Αξίζει να επισκεφτείτε: http://www.fhw.gr/chronos/gr/ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΥ (σελ. 120-122) & ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Ο μ η ρ ι κ ή Ε π ο χ ή Πώς αντιλαμβάνεστε την άποψη ότι η μετανάστευση των Δωριέων δεν είχε "προσφυγικό" χαρακτήρα; Ποιες μεταναστεύσεις Ελληνικών φύλων είχαν "προσφυγικό" χαρακτήρα; Να δικαιολογήσετε την άποψή σας. α) Οι Δωριείς φαίνεται πως μετανάστευσαν χωρίς να πιέζονταν από κάποια άλλα φύλα νοτιότερα. Αντίθετα μάλιστα, η δική τους μετανάστευση ήταν που προκάλεσε πίεση σε άλλα Ελληνικά φύλα. Κατά μια άποψη οι Δωριείς ήταν ένα ποιμενικό φύλο το οποίο εκμεταλλεύτηκε την αποδυνάμωση του Μυκηναϊκού κόσμου για να κατέβουν στα πεδινά. β) Αντίθετα, προσφυγικό χαρακτήρα είχε η μετανάστευση των παλαιοτέρων κατοίκων της Ελλάδας (Ιώνων, Αχαιών κ.λπ.), οι οποίοι για να μην υποδουλωθούν στους Δωριείς κατέφυγαν στα νησιά του Αιγαίου και στην απέναντι Μικρασιατική ακτή. Να εξηγήσετε τη σημασία του Ομηρικού οίκου ", αφού λάβετε υπόψη σας το παράθεμα 3. Ο "οίκος" ήταν η βασική πολιτική, κοινωνική, οικονομική ομάδα της Ομηρικής κοινωνίας. Ο αρχηγός του "οίκου" και οι συγγενείς του ανήκαν στις τάξεις της αριστοκρατίας. Εκτός από τους συγγενείς, στο πλαίσιο του "οίκου" δρούσαν πολλά άλλα άτομα που δεν είχαν σχέση συγγενική με την οικογένεια του αρχηγού του "οίκου". Όλες οι οικονομικές συναλλαγές πραγματοποιούνταν μέσα στα πλαίσια του " οίκου ", καθώς περιλάμβανε και υλικά στοιχεία (γη, ζώα) απαραίτητα για την επιβίωση των ανθρώπων. Ήταν λοιπόν και οικονομική μονάδα. Η μελέτη του παραθέματος 4, σε συνδυασμό με ό, τι γνωρίσατε για την πολιτική οργάνωση των Ομηρικών χρόνων, σε ποια συμπεράσματα σας οδηγεί; Φαίνεται ότι κατά τα ομηρικά χρόνια αρχίζει να εκφυλίζεται η παραδοσιακή κοινωνική πυραμίδα, όπως τη γνωρίσαμε κατά τα μυκηναϊκά χρόνια, όπου ο άναξ έπαιρνε αποφάσεις οι οποίες ήταν τελεσίδικες. Κατά τα ομηρικά χρόνια, εξαιτίας και των δραματικών αλλαγών που συνέβησαν μετά την κάθοδο των Δωριέων και την καταστροφή του μυκηναϊκού κόσμου, ο λαός αρχίζει να αποκτά σιγά σιγά κάποια σημασία. Οι επικράτειες είναι μικρές, η γνώμη του λαού αρχίζει να μετράει όλο και περισσότερο. Βέβαια, η γνώμη του βασιλιά και των αριστοκρατών έχει ακόμη ιδιαίτερη σημαντική βαρύτητα. Αλλά και ο λαός δεν αποτελεί τον όχλο της Ιλιάδας, αλλά αρχίζει να εμφανίζεται στο προσκήνιο της ιστορίας. Εμφανίζονται τα σπέρματα που θα οδηγήσουν στις δημοκρατικές αντιλήψεις του 5ου αιώνα. Αφού λάβετε υπόψη σας την οικονομική κατάσταση των Ομηρικών χρόνων, να