Y OYP EIO E NIKH AI EIA KAI PH KEYMATøN MINISTRY OF NATIONAL EDUCATION AND RELIGIOUS AFFAIRS E ƒo E π ø A CENTRE FOR THE GREEK LANGUAGE E A O π - THESSALONIKI 2003
ISBN 960-7779-33-9
H ΛΕΞΙΚΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ AΡΧΑΙΑΣ, MΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΚΑΙ NΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ: ΠΑΡΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΛΕΞΙΚΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΕΓΧΕΙΡΗΜΑΤΩΝ h THE LEXICOGRAPHY OF ANCIENT, MEDIEVAL AND MODERN GREEK LITERATURE: PRESENT STATE AND PROSPECTS OF CURRENT MAJOR PROJECTS
EΛΛHNIKH HMOKPATIA YΠOYPΓEIO EΘNIKHΣ ΠAI EIAΣ KAI ΘPHΣKEYMATΩN KENTPO EΛΛHNIKHΣ ΓΛΩΣΣAΣ TMHMA ΛEΞIKOΓPAΦIAΣ Eπιστηµονική επιµέλεια I.N. KAZAZHΣ Φιλολογική επιµέλεια ελληνικο µέρους TPIANTAΦYΛΛIA ΓIANNOY, IΩANNA ΠAΠABAΣIΛEIOY-AΛEΞIOY, EBINA ΣIΣTAKOY, ΣTEΦANOΣ ΦPAΓKOΣ Φιλολογική επιµέλεια αγγλικο µέρους RODNEY COULES, KATEPINA ΠΛAΣTAPA Eπιµέλεια έκδοσης IΩANNA ΠAΠABAΣIΛEIOY-AΛEΞIOY, KATEPINA ΠΛAΣTAPA KENTPO EΛΛHNIKHΣ ΓΛΩΣΣAΣ TMHMA ΛEΞIKOΓPAΦIAΣ Kαραµαο να 1-Πλατεία Σκρα, 551 32 Θεσσαλονίκη τηλ.: 2310 459 101, fax: 2310 459 107 HELLENIC REPUBLIC MINISTRY OF NATIONAL EDUCATION AND RELIGIOUS AFFAIRS CENTRE FOR THE GREEK LANGUAGE DIVISION OF LEXICOGRAPHY Editor J.N. KAZAZIS Copy editing of the Greek text TRIANTAFYLLIA YANNOU, IOANNA PAPAVASSILIOU-ALEXIOU, EVINA SISTAKOU, STEFANOS FRANGOS Copy editing of the English text RODNEY COULES, KATERINA PLASTARA Editorial supervision IOANNA PAPAVASSILIOU-ALEXIOU, KATERINA PLASTARA CENTRE FOR THE GREEK LANGUAGE DIVISION OF LEXICOGRAPHY Karamaouna 1-Skra Sq., 551 32 Thessaloniki tel.: +302310 459 101, fax: +302310 459 107 e-mail: centre@komvos.edu.gr http://www.greeklanguage.gr http://www.komvos.edu.gr ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2003 SEPTEMBER 2003 ISBN 960-7779-33-9
KENTPO EΛΛHNIKHΣ ΓΛΩΣΣAΣ CENTRE FOR THE GREEK LANGUAGE H ΛΕΞΙΚΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ AΡΧΑΙΑΣ, MΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΚΑΙ NΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ: ΠΑΡΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΛΕΞΙΚΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΕΓΧΕΙΡΗΜΑΤΩΝ h THE LEXICOGRAPHY OF ANCIENT, MEDIEVAL AND MODERN GREEK LITERATURE: PRESENT STATE AND PROSPECTS OF CURRENT MAJOR PROJECTS Πρακτικά ιεθνο ς Hµερίδας Θεσσαλονίκη, 9 Νοεµβρίου 1997 Proceedings of an International Conference Thessaloniki, 9 November 1997 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ EΠΙΜΕΛΕΙΑ: I.N. KΑΖΑΖΗΣ EDITOR: J.N. KAZAZIS 2003
Oργανωτική Eπιτροπή Hµερίδας I.N. KAZAZHΣ KATEPINA ΠΛAΣTAPA POYΛA TΣOKAΛI OY AΣΠA XATZH AKH Aναπληρωτής Πρ εδρος του Kέντρου Eλληνικής Γλώσσας ιευθυντής του Tµήµατος Λεξικογραφίας Eπιστηµονική Συνεργάτιδα του Kέντρου Eλληνικής Γλώσσας τ. Eπιστηµονική Συνεργάτιδα του Kέντρου Eλληνικής Γλώσσας τ. Eπιστηµονική Συνεργάτιδα του Kέντρου Eλληνικής Γλώσσας Organizing Committee J.N. KAZAZIS KATERINA PLASTARA ROULA TSOKALIDOU ASPA HATZIDAKI Deputy President of the Centre for the Greek Language Director of the Division of Lexicography Research Associate of the Centre for the Greek Language former Research Associate of the Centre for the Greek Language former Research Associate of the Centre for the Greek Language
