ΒΑΣΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ Εν Αθήναις e-book 2012 Συγγραφέας: dimdom
2 ΒΑΣΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ Εν Αθήναις e-book 2012 ΦΑΚΟΙ Τό φῶς ἀπό τά κοντινά ἀντικείμενα συγκλίνει πίσω ἀπό τό φακό, στό ἐπίπεδό τοῦ εἰδώλου. Γιά νά εἶναι μία φωτογραφία ἑστιασμένη, πρέπει τό ἑστιακό ἐπίπεδο (ἐκεῖ πού βρίσκεται τό φίλμ ἤ ὁ αἰσθητήρας) νά συμπέσει μέ τό ἐπίπεδό του εἰδώλου. Ὁ φακός λοιπόν μετακινεῖται προκειμένου νά φέρει τό ἕνα ἐπίπεδο στό ὕψος τοῦ ἄλλου. Καί αὐτό ὀνομάζεται ἑστίαση. Μπορεῖτε εὔκολα νά παρατηρήσετε τήν κίνηση αὐτή τοῦ φακοῦ: ὁ φακός κινεῖται πρός τά ἔξω γιά τά πιό κοντινά ἀντικείμενα. Ἕνας φακός ἑστιασμένος στό ἄπειρο φέρνει τό φῶς ἀπό τά ἀπομακρυσμένα ἀντικείμενα μέ γωνία κάθετη ἐπάνω στόν φακό καί τό συγκεντρώνει στό ἑστιακό ἐπίπεδο. Τό φῶς ἀπό τά κοντινά ἀντικείμενα φτάνει στό φακό ὑπό γωνία καί συγκεντρώνεται πίσω ἀπό τό ἑστιακό ἐπίπεδο, στό ἐπίπεδό του εἰδώλου. Γιά νά ἑστιαστοῦν τά κοντινά ἀντικείμενα, ὁ φακός ἔρχεται μπροστά (ἀπομακρύνεται ἀπό τό ἑστιακό ἐπίπεδο) ὥστε το ἐπίπεδό τοῦ εἰδώλου νά συμπέσει μέ τό ἑστιακό ἐπίπεδο ὅπου βρίσκεται τό φίλμ.
3 ΒΑΣΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ Εν Αθήναις e-book 2012 Ἑστιακή ἀπόσταση: εἶναι ἡ ἀπόσταση σέ mm τοῦ ὀπτικοῦ κέντρου τοῦ φακοῦ ἀπό τήν φωτοευαίσθητη ἐπιφάνεια, δηλαδή τό film γιά τίς ἀναλογικές ἤ τό CCD/CMOS (αἰσθητήρας) γιά τίς ψηφιακές μηχανές. Ἡ ἑστιακή ἀπόσταση ἑνός φακοῦ καθορίζει τό ὀπτικό του πεδίο καί τό μέγεθος στό ὁποῖο μπορεῖ νά ἀποτυπώσει μία φωτογραφία. Ὑπάρχουν 2 εἴδη φακῶν: φακοί σταθεροῦ ἑστιακοῦ μήκους (ἐπί παραδείγματι: 200mm) καί φακοί μεταβαλλόμενου ἑστιακοῦ μήκους (ἐπί παραδείγματι: 80-200mm). Ἡ τιμή αὐτή δέν ἔχει νά κάνει μέ τό φυσικό μέγεθος (μῆκος) τοῦ φακοῦ, ἀλλά ἀποτελεῖ ἕναν ἀριθμό δηλωτικό τοῦ τί μπορεῖ νά ἀπεικονίσει ὁ συγκεκριμένος φακός. Στό forma τῶν 35mm, κανονικός φακός θεωρεῖται ἕνας μέ ἑστιακή ἀπόσταση 50mm. Σέ αὐτή τήν ἀπόσταση ὁ φακός "βλέπει" τά πράγματα μέ τήν ἴδια περίπου προοπτική πού βλέπει καί τό ἀνθρώπινο μάτι. Δέν ἔχουμε δηλαδή ὀπτικές ἀποκλίσεις σέ σχέση μέ αὐτό πού θά βλέπαμε μέ γυμνό μάτι. Οἱ φακοί μέ μικρότερη ἀπό 50mm ἑστιακή ἀπόσταση, χαρακτηρίζονται εὐρυγώνιοι (ἀφοῦ μᾶς ἐπιτρέπουν μεγαλύτερη γωνία θέασης ἀπό τό ἀνθρώπινο μάτι), ἐνῶ οἱ φακοί μέ μεγαλύτερη τῶν 50mm ἑστιακή ἀπόσταση ὀνομάζονται τηλεφακοί. Στήν πράξη εὐρυγώνιοι θεωροῦνται