εξηγήσετε σε ποιάς κοινωνικής ομάδας ανθρώπους πρέπει να άνηκαν ο μεγάλος κρατήρας και ο χάλκινος τρίποδας των εικόνων της σελ. 82-83. Πρέπει να ανήκουν σε ανθρώπους της τάξης των ευγενών, καθώς μόνο αυτοί διέθεταν οικονομικά μέσα για να αγοράσουν τέτοια αντικείμενα. Α ρ χ α ϊ κ ή Ε π ο χ ή Να δικαιολογήσετε την άποψη που υποστηρίζει ότι οι πρώτες πόλεις-κράτη πρέπει να σχηματίστηκαν στα παράλια της Μ. Ασίας. Τα παράλια της Μ. Ασίας ήταν ένα πολιτιστικό και πολιτικό σταυροδρόμι. Εκεί κατέληγαν παλιοί εμπορικοί δρόμοι από το εσωτερικό της Ασίας (Μεσοποταμία, Παλαιστίνη κ.λπ.) και ξέρουμε ότι αυτές οι περιοχές είχαν από νωρίς αναπτυγμένη αστική ζωή. Μαζί με το εμπόριο φαίνεται ότι αναπτύχθηκε και ο αστικός τρόπος ζωής στην περιοχή. Να εξηγήσετε γιατί η δημιουργία πόλεων-κρατών συνδέεται με την παρακμή της κληρονομικής βασιλείας. Η κληρονομική βασιλεία στηριζόταν στη φυλετική οργάνωση. Ο βασιλιάς κυβερνούσε μια κοινωνία η οποία λίγο πολύ αποτελούνταν από φύλα, φυλές, δηλαδή από άτομα με στενό δεσμό αίματος μεταξύ τους. Αυτοί αποτελούσαν
και τους στυλοβάτες του θεσμού της βασιλείας. Από την άλλη, η υπακοή στο βασιλιά συνδεόταν άμεσα με τη γεωργία, καθώς αυτός διέθετε γαίες στις οποίες δούλευε πλήθος κόσμου. Όλοι αυτοί ήταν άμεσα εξαρτώμενοι με το βασιλικό οίκο. Με την αστικοποίηση όμως της ζωής, τα πράγματα άλλαξαν. Διαταράχτηκε σοβαρά η φυλετική οργάνωση των πόλεων-κρατών χωρίς όμως να εξαλειφθεί. Η πίστη στο βασιλιά άρχισε να αντικαθίσταται από την πίστη στην πατρίδα. Διαμορφώθηκε ένα έντονα τοπικιστικό πνεύμα, που πρόβαλε τις αξίες της ελευθερίας της αυτονομίας και της αυτάρκειας. Οι πολίτες άρχισαν να παίρνουν οι ίδιοι πρωτοβουλίες και την τύχη της πόληςκράτους στα χέρια τους. Τέλος η γένεση της αστικοποίησης συμβάδισε με την ανάπτυξη του εμπορίου, της βιοτεχνίας και της ναυτιλίας. Πολλοί άνθρωποι πλούτισαν και έπαψαν να ασχολούνται με τη γη, επομένως να διατηρούν δεσμούς εξάρτησης με τη βασιλική εξουσία. Ποιο είναι το νόημα που απηχεί η παραβολή του Ησίοδου στο παράθεμα 8 σε ό,τι αφορά την κοινωνική κατάσταση της εποχής τους (7ος αι. π.χ.); Εκείνη την εποχή το χάσμα ανάμεσα στους δυνατούς, τους ευγενείς, και το πλήθος ήταν πολύ μεγάλη. Οι αριστοκράτες είχαν δικαίωμα να κάνουν ό, τι ήθελαν πάνω στον αδύναμο λαό, το πλήθος. Φαίνεται πως η αδικία ήταν καθεστώς εκείνη την εποχή. Ο λαός δεν είχε δικαιώματα, αλλά ήταν έρμαιο στις αρπακτικές -πολλές φορέςδιαθέσεις των ευγενών. Να εξηγήσετε σε τι διαφέρει η εξάπλωση των Ελλήνων του πρώτου αποικισμού από εκείνη του δευτέρου. Ο πρώτος