Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ ΤΗΣ Ο Ισολογισμός είναι η κύρια οικονομική κατάσταση που απεικονίζει, την περιουσίας μιας επιχείρησης σε μία συγκεκριμένη χρονική στιγμή (συνήθως 31/12 ή 30/6 κάθε έτους). Οι πληροφορίες που μας δίνονται αφορούν τόσο τις επενδύσεις της επιχείρησης είτε σε πάγια, είτε σε άλλες εταιρίες, όσο και οι απαιτήσεις και οι υποχρεώσεις που έχει, μας δείχνουν την ρευστότητα καθώς και τον τρόπο που χρηματοδοτείται με ίδια ή ξένα κεφάλαια. Στο Ενεργητικό παρουσιάζεται το πως επενδύθηκε το κεφάλαιο της επιχείρησης ενώ στο Παθητικό ποια στοιχεία απαρτίζουν τα κεφάλαια ίδια ή ξένα. Ο ισολογισμός παρουσιάζει προβλήματα καθώς τα μεγέθη δεν παρουσιάζονται σε τρέχουσες αλλά ιστορικές τιμές, καθώς και ότι δεν γίνεται αντιληπτή η μεταβολή της αγοραστικής δύναμης του νομίσματος. Ιδιαίτερα χρήσιμες είναι οι σημειώσεις που συνοδεύουν τις λογιστικές καταστάσεις, οι απολογισμοί και το προσάρτημα. Οι λογιστικές καταστάσεις συγκρίνονται με αυτές του προηγούμενου έτους. Τα στοιχεία του Παθητικού περιγράφουν από που χρηματοδοτείται μια επιχείρηση και σε ποιους οφείλει χρήματα : 1. τους μετόχους, το κεφάλαιο που κατέβαλλαν 2. από τους μετόχους, τα κέρδη που δεν διένειμε (αποθεματικά) 3. τις Τράπεζες, τα μακροπρόθεσμα Δάνεια που της χορήγησαν 4. επίσης στις Τράπεζες, τα βραχυπρόθεσμα Δάνεια (κεφαλαίου κίνησης) 5. τους Προμηθευτές, τα Προϊόντα και Υπηρεσίες που αγόρασε 6. το Δημόσιο τους φόρους που έχει υποχρέωση να καταβάλλει κ.α. Τα παραπάνω κεφάλαια έχουν γίνει περιουσιακά στοιχεία στο Ενεργητικό της: 1. Πάγια Στοιχεία (κτίρια, μηχανήματα, λογισμικά κα) 2. Συμμετοχές σε άλλες Επιχειρήσεις 3. Αποθέματα (εμπορεύματα, ύλες, προιόντα) 4. Απαιτήσεις ( υπόλοιπα πελατών) 5. Χρεόγραφα (μετοχές, ομόλογα κα) 6. Ταμείο 1
Δομή Λογαριασμών Ισολογισμού και Ερμηνεία Λογαριασμοί Ενεργητικού Οφειλόμενο κεφάλαιο (υπόλοιπο κεφαλαίου οφειλόμενο από τους μετόχους) Έξοδα εγκαταστάσεως (έξοδα πολυετούς αποσβέσεως π.χ έξοδα Ιδρύσεως της Επιχ) Πάγιο Ενεργητικό Ασώματες ακινητοποιήσεις (Σήματα, Λογισμικά κ.α.) Ενσώματες ακινητοποιήσεις (Κτίρια, Μηχανήματα κ.α.) Συμμετοχές και άλλες μακροπρόθεσμες απαιτήσεις Αποσβέσεις Κυκλοφορούν ενεργητικό - Αποθέματα (Εμπορεύματα, Υλες, Προϊόντα κ.α.) Απαιτήσεις (Υπόλοιπα Πελατών κ.α.) Χρεόγραφα Διαθέσιμα Μεταβατικοί λογαριασμοί ενεργητικού (στοιχεία που αφορούν άλλες χρήσεις) Λογαριασμοί Παθητικού Ίδια Κεφάλαια Κεφάλαιο (μετοχικό κτλ.) Διαφορά από έκδοση μετοχών υπέρ το άρτιο Διαφορές αναπροσαρμογής Επιχορηγήσεις επενδύσεων Αποθεματικά κεφάλαια Αποτέλεσμα εις νέο Ποσά προορισμένα για αύξηση κεφαλαίου Προβλέψεις (κεφάλαια δεσμευμένα για εκτιμήσεις γνωστών μελλοντικών υποχρεώσεων πχ. Αποζημιώσεων προσωπικού) Υποχρεώσεις Μακροπρόθεσμες (Μακροπρόθεσμα Δάνεια) Βραχυπρόθεσμες Τράπεζες (κεφάλαιο κίνησης) Προμηθευτές πιστωτές διάφοροι Μεταβατικοί λογαριασμοί Παθητικού 2