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ñ CONTENTS ƒ I.N. K Ë PROLOGUE J.N. Kazazis 11 133 ƒ ºø π.n. M ÚˆÓ ÙË 13 ÂÚ ÛÈÌÔ AÚÛ ÓË 15 Iˆ ÓÓË AÓıfiappleÔ ÏÔ 16 E ÁÁÂÏÔ BÂÓÈ ÏÔ 18 º ÏÈappleappleÔ ÂÙÛ ÏÓÈÎÔ 19 Ù ÚÔ ÌappleÚÈÓ Ë 20 13 ADDRESSES D.N. Maronitis 135 Gerasimos Arsenis 137 Ioannis Anthopoulos 138 Evangelos Venizelos 140 Philippos Petsalnikos 141 Stavros Lambrinidis 142 135 TA E π, E π π ƒ ºπ π Oπ E π À I π Francisco Rodriguez Adrados GREEK, GREEK LEXICOGRAPHY AND GREEK STUDIES IN SPAIN Francisco Rodriguez Adrados 21 143 T ƒ ƒ ªª THESAURUS LINGUAE GRAECAE: M B ªª ƒ 21 Aπø M Ú ÓÙÂÏÈ THE THESAURUS LINGUAE GRAECAE PROJECT: LOOKING TOWARDS THE 21ST CENTURY Maria Pantelia 31 151
6 ƒπ à ª ƒ LSJ: Mπ B ª ø A π AƒÃπ π π AƒÃ π E π Gregory Crane BEYOND LSJ: AN OPEN-ENDED DATABASE ON CLASSICAL GREEK Gregory Crane 39 157 E N INTERMEDIATE GREEK-ENGLISH LEXICON: ƒ µ ª π ƒ π Anne Thompson A NEW INTERMEDIATE GREEK-ENGLISH LEXICON: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Anne Thompson 49 165 TO DICCIONARIO GRIEGO-ESPAÑOL: H ƒ À K À Elvira Gangutia THE DICCIONARIO GRIEGO-ESPAÑOL: ITS PRESENT STATE Elvira Gangutia 65 177 TO LEXIKON ZUR BYZANTINISCHEN GRÄZITÄT Erich Trapp 77 THE LEXIKON ZUR BYZANTINISCHEN GRÄZITÄT Erich Trapp 187 T M πø π π ª À: T π ª π ƒ π À. H ƒ π π À Ãπ À EÌÌ ÓÔ Ï KÚÈ Ú MY MEDIEVAL LEXICON: ITS BEGINNINGS AND PROGRESS. THE PROSPECTS FOR ITS CONTINUATION Emmanuel Kriaras 83 193
ƒπ à ª 7 T E -A π π À.I. øƒ I.N. K Ë 87 THE D.J. GEORGACAS MODERN GREEK-ENGLISH DICTIONARY J.N. Kazazis 197 T π N E π ø À I π À À N π ø À ø (I ƒàª M Tƒπ ºÀ π ) À Aƒπ π À π ªπ À π AÓ ÛÙ Û T È ÓÔappleÔ ÏÔ 91 THE DICTIONARY OF THE MODERN GREEK LANGUAGE OF THE INSTITUTE OF MODERN GREEK STUDIES (MANOLIS TRIANDAFYLLIDIS FOUNDATION) OF THE ARISTOTLE UNIVERSITY OF THESSALONIKI Anastassia Tzivanopoulou 201 T I ƒπ π A ªπ A ø XÚÈÛÙfiÊÔÚÔ X Ú Ï Ìapple ÎË 97 THE HISTORICAL DICTIONARY F HE ATHENS ACADEMY Christoforos Charalambakis 207 E À à À ø π Àª ø π π π ÂÒÚÁÈÔ K Ú ÁÈ ÓÓË & M ÚÈ ÓÓ K ÙÛÔÁÈ ÓÓÔ 111 A MODERN MULTILINGUAL MULTIMEDIA DICTIONARY FOR CHILDREN Georgios Karayannis & Marianna Katsoyannou 221 ƒ ƒ ªª À E - π À/O - π À π À T ÙÈ Ó M ÚÎ ÎË 121 THE GREEK-DUTCH/DUTCH-GREEK LEXICON COMPILATION PROGRAMME Tatiana Markaki 231
8 ƒπ à ª π ƒ ºπ À ª π Àµ ƒ : Ã π ƒ π ƒ ø π ø π ø ø π ø Willy Martin LEXICOGRAPHICAL INFRASTRUCTURE AND GOVERNMENT: THE ACTION PLAN FOR DUTCH BILINGUAL DICTIONARIES Willy Martin 127 237
H ΛΕΞΙΚΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ AΡΧΑΙΑΣ, MΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΚΑΙ NΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ: ΠΑΡΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΛΕΞΙΚΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΕΓΧΕΙΡΗΜΑΤΩΝ
ƒ Σ τον τ µο αυτ ν δηµοσιε ονται ανακοινώσεις που έγιναν στην πρώτη ιεθνή Ηµερίδα, που οργάνωσε το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας στις 9 Νοεµβρίου του 1997 στη Θεσσαλονίκη, µε θέµα «Η Λεξικογραφία της Αρχαίας, Μεσαιωνικής και Νέας Ελληνικής Γραµµατείας: Παρο σα κατάσταση και προοπτικές των σ γχρονων λεξικογραφικών εγχειρηµάτων». Συµµετείχαν διαπρεπείς ξένοι και Έλληνες ελληνιστές. Για τα αρχαία ελληνικά λεξικά ανακοινώσεις έκαµαν οι: F.R. Adrados και E. Gangutia (για το ελληνοϊσπανικ λεξικ ), Μ. Παντελιά (για τον TLG που διευθ νει), A. Thompson (για το σχεδιαζ µενο νέο Intermediate Greek-English Lexicon της Οξφ ρδης). Για τα βυζαντινά και τα µεταβυζαντινά λεξικά που εκδίδουν µίλησαν οι: E. Trapp (Lexikon zur Byzantinischen Gräzität) και Εµµ. Κριαράς (Λεξικ της Μεσαιωνικής Ελληνικής ηµώδους Γραµµατείας). Για νεοελληνικά επιστηµονικά εγχειρήµατα, οι: Ι.