αποικισμός είχε σε πολλές περιπτώσεις προσφυγικό χαρακτήρα. Τα παλαιότερα Ελληνικά φύλα, πιεζόμενα από τους Δωριείς, υποχρεώθηκαν να διαπλεύσουν το Αιγαίο και να εγκατασταθούν στα Δυτικά παράλια της Μ. Ασίας. Μόνο η μετανάστευση των Δωριέων δεν είχε προσφυγικό χαρακτήρα. Ο δεύτερος αποικισμός υπαγορεύτηκε από κοινωνικοπολιτικούς λόγους: από την έλλειψη πρώτων υλών και γης, σε συνδυασμό με την αύξηση του πληθυσμού, από πολιτικούς λόγους (καταπιεσμένες πολιτικά μειοψηφίες κατέφευγαν αλλού), εξαιτίας του εμπορικού δαιμόνιου των Ελλήνων, που αναζητούσαν νέες αγορές, εξαιτίας του ριψοκίνδυνου χαρακτήρα του Ελληνικού λαού. Στη δεύτερη περίπτωση εξάλλου ο τρόπος οργάνωσης του ταξιδιού και της μέλλουσας αποικίας ήταν πιο συγκροτημένος, υπήρχε καλύτερος προγραμματισμός. Ποιες είναι οι πληροφορίες που παρέχει το παράθεμα 9 σχετικά με την ίδρυση των αποικιών και τις σχέσεις των αποίκων με τους γηγενείς πληθυσμούς; α) Οι αρχηγοί των αποστολών ζητούσαν αρχικά χρήσιμο από το μαντείο των Δελφών. β) Πολλές από τις αποικίες ευημερούσαν και ήταν ιδιαίτερα γνωστές για τον πλούτο τους. γ) Σε πολλές περιπτώσεις οι Έλληνες άποικοι εκδίωξαν τους προηγούμενους πληθυσμούς με τη βία. δ) Πολλές φορές οι σχέσεις της αποικίας ήταν φιλικές με τους ντόπιους, άλλες πάλι φορές εχθρικές. Οι Έλληνες δε μπορούσαν να προχωρήσουν πολύ βαθιά ενδοχώρα εξαιτίας των εχθρικών φύλων που κατοικούσαν εκεί. Ποιοι λόγοι συνέβαλαν στην κρίση της αριστοκρατικής κοινωνίας; α) Η ανάπτυξη της πόλης-κράτους, που βασιζόταν στο τρίπτυχο ελευθερία-αυτάρκεια- ισονομία. Ο πολίτης ενδιαφερόταν πια για την πόλη του, της οποίας ήταν οργανικό μέρος και όχι για τους αριστοκράτες. β) Η ανάπτυξη της οικονομίας, η οποία έπαψε να βασίζεται αποκλειστικά στη γεωργία. Καθώς η αριστοκρατία ήταν στενά συνδεδεμένη με τη γη, η κυρίαρχη θέση της κλονίστηκε. Επιπλέον, πολλοί άνθρωποι πλούτισαν από το εμπόριο, τη ναυτιλία και τη βιοτεχνία. Αυτή η νέα τάξη ανθρώπων, που ήταν στενά δεμένη με την Πόλη-Κράτος, καθώς συγκέντρωσε τον πλούτο στα χέρια της, κάποτε θέλησε και την πολιτική εξουσία. γ) Την κατάσταση βοήθησε και η εξάπλωση της νομισματικής οικονομίας. Με την κυκλοφορία των νομισμάτων, η θέση των αριστοκρατικών εξασθένησε. δ) Η οικονομική ανάπτυξη, το εμπόριο και η ναυτιλία έφεραν τους Έλληνες σε γόνιμη επαφή με άλλους λαούς. Έτσι, παράλληλα με την οικονομική συνέβη και πολιτιστική ανάπτυξη. Το ιδεώδες της επικράτησης των "αρίστων" παραμερίστηκε σιγά σιγά από την ανάγκη υποστήριξη των συμπολιτών. Να εξηγήσετε γιατί η φάλαγγα των οπλιτών εννόησε την ανάπτυξη της ιδέας της ισότητας. α) Η εμφάνιση της οπλιτικής φάλαγγας συνέπεσε με την οικονομική ανάπτυξη των πόλεων-κρατών. Μέσα στη φάλαγγα, οι οπλίτες έπρεπε να βοηθούν ο καθένας ο διπλανό του. Γι' αυτό η φάλαγγα βασιζόταν στο ομαδικό