Όλοι οι λογαριασμοί του Ισολογισμού ανήκουν σε λογαριασμούς του Ενεργητικού, του Παθητικού και της Καθαρής Περιουσίας. Αναλυτικότερα μπορούμε να περιγράψουμε τα στοιχεία του Ισολογισμού ως εξής: Ενεργητικό είναι τα μέσα δράσεως μιας επιχείρησης ώστε να μπορεί να επιτύχει τους σκοπούς της. Για να συμβεί αυτό θα πρέπει να γίνουν επενδύσεις κεφαλαίων σε οικονομικά αγαθά και απαιτήσεις και τα οποία αποτιμώνται σε χρηματικές μονάδες. Τα στοιχεία του Ενεργητικού διακρίνονται σε δύο μεγάλες ομάδες, αυτές των παγίων και των κυκλοφορούντων. Τα πάγια περιουσιακά στοιχεία μπορεί να είναι αγαθά ή δικαιώματα και παραμένουν στην επιχείρηση, ώστε να καλύψουν τους σκοπούς της για παραπάνω από μια χρήση. Τα πάγια περιουσιακά στοιχεία διακρίνονται σε: Α) ενσώματα πάγια ή ενσώματες ακινητοποιήσεις, όπως οικόπεδα, κτήρια, μηχανήματα, μεταφορικά μέσα,έπιπλα και σκεύη, εξοπλισμοί κλπ. και τα περισσότερα εξ αυτών υπόκεινται σε αποσβέσεις καθώς επηρεάζονται από λειτουργική και χρονική φθορά καθώς και από τεχνολογική απαξίωση. Β) άυλα πάγια ή ασώματες ακινητοποιήσεις, όπως φήμη και πελατεία,διπλώματα ευρεσιτεχνίας, εμπορικά σήματα, πνευματική ιδιοκτησία, λογισμικό Η/Υ κλπ. Γ) έξοδα πολυετούς αποσβέσεως, τα οποία πραγματοποιούνται κατά την ίδρυση της, την επέκταση ή την αναδιοργάνωσης της. Δ) συμμετοχές ή μακροπρόθεσμες απαιτήσεις, που ξεπερνούν το 10% σε κάθε εταιρία, καθώς και απαιτήσεις οι οποίες έχουν προθεσμίες εξόφλησης μετά το τέλος της επόμενης χρήσης, ή δοσμένες εγγυήσεις π.χ. στη ΔΕΗ και για ενοίκια ή για οφειλόμενο κεφάλαιο. Τα κυκλοφορούντα περιουσιακά στοιχεία προορίζονται να αλλάξουν μορφή και θέση μια ή περισσότερες φορές μέσα σε μια λογιστική χρήση. Κατατάσσονται ανάλογα με την ταχύτητα κυκλοφορίας τους ή αλλιώς θα μπορούσαμε να πούμε αντιστρόφως ως προς την ρευστότητα τους σε: Α )αποθέματα (πρώτες και βοηθητικές ύλες, ημιτελή προϊόντα, έτοιμα προϊόντα,υλικά συσκευασίας, ιδιοπαραγωγή, εμπορεύματα από απογραφή και αγορά τα οποία προορίζονται για πώληση ή αναλώσιμα και ανταλλακτικά υλικά. Β) βραχυπρόθεσμες απαιτήσεις, δηλαδή απαιτήσεις οι οποίες λήγουν σε διάστημα μικρότερο από την επόμενη χρήση, όπως πελάτες,γραμμάτια εισπρακτέα, παραγγελίες στο εξωτερικό, επιταγές,χρεώστες διάφοροι κ.α.. Γ) χρεόγραφα, όπως μετοχές Α.Ε.,ομολογίες, έντοκα γραμμάτια, Ελληνικού δημοσίου, μερίδια αμοιβαίων κεφαλαίων, ομόλογα τραπεζών. Ε) χρηματικά διαθέσιμα,τα άμεσα διαθέσιμα όπως το ταμείο (μετρητά), οι καταθέσεις όψεως και προθεσμίας ή δεσμευμένες καταθέσεις σε ευρώ ή ξένο νόμισμα. 3