Ν. Καζάζης (για το Modern-Greek English Dictionary του καθηγ..ι. Γεωργακά), Χ. Χαραλαµπάκης (για το Ιστορικ ν Λεξικ ν της Ακαδηµίας Αθηνών), Γ. Καραγιάννης (για ένα σχεδιαζ µενο «πολ γλωσσο λεξικ πολυµέσων για παιδιά»), Α. Τζιβανοπο λου (Λεξικ της Κοινής Νεοελληνικής του Ινστιτο του Νεοελληνικών Σπουδών) και Τ. Μαρκάκη (Ελληνο-Ολλανδικ Λεξικ ). Ο G. Crane παρουσίασε την ανοιχτή βάση δεδοµένων για τα Αρχαία Ελληνικά που εκπ νησε, ενώ ο W. Martin το λεξικογραφικ λογισµικ του για ολλανδικά δίγλωσσα λεξικά. Θα δανειστώ λ για συναδέλφων, τους οποίους και απ αυτή τη θέση ευχαριστώ θερµά. Της Μ. Παντελιά: «λοι οι σ νεδροι επισήµαναν την πρώτιστη ανάγκη συντονισµο µεταξ των διαφ ρων ερευνητικών προγραµµάτων για τη λεξικογράφηση της ελληνικής γλώσσας. ε τερη κοινή διαπίστωση υπήρξε τι τα µικρά και εξειδικευµένα λεξικά µπορο ν να εκπονηθο ν µε τις παραδοσιακές µεθ δους λεξικά µως του µεγέθους του Liddell-Scott-Jones δεν είναι δυνατά χωρίς τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών». Προέχει, συνέχισε, η ανάγκη «δηµιουργίας µιας κοινής ηλεκτρονικής βάση δεδοµένων, η οποία θα περιέχει λα τα κείµενα της Ελληνικής, καθώς επίσης και άρθρα, ηλεκτρονικά λεξικά και άλλο υλικ, που θα µπορο σε να χρησιµοποιηθεί για την εκπ νηση νέων λεξικών και άλλων µέσων έρευνας... H ηλεκτρονική καταγραφή των κειµένων της αρχαίας και βυζαντινής περι δου γίνεται ήδη απ τον Θησαυρ της Eλληνικής Γλώσσας (Thesaurus Linguae Graecae Project) στο Πανεπιστήµιο της Kαλιφ ρνιας και βρίσκεται πολ κοντά στην ολοκλήρωσή της. Aποµένει η επέκταση του Θησαυρο στη µεταβυζαντινή περίοδο... Τα µορφολογικά και λεξικογραφικά προγράµµατα του Perseus
12 ƒ θα µπορο σαν να εµπλουτιστο ν, ώστε να χρησιµοποιηθο ν και για τη Νέα Ελληνική Λογοτεχνία. Ο συντονισµ ς θα αποτρέψει την άσκοπη ενασχ ληση πολλών µε παρ µοια εγχειρήµατα». Θα µνηµονε σω, ακ µη, την παρέµβαση του Trapp,ο οποίος, στη συζήτηση που ακολο θησε, χαιρέτησε την επέκταση του TLG στα βυζαντινά. Μίλησε για την επείγουσα ανάγκη «συνεργασίας των βυζαντινολ γων περί αυτ, γιατί, σε αντίθεση µε τα κείµενα της αρχαι τητας, τα βυζαντινά είναι πολ διασκορπισµένα, συχνά πολ άσχηµα εκδεδοµένα και δυσε ρετα στις βιβλιοθήκες». Τ νισε, ακ µη, τις υπηρεσίες που µπορο ν να προσφέρουν λεξικά και βάσεις δεδοµένων στους µαθητές και σπουδαστές. Στο τέλος της Hµερίδας, ο Πρ εδρος του Kέντρου Eλληνικής Γλώσσας, καθηγητής.n. Mαρωνίτης, εξέφρασε την ευγνωµοσ νη του Iδρ µατος για τη συνδροµή του Eµµανουήλ Kριαρά προς το Kέντρο Eλληνικής Γλώσσας, και του επέδωσε συµβολικ δίπλωµα τιµής, ανακηρ σσοντάς τον «Eπίτιµο Mέλος του Κέντρου Eλληνικής Γλώσσας». Στο µεταξ αρκετ νερ κ λησε στο ποτάµι. Στις υποσχέσεις που κρατήθηκαν ανήκουν: η σ νταξη και κυκλοφ ρηση του έκτου τ µου του Ελληνοϊσπανικο Λεξικο (2002) και η επιτυχής πραγµατοποίηση στην Οξφ ρδη το καλοκαίρι του 2002 διεθνο ς συνάντησης λεξικογράφων για το New Intermediate,η δηµοσίευση του Λεξικο της Κοινής Νεοελληνικής του Ιδρ µατος Μ. Τριανταφυλλίδη (1998), και περισσ τερα τε χη του Lexikon zur Byzantinischen Gräzität του Trapp. σον αφορά στο Κέντρο Eλληνικής Γλώσσας: το 2001 κυκλοφ ρησε ο πρώτος τ µος της Επιτοµής του Λεξικο της Μεσαιωνικής Ελληνικής η- µώδους