οἱ φακοί τῶν 35mm (ἤ καί μικρότεροι) καί τηλεφακοί αὐτοί τῶν 70mm καί ἄνω. Ἀκόμη μία φορά, μέ διαφορετική σύνταξη γιά νά γίνει πλήρως κατανοητό: ὁ φακός τῶν 50 mm ὀνομάζεται νορμάλ φακός. Μέσα ἀπό αὐτόν βλέπουμε τήν εἰκόνα πού βλέπει ἕνας ἄνθρωπος μέ τά μάτια του. Φακοί μέ μικρότερες ἑστιακές ἀποστάσεις ἀπό 50mm ὀνομάζονται εὐρυγώνιοι γιατί μποροῦν καί συλλαμβάνουν μεγαλύτερο ὀπτικό πεδίο, ἐμφανίζουν ὅμως τά θέματα μικρότερα ἀπό ὅτι ἕνας φακός 50mm. Φακοί μέ μεγαλύτερες ἑστιακές ἀποστάσεις ἀπό 50mm ὀνομάζονται τηλεφακοί. Οἱ φακοί αὐτοί δημιουργοῦν μεγεθυμένα εἴδωλα ἀλλά μᾶς δείχνουν μικρότερο ὀπτικό πεδίο. Οἱ φακοί μεταβαλλόμενου μήκους ὀνομάζονται zoom. Ἕνας φακός 22-80 mm, ἀπό εὐρυγώνιος (22mm), καθώς "ζουμάρουμε" (50mm) μᾶς δίνει "νορμάλ" μέγεθος, καί ὅταν φτάσουμε στήν ἄλλη ἄκρη τῆς περιστροφῆς του (80mm) μετατρέπεται σέ τηλεφακό δείχνοντάς μας τό θέμα πολύ πιό κοντά. Ἀνάλογα μέ τό εὖρος ἀπό ἄκρο σέ ἄκρο, ὁ φακός ἔχει καί ἕναν χαρακτηρισμό τάξης μεγέθυνσης (ἐπί παραδείγματι: ὁ φακός 22-80mm θεωρεῖται 3x zoom). Γενικά ἰσχύει ὅτι: ὅσο μεγαλύτερα τά ὅρια ἑνός φακοῦ μεταβαλλόμενης ἑστιακῆς ἀπόστασης (μεγαλύτερο zoom) τόσο φτωχότερη ἡ ποιότητα τῶν φωτογραφιῶν. Καί αὐτό ἔχει νά κάνει μέ τά φυσικά ὅρια τοῦ ὑλικοῦ. Βέβαια οἱ ἀκριβοί φακοί ἔχουν καί καλύτερη ποιότητα γενικά. Ἄρα πρίν τήν ἀγορά ἑνός φακοῦ πρέπει νά συνεκτιμηθοῦν οἱ ἀνάγκες μας (πιθανές χρήσεις), οἱ ἀπαιτήσεις μας σέ ποιότητα καί τά οἰκονομικά μας ὅρια.
4 ΒΑΣΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ Εν Αθήναις e-book 2012 ΔΙΑΦΡΑΓΜΑ - ΤΑΧΥΤΗΤΑ - ISO Τό διάφραγμα καί ἡ ταχύτητα ἀποτελοῦν τίς πιό σημαντικές παραμέτρους πού πρέπει νά ρυθμίσουμε πρίν κάνουμε κλίκ. Ὁ συνδυασμός τους καθορίζει τήν ἔκθεση μίας φωτογραφίας: τό διάφραγμα τήν ποσότητα τοῦ φωτός πού θά πέσει στό φίλμ ἐνῶ ἡ ταχύτητα τοῦ φωτοφράκτη (κλείστρου) καθορίζει γιά πόση ὥρα τό φῶς θά ἐπιδράσει πάνω στό φίλμ (ἤ στόν αἰσθητήρα). α. Διάφραγμα Ὅσο πιό μεγάλο (πιό ἀνοικτό) εἶναι το διάφραγμα, τόσο πιό πολύ φῶς μπορεῖ νά περάσει μέσα ἀπό τό φακό. Οἱ τιμές τοῦ διαφράγματος (συμβολίζεται μέ f καί ὑπολογίζεται διαιρώντας τή διάμετρο τοῦ ἀνοιχτοῦ διαφράγματος μέ τήν ἑστιακή ἀπόσταση τοῦ φακοῦ) εἶναι συνήθως οἱ ἑξῆς: f/1, f/1.4, f/2, f/2.8, f/4, f/5.6, f/6.7 f/8, f9.5, f/11, f/13, f/16, f/19, f/22 καί σέ ἀκριβές μηχανές μπορεῖ νά αὐξηθεῖ καί ἄλλο. Ἡ τιμή εἶναι ἀντιστρόφως ἀνάλογη τοῦ ἀνοίγματος τοῦ διαφράγματος. Μικρότερη τιμή, πιό ἀνοικτό διάφραγμα, περισσότερο φῶς στό φίλμ/αἰσθητήρα. Ὅσο κλείνει τό διάφραγμα ἤ μεγαλώνει ἡ τιμή του, τόσο λιγότερο φῶς ἀφήνει νά περάσει μέσα ἀπό τό φακό. Ἡ ἀλλαγή ἀπό μία τιμή διαφράγματος στήν ἑπόμενη ἤ στήν προηγούμενη τιμές ἀντιστοιχεῖ σέ ἕνα stop (διαβάθμιση). Μεταξύ δύο stop ἀντιστοιχεῖ ἕνας διπλασιασμός ἤ ὑποδιπλασιασμός στήν ποσότητα τοῦ φωτός πού θά περάσει ἀπό τό φακό. Ἄν στό f/4 περνάει σέ 1 δευτερόλεπτο μία συγκεριμένη ποσότητα φωτός, στόν ἴδιο χρόνο μέ f/2.8 περνάει ἀκριβῶς ἡ διπλάσια ποσότητα φωτός. Μέ ἄλλα λόγια: Ἀνοίγοντας τό διάφραγμα κατά ἕνα στόπ διπλασιάζεται ἡ ποσότητα τοῦ φωτός πού περνᾶ ἀπό τό φακό. β. Ταχύτητα (φωτοφράκτη) Ἡ ταχύτητα τοῦ φωτοφράκτη ἐλέγχει τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο θά καταγραφεῖ ἡ κίνηση. Οἱ ρυθμίσεις τῆς ταχύτητας στήν μηχανή μας εἶναι καθορισμένες ὡς σειρά ἀπό κλάσματα τοῦ δευτερολέπτου. Κάθε γειτονική ρύθμιση διπλασιάζει ἤ ὑποδιπλασιάζει τήν ταχύτητα (τόν χρόνο, δηλαδή, τῆς ἔκθεσης) ὅπως κάθε stop διπλασιάζει ἤ ὑποδιπλασιάζει τήν ποσότητα τοῦ φωτός πού περνᾶ ἀπό τό διάφραγμα. Ἡ ταχύτητα ἐμφανίζεται ὡς κλάσμα δευτερολέπτων: 1/4, 1/25, 1/500 (δευτερόλεπτα). Ὅσο πιό μικρός ὁ ἀριθμός στόν παρανομαστή, τόσο μεγαλύτερη ἡ διάρκεια τῆς ἔκθεσης (μεγαλύτερος χρόνος = μικρότερη ταχύτητα).
5 ΒΑΣΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ Εν Αθήναις e-book 2012 Ἡ ταχύτητα καί τό διάφραγμα, σέ συνδυασμό, ὁρίζουν τήν ἔκθεση τῆς φωτογραφίας μας. Δεῖτε στό παρακάτω σχέδιο τούς πιθανούς συνδυασμούς ρυθμίσεων οἱ ὁποῖοι ἐξασφαλίζουν τήν ἴδια ἔκθεση: Ἰσοδύναμα ζεύγη μέ διαφράγματα καί ταχύτητες πού δίνουν τήν ἴδια ἀξία ἔκθεσης ( EV, Exposure Value). γ. Εὐαισθησία (ISO) Κάθε φωτοευαίσθητο στοιχεῖο, φίλμ ἤ CCD, ἔχει ὁρισμένη εὐαισθησία στό φῶς στό ὁποῖο ἐκτίθεται, πού μετρᾶται σύμφωνα μέ τά στάνταρ ISO (Διεθνής ὀργανισμός προτυποποίησης). Μεγαλύτερη εὐαισθησία ἀντιστοιχεῖ σέ μεγαλύτερο ἀριθμό ISO. Γιά τίς ἀναλογικές φωτογραφικές μηχανές προσφέρονται στό ἐμπόριο φίλμ μέ εὐαισθησίες ISO 50-3200 (τό τελευταῖο εἶναι 5 φορές πιό εὐαίσθητο ἀπό τό πρῶτο). Ἀντίστοιχες εὐαισθησίες ἐμφανίζουν καί οἱ αἰσθητῆρες τῶν καινούριων ψηφιακῶν μηχανῶν. Ὅσο μεγαλύτερο τό ISO, τόσο μεγαλύτερη ἡ εὐαισθησία, τόσο καλύτερη ἡ καταγραφή σέ σκοτεινά περιβάλλοντα. Μειονέκτημα τῆς χρήσης ὑψηλῶν εὐαισθησιῶν ἀποτελεῖ ἡ ἐμφάνιση "θορύβου - κόκκου" στίς φωτογραφίες μας.