχεη ηελ πνηεηηθή ιεηηνπξγία ηεο γιώζζαο (Jakobson, 1959: 113-118), πξάγκα πνπ είλαη θαη ε αλψηεξε ζηνρνζεζία ηεο γισζζηθήο δηδαζθαιίαο. Τν ειεθηξνληθφ αξρείν θάζε νκάδαο ελζσκαηψλεη ην ζχλνιν ηνπ ππεξθείκελνπ ζρνιηαζκνχ σο πξνο ηα δεηήκαηα πνπ ηέζεθαλ ζην Φχιιν Εξγαζίαο ΙΙΙ o Φύιιν Εξγαζίαο ΙV γηα ηελ κεηάθξαζε ηνπ πξσηφηππνπ θεηκέλνπ ζηελ Αγγιηθή. Όπσο εμεγήζεθε παξαπάλσ, νη νκάδεο ησλ καζεηψλ εηζέξρνληαη ζε απηή ηελ δηαδηθαζία κε δχν πξναπαηηνχκελα: πξψηνλ, ρξεζηκνπνηνχλ ιφγηεο κεηαθξάζεηο ηνπ πξσηφηππνπ θεηκέλνπ (εηδηθφηεξα, ρξεζηκνπνηήζεθε γηα ηελ Αγγιηθή γιψζζα ε κεηάθξαζε Brownson,1921) θαη δεχηεξνλ, εηζάγνληαη ζηελ δηαγισζζηθή κεηάθξαζε ππνςηαζκέλνη γηα ην είδνο ησλ κνξθνζπληαθηηθψλ δεηεκάησλ πνπ πξέπεη λα αληηκεησπίζεη ν κεηαθξαζηήο ζηελ Αγγιηθή γιψζζα, πνπ ζρεηίδνληαη φρη κφλν κε ηελ εξκελεπηηθή πξνζέγγηζε ηνπ αξραίνπ ειιεληθνχ θεηκέλνπ απφ ηνλ ίδην, αιιά επηπιένλ, κε ην είδνο θαη ηελ πνηφηεηα ησλ ιχζεσλ πνπ επέιεμε γηα λα εθθξάζεη ηελ δηθή ηνπ κεηαθξαζηηθή άπνςε ζηελ αγγιηθή, φπσο γηα παξάδεηγκα, ε αλαγσγή ησλ ρξνληθψλ κεηνρψλ ηεο αξραίαο ειιεληθήο ζε ρξνληθέο πξνηάζεηο ζηελ Αγγιηθή. Οη νκάδεο ησλ καζεηψλ αληηκεησπίδνπλ απηή ηε δηεξγαζία σο εξεπλεηηθφ project, αλαδεηψληαο ζηελ αγγιηθή βηβιηνγξαθία ηελ εηδηθφηεξε ρξήζε ησλ πξνηεηλφκελσλ απφ ηνλ κεηαθξαζηή κνξθνζπληαθηηθψλ ιχζεσλ, θξίλνληάο ηεο θαη θαηαλνψληαο γηα απηφ ην ιφγν ην είδνο ησλ πξνβιεκάησλ πνπ ηίζεληαη θαηά ηε κεηάθξαζε. o Φύιιν Εξγαζίαο V Μέξνο απηνχ ηνπ εξεπλεηηθνχ project είλαη ε παξάιιειε απαγγειία ηνπ θεηκέλνπ ζηηο ηξεηο γισζζηθέο εθδνρέο ηνπ, ηε λενειιεληθή, ηελ αξραηνειιεληθή (:κε ηελ εξαζκηαθή πξνθνξά) θαη ηελ Αγγιηθή, γηα ηελ θαηαλφεζε θαη αμηνιφγεζε ηεο κνπζηθήο αληηζηνίρεζεο θαηά ηελ απφδνζε ησλ θεηκέλσλ. Ο κνπζηθφο επηηνληζκφο ηνπ θεηκέλνπ ζπληζηά ζεκειηψδε φξν θαηαλφεζήο ηνπ, ηφζν γηα ηνπο θνξείο ηεο κεηξηθήο γιψζζαο, φζν θαη γηα ηνπο εηεξφγισζζνπο. Δξαζηεξηόηεηεο θαηαλόεζεο (Comprehension activities) κε ζηφρν ηελ αλαδήηεζε εμσθεηκεληθψλ (πξαγκαηνινγηθψλ) πιεξνθνξηψλ (βι. Nord, 1991): o Φύιιν Εξγαζίαο VI Οη καζεηέο αλαδεηνχλ ζην δηαδίθηπν δνξπθνξηθέο θσηνγξαθίεο, ράξηεο θαη πιεξνθνξίεο γηα ηελ ηνπνζεζία ηεο λαπκαρίαο ζηνπο Αηγφο Πνηακνχο, θαζψο θαη γηα ηελ ηνπηθή ηζηνξία ησλ πφιεσλ Σεζηνχ θαη Λακςάθνπ δηα κέζνπ ησλ αηψλσλ. Ο ζρεδηαζκφο ηνπ Φχιινπ Δξγαζίαο VI γηα θάζε νκάδα καζεηψλ, ζηνρεχεη φρη απιψο ζηε ζπζζψξεπζε νπηηθναθνπζηηθψλ πιεξνθνξηψλ αιιά ζηελ θξηηηθή αλάγλσζή ηνπο, ψζηε λα απνθσδηθνπνηήζνπλ γηα λα εθηηκήζνπλ ζηαδηαθά ηε ρξήζε ηνπ νπηηθνχ πιηθνχ ζηελ παξαγσγή ηνπ ηζηνξηθνχ λνήκαηνο (Fischman, 2001 : 28-33 θαη Dickinson, 2002 : 26-32). Αθνινπζνχλ γηα απηφ ην ζθνπφ ηελ ηερληθή ηεο WebQuest κηθξήο δηάξθεηαο έξεπλαο(short term inquiry) (Rozema,A.(2004)θαη http://195.251.46.12/webquest) πνπ πεξηιακβάλεη: Δνκεκέλεο εξεπλεηηθέο δξαζηεξηόηεηεο ζπλάξζξνηζεο πεγώλ γλώζεο (assembling resources) θαη εηδηθφηεξα, αλαδήηεζε δηαδηθηπαθψλ ηφπσλ πνπ ζπλδένληαη κε ηνλ ηφπν, ην ρξφλν θαη ηα γεγνλφηα ηεο λαπκαρίαο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θαη ζεκάησλ λαπηηθήο ηερλνινγίαο (ηξηήξεο, ηζηία, επηζηηηζκφο θ.ά.) γηα ηελ θαηαζθεπή κηαο ιίζηαο (hotlist) κε ελδηαθέξνπζεο γηα ην ζέκα πεγέο γλώζεο, θαη αθνινχζσο, γηα ηελ θαηαζθεπή ελφο ιεπθώκαηνο (Scrapbook) πνιπκεζηθώλ πιεξνθνξηώλ (Multimedia Collection) κε ην ζχλνιν ησλ δεδνκέλσλ. Δξαζηεξηόηεηεο πξνώζεζεο ηεο κάζεζεο (promoting learning) θαη εηδηθφηεξα, νηθνδόκεζεο γλώζεο (knowledge building) θαη επίιπζεο πξνβιήκαηνο (problem
Σηουμζρκας Ιωάννθς 6 ο Πανελλινιο υνζδριο Εκπαιδευτικών για τις ΣΠΕ, φρος, 2011 solving). Οη νκάδεο καζεηψλ ζπλδπάδνπλ δεδνκέλα απφ ηε ιίζηα θαη ην ιεχθσκα θαη πξνζπαζνχλ λα επηιχζνπλ επηκέξνπο πξνβιήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηα γεγνλφηα ηεο λαπκαρίαο, φπσο, ι.ρ., πνχ αθξηβψο απνβηβάζηεθαλ νη Αζελαίνη, γηαηί επέιεμαλ κηα αθηή ΒΑ ηεο Λακςάθνπ θαη φρη ΝΓ, ηη ξφιν παίδνπλ ηα ζαιάζζηα ξεχκαηα ζηε λαπκαρία, πνηνο είλαη ν ξφινο ηνπ επηζηηηζκνχ ζε κηα κάρε, αλαηξέρνληαο ζε δηάζεκεο κάρεο ηνπ παξειζφληνο, πνηεο άιιεο κεγάιεο κάρεο έγηλαλ ζηελ πεξηνρή (:κάρε ηεο Καιιίπνιεο ζηνλ Α Παγθφζκην Πφιεκν), γηαηί ππήξραλ πεξηζζφηεξνη απφ έλαο ζηξαηεγνί ησλ Αζελαίσλ ζηε κάρε έλαληη ηνπ κνλαδηθνχ Λχζαλδξνπ γηα ηνπο Σπαξηηάηεο, αλ απηφ ζπληζηά πιενλέθηεκα ή κεηνλέθηεκα γηα ηνλ θαζέλα θ.ά. Σην ίδην πιαίζην κε ην Φύιιν Εξγαζίαο VII δεηείηαη απφ ηνπο καζεηέο λα ζρεδηάζνπλ θαη λα θαηαζθεπάζνπλ κηα ςεθηαθή αλαπαξάζηαζε ηεο λαπκαρίαο ζηνπο Αηγόο Πνηακνύο, ζχκθσλα κε ηηο δηαδνρηθέο θάζεηο εμέιημήο ηεο. Σπλάκα, δεηείηαη λα θαηαζθεπάζνπλ έλα εκπινπηηζκέλν ζρέδην κε ηηο γξακκέο δξάζεο (fortune lines) (Rush, 1988; Kazuhisa et al., 2009: 24-38), ην νπνίν λα αλαπαξηζηά φρη κφλν ηε ζεηξά ησλ γεγνλφησλ αιιά, ηαπηφρξνλα, ηελ ακνηβαία επίδξαζε ησλ δξάζεσλ γηα ηνπο πξσηαγσληζηέο: θάζε αλάιεςε πιενλεθηήκαηνο γηα ηνπο κελ κεηαθξάδεηαη ζε κεηνλέθηεκα γηα ηνπο δε θ.η.