Από τα στοιχεία του παθητικού μπορούμε να προσδιορίσουμε τις πηγές από τις οποίες άντλησε τα κεφάλαια της η επιχείρηση, ώστε να μπορέσει να επενδύσει στα στοιχεία του Ενεργητικού. Το Παθητικό αποτελείται από ίδια και ξένα κεφάλαια. Τα Ίδια κεφάλαια λέγονται Καθαρή Θέση και περιλαμβάνουν τα εξής: Α) Ιδια κεφάλαια, καθαρή περιουσία για τις ατομικές επιχειρήσεις,εταιρικό ή μετοχικό κεφάλαιο για τα νομικά πρόσωπα. Β) αποθεματικά κεφάλαια όπως, τακτικά, έκτακτα ή ειδικά τα οποία προέρχονται από συσσωρευμένα κέρδη τα οποία δεν έχουν διανεμηθεί. Γ) διαφορές αναπροσαρμογής οι οποίες προκύπτουν από αναπροσαρμογή της αξίας παγίων όπως οικόπεδα και κτήρια, σύμφωνα με τη νομοθεσία και τις αντικειμενικές αξίες, από τις οποίες δημιουργούνται υπεραξίες. Σε εύλογο χρονικό διάστημα αυτές οι υπεραξίες πρέπει να κεφαλαιοποιούνται. Τα Ξένα Κεφάλαια ή πραγματικό παθητικό διακρίνονται σε μακροπρόθεσμες ή βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις. Α) μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις είναι αυτές οι οποίες θα εξοφληθούν σε χρόνο μεταγενέστερο της επόμενης χρήσης, όπως δάνεια, ομολογιακά ή από τράπεζες. Β) βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις όπως, προμηθευτές, γραμμάτια και επιταγές πληρωτέες, πιστωτές διάφοροι, υποχρεώσεις από φόρους, ασφαλιστικά ταμεία, μερίσματα πληρωτέα, αμοιβές πληρωτέες κ.α. Επίσης στο Παθητικό περιλαμβάνονται και οι προβλέψεις όπως πρόβλεψη για αποζημίωση εξόδου από την υπηρεσία, πρόβλεψη για επισφαλείς πελάτες ή για έκτακτους κινδύνους, δηλαδή για δαπάνες οι οποίες θα προκύψουν στο μέλλον ώστε να καλύψουν πιθανή ζημιά. Επίσης στην παρουσίαση μας δεν θα πρέπει να παραλείψουμε τους μεταβατικούς λογαριασμούς Ενεργητικού και Παθητικού, οι οποίοι χρησιμοποιούνται για την χρονική τακτοποίηση των εξόδων και των εσόδων στο τέλος της χρήσεως, ώστε να μην παραβιάζεται η αρχή της αυτοτέλειας των χρήσεων. Τα στοιχεία του Ενεργητικού και του Παθητικού εμφανίζονται συνοπτικά κατ είδος και αξία, σε ορισμένη χρονική στιγμή και αποτιμημένα στο ίδιο νόμισμα, ακολουθώντας πάντα την παρακάτω ισότητα : Ενεργητικό = Παθητικό ή Ενεργητικό = Παθητικό + Καθαρή Θέση 4
Από τα ανωτέρω, γίνεται κατανοητό ότι, η κατάταξη των στοιχείων του Ενεργητικού και του Παθητικού προκύπτει κατά τάξη ρευστότητας. Δηλαδή, τα δυσκολότερα ρευστοποιούμενα στοιχεία του Ενεργητικού όπως τα Πάγια παρουσιάζονται στην κορυφή της κατάστασης, ενώ στη συνέχεια παρουσιάζονται τα εμπορεύματα τα οποία πρέπει να πουληθούν για να ρευστοποιηθούν, οι απαιτήσεις από χρεώστες, πελάτες και χρεόγραφα και τελικά τα ήδη ρευστά, χρηματικά διαθέσιμα. Ομοίως και κατ αναλογία, οι πλέον μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις σε επιχειρηματία, εταίρους, μετόχους, τράπεζες, βρίσκονται στην κορυφή, στην κατάσταση του Παθητικού, και ακολουθούν οι βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις σε τράπεζες, προμηθευτές, πιστωτές, δημόσιο. 5