Γραµµατείας 1100-1669 του Εµµ. Κριαρά (Α-Κ), και ο δε τερος (Λ-Ο) αναµένεται να εµφανιστεί µέσα στο καλοκαίρι του 2003. Στο Κέντρο Eλληνικής Γλώσσας, επίσης, δηµιουργήθηκε ένας Ηλεκτρονικ ς Κ µβος (1999-2001), ο οποίος πειραµατίζεται µε ερευνητικές και εκπαιδευτικές εφαρµογές για τη δευτεροβάθµια εκπαίδευσή µας εκεί, µεταξ άλλων, φιλοξενο νται τέσσερα λεξικά που έχουν µετατραπεί σε Βάσεις Λεξικογραφικών εδοµένων. Την ώρα που τυπώνονται οι γραµµές αυτές, ετοιµάζεται η επέκταση του (εκπαιδευτικο ) Κ µβου σε µια (γενική) Ηλεκτρονική Π λη για την Ελληνική Γλώσσα µε παγκ σµια εµβέλεια, που τα λεξικά και οι σχετικές εφαρµογές θα έχουν πάλι ένα ση- µαντικ µερίδιο. Θερµές ευχαριστίες οφείλονται στην Κοσµητεία της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. για τη διάθεση της Αίθουσας Τελετών στους εσωτερικο ς και εξωτερικο ς συνεργάτες του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας που οργάνωσαν την εκδήλωση και ετοίµασαν την έκδοση του τ µου, συµπεριλαµβανοµένων των µεταφραστών και, προπάντων, στους συνέδρους, που µε το κ ρος τους, ετίµησαν τη ιεθνή αυτή Ηµερίδα. I.N.
ƒ ºø π.n. M ƒø π Úfi ÚÔ K ÓÙÚÔ EÏÏËÓÈÎ ÏÒÛÛ Kυρίες και κ ριοι, Ω ς πρ εδρος του Kέντρου Eλληνικής Γλώσσας σας καλωσορίζω στην Hµερίδα Λεξικογραφίας της Aρχαίας, Mεσαιωνικής και Nέας Eλληνικής Γραµµατείας, την οργάνωση της οποίας ανέλαβαν, µε επιµέλεια και ενθουσιασµ, ο διευθυντής και οι συνεργάτες του οικείου τµήµατος ο συνάδελφος Γιάννης Kαζάζης, η Pο λα Τσοκαλίδου, η Kατερίνα Πλασταρά και η Άσπα Xατζηδάκη. Θερµές ευχαριστίες οφείλονται σε λους τους εισηγητές και συνέδρους για την πρ θυµη συµµετοχή τους στο λεξικογραφικ αυτ συµπ σιο ιδιαίτερα σε σους ξένους ξενίζουµε που έφτασαν απ µακριά, ελπίζω χωρίς αεροπορική ταλαιπωρία. H Hµερίδα, πως φαίνεται και στο πρ γραµµα, µοιράζεται σε τρεις συνεδρίες, στο εσωτερικ των οποίων συντάσσονται ανά τρεις εισηγήσεις και η παρεπ µενη κάθε φορά συζήτηση τριαδική συµµετρία που προδίδει και οικονο- µική φαντασία. Στο πλαίσιο εξάλλου της εναρκτήριας τελετής εντάσσεται η πανηγυρική, εισαγωγική οµιλία του καθηγητή Adrados, η λεξικογραφική επιµονή του οποίου είναι ήδη ευρ τερα γνωστή και σεβαστή. εν χρειάζεται, υποθέτω, να υποστηρίξω την επιστηµονική αναγκαι τητα της λεξικογραφικής Hµερίδας µας. Aν δεν σφάλλοµαι, είναι η πρώτη που γίνεται στον τ πο µας µε το θέµα αυτ, ειδικ τερα µάλιστα στη Θεσσαλονίκη, που συµπίπτει τη χρονιά αυτή να διατελεί Πολιτιστική Πρωτε ουσα της Eυρώπης. Mπορεί, εποµένως, εµείς οι Nεοέλληνες κάπως να αργήσαµε σε το τον τον κρίσιµο επιστηµονικ και επιστηµολογικ τοµέα, φροντίσαµε µως να µην µπο µε στον λεξικογραφικ αγώνα εντελώς απαράσκευοι πρ χειρη απ δειξη τα ερευνητικά και συγγραφικά προγράµµατα του Tµήµατος Λεξικογραφίας του Kέντρου Eλληνικής Γλώσσας που ενδεικτικώς αναγράφονται και στο πρ γραµµα της Hµερίδας. H Iστορία της Λεξικογραφίας βρίσκει ήδη τις στέρεες ρίζες της τ σο στην ψιµη ελληνική αρχαι τητα σο και στο Bυζάντιο. Eφεξής, απ την Aναγέννηση και στερα, η Λεξικογραφία καλλιεργήθηκε επιµελώς και εξελίχθηκε σε θεµελιακ έρεισµα της φιλολογικής επιστήµης. Πρέπει ωστ σο να υπογραµµίσω τι, στην εκπνοή ήδη του φθίνοντος εικοστο αιώνα, η Λεξικογραφία γνωρίζει πλέον τη σηµαντικ τερη φάση της, επικουρο µενη τώρα απ τις µεθ δους και τα µέσα της πληροφορικής και των ηλεκτρονικών εφαρµογών, που ανοίγουν απερι ριστους ορίζοντες συµπλήρωσης και ανανέωσης των λεξικογραφικών δοκιµών.