φ. Σην ράξηε επηπιένλ, πξέπεη λα αλαδεηθχεηαη ν πξαγκαηηθφο θαη ν πξνβαιιφκελνο ζθνπφο ηεο δξάζεο, γηα λα απνηππψλεηαη ην ηρλνγξάθεκα ηνπ ςπρνινγηθνχ αληίθηππνπ ηεο δξάζεο. ΔΙΑΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΑΠΟΛΙΣΙΜΙΚΗ ΠΡΟΕΓΓΙΗ (cross literary and cross cultural approach) Με ην Φύιιν Εξγαζίαο VIIΙ δεηείηαη απφ ηηο νκάδεο εξγαζίαο ησλ καζεηψλ λα κειεηήζνπλ ην έξγν Η Τέρλε ηνπ Πνιέκνπ ηνπ αξραίνπ Κηλέδνπ ζηξαηεγνχ Σνπλ Τδνπ (Sun Tzu, The Art of War, 544-496 π.χ.), ζηελ ειιεληθή έθδνζή ηνπ (Σνπλ Τδνπ, 2003) θαη ηαπηφρξνλα λα αλαδεηήζνπλ ζην δηαδίθηπν ηελ πξσηφηππε θαη ηελ αγγιηθή ηνπ έθδνζε. Εεηείηαη, εηδηθφηεξα, λα αλαδεηήζνπλ ζέκαηα θαη ζθέςεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ εξκελεία ησλ γεγνλφησλ πνπ αλαθέξεη ν Ξελνθψληαο γηα ηε λαπκαρία. Σε απηφ ην πιαίζην αλαδήηεζεο αμηνινγνχληαη σο ελδηαθέξνπζεο γηα ην ζέκα ηηο απνθζεγκαηηθέο πξνηάζεηο ηνπ Σνπλ Τδνπ 1.18, 1.19, 3.2, 5.17, 7.28, 7.30 θαη 7.32. Ζ αλαδήηεζε δηαθεηκεληθψλ πξνζεγγίζεσλ πνπ δηαηξέρνπλ πνιηηηζκνχο, γιψζζεο θαη επνρέο κε βάζε κηα αξρηθή ππφζεζε εθιεθηηθήο ζπγγέλεηαο αλακέλεηαη λα εγείξεη ηνλ κεγαιχηεξν ελζνπζηαζκφ ζηνπο καζεηέο, θαζψο κάιηζηα απφ ηελ πξψηε αλάγλσζε αλαδεηθλχεηαη ε βαζηά ζπλάθεηα ηεο ζνθίαο ηνπ θηλέδνπ ζηξαηεγνχ θαη ηνπ Έιιελα Λχζαλδξνπ, δχν ζηξαηεγψλ πνπ έδεζαλ πεξίπνπ ηελ ίδηα επνρή, αιιά ηνπο ρψξηδαλ δεθάδεο ρηιηάδεο ρηιηφκεηξα. Απηή ε άκεζε πξνθάλεηα ηεο αλαπάληερεο ζρέζεο ησλ δχν ζπγγξαθέσλ δηεπθνιχλεη βέβαηα ζνβαξά ηελ, θνπηψδε ζε άιιεο πεξηπηψζεηο, αλαδήηεζε ζπζρεηίζεσλ, αιιά ζα κπνξνχζε λα νδεγήζεη ζε ζπζθφηηζε ησλ δηαθνξψλ κεηαμχ ηνπο. Γηα απηφ ην Φχιιν Εξγαζίαο VIII ζεσξείηαη πξναπαηηνχκελν ηνπ επφκελνπ ζηαδίνπ, ηεο θξηηηθήο θαηαλφεζεο ηνπ θεηκέλνπ, πνπ αθνινπζεί θαη φρη ην ηέινο ηεο δηδαθηηθήο πξνζέγγηζεο. Απφ ηελ άιιε, φκσο, πξνθχπηεη έλα ζέκα δηαπνιηηηζκηθήο πξνζέγγηζεο κέζα απφ πηζαλέο απνξίεο καζεηψλ γηα ην πψο ζα αμηνινγνχζε ν Σνπλ Τδνπ ηελ απαμησηηθή αληίδξαζε ησλ Αζελαίσλ ζηξαηεγψλ, φηαλ ν εμφξηζηνο Αιθηβηάδεο πξνζθέξζεθε λα ηνπο βνεζήζεη. Απηφ νδεγεί ζε κηα λέα έξεπλα γηα ηηο πνιηηηζκηθέο αμίεο πνπ νξίδνπλ θαη πεξη-νξίδνπλ ηε ζπκπεξηθνξά ησλ αλζξψπσλ ζε κία θνηλσλία, κε απνηέιεζκα νη καζεηέο λα έξζνπλ ζε επαθή κε ηηο ζεκειηψδεηο αμίεο ηνπ θηλεδηθνχ πνιηηηζκνχ γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο : ην Γθνπάλ ηζί (guan xi / 关 玺 ), ε θνηλσληθή δηθηχσζε ηνπ αηφκνπ, ην Τζηλ γηνλ (xin yòng / 信 用 ), ε αμηνπηζηία ηνπ, ην Γθαλ θηλ (gǎn qīng / 感 ), ε εγθαηαβίσζε ησλ αηζζεκάησλ, ην Ρελ θηλ (rèn qīng / 人 情 ), ε εζηθή ππνρξέσζε ζπληήξεζεο κηαο ζρέζεο, κε ην λα δίλεη θαλείο δψξα αιιά