ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΤΟΥ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟΥ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ

ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ Ε Ρ Ε Υ Ν Η Τ Ι Κ Ο Π Ρ Ο Γ Ρ Α Μ Μ Α ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΤΟΥ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟΥ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΚΘΕΣΗ Α ΦΑΣΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΚΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ Μάρτιος 1996

Π Ρ Ο Λ Ο Γ Ο Σ 1. Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΑΝΑΘΕΣΗΣ ΤΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ. Το ερευνητικό πρόγραμμα με τίτλο Ανάπτυξη του Αεροδρομίου του Ελληνικού ανατέθηκε στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ) με την από 4.9.95 σύμβαση μεταξύ του Οργανισμού Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος της Αθήνας (ΟΡΣΑ) και του ΕΜΠ. Σύμφωνα με την σύμβαση, την οποία έχουν υπογράψει από πλευράς ΟΡΣΑ ο Πρόεδρος της Εκτελεστικής του Επιτροπής κ.κ.ντηνιακός και από πλευράς ΕΜΠ ο Πρύτανης κ.ν.μαρκάτος, οι ερευνητικές εργασίες διαιρούνται σε τρεις φάσεις και ακολουθούν τους στόχους που αναλύονται στην σύμβαση και τα περιεχόμενα που περιέχονται σε παράρτημα της σύμβασης. Στόχοι και περιεχόμενα συντάχθηκαν μετά από συνεργασία στελεχών του ΟΡΣΑ με τον επιστημονικό υπεύθυνο του προγράμματος το καλοκαίρι του 1995. Την επίβλεψη και παρακολούθηση του προγράμματος έχει αναλάβει επιτροπή αποτελούμενη από στελέχη του ΟΡΣΑ και εκπροσώπους της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας και του οργανισμού Αερολιμήν Αθηνών. 2. ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Η ερευνητική ομάδα ευχαριστεί την Προϊσταμένη του ΟΡΣΑ κ.κλειτώ Γεράρδη, Επίκουρο Καθηγήτρια ΕΜΠ, και τα μέλη της επιτροπής παρακολούθησης, που αποτελείται από τις κ. Ελένη Ηλιοπούλου, Θεανώ Γιαλύρη και Ηρα Γιαννέλη, τον κ. Στρατή Κούλη (όλους εκ μέρους του ΟΡΣΑ), την κ. Ιουλία Κωστάκη (Αερολιμήν Αθηνών) και την κ. Αννα Τσουχνικά (ΥΠΑ), για την βοήθεια και κατανόηση τους, ιδίως στις παρατάσεις των εργασιών μας, που χρειάσθηκε να μας δοθούν, λόγω των προβλημάτων πρόσβασης στους χώρους του αεροδρομίου. Ιδίως ευχαριστούμε την κ.ηλιοπούλου, που ήταν και ο σύνδεσμος μας με τις υπηρεσίες του ΟΡΣΑ. Επισημαίνουμε ότι η συνεργασία μας με τον ΟΡΣΑ ήταν πραγματικά άψογη. Δεν πρέπει να παραλείψουμε τις ευχαριστίες προς την κ.κ.συκιανάκη και τον κ.δ.χατζόπουλο του ΟΡΣΑ για την συνεργασία τους στο στάδιο προετοιμασίας των προδιαγραφών του έργου. Πολύτιμη ήταν η βοήθεια του κ.ν.καβαδά, Διευθυντή Τεχνικών Υπηρεσιών της ΥΠΑ, αλλά και άλλων στελεχών της ΥΠΑ, ειδικά των κ.κόκκινου, Παπαδέλη και Κατσάνου, στον Ανατολικό Αεροσταθμό του Ελληνικού. Τους ευχαριστούμε και από αυτήν την θέση, όπως και τον Διευθυντή Τεχνικών Εγκαταστάσεων της Ολυμπιακής Αεροπορίας στο Ελληνικό κ.φ.λυμπερίδη, και κυρίως την κ.ράδου της Ο.Α. Ευχαριστούμε ακόμη, στο Γενικό Επιτελείο Αεροπορίας τον Διευθυντή Γ5 κ.π.δελλαγραμμάτικα και την Τμηματάρχη κ.δεληχάτσιου, αλλά και τον διοικητή της βάσης της Πολεμικής Αεροπορίας στο Ελληνικό Υποσμηναγό κ.ράλλη, για την βοήθεια τους. Ευχαριστίες οφείλονται στην Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου, και ειδικά στην Αναπληρώτρια Διευθύντρια κ.κ.πήνιου και στον κ.γκριτζάνη, και στην ΓΥΣ, ειδικά τον Ταγματάρχη κ.μίττα, για την χορήγηση στοιχείων. Για τον ίδιο λόγο ευχαριστούμε και τα στελέχη των Δήμων που βρίσκονται σε επαφή με το αεροδρόμιο και της Νομαρχίας Πειραιώς, που μας βοήθησαν. Το Σπουδαστήριο Χωροταξίας και Οικιστικής Ανάπτυξης ευχαριστεί τον Πρύτανη ΕΜΠ, την Επιτροπή Ερευνών ΕΜΠ, το Τμήμα Αρχιτεκτόνων και τον Τομέα Πολεοδομίας και Χωροταξίας ΕΜΠ, για την προώθηση των σχετικών διαδικασιών έγκρισης του προγράμματος με αποτελεσματικότητα. 2