πνεύμα, στη συνεργασία των οπλιτών μεταξύ τους. Το ατομικιστικό πνεύμα παραμερίστηκε. β) Εξάλλου, ο πόλεμος ήταν δαπανηρή υπόθεση, το ίδιο και η αγορά και συντήρηση του οπλισμού. Οι οικονομικά εύρωστοι πολίτες αγόραζαν οι ίδιοι τον οπλισμό τους. Έτσι η τύχη της πόλης ήταν στα δικά τους χέρια και όχι στα χέρια των αριστοκρατών, οι οποίοι, τα παλιότερα χρόνια είχαν κυριαρχήσει επειδή πρόσφεραν προστασία στους ανθρώπους τους. Να εντοπίσετε στην εικόνα των αρχιτεκτονικών ρυθμών της σελ. 95 τις διαφορές μεταξύ του Δωρικού και Ιωνικού ρυθμού. α) Η κολώνα του Δωρικού ρυθμού στηριζόταν απευθείας στο έδαφος, στο στυλοβάτη, δεν είχε βάση, όπως οι κολώνες του Ιωνικού ρυθμού. β) Οι ραβδώσεις των κιόνων των δύο ρυθμών ήταν διαφορετικές. γ) Οι κολώνες Δωρικού ρυθμού ήταν " ραδινές ", είχαν δηλαδή ένα χαρακτηριστικό φούσκωμα. δ) Διαφορετικό ήταν και το κιονόκρανο των δύο κρόνων. ε) Το Ιωνικό επιστύλιο ήταν τριβαθμιδωτό. στ) Η Δωρική ζωοφόρος αποτελούνταν από τα τρίγλυφα και τις μετόπες. ζ) Κάτω από τη Δωρική ζωοφόρο υπήρχαν οι "σταγόνες", ξύλινα καρφιά στους αρχικούς ξύλινους ναούς. Όταν αυτοί έγιναν μαρμάρινοι, τα καρφιά αυτά απέκτησαν διακοσμητικό χαρακτήρα. Σε ποια συμπεράσματα καταλήγετε σε ό, τι αφορά την απόδοση της ανθρώπινης μορφής, γυναικείας και ανδρικής, κατά τους αρχαϊκούς χρόνους από την παρατήρηση των εικόνων της κόρης και του κούρου στη σελ. 95; Η γλυπτική άρχισε να αναπτύσσεται με γοργούς ρυθμούς. Οι καλλιτέχνες, αφού δανείστηκαν πολλά στοιχεία από την Αίγυπτο, τα επεξεργάστηκαν και τα απέδωσαν βασισμένα στον Ελληνικό τρόπο σκέψης και ζωής. Γιατί σιγά σιγά κέντρο της τέχνης γίνεται ο άνθρωπος. Στην απόδοση της ανθρώπινης μορφής βοήθησε και η ανάπτυξη της ιατρικής επιστήμης (ανατομίας). Τα ανατομικά χαρακτηριστικά του ανθρώπου μεταφέρονται με αυξανόμενη καθαρότητα στο μάρμαρο, αντανακλώντας με αυτό τον τρόπο την γενικότερη πολιτιστική πρόοδο της εποχής. Αφού διαβάσετε με προσοχή το παράθεμα 11, να απαντήσετε στις ερωτήσεις: α) Ποια άποψη σχετικά με την προέλευση του όρκου; β) Από που διαφαίνεται ο " εθνικός " χαρακτήρας της μάχης των Πλαταιών; α) Ο όρκος δεν ήταν προϊόν δικής τους έμπνευσης, αλλά στηρίχτηκαν πάνω σε παλιότερο όρκο, γιατί θεωρούσαν ότι δεν έπρεπε να αδιαφορήσουν για τις παλιές αξίες. β) Στον όρκο οι πολεμιστές αναφέρονται σε ολόκληρη την Ελλάδα και όχι σε μεμονωμένες πόλεις-κράτη. Μέσα από τον όρκο φαίνεται ότι η μάχη σχετιζόταν με όλες τις ελληνικές πόλεις. Άλλες πόλεις αυτές αναφέρονται ως συμμαχικές, ενώ άλλες επικρίνονται επειδή συμμάχησαν με τους Πέρσες. Κ λ α σ ι κ ή ε π ο χ ή Σύμφωνα με τις πληροφορίες του παραθέματος 14, ποια μέτρα του Περικλή συνέβαλαν στον εκδημοκρατισμό του Αθηναικού πολιτεύματος; α) Αφαιρέθηκαν ορισμένες αρμοδιότητες από τον αριστοκρατικό Άρειο Πάγο. β) Οργανώθηκε το ναυτικό της πόλης. Έτσι, η στρατιωτική δύναμη άρχισε να περνάει στα χέρια των περισσότερων. γ) Σε καιρό πολέμου, οι πολίτες που εκστράτευαν έπαιρναν μισθό. δ) Οι δικαστές για πρώτη φορά έπαιρναν μισθό. Να σχολιάσετε την πληροφορία του Θουκυδίδη (παράθεμα 15) ότι " η πραγματική βέβαια, αλλά ανομολόγητη αιτία ήταν... ότι η μεγάλη ανάπτυξη της Αθήνας φόβισε τους Λακεδαιμονίους και τους ανάγκασε να πολεμήσουν ". Θα μπορούσαν να είχαν αντιδράσει διαφορετικά οι Λακεδαιμόνιοι; Μετά το τέλος των Περσικών πολέμων, ηγέτιδα δύναμη στον Ελλαδικό χώρο αναδείχτηκε η Αθήνα. Χρησιμοποίησε τις πηγές πλούτου των συμμάχων για να πλουτίσει. Βέβαια η οικονομική ανάπτυξη έφερε και την πολιτιστική-πνευματική. Η Αθήνα έγινε πεδίο ιδιαίτερα γόνιμων ζυμώσεων, οικονομικών, κοινωνικών,
πολιτιστικών, πολιτικών. Ο ανοιχτός χαρακτήρας της πόλης της επέτρεψε να εξαπλωθεί σημαντικά. Η Αθήνα μετατράπηκε σε λίγες δεκαετίες κυρίαρχη Πόλη-Κράτος μέσα στην Ελλάδα, αλλά και έξω από αυτήν. Από την άλλη πλευρά βρισκόταν η Σπάρτη Πόλη-Κράτος βαθύτατα συντηρητικό, με χαρακτήρα στρατιωτικό, δεν έβλεπε με καλό μάτι την ανάπτυξη της Αθήνας. Η δική της κυριαρχία-πρώτιστα στρατιωτική, καθώς ήταν βασισμένη στην ισχύ των όπλων-απειλούνταν άμεσα. Με τον καιρό ο ανταγωνισμός ανάμεσα στις δύο πόλεις οξύνθηκε. Σε τέτοιο σημείο μάλιστα που έφτασε σε ανοιχτή ρήξη. Δυστυχώς, δύσκολα οι Λακεδαιμόνιοι θα μπορούσαν να αντιδράσουν διαφορετικά. Και αυτό γιατί ο χαρακτήρας της Σπάρτης ήταν ολότελα διαφορετικός από το χαρακτήρα της Αθήνας. Ο μόνιμος φόβος για τους ξένους είχε δημιουργήσει μια κλειστή κοινωνία στρατιωτικού χαρακτήρα. Αυτό ήταν δίκοπο μαχαίρι: από τη μία δεν απομακρύνονταν από τη Σπάρτη-επομένως δε θα μπορούσαν να ηγηθούν μιας πανελλήνιας εκστρατείας εναντίον των Περσών-, από την άλλη βασίζονταν στη Σπαρτιατική στρατιωτική ισχύ. Ο ειρηνικός ανταγωνισμός της Αθήνας είχε ως βασική προϋπόθεση το άνοιγμα της κοινωνίας στο εμπόριο, στη Σπαρτιατική κοινωνία δεν ήταν έτοιμη να αποδεχτεί. Στο παράθεμα 16 ο Ξενοφών αναφέρεται στη συνεργασία των Αθηναίων με τους Πέρσες για την αντιμετώπιση των Λακεδαιμονίων. Πώς κρίνετε αυτή τη συνεργασία; Δυστυχώς, ο Πελοποννησιακός πόλεμος προκάλεσε πολλές ζημιές, όχι μόνο υλικές. Τα πάθη που δημιουργήθηκαν αμαύρωσαν τα αποτελέσματα εν μέρει της υψηλής διανόησης του 5ου αι. π.