1 η φιλοσοφία Gestalt, η προσέγγιση PSP, το Playback Θέατρο: τοπία αυτοσχεδιασμού Το βιβλίο αυτό, του ψυχοθεραπευτή Gestalt Πέτρου Θεοδώρου, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΒΙΒΛΙΟΦΟΡΟΣ και σε Ελληνική και σε ξεχωριστή αυτόνοµη Αγγλική έκδοση, προς το τέλος του 2014 - αρχές του 2015. Για πρώτη φορά, σε πρωτότυπη δουλειά, εµφανίζεται στην Ελληνική βιβλιογραφία αυτόνοµα το φιλοσοφικό οικοδόµηµα της ψυχοθεραπείας Gestalt, αλλά και οτιδήποτε σχετικά µε το Playback Θέατρο. Ταυτόχρονα, και στη διεθνή βιβλιογραφία, δεν είναι συχνή η σφαιρική παρουσίαση της φιλοσοφίας Gestalt ανεξάρτητα από το ψυχοθεραπευτικό πλαίσιο που τη συγκρότησε, ενώ δεν έχει ξαναγίνει µέχρι σήµερα ανάλογη εφαρµογή της: τόσο µε τον τρόπο που αξιοποιείται στη θέαση του Playback, όσο και µε τον τρόπο που διηθείται στην προσέγγιση PSP (Process-Stage-Praxis). Σε µία εκτενή µελέτη που ξεπερνά τις 500 σελίδες, συναντιούνται δύο µεγάλοι κύκλοι της διαδροµής του συγγραφέα, ο οποίος συσσωµατώνει ιδιότυπα την τωρινή του πράξη στον χώρο της ψυχοθεραπείας Gestalt µε την κατά το παρελθόν διαδροµή του στην τέχνη (χωρίς όµως να προτείνει κάποιο είδος art-therapy). Το βιβλίο είναι δοµηµένο σε δύο Τόµους, που θα µπορούσαν να σταθούν και αυτόνοµα. (ουσιαστικά πρόκειται για δύο βιβλία σε ένα ). Ο συγγραφέας όµως τους παρουσίασε σε µία ενιαία έκδοση, επιθυµώντας να συστήσει µεταξύ τους τον χώρο της φιλοσοφίας Gestalt και τον χώρο του Playback Θεάτρου (το Playback είναι µία ξεχωριστή µορφή αυτοσχεδιαστικής σκηνικής δράσης, χωρίς προϋπάρχον σενάριο, που βασίζεται στην προφορική αφήγηση ιστοριών από τους θεατές). Η συνάντηση αυτή πλαισιώνεται από την προσέγγιση PSP, που έχει τον ρόλο του οικοδεσπότη η
2 PSP είναι µία Gestalt αντίληψη της αυτοσχεδιαστικής σκηνικής αλληλεπίδρασης, βασισµένη στη ροή της προσωπικής εµπειρίας). Ο Τόµος Ι του βιβλίου περιλαµβάνει το Μέρος Ι και το Μέρος ΙΙ. Τα δύο αυτά Μέρη συνθέτουν την προσέγγιση PSP. Ο Τόµος ΙΙ περιλαµβάνει το Μέρος ΙΙΙ του βιβλίου, όπου βλέπουµε το Playback Θέατρο, όπως φανερώνεται µέσα από την PSP προοπτική. Ειδικότερα, στο Μέρος Ι, παρουσιάζεται η κύρια θεωρητική δοµή της PSP, η οποία δεν είναι τίποτα άλλο από όλο το αµάλγαµα της βασικής φιλοσοφίας στα θεµέλια της ψυχοθεραπείας Gestalt. Ο συγγραφέας προσθέτει τις προσωπικές του ιδέες, κυρίως για τις έννοιες της εµπειρίας και της επίγνωσης, δίνοντας παράλληλα ξεχωριστή σηµασία στο έτσι κι αλλιώς πυρηνικό υπαρξιακό κοµµάτι της Gestalt. Κάτι ξεχωριστό, ασυνήθιστο και για τη διεθνή βιβλιογραφία, είναι πως το αντικείµενο αναπτύσσεται σχεδόν αποκλειστικά στη φιλοσοφική του