Ο επιστημονικός υπεύθυνος της έρευνας ευχαριστεί προσωπικά όλα τα μέλη της ερευνητικής ομάδας, και ιδιαίτερα του μικρού πυρήνα που επωμίσθηκε την δουλειά της παράδοσης της πρώτης φάσης, για την ποιότητα της δουλειάς τους και τον ενθουσιασμό τους. Ευχαριστεί επίσης την εταιρεία Θεώρημα Α.Ε. για την συνεργασία των στελεχών της. Για κείνους που θυσίασαν πολλά βράδια και Σαββατοκύριακα εργαζόμενοι στο Σπουδαστήριο για το πρόγραμμα, όλες οι ευχαριστίες είναι λίγες. 3. Ερευνητική ομάδα Σύμφωνα με την σύμβαση μεταξύ ΟΡΣΑ και ΕΜΠ, η ερευνητική ομάδα περιλαμβάνει : Διδάσκοντες, ερευνητές και υποψήφιους διδάκτορες του ΕΜΠ, με συντονιστή και επιστημονικό υπεύθυνο τον Λουδοβίκο Βασενχόβεν, Καθηγητή ΕΜΠ και Διευθυντή του Σπουδαστηρίου Χωροταξίας και Οικιστικής Ανάπτυξης του ΕΜΠ Ερευνητική υπο-ομάδα του Γεωργικού Πανεπιστημίου Αθηνών (που ήδη μετονομάσθηκε σε Γεωπονικό Πανεπιστήμιο) Μελετητές και συμβούλους από τον ιδιωτικό τομέα με σχετική επαγγελματική πείρα. Η έρευνα εντάχθηκε στις ερευνητικές δραστηριότητες του ανωτέρω Σπουδαστηρίου, που ανήκει στον Τομέα Πολεοδομίας και Χωροταξίας του Τμήματος Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ. Οι εργασίες εκτελέσθηκαν στους χώρους του Σπουδαστηρίου στην Πολυτεχνειούπολη Ζωγράφου. Σύμφωνα με τις απαιτήσεις της σύμβασης, εξασφαλίσθηκε η συνεργασία 6 στελεχών της ιδιωτικής εταιρείας συμβούλων Θεώρημα Α.Ε., που συνεργάζονται στην έρευνα ως άτομα. Επικεφαλής της ερευνητικής υπο-ομάδας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου είναι ο Καθηγητής κ. Μιχάλης Καρανδεινός. Μνεία πρέπει να γίνει και της συνεργασίας στο πρόγραμμα ερευνητικής ομάδας του Τμήματος Χημικών Μηχανικών ΕΜΠ, υπό τον Καθηγητή (και Πρύτανη ΕΜΠ) κ.ν.μαρκάτο, που καλύπτει θέματα περιβαλλοντικής προστασίας και ρύπανσης του περιβάλλοντος. Στο ερευνητικό πρόγραμμα παίρνει μέρος ένας μεγάλος αριθμός ερευνητών, οι περισσότεροι από τους οποίους είχαν συμμετοχή στις εργασίες της πρώτης φάσης. Εδώ μνημονεύονται κατ αρχήν μόνο οι τελευταίοι, σε κατηγορίες ειδικοτήτων. Στο κείμενο της έκθεσης, στην αρχή κεφαλαίων ή επί μέρους ενοτήτων, αναφέρονται σε υποσημείωση οι συντάκτες του αντίστοιχου κεφαλαίου ή ενότητας. Μ αυτό τον τρόπο γίνεται εμφανής η συμβολή του κάθε μέλους της ομάδας στο πρόγραμμα. Ο επιστημονικός υπεύθυνος του προγράμματος είχε την επιμέλεια των κειμένων, στα οποία έκανε διορθώσεις και μικρής έκτασης προσθήκες και διαγραφές, για λόγους συντονισμού, σχετικής ομοιομορφίας ύφους και αποφυγής επικαλύψεων. Υπάρχουν όμως και μέλη της ομάδας που έχουν συμβάλλει με άλλους τρόπους πέρα από την σύνταξη κειμένου. Γι αυτό και μετά τον κατάλογο που ακολουθεί επεξηγείται η συμβολή και αυτών των συνεργατών. Αναφέρονται επίσης και εκείνοι, που έχουν ουσιαστική συμβολή στην επόμενη φάση. Τα μέλη της ομάδας που μετείχαν στην πρώτη φάση είναι τα εξής: 1. Πολεοδόμοι - Χωροτάκτες - Αρχιτέκτονες Πολεοδόμοι Λουδοβίκος Κ. Βασενχόβεν, Καθηγητής ΕΜΠ (επιστημονικός υπεύθυνος προγράμματος) Δημ. Γεωργουλής, Επίκουρος Καθηγητής ΕΜΠ 3

Πόπη Σαπουντζάκη, Δρ ΕΜΠ (Συνεργάτης Σπουδαστηρίου Χωροταξίας και Οικιστικής Ανάπτυξης) Παύλος Δελλαδέτσιμας, Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου Εβίτα Παπακωνσταντίνου Ελένη Συμβουλίδου 2. Αρχιτέκτονες Μανώλης Γλυνιαδάκης, Καθηγητής ΕΜΠ Σίσσυ Βισίλια, Υποψήφια Διδάκτορας ΕΜΠ Θάλεια Καλαβρυτινού Υποψήφια Διδάκτορας Ε.Μ.Π Γεωργία Καλαβρυτινού 3. Αγρονόμοι - Τοπογράφοι Μηχανικοί Νώντας Τσίγκας, Υποφήφιος Διδάκτορας ΕΜΠ Νικηφόρος Μπαλατσινός Γρηγόρης Πολυζώης 4. Συγκοινωνιολόγοι Θανάσης Βλαστός, Λέκτορας ΕΜΠ 5. Oικονομολόγοι Λευτέρης Παπαγιαννάκης, Αναπληρωτής Καθηγητής ΕΜΠ Πόπη Μητσούλα 6. Ανάπτυξη και διαχείριση προγραμμάτων και έργων Γιάννης Αστερίου 7. Γεωλόγοι Γιάννης Κουμαντάκης, Καθηγητής ΕΜΠ. Ευθύμιος Λέκκας, Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών. Εμμ. Σκούρτσος. Δρ. Λ.Γεωργαλάς. 8. Νομικοί Tζίνα Γιαννακούρου, Λέκτορας Πανεπιστημίου Θεσσαλίας 9. Γεωπόνοι Μιχάλης Καρανδεινός, Καθηγητής Οικολογίας Γεωπονικού Πανεπιστημίου 4