θαη «πξφζσπν» ζηνλ άιιν, θαη, ηέινο,ην «πξφζσπν», ε επηηνκή ηεο θνηλσληθήο εηθφλαο ηνπ αηφκνπ, πνπ ζπλίζηαηαη απφ ην Ληάλ, ηελ θεθαιαηνπνηεκέλε απφ ην παξειζφλ θαιή ζπκπεξηθνξά ηνπ αηφκνπ ζηηο ζρέζεηο, θαη ην Μηάλ ηδη, πνπ επηηπγράλεηαη φηαλ ε ζπκπεξηθνξά ηνπ αηφκνπ ππεξβαίλεη ζεηηθά ηηο αλακελφκελεο πξνζδνθίεο ηνπ θνηλσληθνχ ηνπ ξφινπ (lian and miàn zi / 面 子 ) (γηα κηα ζχληνκε επηζθφπεζε βι. Wong and Leung, 2001). Απφ απηή ηελ νπηηθή, νη καζεηέο αμηνινγνχλ ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ Αιθηβηάδε θαη ησλ Αζελαίσλ ζηξαηεγψλ, ζπγθξίλνληάο ηελ θαη κε ηελ αξεηή θαη αξηζηεία ζηνλ Όκεξν, ζεκειησκέλε ζηνλ εξσηθφ εζηκηθφ θψδηθα θαη κε απηήλ ζηνλ Ζζίνδν, ζπλδεφκελε κε ηελ εξσηθή δξάζε. ΚΡΙΣΙΚΗ ΚΑΣΑΝΟΗΗ ΣΟΤ ΚΕΙΜΕΝΟΤ (critical understanding of the text) 7
Σηουμζρκας Ιωάννθς Από τον κινέζο ςτρατηγό Σουν Τζου ςτα Ελληνικά του Ξενοφώντα Σηφρνο απηψλ ησλ δξαζηεξηνηήησλ είλαη ε θξηηηθή θαηαλφεζε ηνπ θεηκέλνπ, κέζα απφ ηελ πνηθηιία ησλ ζηνηρείσλ γλψζεο πνπ ζπζζσξεχζεθαλ απφ ηηο πξνεγεζείζεο δξαζηεξηφηεηεο, θαη ηελ παξαπέξα δηαζχλδεζή ηνπο, ψζηε λα πξνθχςεη έλαο ζπλζεηηθόο ηξόπνο θαηαλόεζεο. Πξέπεη λα ηνληζηεί φηη ην δεηνχκελν εδψ δελ είλαη ε αλάδεημε πνιιαπιψλ εξκελεηψλ, αιιά ε θξηηηθή θαηαλφεζε κηαο «νινθιεξσκέλεο» γηα ηνλ αλαγλψζηε, αλ θαη φρη πιήξνπο, εξκελείαο ησλ γεγνλφησλ κέζα απφ ηελ ππθλφηεηα ησλ δηαζπλδέζεσλ κεηαμχ ησλ δεδνκέλσλ θαη ηεο πνιιαπιήο αλάγλσζήο ηνπο. Απηή ε δηαδηθαζία ζρεηίδεηαη αλαπφθεπθηα κε έλα ζχλνιν αμηνινγηθψλ θξίζεσλ ζρεηηθά κε ην πνηα επηκέξνπο ζηνηρεία γλψζεο είλαη ηα ζεκαληηθφηεξα (White & Gunstone, (1992), Bowkett, (2005), Γεκφπνπινο (2007) ). Μεηά ηε κειέηε ηνπ θεηκέλνπ ηνπ Ξελνθψληα αιιά θαη ηνπ Σνπλ Τδνπ, έξρεηαη ε ψξα κηαο ζπλζεηφηεξεο θαη αλψηεξνπ επηπέδνπ λνεηηθήο εξγαζίαο, ηεο ζπγθξηηηθήο κειέηεο ησλ δχν θεηκέλσλ. Γηα λα δαλεηζηνχκε ηα ηξία επίπεδα θαηαλφεζεο θεηκέλσλ ηνπ Wood, απφ ην επίπεδν ηεο θπξηνιεμίαο, βαίλνπκε ζην επίπεδν ηεο εξκελείαο, ψζηε λα θηάζνπκε ζην επίπεδν ηεο εθαξκνγήο ησλ αλαθνξψλ ηνπ θεηκέλνπ γηα ηε δηακφξθσζε πξνζσπηθψλ αμηνινγηθνχ ηχπνπ εθηηκήζεσλ θαη απφςεσλ (Wood et al., 1992). Γηα λα πξνβεί φκσο ν αλαγλψζηεο ζηελ δηαθξηηόηεηα (prominence) ησλ ζεκαληηθώλ πιεξνθνξηώλ ζε έλα θείκελν ηφζν ζχλζεην, ζα πξέπεη λα νξηζηεί ε ζπγθεθξηκέλε ζθνπηά εξκελείαο (point of view) ππφ ηελ νπνία πξέπεη λα δηαβαζηνχλ ηα δχν θείκελα ζπγθξηηηθά, ε νπνία δελ είλαη άιιε απφ ην ζθνπφ πνπ ηέζεθε αξρηθά: λα ζπγθξηζεί ε αξραία ειιεληθή ηζηνξηθή ζθέςε κε ηελ θηλεδηθή ηεο ίδηαο