χ. Την ηθική ανάταση που γεννήθηκε και ανδρώθηκε μετά τα Περσικά, ακολούθησε στα τέλη του 5ου αι. η κατάπτωση των ηθών. Το μίσος ανάμεσα στην Αθήνα και στη Σπάρτη ήταν μεγάλο. Τόσο, που οι Αθηναίοι δεν ντράπηκαν να χρησιμοποιήσουν περσικά χρήματα - τα χρήματα εκείνων εναντίον των οποίων έπεσαν με δόξα και τιμή στα πεδία των μαχών 100 χρόνια πριν - για να πετύχουν την ταπείνωση της Σπάρτης. Οι Αθηναίοι ήθελαν μόνο και μόνο να ικανοποιήσουν το πάθος τους, να πάρουν εκδίκηση από τους Σπαρτιάτες. Δεν τους ένοιαζε ο τρόπος, ακόμα κι αν ήταν με εχθρικά χρήματα. Ο ρήτορας Ισοκράτης, αναφερόμενος στην Ανταλκίδειο ειρήνη, τη χαρακτηρίζει αισχρή και αξιοκατάκριτη. Ποιοι λόγοι δικαιολογούν αυτή την κρίση; Μετά την Ανταλκίδειο ειρήνη, με την οποία τερματίστηκε ο Κορινθιακός πόλεμος (395-386 π.χ.), οι πόλεις, οι Ελληνικές παραλίες πόλεις της Μ. Ασίας και η Κύπρος παραδόθηκαν στους Πέρσες από τους Σπαρτιάτες με λίγες εξαιρέσεις. Σε αντάλλαγμα, η Σπάρτη θα κυριαρχούσε στην Ελλάδα. Ποια ήταν τα αίτια της επεκτατικής πολιτικής του Φιλίππου Β ; α) Η εξασφάλιση γαιών για τους στρατιώτες του. β) Η ένωση της Ελλάδας κάτω από την εξουσία του. Να προσέξετε τους κύριους όρους των αποφάσεων του συνεδρίου της Κορίνθου (337 και 336 π.χ.) και να εξηγήσετε ποιά ήταν η πολιτική και κοινωνική κατάσταση που επιδίωξαν να επιβάλουν οι Μακεδόνες στις Ελληνικές πόλεις. Οι Μακεδόνες προσπάθησαν να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις εκείνες οι οποίες θα διευκόλυναν την πολιτική, οικονομική, στρατιωτική και κοινωνική ένωση της Ελλάδας. Γι 'αυτό: α) Έγινε προσπάθεια να επέλθει ειρήνη μεταξύ των πόλεων, αλλά και μέσα στις πόλεις (εσωτερική ειρήνη). β) Έγινε προσπάθεια ανάπτυξης της οικονομίας. γ) Τα Ελληνικά όπλα ενώθηκαν κάτω από τη Μακεδονική δύναμη. Να αξιολογήσετε το έργο του Μ. Αλεξάνδρου, αφού λάβετε υπόψη σας το χρονικό διάστημα στο οποίο επιχειρήθηκε. Το έργο του Μ. Αλεξάνδρου υπήρξε πολύπλευρο και πολύπλοκο. Ο Αλέξανδρος κατάφερε να φτάσει ως τα πέρατα του τότε κόσμου μεταφέροντας μαζί του τον ελληνικό πολιτισμό. - Στο στρατιωτικό τομέα, η ευφυΐα του Αλεξάνδρου φάνηκε όχι μόνο από τις κατακτήσεις ορισμένων περιοχών, αλλά και από την εφαρμογή κατάλληλου στρατιωτικού σχεδιασμού. - Ως προς την πολιτική του δράση, προσπάθησε να εφαρμόσει σχέδιο ειρηνικής ανάμειξης του ελληνικού και ασιατικού κόσμου. Σεβάστηκε τον τρόπο ζωής κάθε λαού και διατήρησε το θεσμό της σατραπείας. - Στον οικονομικό τομέα στράφηκε στην ανάπτυξη της νοηματικής οικονομίας ανοίγοντας το κρατικό