Δρ. Ν. Καρανδεινού Δρ. Σίδερης Θεοχαρόπουλος, Γεωπόνος-Εδαφολόγος (Εθνικό Ιδρυμα Αγροτικής Ερευνας) 10. Περιβαλλοντολόγοι και Υγιεινολόγοι (ερευνητική ομάδα Τμήματος Χημικών Μηχανικών ΕΜΠ) Νίκος Μαρκάτος, Καθηγητής και Πρύτανης ΕΜΠ Μιχάλης Χριστόλης, Πολιτικός Μηχανικός - Υγιεινολόγος, Αλέξης Καραβανάς, Χημικός Μηχανικός 11. Μετεωρολόγοι Παύλος Κασωμένος, Φυσικός - Μετεωρολόγος 12. Δασολόγοι Νίκος Πάγκας 13. Πολιτικοί Μηχανικοί Κτιριακών και Τεχνικών Εργων Λευτέρης Πανταλέων, Επίκουρος Καθηγητής ΕΜΠ Εύα Ψαθά Ελευθερία Τσακανίκα, Υποψήφια Διδάκτορας Ε.Μ.Π 14. Μηχανολόγοι - Ηλεκτρολόγοι Γιώργος Κοντορούπης, Αναπληρωτής Καθηγητής ΕΜΠ Την γενική ευθύνη και τον συντονισμό του προγράμματος είχε ο Λ.Βασενχόβεν, επιστημονικός υπεύθυνος της έρευνας. Την ευθύνη για τις εργασίες ψηφιοποίησης πληροφοριακών στοιχείων και καταχώρησης στο Γεωγραφικό Σύστημα Πληροφοριών και στην Βάση Δεδομένων που δημιουργήθηκαν για τις ανάγκες την έρευνας είχε ο Δ.Γεωργουλής, που σχεδίασε την σχεσιακή βάση δεδομένων του ΓΣΠ για την ανάπτυξη των διαφόρων ψηφιακών προγραμμάτων της περιοχής μελέτης. Ο Ν.Τσίγκας οργάνωσε τις επί μέρους εφαρμογές του συστήματος, παρακολούθησε την εξέλιξη των εργασιών του ΓΣΠ και επιμελήθηκε την εισαγωγή και την θεματική οργάνωση των ψηφιακών δεδομένων. Ρόλο συμβούλου, όπως και σε άλλα προγράμματα του Σπουδαστηρίου Χωροταξίας και Οικιστικής Ανάπτυξης, είχε ο Καθηγητής Τίμος Σελλής, από τον Τομέα Πληροφορικής του ΕΜΠ. Τον χειρισμό των διαφόρων προγραμμάτων και την παραγωγή των χαρτών έκανε η Ανδριάνα Πουλικάκου. Ο σχεδιασμός της καρτέλλας - ταυτότητας για την καταγραφή των κτιρίων, αλλά και ή ίδια η καταγραφή, έγινε από τους Μ.Γλυνιαδάκη και Λ.Πανταλέων με την συνεργασία και βοήθεια των υπόλοιπων αρχιτεκτόνων και πολιτικών μηχανικών της ομάδας. Την βασική ομάδα συντονισμού του έργου απετέλεσαν ο επιστημονικός υπεύθυνος του προγράμματος Λ.Βασενχόβεν, και οι Δ.Γεωργουλής, Π.Σαπουντζάκη, Ε.Παπακωνσταντίνου, Π.Μητσούλα και Σ.Βισίλια, που εργάσθηκε ως βοηθός του επιστημονικού υπευθύνου. Ο Γ.Αστερίου και η Ε.Συμβουλίδου βοήθησαν στον αρχικό προγραμματισμό των εργασιών, ενώ σε ειδικές εργασίες συνεργάσθηκαν οι 5

Ν.Μπαλατσινός και Γ.Πολυζώης. Σύμβουλοι της συντονιστικής αυτής ομάδας ήταν ο Λ.Παπαγιαννάκης, για θέματα κατεύθυνσης της έρευνας και ειδικότερα της οικονομικής ανάλυσης, και ο Θ.Βλαστός, για θέματα κυκλοφορίας και μεταφορών. Την γενική εποπτεία των θεμάτων που εμπίπτουν στην αρμοδιότητα του γεωπόνου, έχει ο Μ.Καρανδεινός. Στην επόμενη φάση, σε θέματα αρχιτεκτονικής τοπίου, θα συνεργασθούν οι αρχιτέκτονες τοπίου Ν.Κανταρτζής, ομότιμος Καθηγητής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου και Αλ.Κανταρτζής. Στους πολεοδόμους θα προστεθεί, ιδίως για θέματα στρατηγικού σχεδιασμού, ο Θ.Πάνζαρης, Βοηθός ΕΜΠ. Για τα θέματα αρχιτεκτονικού σχεδιασμού την εποπτεία θα έχει ο Μ.Γλυνιαδάκης, ενώ για θέματα εικαστικών συνθέσεων υπαίθριου χώρου θα συνεργασθεί η Νέλλα Γκόλαντα, γλύπτρια. Την γραμματειακή υποστήριξη του προγράμματος έχει αναλάβει η Πένυ Μπουτσικάκη, που σχεδίασε και την γραφική παρουσίαση της έκθεσης, περιλαμβανομένου του εξωφύλλου. Η εποπτεία της παραγωγής του κειμένου αναλήφθηκε από την ίδια με την βοήθεια του επιστημονικού υπευθύνου και της Σ.Βισίλια η οποία επιμελήθηκε και την παρουσίαση των χαρτών που δεν εκτυπώθηκαν στους plotters του Σπουδαστηρίου. Στην διαχείριση του προγράμματος μετέχει η Ντότη Κελέφα. Σημειώνεται ότι αν και τα επί μέρους κεφάλαια και ενότητες συντάχθηκαν από διάφορους συνεργάτες, οι απόψεις που εκφράζονται δεν είναι απλώς οι προσωπικές τους θέσεις. Λουδοβίκος Κ. Βασενχόβεν Καθηγητής Ε.Μ.Π Επιστημονικός Υπεύθυνος του Προγράμματος 6

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος Εισαγωγή Σελ.2 Σελ.14 Μέρος Α' : Το πλαίσιο της έρευνας. Κεφάλαιο 1: Βασικοί στόχοι και μεθοδολογία έρευνας. 1.1 Εισαγωγή. Σελ.16 1.2 Κυβερνητική πολιτική. Σελ.16 1.3 Γενικοί στόχοι και αρχές σχεδιασμού. Σελ.18 1.4 Μεθοδολογία και επίπεδα θεώρησης του χώρου. Σελ.20 1.4.1 Μητροπολιτική περιοχή Πρωτεύουσας, Ν.Α Σελ.20 Λεκανοπέδιο και χώρος αεροδρομίου Ελληνικού 1.4.2 Μερικές παρατηρήσεις για τη μεθοδολογία. Σελ.23 1.5 Τεχνικές σχεδιασμού και αξιολόγησης. Σελ.23 Κεφάλαιο 2 : Εμπειρία αναπλάσεων: Προγράμματα, θεσμοί, χρηματοδότηση. 2.1 Εισαγωγή Σελ.26 2.2 Διεθνής εμπειρία Σελ.27 2.2.1 Μ. Βρετανία Σελ.28 2.2.1.1 Η ανάπλαση στην περιοχή των Docklands του Α. Σελ.28 Λονδίνου 2.2.1.2 Η ανάπλαση στην περιοχή του λιμένα του Liverpool Σελ.29 2.2.1.3 Πρόσφατα παραδείγματα αναπλάσεων και γενικότερης Σελ.30 πολιτικής στη Μ. Βρετανία. 2.2.1.4 Η πολιτική ανάπλασης-επανάχρησης των Σελ.31 εγκαταστάσεων που οδηγούνται σε παύση λειτουργίας τους. 2.2.2 Γαλλία Σελ.33 2.2.2.1 Η Defence Σελ.33 2.2.2.2 Το Πάρκο της La Villette Σελ.35 2.2.2.3 Η Euralille Σελ.36 2.2.3 Ιταλία Σελ.37 2.2.3.1 Η "Fondiaria" και η "FIAT" στη Φλωρεντία Σελ.38 2.2.3.2 Το πρόγραμμα Biccoca στο Μιλάνο Σελ.39 2.2.3.3 Ανάπλαση παλαιών εργοστασιακών εγκαταστάσεων: Σελ.40 Lingotto της FIAT στο Τορίνο. 2.2.4 Ισπανία και Πορτογαλία Σελ.41 2.2.5 Γερμανία και το αεροδρόμιο του Μονάχου Σελ.43 2.2.5.1 Η ανάπλαση και μεταβολή χρήσης της έκτασης του Σελ.43 αεροδρομίου του Riem. 2.2.5.2 Η γενικότερη πολιτική αναπλάσεων στη Γερμανία Σελ.44 7