πεξηφδνπ γηα ηελ αλίρλεπζε εθιεθηηθήο ζπγγέλεηαο θαη κεζνδνινγηθψλ δηαθνξψλ ζηε ζεκαηηθή θαη ζηε δηαπξαγκάηεπζε ηεο ηζηνξίαο. Πξέπεη ινηπφλ νη αλαγλψζηεο λα θηάζνπλ ζε κηα βαζχηεξε θαη πην εμεηδηθεπκέλε θαηαλφεζε ησλ θεηκέλσλ. Γηα απηφ ην ζθνπφ, αλαηίζεηαη ζηνπο καζεηέο λα νδεγεζνχλ ζε θάπνηα κνξθή ζπκπεξαζκνύ κε βάζε εξσηήκαηα πνπ αμηνινγνχλ ηελ ηθαλόηεηα ηεο εξκελείαο, ζχκθσλα κε ην πξφγξακκα PISA (ζχγθξηζε θαη αληηπαξαβνιή πιεξνθνξηψλ /εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ /αλαγλψξηζε θαη απαξίζκεζε απνδεηθηηθψλ ζηνηρείσλ) : Δξαζηεξηόηεηεο εξκελείαο. Με ην Φύιιν Εξγαζίαο ΙΧ δεηείηαη απφ ηνπο καζεηέο λα πξνβνχλ ζηελ αλαγλψξηζε θαη λα θαηαγξάςνπλ ζε πίλαθα αληηπαξαβνιήο ηα ραξαθηεξηζηηθά θαζελφο απφ ηα δχν θείκελα: o ην ζέκα ή ε θπξίσο ηδέα ησλ δχν θεηκέλσλ κε γεληθνχο φξνπο, (:ν πφιεκνο θαη νη πνιεκηθέο ηαθηηθέο) o ν ζθνπόο θαη ε δξάζε : ε ιχζε πνπ επηιέγεη θαζέλαο απφ ηνπο εκπιεθφκελνπο ζηε λαπκαρία θαη νη πξνηάζεηο ηνπ Σνπλ Τδνπ γηα ηελ πνιεκηθή ηαθηηθή πνπ ζα έπξεπε λα αθνινπζήζνπλ o ε εμήγεζε ελόο απνηειέζκαηνο: εδψ αλαδεηθλχεηαη ε πην ζεκειηψδεο δηαθνξά ησλ δχν θεηκέλσλ, κε ηνλ Ξελνθψληα λα θαηαγξάθεη γεγνλφηα, ζρέδηα, πξνζέζεηο, ζπγθξνχζεηο αιιά φρη θαη ηελ εξκελεία ησλ γεγνλφησλ, θαη ηνλ Σνπλ Τδνπ λα ζπλάγεη πξαθηηθή ζνθία αιιά ρσξίο αλαθνξά ζε ζπγθεθξηκέλα γεγνλφηα o νη αληαγσληζηηθέο πιεξνθνξίεο : εδψ ζπλνςίδεηαη ζην ζπγθξηηηθφ πίλαθα ην ζχλνιν ησλ αληαγσληζηηθψλ πιεξνθνξηψλ σο πξνο ηελ θαηαγξαθή θαη ηελ εμήγεζε ησλ ηζηνξηθψλ γεγνλφησλ απφ ηνπο δχν ζπγγξαθείο αληηπαξαβάιιεηαη έλα θείκελν γεκάην γεγνλφηα αιιά αλνηθηφ ζε εξκελείεο κε έλα θείκελν ζπκππθλσκέλεο πξαθηηθήο ζνθίαο ρσξίο αλαθνξέο ζε επίθαηξα γεγνλφηα Δξαζηεξηόηεηεο αμηνιόγεζεο θαη αλαζηνραζκνύ. Όιεο νη δξαζηεξηφηεηεο πνπ πξνεγήζεθαλ θαηαηείλνπλ ζηελ σξίκαλζε απηνχ ηνπ ζηαδίνπ, ην νπνίν είλαη θαη ην ζπνπδαηφηεξν απφ φια, θαζψο απαηηείηαη ε εθαξκνγή πςειψλ λνεηηθψλ δηεξγαζηψλ γηα ηελ εθηέιεζή ηνπ (Γεκφπνπινο, 2007:169). Ζ εμαηξεηηθή ηδηαηηεξφηεηα, εδψ, βξίζθεηαη ζην φηη ηα θείκελα ηνπ Ξελνθψληα θαη ηνπ Σνπλ Τδνπ, παξφηη αλαθέξνληαη ζηελ πνιεκηθή ηαθηηθή θαη ηα δχν θαη θαίλεηαη λα αλαθέξνληαη ζε ζπγγελείο θαηαζηάζεηο, δηαθέξνπλ ξηδηθά κεηαμχ ηνπο ζχκθσλα κε ην ζχζηεκα θαηάηαμεο πνπ έρεη πξνηαζεί απφ ηνπο Wray & Lewis (1997) θαη Cope et al (1993), θαζψο ηνπ Ξελνθψληα εληάζζεηαη ζηα αθεγεκαηηθά θείκελα, ελψ ηνπ Σνπλ Τδνπ ζηα θείκελα πεηζνχο-ζέζεσλ. Απηφ δεκηνπξγεί έλα εμαηξεηηθά γφληκν πεδίν ζχγθξηζεο θαη αμηνιφγεζεο. o Η δηαδηθαζία ηεο ζύλδεζεο Απηή ε ρακειφηεξνπ επηπέδνπ ζχλδεζε αλάκεζα ζηα αλαθεξφκελα ζην θείκελν θαη ζε γλψζεηο έμσ απφ απηφ, έγηλε εχθνια εθηθηή κέζσ ηνπ Φάθεινπ Εξγαζηώλ ηνπ Μαζεηή (Portfolio Assessment)ζηνλ νπνίν θαηαρσξήζεθαλ φιεο νη πιεξνθνξίεο πνπ αλαθηήζεθαλ θαηά ηηο πξνεγνχκελεο δξαζηεξηφηεηεο