14 ƒ ºø π εν θα σας κουράσω µε περισσ τερα λ για. Θα κλείσω την προσφώνησή µου µε ένα, ωφέλιµο ελπίζω, λογοπαίγνιο: τα λεξικά, έντυπα ή ηλεκτρονικά, θεωρο νται απ κάποιους πονήµατα πληκτικής σχολαστικ τητας υπάρχουν µως ευτυχώς και οι φιλ γλωσσοι, οι οποίοι αντιµετωπίζουν τα λεξικογραφικά λήµ- µατα και ερµηνε µατα λίγο πολ ως διαδοχικά, συνοπτικ τερα ή εκτενέστερα, ποιήµατα. H Hµερίδα µας απευθ νεται κυρίως σε αυτο ς, και φαντάζοµαι θα ικανοποιήσει τις προσδοκίες τους. Σας ευχαριστώ και πάλι και ε χοµαι απ καρδιάς καλή επιτυχία.
ƒ ºø π 15 ƒ πª Aƒ ÀappleÔ ÚÁfi EıÓÈÎ È Â Î È ÚËÛÎÂ Ì ÙˆÓ Ως υπουργ ς Παιδείας επιθυµώ να χαιρετίσω τη ιεθνή Hµερίδα Λεξικογραφίας, που οργανώνει το Kέντρο Eλληνικής Γλώσσας στη Θεσσαλονίκη, την 9η Nοεµβρίου. Kαι θέλω να συγχαρώ τον πρ εδρο και τα µέλη του ιοικητικο Συµβουλίου του Kέντρου Eλληνικής Γλώσσας, γιατί πρ κειται για µια ακ µη ε στοχη πρωτοβουλία του Kέντρου Eλληνικής Γλώσσας, το οποίο στη σ ντοµη διαδροµή του οργάνωσε µε επιτυχία και άλλες σηµαντικές ηµερίδες και συνέδρια και εξέδωσε επιστηµονικά έργα βάσης µε αξι λογες εφαρµογές στην εκπαίδευσή µας. Aπ τα βασικ τερα εργαλεία για την εκπαίδευση του λαο µας και για γενικ τερη χρήση απ λα τα στρώµατα του πληθυσµο, τα λεξικά της γλώσσας µας έχουν γενικώς ατυχήσει στη χώρα µας. Kαι το κυρι τερο, είτε γιατί δεν υπήρξαν ρεαλιστικ ς σχεδιασµ ς και συλλογική προσπάθεια είτε γιατί έλειψαν η υποδοµή και επαρκείς π ροι την κατάλληλη στιγµή, δεν µπορέσαµε ακ µη να αποκτήσουµε το πρώτο έργο εθνικής αυτογνωσίας, που συνιστά το Εθνικ Λεξικ της Nέας Eλληνικής. Mε χαρά πληροφορο µαι τι οι προϋποθέσεις έχουν πλέον διασφαλιστεί χάρη στη µέριµνα του Kέντρου Eλληνικής Γλώσσας: το τεράστιο Aρχείο του καθηγητή. Γεωργακά είναι θαυµάσια υποδοµή. O πρώτος τ µος, συνταγµένος απ τον ίδιο τον διαπρεπή καθηγητή Γεωργακά, πληροί τις υψηλ τερες ποιοτικές προδιαγραφές. Tο Kέντρο Eλληνικής Γλώσσας ανέλαβε να ηγηθεί της συλλογικής προσπάθειας για τη σ νταξη του υπολοίπου έργου και το Yπουργείο Παιδείας, µε συνέπεια, στηρίζει οικονοµικά το ερευνητικ πρ γραµµα του Kέντρου Eλληνικής Γλώσσας. Θα περιµένω µε ανυποµονησία να φυλλοµετρήσω τον πρώτο τ µο του Λεξικο αυτο, πως και εκείνον του Επίτοµου Λεξικο της Mεσαιωνικής Eλληνικής ηµώδους Γραµµατείας, που επίσης εκπονεί το Kέντρο Eλληνικής Γλώσσας. Aπ την επιστηµονική οµήγυρη που συγκεντρώθηκε σήµερα στη Θεσσαλονίκη αναµένονται η προώθηση των επιστηµονικών και τεχνικών θεµάτων της Λεξικογραφίας και η σ µπηξη των απαραίτητων συνεργασιών, ώστε σ ντοµα η ελληνική εκπαίδευση και η κοινωνία να αποκτήσουν επιτέλους συγχρονισµένη σειρά λεξικών για την αρχαία, τη µεσαιωνική και τη νέα ελληνική γλώσσα. Kαλωσορίζω θερµά τους συνέδρους και ε χοµαι ευ δωση των εργασιών της Hµερίδας Λεξικογραφίας.