2.2.6 Καταληκτικές επισημάνσεις Σελ.44 2.3 Σχετική Ελληνική εμπειρία Σελ.46 2.3.1 Εισαγωγή Σελ.46 2.3.2 Φορείς ανάπλασης περιοχών κατοικίας Σελ.47 2.3.2.1 Η Δημόσια Επιχείρηση Πολεοδομίας και Στέγασης Σελ.47 (ΔΕΠΟΣ) 2.3.2.2 Η ΕΚΤΕΝΕΠΟΛ Σελ.48 2.3.3 Φορείς κατασκευής και διαχείρισης έργων υποδομής Σελ.48 2.3.4 Σελ.49 2.4 Σελ.49 Φορείς ευρύτερης ανάπλασης αστικών περιοχών Η εμπειρία της δημιουργίας μητροπολιτικών πάρκων στον δυτικό κόσμο. Κεφάλαιο 3: Το ιστορικό και ο ευρύτερος χώρος του αεροδρομίου Ελληνικού. 3.1 Το ιστορικό του αεροδρομίου Σελ.51 3.2 Ενταξη του χώρου του αεροδρομίου στην ευρύτερη Σελ.53 περιοχή Μέρος Β' : Ανάλυση της ευρύτερης περιοχής του αεροδρομίου Κεφάλαιο 4: Ανάλυση τηε ευρύτερης περιοχής και οικονομικά ενεργός πληθυσμός. 4.1 Δημογραφικά δεδομένα Σελ.56 4.1.1 Γενικά Σελ.56 4.1.2 Πληθυσμός Σελ.56 4.1.3 Πυραμίδες ηλικιών Σελ.57 4.1.4 Προβολές πληθυσμού Σελ.58 4.1.5 Συμπεράσματα Σελ.58 4.2 Οικονομικές δραστηριότητες και οικονομικά ενεργός Σελ.59 πληθυσμός 4.2.1 Εισαγωγή Σελ.59 4.2.2 Οικονομικά ενεργός πληθυσμός - Μη οικονομικά ενεργός πληθυσμός Σελ.61 Κεφάλιο 5 : Απασχόληση και ανεργία : Κλαδικές εξελίξεις 5.1 Εξέλιξη απασχόλησης και ανεργίας Σελ.64 5.2 Ανάλυση κατά τομέα οικονομικής δραστηριότητας Σελ.66 5.3 Ανάλυση κατά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας Σελ.68 Κεφάλαιο 6 : Ανάλυση απασχόλησης κατά δήμο 6.1 Δήμοι σε επαφή με αεροδρόμιο Σελ.72 6.2 Λοιποί δήμοι Ν.Α Λεκανοπεδίου Σελ.76 6.3 Συνολικές τάσεις Ν.Α Λεκανοπεδίου Σελ.84 8

Κεφάλαιο 7 : Οικονομικές δραστηριότητες 7.1 Εισαγωγή Σελ.87 7.2 Υφιστάμενη κατάσταση και τάσεις χωρικής κατανομής Σελ.87 7.3 Δείκτες εξυπηρέτησης στον τομέα των υπηρεσιών Σελ.92 Κεφάλαιο 8 : Πολεοδομική ανάλυση και χρήσεις γης ευρύτερης περιοχής - Προοπτικές και τάσεις 8.1 Εισαγωγή: Τα βασικά χαρακτηριστικά των 4 Δήμων σε Σελ.96 άμεση σχέση με το αεροδρόμιο 8.2 Οι κυρίαρχες χρήσεις στους 4 Δήμους Σελ.98 8.3 Οι λοιποί Δήμοι του Ν.Α Λεκανοπεδίου Σελ.101 8.4 Η φυσιογωμία του Ν.Α Λεκανοπεδίου σε σχέση με το Πολεοδομικό Συγκρότημα της Πρωτεύουσας Σελ.105 Κεφάλαιο 9 : Ενταξη νέων εξυπηρετήσεων μητροπολιτικού χαρακτήρα στο χώρο του αεροδρομίου 9.1 Η φυσιογνωμία του χώρου του αεροδρομίου και πιθανές Σελ.108 μελλοντικές χρήσεις 9.2 Δημόσια Διοίκηση Σελ.109 9.3 Ερευνητικές δραστηριότητες Σελ.110 9.4 Εκπαίδευση, πρόνοια και αθλητισμός Σελ.112 Κεφάλαιο 10 : Ανάγκες σε κοινωνικό εξοπλισμό των 12 Δήμων του Ν.Α Λεκανοπεδίου 10.1 Εισαγωγή Σελ.114 10.2 Ο πρώτος οικιστικός δακτύλιος των 4 Δήμων Σελ.114 10.3 Ο δεύτερος οικιστικός δακτύλιος των 8 Δήμων Σελ.119 10.4 Το δίκτυο των κοινόχρηστων / κοινωφελών εγκαταστάσεων στο Ν.Α Λεκανοπέδιο: Η πιθανή συμβολή του χώρου του αεροδρομίου. Σελ.121 Μέρος Γ' : Θεσμικό πλαίσιο και καθεστώς γης Κεφάλαιο 11 : Πολεοδομικά σχέδια, χρήσεις γης και δόμηση στους 4 Δήμους του πρώτου οικιστικού δακτυλίου. 11.1 Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια Σελ.124 11.2 Δήμος Αλίμου Σελ.124 11.3 Δήμος Αργυρούπολης Σελ.125 11.4 Δήμος Ελληνικού Σελ.126 9