Σηουμζρκας Ιωάννθς 6 ο Πανελλινιο υνζδριο Εκπαιδευτικών για τις ΣΠΕ, φρος, 2011 o o o o Η εμήγεζε γηα ηελ παξνπζία ή ηε ζθνπηκφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ ηνπ θεηκέλνπ ή άιισλ ζηνηρείσλ πνπ είλαη ζπκβαηά κε ηα απνδεηθηηθά ζηνηρεία πνπ παξνπζηάδνληαη ζε απηφ, απνηειεί πνιχ πην ζχλζεηε δηαδηθαζία. Όκσο, νη καζεηέο, κε βάζε ην Φχιιν Δξγαζίαο ΗΦ, κπνξνχλ λα αλαδείμνπλ ζε έλα ηειηθφ θείκελν ηελ δηαθνξά ησλ δχν θεηκέλσλ σο πξνο ηηο δειψζεηο θαη ηηο ζπκπαξαδειψζεηο ηνπο. Αλαδεηθλχνπλ επίζεο ηε ζεκαζία ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ ιείπνπλ απφ ηα θείκελα, πξάγκα πνιχ βαζχηεξν, θαζψο ε έιιεηςε εξκελεηψλ, ι.ρ., απφ ηνλ Ξελνθψληα θαη ε αληίζηξνθε έιιεηςε γεγνλφησλ απφ ηελ Σνπλ Τδνπ, παξαπέκπνπλ ζε ζαθείο ηζηνξηθέο αληηιήςεηο θαη φρη ζε «ειιείςεηο». Η ζύγθξηζε γηα ηνλ εληνπηζκφ ησλ νκνηνηήησλ θαη ησλ δηαθνξψλ αλάκεζα ζηα θείκελα θαη ζε θάηη έμσ απφ απηά, αθνινπζεί σο ζπλέρεηα ησλ ζπιινγηζκψλ πνπ αλαπηχρζεθαλ γηα ηελ εμήγεζε: κε άμνλα αλαθνξάο ηε λαπκαρία ζπγθξίλεηαη ζε έλα ηειηθφ θείκελν ε αθεγεκαηηθή ηερλνηξνπία ηνπ Ξελνθψληα κε ηελ πξαθηηθή ζνθία ηνπ Σνπλ Τδνπ. Η δηαηύπσζε ππνζέζεσλ ζηεξίδεηαη ζε εξσηήζεηο ηνπ ηχπνπ what if?, φπσο, ι.ρ., «ηη ζα γηλφηαλ αλ νη Αζελαίνη ληθνχζαλ ζηε λαπκαρία;», «ηη ζα γηλφηαλ αλ νη Αζελαίνη είραλ έλα θαη φρη δέθα ζηξαηεγνχο;», αιιά θαη ζε πην αλαζηνραζηηθέο εξσηήζεηο, φπσο, ι.ρ., «φηαλ θάπνηνο καο δηεγείηαη κηα ηζηνξία, πξέπεη λα καο ιέεη θαη ην δίδαγκα απφ απηήλ, ή λα καο αθήλεη λα ην βξνχκε κφλνη καο;», «πξέπεη ε αξεηή ηνπ αλζξψπνπ λα ζπλαξηάηαη κε ηε ζρέζε ηνπ κε ηνπο άιινπο αλζξψπνπο ή κφλν κε ην πξνζσπηθφ ηνπ ζχζηεκα αμηψλ;» Η αμηνιόγεζε, ηέινο, έρεη σο ζηφρν ηελ δηαηχπσζε κηαο ηειηθήο θξίζεο γηα θάζε θείκελν μερσξηζηά αιιά θαη ζπγθξηηηθά κεηαμχ ηνπο, φρη κφλν σο πξνο ηηο ινγνηερληθέο παξακέηξνπο θαη ηελ ηζηνξηθή αληίιεςε, αιιά θπξίσο, ζε αλαθνξά κε ηελ πξνζσπηθή αμηνιφγεζε απφ ηνπο καζεηέο ηεο ζηάζεο δσήο πνπ εθπξνζσπεί ν ζηξαηεγφο θαη ζπγγξαθέαο Ξελνθψλ θαη απηήο ηνπ ζηξαηεγνχ θαη ινγνηέρλε Σνπλ Τδνπ. ΤΜΠΕΡΑΜΑ Οη θνηλφηεηεο παξαγσγήο εθπαηδεπηηθνχ ινγηζκηθνχ, ζηε θάζε σξηκφηεηαο ησλ ΤΠΔ ζηελ εθπαίδεπζε, κπνξνχλ λα ηαμηδεχνπλ απεξηφξηζηα, γηα έκπλεπζε, ζηνλ απέξαλην θαη ζαπκαζηφ θφζκν ηεο ζπγθξηηηθήο ινγνηερλίαο, θαζψο ε πνιπγισζζία, ε δηαπνιηηηζκηθφηεηα θαη ε δηεπηζηεκνληθφηεηα αλαδεηθλχνληαη ζην κέγηζην κέζα απφ πνιχηξνπα θείκελα. Ζ δηδαθηηθή πξνζέγγηζε ησλ ινγνηερληθψλ θεηκέλσλ, ζηελ πεξίπησζε απηή, θαζφινπ δελ απνθιείεη άιινπ επηπέδνπ αλαγλψζηεο, αιιά αληίζεηα, ε πνιιαπιή θαη πνιπεπίπεδε αλάγλσζε ηνπ ινγνηερληθνχ θεηκέλνπ κπνξεί λα ειθχζεη ζηελ ίδηα θνηλφηεηα εξαζηέο ηνπ ιφγνπ, καζεηέο, δαζθάινπο, κεηαθξαζηέο, θηινιφγνπο, αλζξσπηζηέο, πεξηβαληνιφγνπο θαη έλα ζσξφ άιινπο. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΚΕ ΑΝΑΥΟΡΕ 1. Απνζηνιίδνπ, Β. (1999), Λνγνηερλία θαη ηδενινγία:ην δήηεκα ησλ αμηψλ θαηά ηελ δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο, ζην Απνζηνιίδνπ, Β. θαη Φνληνιίδνπ, Δ. (επηκ.),λνγνηερλία θαη Δθπαίδεπζε 2. Γεκφπνπινο, Κ. (2007) Τερληθέο γηα ηελ πξνψζεζε ηεο θξηηηθήο θαηαλφεζεο, ζην Σχγρξνλεο Γηδαθηηθέο Πξνζεγγίζεηο γηα ηελ αλαπηπμε Κξηηηθήο Γεκηνπξγηθήο ζθέςεο γηα ηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε, Αζήλα: Οξγαληζκφο Δπηκφξθσζεο Δθπαηδεπηηθψλ 3. Ζιηνπνχινπ, Η. (2003), Δλίζρπζε ησλ καζεηψλ/ηξηψλ ζηελ παξαγσγή ηζηνξηθνχ λνήκαηνο:παξαδείγκαηα κηθξφθνζκσλ κε ηε ρξήζε ηνπ ινγηζκηθνχ MicroWorldsPro, Πξαθηηθά ηνπ 2νπ Σπλέδξηνπ γηα ηελ αμηνπνίεζε ησλ Τερλνινγηψλ ηεο Πιεξνθνξίαο θαη ηεο Δπηθνηλσλίαο ζηε δηδαθηηθή πξάμε», Τφκ. 1. Σχξνο 4. Σνπλ Τδνπ (2003) Η ηέρλε ηνπ Πνιέκνπ, κηθξ. Κ. Γεσξγαληάο, Θεζζαινλίθε : εθδφζεηο Βάληαο 5. Φαηδεζαββίδεο, Σ. (1999), Γιψζζα θαη Λνγνηερλία:Ο ινγνηερληθφο θαη κε ινγνηερληθφο ιφγνο ζηε δηδαθηηθή πξάμε, ζην Απνζηνιίδνπ, Β. θαη Φνληνιίδνπ, Δ. (επηκ.), Λνγνηερλία θαη Δθπαίδεπζε 9
Σηουμζρκας Ιωάννθς Από τον κινέζο ςτρατηγό Σουν Τζου ςτα Ελληνικά του Ξενοφώντα 6. Ahmad, K., Corbett, G., Rogers, M. and Sussex, R. (1985) Computers, Language Learning and Language Teaching, Cambridge University Press 7. Bowkett, S. (2005), 100 Ideas for Teaching Creativity, London: Continuum 8. Brownson, C. (1921) Xenophon. Xenophon in Seven Volumes, 1 and 2. Harvard University Press, Cambridge, MA; William Heinemann, Ltd., London. vol. 1:1918; vol. 2: 1921 9. Cope B.