θησαυροφυλάκιο. Ενώ προηγουμένως τους φόρους συνέλεγε κάθε μια σατραπεία ξεχωριστά, ο Αλέξανδρος δημιούργησε τη φορολογική περιφέρεια, με περισσότερες από μια σατραπείες. - Στον πολιτιστικό τομέα, διαδόθηκε η ελληνική γλώσσα στην Ανατολή, αναμείχθηκαν ελληνικά και ασιατικά πολιτιστικά στοιχεία, ιδρύθηκαν νέες πόλεις, οι οποίες προώθησαν το εμπόριο και την πνευματική έρευνα. Το έργο του Αλεξάνδρου είχε τεράστια επιρροή, καθώς άφησε ανεξίτηλα ίχνη σε όλη την περιοχή. Πολλοί μύθοι και ιστορίες, που επιζούν ακόμη και σήμερα, έχουν τοποθετήσει τον Αλέξανδρο στη σφαίρα του θρύλου. Σε ποια συμπεράσματα σας οδηγεί η μελέτη του παραθέματος 21, στο οποίο ο Θουκυδίδης εξηγεί τον τρόπο εργασίας αλλά και το ρόλο του ιστορικού; α) Ο ιστορικός αναπλάθει με όση ακρίβεια είναι δυνατό να γίνει αυτό, τις αγορεύσεις διαφόρων προσώπων. β) Πηγές των πολεμικών γεγονότων στάθηκε η άμεση γνώση, η προσωπική επαφή με τα γεγονότα, αλλά και η διασταύρωση στοιχείων από άτομα που έζησαν τα ίδια γεγονότα. Αυτό ήταν δύσκολο, γιατί καθένας τόνιζε ό, τι νόμισε πιο σημαντικό. γ) Σκοπός του έργου του είναι να ωφελήσει τους μεταγενέστερους και όχι να τους ευχαριστήσει. Και αυτό γιατί πιστεύει ότι τα γεγονότα επαναλαμβάνονται αναλογικά. δ) Ο ιστορικός έγραψε το έργο του για να μείνει αιώνια παρακαταθήκη. Αφού παρατηρήσετε με προσοχή τις εικόνες του βιβλίου, που παρουσιάζουν γλυπτά έργα των αρχαϊκών και των κλασικών χρόνων, να διατυπώσετε τις απόψεις σας ως προς την εξελικτική πορεία της γλυπτικής (βλ. σελ. 95, 104, 116, 117). Στην αρχαϊκή εποχή, τα γλυπτά ήταν αρκετά άκομψα και χοντροκομμένα. Βέβαια, ήταν μια πλαστικότητα πολύ μεγαλύτερη από το παρελθόν. Ακόμα, όμως, δεν είχαν φτάσει στο σημείο ύψιστης καλλιτεχνικής αρτιότητας. Αυτό αλλάζει στα τέλη του 6ου αι. και στις αρχές του 5ου αι. π.χ. τα γλυπτά αποκτούν την αίσθηση της φυσικής κίνησης καθώς και μια εσωτερική δύναμη που δεν είχε προηγούμενα. Ακόμα και τα ενδύματα φαίνονται να ανεμίζουν ελεύθερα στον αέρα. Τα αγάλματα χαρακτηρίζονται από ηρεμία στο πρόσωπο και από μεγαλοπρέπεια. Τον 4ο αι. π.χ. το πρόσωπο χάνει τη γαλήνη και παρουσιάζεται να εκφράζει έντονα συναισθήματα: φόβος, χαρά, αγωνία, πάθος κ.λπ. Αντικατοπτρίζεται ο ταραγμένος συναισθηματικός κόσμος του ανθρώπου. Χάρτης της αρχαίας Ελλάδος, των κυριοτέρων Ελληνικών πόλεων και των αποικιών.