11.5 Δήμος Γλυφάδας Σελ.128 Κεφάλαιο 12 : Αξίες γης, αγορά ακινήτων και μεταφορά αντισταθμιστικών οφελών. 12.1 Διερεύνηση αξιών γης Σελ.130 12.2 Αντικειμενικές αξίες παραλιακής ζώνης 1985-95 Σελ.131 12.3 Αντικιμενικές αξίες κτισμάτων και οικοπέδων σε Σελ.134 βασικούς άξονες της περιοχής (1995) 12.4 Αντικειμενικές αξίες ακινήτων σε κάθετους προς τους Σελ.139 βασικούς άξονες και σε εσωτερικούς άξονες 12.5 Σχέση αντικειμενικών αξιών κτισμάτων και οικοπέδων Σελ.145 στους βασικούς άξονες (1995) 12.6 Πραγματικές τιμές Σελ.148 Κεφάλαιο 13 : Ιδιοκτησιακό καθεστώς του χώρου του αεροδρομίου 13.1 Στοιχεία ανάλυσης Σελ.150 13.2 Ιστορικό Σελ.150 13.3 Σημερινό καθεστώς διαχείρισης και κατοχής Σελ.152 13.4 Δεσμεύσεις για την ανάπτυξη της έκτασης του Σελ.155 αεροδρομίου Ελληνικού 13.4.1 Ως προς τις χρήσεις γης Σελ.156 13.4.2 Ως προς τους όρους περαιτέρω οικοδομικής Σελ.156 εκμετάλλευσης δομημένων ή μη ακινήτων 13.4.3 Ως προς τη δυνατότητα εκποίησης, διάθεσης μίσθωσης ή κατ' άλλο τρόπο οικονομικής εκμετάλλευσης των εκτάσεων και των επ' αυτών κτισμάτων του αεροδρομίου Σελ.156 Μέρος Δ' : Ο χώρος και το περιβάλλον του Αεροδρομίου Ελληνικού Κεφάλαιο 14 : Ιστορικό, πολιτιστικό και φυσικό περιβάλλον. 14.1 Διερεύνηση ιστορικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος Σελ.158 14.2 Φυσικό τοπίο και τοπογραφία πριν και μετά την Σελ.160 εγκατάσταση του αεροδρομίου 14.3 Μικροκλιματικές τάσεις στην περιοχή του Αεροδρομίου Σελ.162 Ελληνικού 14.3.1 Ατμοσφαιρική Κυκλοφορία Σελ.162 14.3.2 Υφιστάμενη μικροκλιματολογία Σελ.166 14.3.3 Αναμενόμενες μικροκλιματικές μεταβολές από την Σελ.168 αλλαγή χρήσεις γης στην περιοχή του Ελληνικού 14.4 Ποιότητα ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος Σελ.169 Κεφάλαιο 15 : Γεωλογικά, υδρογεωλογικά και εδαφολογικά δεδομένα 15.1 Γεωλογική έρευνα χώρου αεροδρομίου Σελ.172 15.1.1 Εισαγωγή Σελ.172 10

15.1.2 Γεωμορφολογία Σελ.173 15.1.3 Γεωλογία Σελ.174 15.1.3.1 Στρωματογραφία Σελ.174 15.1.3.2 Τεκτονική και σεισμικότητα Σελ.176 15.1.4 Υδρογεωλογία Σελ.177 15.1.5 Τεχνικογεωλογικά χαρακτηριστικά Σελ.179 15.1.6 Συμπεράσματα Σελ.181 15.2 Υδρογεωλογικές συνθήκες (αναγνωριστική έκθεση) Σελ.182 15.2.1 Υφιστάμενη κατάσταση εκμετάλλευσης υπόγειων Σελ.182 νερών. 15.2.2 Ποιότητα νερών σε σχέση με την άρδευση Σελ.183 15.2.3 Συμπεράσματα και προτάσεις Σελ.184 15.3 Εδαφολογικές συνθήκες Σελ.185 15.4 Σχολιασμός εδαφολογικών συνθηκών και δυνατότητες βλάστησης Σελ.187 Μέρος Ε' : Τεχνική και κτιριακή υποδομή Κεφάλαιο 16 : Συγκοινωνίες και δίκτυα μεταφορών 16.1 Περιβαλλοντικές στρατηγικές για το Λεκανοπέδιο και ο Σελ.191 ρόλος του Μητροπολιτικού Πάρκου στο Ελληνικό 16.1.1 Τα προβλήματα προσπελασιμότητας των ορεινών Σελ.191 όγκων και της ακτής 16.1.2 Πιθανά σενάρια πολιτικών για τις μετακινήσεις στο Σελ.192 Λεκανοπέδιο 16.1.3 Σύνδεση του Μητροπολιτικού Πάρκου με το κέντρο Σελ.193 16.2 Οι επιπτώσεις του αεροδρομίου στην γύρω περιοχή Σελ.195 16.2.1 Οι επιπτώσεις στην επικοινωνία μεταξύ εφαπτόμενων Σελ.195 περιοχών κατοικίας 16.2.2 Οι επιπτώσεις στην κυκλοφοριακή λειτουργία στο Σελ.196 εσωτερικό των 4 Δήμων του πρώτου οικιστικού δακτυλίου 16.2.3 Η παραγόμενη από το αεροδρόμιο κυκλοφορία Σελ.201 16.3 Η σημερινή ζήτηση μετακινήσεων μεταξύ της περιοχής Σελ.202 του αεροδρομίου και του κέντρου 16.3.1 Μετακινήσεις με το ιδιωτικό αυτοκίνητο Σελ.202 16.3.2 Μετακινήσεις με δημόσια συγκοινωνία Σελ.203 16.4 Τα μεγάλα οδικά έργα στο Λεκανοπέδιο και η σημασία Σελ.205 τους για την ευρύτερη περιοχή του Μητροπολιτικού Πάρκου 16.5 Εκτιμήσεις Σελ.207 Κεφάλαιο 17 : Υπάρχοντα δίκτυα ύδρευσης, αποχέτευσης και ηλεκτρικής ενέργειας του αεροδρομίου 17.1 Γενικά Σελ.210 17.2 Δίκτυο αποχέτευσης Σελ.211 17.3 Δίκτυο ομβρίων Σελ.212 11