& Kalantzis M. (1993) The Powers of Literacy:A Genre Approach to Teaching Writing, London:The Falmer Press 10. Dickinson, D. (2002), Sifting images of developmentally appropriate practice as seen through different lenses, Educational Researcher, 31(1) 11. Fischman, G. (2001), Reflections about images: Visual Culture, and Educational Research, Educational Researcher 30 (8) 12. Hamel, M. (2001) Annex 1: A CALL concept based on text linguistics and SLA research, in Free text:report on Pre-formatted Tutorials 1-3-4, UMIST, UK 13. Jakobson, R. (1959) On linguistic Aspects of Translation, in The Translation Studies Reader 2000 (ed. Lawrence Venuti). London & New York: Routledge 14. Kazuhisa S., Norifumi M., Atsuko, S., (2009) Art Mile Project:An International Collaborative Online Art Project, International Journal for Educational Media and Technology, Japan, Vol.3, Num. 1 15. Nord, C. (1991) Text Analysis in Translation:Theory, Methodology and Didactic Application of a Model for Translation-Oriented Text Analysis, Amsterdam-Atlanta:Rodopi 16. Rozema, A. (2004) Electronic literacy: Teaching literary reading through the digital medium, Western Michigan University 17. Rush, T. (1988) Fortune lines: A new probe of understanding in the humanities, Unpublished Master of Educational Studies, Melbourne, Monash University 18. Stevens, V. (1992) Humanism and CALL:A coming of Age, in Pennington, M. and Stevens V. (eds.) Computers in Applied Linguistics, Multilingual Matters, Clevedon, North Somerset 19. White, T. & Gunstone, R. (1992), Probing Understanding, London:The Falmer Press 20. Wong, H. and Leung, P. (2001) Guanxi: Relationship Marketing in a Chinese Context, New York, NY, Cornell University Press 21. Wood, K., Lapp, D., & Flood, J. (1992) Guiding Readers through Text: A Review of Study Guides. Newark, D.E.: International Reading Association 22. Wray, D., Lewis, M., (1997) Extending Literacy:Children Reading and Writing Non-fiction, London : Routledge 23. http://195.251.46.12/webquest ηνπ Δξγαζηήξηνπ Δθπαηδεπηηθήο Τερλνινγίαο ηνπ Τκήκαηνο Κνηλσληθήο θαη Δθπαηδεπηηθήο Πνιηηηθήο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Πεινπνλλήζνπ (Πξνζπειάζηεθε ηελ 6-1-2011) ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ Παξαθάησ παξνπζηάδνληαη ηξία ελδεηθηηθά ζηηγκηφηππα απφ ηελ παξνπζίαζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο δηδαθηηθήο πξνζέγγηζεο. Γηα ηελ ηήξεζε ησλ φξσλ αλσλπκίαο ηνπ Σπλεδξίνπ, ηα ειεθηξνληθά αξρεία ηνπ project είλαη δηαζέζηκα ζηελ ηζηνζειίδα ηνπ ζπγγξαθέα θαη, θαηφπηλ ζπλελλφεζεο κε ηελ Οξγαλσηηθή Δπηηξνπή, κπνξεί λα επηηξαπεί ε πξφζβαζή ηνπο ζηελ Κξηηηθή Δπηηξνπή.
Σηουμζρκας Ιωάννθς 6 ο Πανελλινιο υνζδριο Εκπαιδευτικών για τις ΣΠΕ, φρος, 2011 11
Σηουμζρκας Ιωάννθς Από τον κινέζο ςτρατηγό Σουν Τζου ςτα Ελληνικά του Ξενοφώντα