16 ƒ ºø π Iø A À ÀÊ appleô ÚÁfi EıÓÈÎ È Â Î È ÚËÛÎÂ Ì ÙˆÓ Aγαπητέ κ ριε Πρ εδρε, Ως υφυπουργ ς Παιδείας τα τελευταία χρ νια είχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω απ κοντά το έργο του Kέντρου Eλληνικής Γλώσσας, το οποίο απ τριετίας ήδη µπήκε δυναµικά στην εκπαιδευτική ζωή της χώρας µας. ιαπιστώνουµε σήµερα, µε ιδιαίτερη ικανοποίηση, τι το Kέντρο Eλληνικής Γλώσσας βρίσκεται σε πλήρη ακµή. Συνεργάζεται µε παραγωγικ τρ πο µε λο το πλέγµα των θεσµικών οργάνων του YΠEΠΘ αλλά και των συναρµ διων επί του αντικειµένου Yπουργείων. Mε την κατάλληλη εσωτερική του οργάνωση σε τέσσερα τµήµατα, µε τη σ γχρονη ηλεκτρονική υποδοµή του, µε τις βιβλιοθήκες και τα µοναδικά γλωσσικά και άλλα αρχεία του είναι πλήρως ετοιµοπ λεµο. Στο µοντέρνο κτίριο, που τ σο γενναι δωρα µας παραχώρησε ο δήµος Kαλαµαριάς, και στη Θεσσαλονίκη, φέτος Πολιτιστική Πρωτε ουσα της Eυρώπης, γίνεται ένα ασυνήθιστα σοβαρ έργο µε σεβασµ προς την επιστηµονική αλήθεια αλλά και προς το δηµ σιο χρήµα, µε πλήρη διαφάνεια και µε έγκαιρες πρωτοβουλίες, οι οποίες συσπειρώνουν τους ειδικ τερους Έλληνες και ξένους φιλολ γους και γλωσσολ γους, ώστε να προβληθεί και να διαδοθεί, συστηµατικά και αποτελεσµατικά, η ελληνική γλώσσα στο εσωτερικ και στο εξωτερικ. Tο Kέντρο Eλληνικής Γλώσσας έχει επανειληµµένα εκπροσωπήσει το Yπουργείο Παιδείας σε διεθνείς εκθέσεις γλωσσών, µε τις καλαίσθητες και έγκυρες εκδ σεις που έχει εκπονήσει για την ελληνική γλώσσα και µε στρογγυλά τραπέζια που οργανώνει τακτικά σε ευρωπαϊκές π λεις. Έχει ακ µη συµµετάσχει σε διεθνή και ελληνικά συνέδρια µε επιστηµονικο ς και πρακτικο ς σκοπο ς. Έχει σχεδιάσει και ολοκληρώσει βασικά ερευνητικά προγράµµατα, άλλα κατ εντολήν του Yπουργείου, πως είναι η Πιστοποίηση Eλληνοµάθειας, που σ ντοµα θα αρχίσει να εφαρµ ζεται µε υπουργική απ φαση, και άλλα σ µφωνα µε αποφάσεις του ιοικητικο του Συµβουλίου, στο οποίο συµµετέχουν πανεπιστηµιακοί δάσκαλοι απ πανεπιστήµια της Eλλάδας και της K πρου και εκπρ σωποι των τριών συναρµ διων Yπουργείων. Eίκοσι ερευνητικά προγράµµατα του Kέντρου Eλληνικής Γλώσσας βρίσκονται ήδη εν εξελίξει, τα περισσ τερα ετοιµοπαράδοτα µε τη λήξη της θητείας του παρ ντος ιοικητικο Συµβουλίου. Λ γω του περιεχοµένου του σηµερινο συνεδρίου, θα µου επιτραπεί να εξάρω ειδικά τα προς αυτ συναφή προγράµµατα του Tµήµατος Λεξικογραφίας
ƒ ºø π 17 και να επαινέσω δηµοσία τον πρ εδρο, καθηγητή.ν. Mαρωνίτη, και τα µέλη του ιοικητικο Συµβουλίου, που αποφάσισαν την πραγµατοποίηση δ ο βασικών έργων, καθώς και το επιτελείο του καθηγητή Γιάννη Kαζάζη, που τα υλοποιεί: την εκπ νηση Επίτοµου Λεξικο της Mεσαιωνικής Eλληνικής ηµώδους Γραµµατείας και την έκδοση του Eλληνο-αγγλικο Λεξικο του καθηγητή. Γεωργακά. Tα δ ο αυτά έργα αναµένεται τι θα προσφέρουν ανεκτίµητες υπηρεσίες προς την ελληνική εκπαίδευση και προς την επιστηµονική κοιν τητα για πολλές δεκαετίες και χι µ νο στην παρο σα συγκυρία, στην οποία είναι αυτον ητη η αξία και η χρησιµ τητά τους για την εκπαιδευτική µεταρρ θµιση που έχουµε αναλάβει. Σε αυτ το πλαίσιο, θεωρο µε ιδιαίτερα ε στοχη την έµπνευση να οργανωθεί Hµερίδα Eλληνικής Λεξικογραφίας, η οποία µπορεί χι µ νο να φωτίσει τα σ γχρονα προβλήµατα της εφαρµοσµένης αυτής πλευράς της γλωσσολογίας, αλλά και να οδηγήσει σε συνεργασίες, για να εκπονηθο ν τα αναγκαία λεξικά για την αρχαία, τη µεσαιωνική και τη νέα ελληνική. Tο Yπουργείο θα ενθαρρ νει µε κάθε τρ πο τέτοιες πρωτοβουλίες. Για µια ποικιλία λ γων στην κρίσιµη εποχή µας ήταν αναµεν µενη η αναβάθµιση του ρ λου της γλώσσας και, εποµένως, και του ρ λου του Kέντρου Eλληνικής Γλώσσας: η ελληνική, ενιαία πλέον στερα απ τις µακραίωνες περιπέτειές της, µετασχηµατίζεται µε γοργο ς ρυθµο ς. Mετά την επέκτασή της ως δηµοτικής σε λο το φάσµα των σ γχρονων αναγκών, η γλώσσα αυτή ως κοινή νεοελληνική χρησιµοποιείται αποκλειστικά πλέον απ το 1976 και εξής και, στερα απ την επιτυχή ανταπ κρισή της και σε αυτή τη δοκιµασία, οδε ει προς την πλήρη προτυποποίησή της (standardisation). Tαυτ χρονα, η ελληνική γλώσσα πρέπει να κερδίσει µια σταθερή θέση στο πλαίσιο της Eυρώπης. O διπλ ς αυτ ς στ χος είναι δ σκολος, αλλά στις µάχες που βρίσκονται µπροστά µας ευελπιστο µε τι το Kέντρο Eλληνικής Γλώσσας, µε την ιστορία που έχει γράψει ως τώρα, θα συµβάλει αποφασιστικά. Mε τη βεβαι τητα αυτή και µε την πεποίθηση τι οι εργασίες του συνεδρίου θα στεφθο ν απ πλήρη επιτυχία, απευθ νω θερµ χαιρετισµ προς τους συνέδρους, ξένους και Έλληνες, που µας τιµο ν µε την παρουσία τους, και ε χοµαι σε λους καλή διαµονή και αποδοτικές εργασίες.
18 ƒ ºø π EÀ B π ÀappleÔ ÚÁfi ÔÏÈÙÈÛÌÔ Ηελληνική γλώσσα εµπεριέχει τη διαχρονία του ελληνικο πολιτισµο και συνεπώς αποτελεί τον πλέον αδιάψευστο µάρτυρα της συνέχειάς του. Σε αυτή τη γλώσσα αποτυπώνεται η πολυµορφία και ο δυναµισµ ς του ελληνικο πνε µατος, ο πλο τος και η διεισδυτικ τητά του. O ελληνικ ς πολιτισµ ς, που τ σο επηρέασε τον παγκ σµιο, δεν θα µπορο σε να τον καθορίσει σε τέτοιο βαθµ παρά µ νο µε την ισχ και την ακρίβεια της γλώσσας. H εκτίµηση της γλώσσας µας και συνεπώς η αυτοεκτίµησή µας ως λαο προϋποθέτει τη συστηµατική και σε βάθος επιστηµονική έρευνα και καταγραφή των γλωσσικών δεδοµένων σε λες τις τοµές του ιστορικο χρ νου. M νο µε χηµα τη γλώσσα είναι δυνατ ν να εισχωρήσουµε στην ελληνική περιπέτεια και να διασχίσουµε την απ σταση απ τη διαχρονία µέχρι τη συγχρονία αυτο του ανεξάντλητου πεδίου γνώσης και µνήµης. Kάθε προσπάθεια επιστηµονικής έρευνας και καταγραφής αποτελεί γεγον ς που συµβάλλει στην εθνική µας αυτογνωσία και παράλληλα διαµορφώνει γονιµ τερες συνθήκες για τη διαφ λαξη του γλωσσικο µας πλο του. Aξίζει κάθε έπαινος στο Kέντρο Eλληνικής Γλώσσας και σε λους σοι εργάζονται µε στ χο να συγκροτηθεί µια αξι πιστη και περιεκτική βάση δεδοµένων, ο τως ώστε να διευκολ νονται οι επιστηµονικές αναζητήσεις και οι προσπάθειες τεκµηρίωσης του πολ τιµου αυτο υλικο. Kατ αυτ ν τον τρ πο, άλλωστε, θα καταστεί δυνατ ν να καλυφθο ν τα λεξικογραφικά κενά, για να µπορέσουµε να κληροδοτήσουµε στους επερχ µενους το γλωσσικ σ µπαν που έχουµε κληρονοµήσει.
ƒ ºø π 19 ºπ π π ÀappleÔ ÚÁfi M ÎÂ ÔÓ - Ú ÎË Aξι τιµε κ ριε Πρ εδρε, Καταρχήν, θα ήθελα να σας συγχαρώ θερµά για την αξι λογη δράση του Kέντρου Eλληνικής Γλώσσας συνολικά. H Hµερίδα µε θέµα «H Λεξικογραφία της Aρχαίας, Mεσαιωνικής και Nέας Eλληνικής Γραµµατείας: Παρο σα κατάσταση και προοπτικές των σ γχρονων λεξικογραφικών εγχειρηµάτων» αποτελεί άλλη µια απ δειξη τι το Kέντρο Eλληνικής Γλώσσας υπηρετεί αθ ρυβα και αποτελεσµατικά τον σκοπ και τις ελπίδες του νοµοθέτη. Έχοντας υπ ψη τι η νέα ελληνική έχει αποµείνει η µ νη γλώσσα κράτους της Eυρωπαϊκής Ένωσης χωρίς το δικ της εθνικ λεξικ, θεωρώ ιδιαιτέρως ευπρ σδεκτο το γεγον ς τι το Kέντρο Eλληνικής Γλώσσας αξιοποιεί το Aρχείο Γεωργακά, για να δώσει στη χώρα µας το λεξικ της, καθώς και το γεγον ς τι ήδη προβαίνει στη δηµοσίευση του A τ µου του Eλληνο-αγγλικο Λεξικο Γεωργακά. Aκ µη, το Kέντρο Eλληνικής Γλώσσας υποστηρίζει τη µελέτη της νέας ελληνικής συντάσσοντας Eπιτοµή του Λεξικο της Mεσαιωνικής Eλληνικής η- µώδους Γραµµατείας του καθηγητή Kριαρά. Eίναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικ τι µε τη µοναδική αρχειακή υποδοµή του το Kέντρο Eλληνικής Γλώσσας, µέσα απ την Hµερίδα αυτή, ανοίγεται σε συνεργασίες µε φορείς του εσωτερικο και του εξωτερικο, που προωθο ν µε ουσιαστικ τρ πο τη διάδοση της ελληνικής γλώσσας και συµβάλλουν στο έργο του Yπουργείου Mακεδονίας-Θράκης. Λυπο µαι που ήδη ανειληµµένες υποχρεώσεις δεν µου επιτρέπουν να παραστώ στην έναρξη εργασιών της Hµερίδας σας. Mε ιδιαίτερη µως χαρά απευθ νω θερµ χαιρετισµ προς τους συνέδρους, προς τα µέλη του ιοικητικο Συµβουλίου του Kέντρου Eλληνικής Γλώσσας και σε εσάς προσωπικά, ευχ µενος κάθε επιτυχία και ευ δωση των στ χων της Hµερίδας.
20 ƒ ºø π Àƒ ª ƒπ π ÂÓÈÎfi Ú ÌÌ Ù Aapplefi ËÌÔ EÏÏËÓÈÛÌÔ Aγαπητέ κ ριε Mαρωνίτη, Με την ευκαιρία της διοργάνωσης της Ηµερίδας αυτής θα ήθελα να εκφράσω τα συγχαρητήριά µου προς το Kέντρο Eλληνικής Γλώσσας για την πρωτοβουλία του να αξιοποιήσει το Aρχείο Γεωργακά και µε την επιστηµονική του φροντίδα να εκτυπώσει τον A τ µο του Eλληνο-αγγλικο Λεξικο Γεωργακά. Παράλληλα, µε τη σ νταξη του Λεξικο της Mεσαιωνικής Eλληνικής ηµώδους Γραµµατείας καλ πτεται ένα σηµαντικ λεξικογραφικ κεν. Mε τις σηµαντικές πρωτοβουλίες του και µε τη διεξαγωγή της διεθνο ς αυτής Ηµερίδας το Kέντρο Eλληνικής Γλώσσας αποδεικν ει τι µπορεί να αναλαµβάνει την παραγωγή έργων βάσης. Aπευθ νω θερµ χαιρετισµ προς τους συνέδρους και εσάς προσωπικά και ε χοµαι καλή επιτυχία στις εργασίες της Hµερίδας, που θέτει τα θεµέλια για διεθνείς συνεργασίες στον τοµέα της Λεξικογραφίας.
Y Àƒ π E π π π π ƒ Àª ø ƒ π ø E IME EIA EK O H πˆ ÓÓ apple ÛÈÏÂ Ô - ÏÂÍ Ô, ÙÂÚ Ó Ï ÛÙ Ú ƒ ø EDITION MINISTRY OF NATIONAL EDUCATION AND RELIGIOUS AFFAIRS CENTRE FOR THE GREEK LANGUAGE EDITORIAL SUPERVISION Ioanna Papavassiliou-Alexiou, Katerina Plastara PRODUCTION