17.4 Δίκτυο ύδρευσης Σελ.214 17.5 Υδρευση και υπόγεια νερά Σελ.215 17.6 Δίκτυο πυρόσβεσης Σελ.215 17.7 Ηλεκτρο-μηχανολογικές εγκαταστάσεις και τηλεφωνικά κέντρα Σελ.215 Κεφάλαιο 18 : Κτιριακό απόθεμα και κατασκευές 18.1 Απογραφή των κτιρίων του χώρου του αεροδρομίου Σελ.217 18.2 Η λογική της "Καρτέλας - Ταυτότητας" (κ.τ) των κτιρίων Σελ.217 18.3 Η δομή της "Καρτέλας - Ταυτότητας" Σελ.218 18.4 Διαπιστώσεις Σελ.219 18.5 Αξιολόγηση κτιρίων : Πρώτη προσέγγιση Σελ.219 Κεφάλαιο 19 : Χαρτογραφικό υλικό, σχέδια και Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών. 19.1 Χαρτογραφικό υλικό Σελ.223 19.2 Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών και Βάση Σελ.223 Δεδομένων 19.2.1 Σχεδιασμός σχεσιακής Βάσης Δεδομένων και χρήση Σελ.223 Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών 19.2.2 Η οργάνωση του Γεωγραφικού Συστήματος Πληροφοριών και της Βάσης Δεδομένων Σελ.224 Μέρος ΣΤ' : Στοιχεία και διαπιστώσεις για την διατύπωση εναλλακτικών σεναρίων ανάπτυξης Κεφάλαιο 20: Υφιστάμενα προγράμματα ανάπτυξης της περιοχής και παράλληλες σχετικές μελέτες. 20.1 Συσχέτιση έρευνας Ελληνικού με τη μελέτη διαχείρισης, Σελ.229 προστασίας και ανάδειξης των ακτών του Σαρωνικού 20.2 Ανάλυση υφιστάμενων μελετών για το μέλλον της Σελ.234 περιοχής του Αεροδρομίου Ελληνικού 20.2.1 Μελέτη "Εναλλακτικής Χρήσης Αεροδρομίου Ελληνικού" Σελ.234 της Intratech Ltd, 1994 20.2.1.1 Προέλευση και ιστορικό μελέτης Σελ.234 20.2.1.2 Περιεχόμενο και αποτέλεσμα μελέτης Σελ.234 20.2.1.3 Συνάφεια της μελέτης με την παρούσα έρευνα: Σελ.242 Συγκλίσεις και αποκλίσεις στοχοθεσίας, μεθοδολογικής προσέγγισης και προγραμματικών επιλογών 20.2.2 Μελέτη "Αξιοποίησης χώρου Βάσεων Ελληνικού" της Σελ.244 Αναπτυξιακής Δήμων Πειραιά Α.Ε (ΑΝΔΗΠ) 20.2.2.1 Προέλευση και ιστορικό μελέτης Σελ.244 20.2.2.2 Δομή και περιεχόμενο μελέτης Σελ.244 12

20.2.2.3 Συνάφεια της παρούσας έρευνας με την μελέτη ΑΝΔΗΠ: Σελ.251 Συγκλίσεις και αποκλίσεις μεταξύ των προδιαγραφών, της μεθοδολογικής προσέγγισης και της στοχοθεσίας των 2 μελετών 20.2.3 Μελέτη ΔΕΠΟΣ Σελ.252 20.3 Επισήμανση επιδράσεων του νέου αερολιμένα Αθηνών Σελ.253 στα Σπάτα στον σχεδιασμό του χώρου του Αεροδρομίου Ελληνικού και η μελέτη περιοχής Σπάτων 20.3.1 Μεταφορά αντισταθμιστικών οφελών στα Σπάτα Σελ.253 20.3.2 Μέγεθος της "ζώνης ασφαλείας και προστασίας Σελ.254 αεροδρομίου" (ΖΑΠΑ) Σπάτων 20.3.3 Απαξίωση της γης μέσα στη ΖΑΠΑ Σελ.255 20.3.4 Αγοραία αξία γης στο Ελληνικό μετά την απομάκρυνση Σελ.255 του αεροδρομίου και τη δημιουργία πάρκου 20.3.5 Οι σχετικές διατάξεις του Ν. 2338/95 Σελ.257 Κεφάλαιο 21: Προετοιμασία κατάστρωσης σεναρίων ανάπτυξης και συμπεράσματα 21.1 Ειδικοί στόχοι της ανάπτυξης του χώρου του Σελ.258 αεροδρομίου Ελληνικού 21.2 Καταγραφή απόψεων φορέων Σελ.260 21.3 Κριτήρια αξιολόγησης για την κατάστρωση εναλλακτικών Σελ.262 σεναρίων και συγκριτικά πλεονεκτήματα του χώρου του αεροδρομίου 21.3.1 "Οικοδόμηση" και αξιολόγηση σεναρίων Σελ.262 21.3.2 Συγκριτικά πλεονεκτήματα του χώρου μελέτης Σελ.264 21.4 Συμπεράσματα και κατευθύνσεις για το μέλλον: Σελ.267 Δυντότητες και ευκαιρίες ανάπτυξης 21.4.1 Τα συμπεράσματα της ανάλυσης Σελ.267 21.4.2 Υφιστάμενη εμπειρία αναπλάσεων Σελ.267 21.4.3 Το παρελθόν του χώρου του αεροδρομίου Σελ.268 21.4.4 Η σημασία του Ελληνικού στην ευρύτερη περιοχή του Σελ.268 21.4.5 Χαρακτηριστικά της ευρύτερης περιοχής Σελ.268 21.4.6 Υποδοχή νέων χρήσεων στο χώρο του αεροδρομίου Σελ.270 Ελληνικού: Το μητροπολιτικό πάρκο 21.4.7 Υποδοχή νέων χρήσεων στο χώρο του αεροδρομίου: Σελ.271 Κοινωνικές, εκπαιδευτικές, διοικητικές και πολιτιστικές λειτουργίες 21.4.8 Θεσμικές ρυθμίσεις, αγορά γης και ιδιοκτησιακό Σελ.272 καθεστώς 21.4.9 Ιστορικά και περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά Σελ.273 21.4.10 Συγκοινωνίες, κτίρια και υποδομές Σελ.273 21.4.11 Δυνατότητες και ευκαιρίες ανάπτυξης Σελ.274 Βιβλιογραφία Σελ.275 Συμπληρωματική έκθεση Σελ..281 Αγγλική περίληψη Σελ. 315 13

Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η Η έκθεση που ακολουθεί περιλαμβάνει τις εργασίες της πρώτης φάσης του ερευνητικού προγράμματος, σκοπός του οποίου είναι να οδηγήσει σε ένα στρατηγικό σχέδιο ανάπτυξης του χώρου του αεροδρομίου του Ελληνικού, που θα ελευθερωθεί όταν λειτουργήσει το νέο αεροδρόμιο της Αθήνας, στα Σπάτα. Η έκταση του χώρου του αεροδρομίου, που αποτελεί αντικείμενο της έρευνας, είναι 5155 στρέμματα. Στην έκταση αυτή περιλαμβάνονται ο κεντρικός αερολιμένας, αρμοδιότητας της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας (4067 στρέμματα), η έκταση της πρώην βάσης της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ (551 στρέμματα), της οποίας η διαχείριση σήμερα ανήκει στην Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου (ΚΕΔ) και η βάση της Ελληνική Πολεμικής Αεροπορίας (587 στρέμματα). Ο αριθμοί αυτοί προκύπτουν από υπολογισμούς που έκανε η ερευνητική ομάδα, με βάση τους χάρτες που είχε στην διάθεσή της. Εν τούτοις, σύμφωνα με αποτυπώσεις της ΥΠΑ η συνολική έκταση ανέρχεται σε 5280 στρέμματα και σύμφωνα με τις πράξεις απαλλοτριώσεων της περιοχής ανέρχεται σε 5500 στρέμματα. Είναι προφανές ότι απαιτείται νέα τοπογράφηση της περιοχής μελέτης προκειμένου να υπολογισθεί η ακριβής έκταση, στοιχείο απαραίτητο για τις επόμενες φάσεις της έρευνας. Το μέγιστο πλάτος της έκτασης (από Δ. προς Α.) είναι 2211 μ. και το μέγιστο μήκος (από Β. προς Ν.) είναι 3940 μ. Η απόσταση του αεροδρομίου Ελληνικού από το κέντρο της Αθήνας είναι περίπου 12 χλμ. και από τον Πειραιά 8 χλμ. Η απόσταση του δυτικού άκρου του αεροδρομίου από την θάλασσα είναι περίπου 500 μ. και η απόσταση του ανατολικού άκρου από το όρος Υμηττός περίπου 1 χλμ. Το κείμενο της έκθεσης της πρώτης φάσης έχει οργανωθεί σε 6 Μέρη και 21 Κεφάλαια. Στο πρώτο μέρος οροθετείται το πλαίσιο της έρευνας, με κεφάλαια που αναφέρονται στους βασικούς στόχους της, στην υπάρχουσα εμπειρία προγραμμάτων ανάπλασης, στο ιστορικό του αεροδρομίου και στην ένταξη του στην ευρύτερη περιοχή. Στο δεύτερο μέρος αναλύεται διεξοδικά η ευρύτερη περιοχή, του πρώτου περί το αεροδρόμιο οικιστικού δακτυλίου (4 σε επαφή Δήμων) και του δευτέρου δακτυλίου που περιλαμβάνει 8 ακόμη Δήμους. Εδώ περιλαμβάνονται κεφάλαια για τον πληθυσμό, τις οικονομικές δραστηριότητες, την απασχόληση, την πολεοδομική οργάνωση, τον κοινωνικό εξοπλισμό και τις δραστηριότητες (εμβέλειας Λεκανοπεδίου Αθήνας), που θα μπορούσαν να βρούν θέση στον χώρο του αεροδρομίου. Στο τρίτο μέρος εξετάζονται κυρίως θεσμικά θέματα και ζητήματα αγοράς γης και ιδιοκτησιών, με κεφάλαια που αφορούν στις θεσμοθετημένες πολεοδομικές ρυθμίσεις του πρώτου οικιστικού δακτυλίου, την έρευνα αγοράς γης και το ιδιοκτησιακό καθεστώς του χώρου του αεροδρομίου. Εδώ περιλαμβάνονται και οι δεσμεύσεις του χώρου, από υφιστάμενες νομοθετικές ρυθμίσεις. Το τέταρτο και το πέμπτο μέρη αφιερώνονται στην ανάλυση του ίδιου του χώρου του αεροδρομίου. Στα κεφάλαια του τέταρτου μέρους εξετάζονται το ιστορικό, πολιτιστικό και φυσικό περιβάλλον, το μικροκλίμα, η γεωλογία και υδρογεωλογία της περιοχής, οι εδαφολογικές συνθήκες, και, σε πρώτη προσέγγιση, οι δυνατότητες βλάστησης. Στα κεφάλαια του πέμπτου μέρους υπάρχει κατ αρχήν ένα κεφάλαιο που αναφέρεται στις συγκοινωνίες και τα δίκτυα μεταφορών, που φυσικά αφορούν και στην ευρύτερη περιοχή. Ακολουθούν κεφάλαια για τις τεχνικές υποδομές του χώρου του αεροδρομίου και για το 14

κτιριακό απόθεμα, η εξαντλητική ανάλυση του οποίου περιλαμβάνεται σε παράρτημα. Σ αυτό το μέρος υπάρχει και μια ανάλυση του γεωγραφικού συστήματος πληροφοριών και της βάσης δεδομένων, που οργανώθηκαν για τις ανάγκες της έρευνας. Το έκτο, και τελευταίο, μέρος αναφέρεται σε γενικές διαπιστώσεις και συμπεράσματα. Αρχίζει με επισκόπηση παλαιότερων μελετών για τον χώρο του αεροδρομίου και αναφέρεται και στο θέμα των αντισταθμιστικών οφελών που αναμένεται να προκύψουν από τον ανάπτυξη του χώρου, για να μεταφερθούν σε άλλες περιοχές, ιδίως στην περιοχή των Σπάτων, γύρω από το νέο αεροδρόμιο (κεφ. 20, ενότητα 20.3). Το τελευταίο κεφάλαιο (κεφ. 21) περιλαμβάνει σύνοψη συμπερασμάτων, ανάλυση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων του χώρου μελέτης για μελλοντική ανάπτυξη, αναφορά στους ειδικούς στόχους του προγράμματος, και σχολιασμό της μεθόδου κατάστρωσης των εναλλακτικών σεναρίων ανάπτυξης, που θα τύχουν επεξεργασίας στην 2η φάση. Στο παράρτημα Α περιλαμβάνονται τα αναλυτικά δελτία καταγραφής και ανάλυσης των κτιρίων του αεροδρομίου (βλ. και κεφ. 18), ενώ στο παράρτημα Β περιλαμβάνονται στοιχεία για τις ηλεκτρο μηχανολογικές εγκαταστάσεις (βλ. και ενότητα 17.7 στο κεφάλαιο 17). 15

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : ΒΑΣΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ 1.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το κεφάλαιο αυτό έχει σαν στόχο να περιγράψει κατ αρχήν το γενικό πλαίσιο στο οποίο κινείται το ερευνητικό πρόγραμμα. Καίριας σημασίας είναι για τον σκοπό αυτό η οροθέτηση της κυβερνητικής πολιτικής για το θέμα, όπως μας δόθηκε από τον ΟΡΣΑ και όπως διατυπώθηκε στον ειδικό νόμο για την κύρωση της σύμβασης για την κατασκευή του νέου αεροδρομίου στα Σπάτα. Στο θέμα αυτό αναφερόμαστε στην ενότητα 1.2. Ακολουθεί (1.3) η παρουσίαση των γενικών στόχων, όπως προκύπτουν από τις προδιαγραφές της έρευνας και η διατύπωση αρχών σχεδιασμού, που καθορίζουν την μεθοδολογία που θα εφαρμόσουμε στις επόμενες φάσεις του προγράμματος. Στην ενότητα 1.4 αναπτύσσεται ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίσθηκαν τα γεωγραφικά επίπεδα ανάλυσης από την μητροπολιτική περιοχή της Πρωτεύουσας μέχρι την ίδια την εδαφική ενότητα του αεροδρομίου του Ελληνικού. Σ αυτό το κεφάλαιο έχει ενταχθεί και μια επισκόπηση τεχνικών σχεδιασμού, η χρήση των οποίων θα αποφασισθεί αργότερα, ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες της μελέτης. 1.2 ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Για τις ανάγκες της παρούσας έρευνας θεωρούμε ότι η κυβερνητική πολιτική για το θέμα της μελλοντική ανάπτυξης του χώρου του αεροδρομίου Ελληνικού εκφράσθηκε με τρεις τρόπους: i. Με την νομοθετική ρύθμιση που ενσωματώθηκε στον Ν. 2338/95 (ΦΕΚ 202 Α / 14.9.1995). με τον οποίο κυρώθηκε η σύμβαση ανάπτυξης του νέου Διεθνούς Αεροδρομίου της Αθήνας στα Σπάτα, μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου και κοινοπραξίας εταιρειών, με επικεφαλής την Γερμανική εταιρεία Hochtief. ii. iii. Με δημόσιες δηλώσεις του Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ, όπως και με θέσεις που διατύπωσε στην Βουλή των Ελλήνων κατά την συζήτηση του ανωτέρω νόμου. Με τις προδιαγραφές της παρούσας έρευνας, όπως αυτές εγκρίθηκαν από την Εκτελεστική Επιτροπή του Οργανισμού Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προστασίας Περιβάλλοντος της Αθήνας, που αναφέρεται σε διάφορα σημεία αυτής της έκθεσης ως «Οργανισμός της Αθήνας» ή απλώς ΟΡΣΑ. Στο άρθρο 9, παρ. 9.3, της σύμβασης για το νέο αεροδρόμιο, που περιέχεται στον Ν. 2338/95, μετά το άρθρο 1 του νόμου, αναφέρεται ότι «το Ελληνικό Δημόσιο αναλαμβάνει την υποχρέωση ότι ο Αερολιμένας του Ελληνικού θα κλείσει προς χρήση αεροσκαφών σταθερών πτερυγίων», μόλις μεταφερθεί το αεροδρόμιο στα Σπάτα. Το Ελληνικό Δημόσιο δεσμεύεται ότι «το Αεροδρόμιο Ελληνικού δεν θα ανοίξει πάλι προς χρήση από 16

αεροσκάφη σταθερών πτερύγων» 1. Στο άρθρο 9 του ίδιου του Ν.2338/95 (όχι της σύμβασης) αναφέρεται ότι «μετά την έναρξη της λειτουργίας του νέου διεθνούς αερολιμένα της Αθήνας στα Σπάτα, ο αερολιμένας του Ελληνικού παύει να λειτουργεί και ο χώρος που καταλαμβάνει προορίζεται κυρίως για τη δημιουργία μητροπολιτικής ζώνης; Πρασίνου. Η ανάπτυξη και αξιοποίηση του χώρου αυτού εντάσσεται στον ευρύτερο χωροταξικό, οικιστική και περιβαλλοντικό σχεδιασμό της περιοχής, με βάση ολοκληρωμένη μελέτη που εκπονείται από τον Οργανισμό Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας και εγκρίνεται κατά την κείμενη νομοθεσία». Ασκώντας αυτήν την αρμοδιότητα, ο ΟΡΣΑ ανέθεσε την παρούσα εργασία στο ΕΜΠ. Στο ίδιο άρθρο περιλαμβάνονται και άλλες διατάξεις, που αφορούν στον μελλοντικό φορέα διαχείρισης του χώρου του αεροδρομίου Ελληνικού (με επωνυμία «Διαχειριστικός Φορέας Μητροπολιτικής Ζώνης Πρασίνου Λεκανοπεδίου Αθηνών»), στην συγκρότηση του και στην διάθεση μέρους των εσόδων του «για τη δημιουργία σύγχρονης υποδομής και δικτύων ποιότητας ζωής, καθώς και για την παροχή αντισταθμιστικών οφελών στην ευρύτερη περιοχή των Μεσογείων με αιχμή τα Σπάτα». Αυτές οι διατάξεις του νόμου, που αναφέρονται με περισσότερες λεπτομέρειες σε άλλον κεφάλαιο (βλ. ενότητα 13.4), αποτελούν προφανώς μέρος της κυβερνητικής πολιτικής για το μέλλον του υπό μελέτη χώρου. Οι θέσεις του Υπουργού ΠΕΧΩΔΕ κ. Κ. Λαλιώτη εκφράστηκαν σε δημόσιες δηλώσεις προς τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Όπως μας γνωστοποιήθηκε προφορικά από τον ΟΡΣΑ, οι θέσεις αυτές που αποτελούν την επίσημη θέση του αρμόδιου υπουργείου και κατά συνέπεια επέχουν θέση κατευθύνσεων για την παρούσα έρευνα, είναι εκείνες που δημοσιεύθηκαν στην εβδομαδιαία εφημερίδα Το Βήμα της 10.9.95. Τις παραθέτουμε αυτούσιες: «Ο σχεδιασμός για την περιοχή των Μεσογείων συναρτάται απόλυτα με τον σχεδιασμό για την περιοχή του Ελληνικού». Το αεροδρόμιο Ελληνικού κλείνει οριστικά μετά την έναρξη λειτουργίας του αεροδρομίου Σπάτων και μετατρέπεται σε Μητροπολιτική Ζώνη Πρασίνου για την Αττική. Δηλαδή απελευθερώνεται μια έκταση 5.000 στρεμμάτων αποτελεί ενιαίο χώρο και αποδίδεται στους πολίτες. Η ζώνη αυτή θα αναβαθμίσει τη ζωή των κατοίκων του Λεκανοπεδίου. Στα πλαίσια του ολοκληρωμένου και ενιαίου σχεδιασμού για τη δημιουργία Μητροπολιτική Ζώνης Πρασίνου μπορεί να προβλεφθεί, κάτω από αυστηρούς όρους και προϋποθέσεις και σε μικρή οπωσδήποτε κλίμακα, ήπια οικιστική ανάπτυξη για να συσσωρευθούν οι αναγκαίοι πόροι: i. Για τη δημιουργία της ζώνης πρασίνου και τις αναπλάσεις της ευρύτερης περιοχής, σε συνδυασμό με τη χωροταξική ανασυγκρότηση της παράκτιας ζώνης από τον Πειραιά ως το Σούνιο. ii. Για τη δημιουργία σύγχρονων υποδομών και δικτύων ποιότητας ζωής καθώς και για την παροχή αντισταθμιστικών οφελών στην ευρύτερη περιοχή των μεσογείων με αιχμή τα Σπάτα και iii. Για τις παρεμβάσεις και τα έργα αναπλάσεων, προκειμένου να 1 Η χρήση αλλού της λέξης «πτερύγων» και αλλού «πτερυγίων» πρέπει να οφείλεται σε σφάλμα. 17