βάση, χωρίς καθόλου αναφορές στη θεραπευτική πράξη. Κι αυτό γιατί σήµερα, η λεγόµενη θεωρία Gestalt εφαρµόζεται ολοένα συχνότερα και σε µηθεραπευτικά πλαίσια, όπως η εκπαίδευση, ο εργασιακός χώρος, η καλλιτεχνική δηµιουργία, ως µια ολοκληρωµένη υπαρξιακή αντίληψη για τον άνθρωπο. Το Μέρος ΙΙ αφορά τους θεωρητικούς άξονες οι οποίοι στηρίζουν τον πρακτικό κορµό της PSP, και επάνω στους οποίους σχεδιάζονται τα εργαλεία, τα µέσα των εφαρµογών της. Κάποιοι από αυτούς τους θεωρητικούς άξονες είναι οι πρωτότυπες διαστάσεις που αποκτά ο σκηνικός αυτοσχεδιασµός, όταν µεταπλάθεται µέσα από το πρίσµα της θεωρίας Gestalt. Κάποιοι άλλοι τέτοιοι άξονες είναι έννοιες που δηµιουργήθηκαν ειδικά στην PSP, ώστε να συνδέουν ακόµη πιο στέρεα στην πράξη τη φιλοσοφία Gestalt και την τέχνη του αυτοσχεδιασµού. Ένα άρθρο του συγγραφέα, που εισάγει µία από αυτές τις έννοιες, το προσωπικό φιλµ ( personal film ), δηµοσιεύτηκε στο British Gestalt Journal τον Μάιο του 2011, ως µία θεωρητική συµβολή στην έννοια της επίγνωσης. Το Μέρος ΙΙΙ είναι µία ανάγνωση του Playback Θεάτρου µέσα από την PSP, χωρίς να πρόκειται για παρουσίαση της πρακτικής του ή για έναν εκπαιδευτικό οδηγό. Δεν έχει ποτέ µέχρι σήµερα επιχειρηθεί παρόµοια ή τόσο διεξοδική εφαρµογή της θεωρίας Gestalt στο Playback. Ο στόχος είναι για τον Θεοδώρου διπλός, όπως αναφέρει στην :... πρωταρχικά, επιθυµώ διακαώς να προσθέσω ένα µερτικό ψυχής στη φιλοσοφική θεµελίωση, τη θεωρία, την πρακτική και την εκπαίδευση του Playback, ώστε να δυναµώσει ακόµη περισσότερο το όραµα αυτού του τόσο γοητευτικού χώρου, που ένιωσα να µε ταξιδεύει στα βάθη της ανθρώπινης εµπειρίας µε ασφάλεια, απλότητα, ζεστασιά, µε την αµεσότητα του παιχνιδιού που δεν αναιρεί καθόλου την ευθύνη και τη σοβαρότητα της διαδικασίας του. Αλλά εξίσου επιθυµώ, προσεγγίζοντας µε την PSP την µικρή, πανέµορφη και ανεξερεύνητη για τη φιλοσοφία Gestalt περιοχή του Playback µέσα στο απέραντο τοπίο της τέχνης, να διαφανούν για µια ακόµη
3 φορά οι πλούσιες δυνατότητες εφαρµογής αυτής της φιλοσοφίας (στον εργασιακό χώρο ήδη υπάρχουν τέτοια µοντέλα εφαρµογών Gestalt ). Η προσπάθειά µου γι αυτήν τη δοµηµένη πρόταση, είναι συνειδητή σύµπλευση στην τόσο επίκαιρη τάση να θεωρείται η στάση Gestalt µία πραγµατιστική φιλοσοφία ανθρώπινα αληθινής ζωής.... Το βιβλίο, παρότι εκ πρώτης όψεως φαίνεται εξειδικευµένο, απευθύνεται σε αρκετούς πιθανούς αποδέκτες. Έχει την καλή διάθεση και την πρόθεση να συναντήσει:... Ψυχοθεραπευτές κάθε προσέγγισης (και ασφαλώς αυτούς που ήδη δουλεύουν µε τη Gestalt), που επιθυµούν: (α) να γνωρίσουν τη φιλοσοφία Gestalt, (β) να εξερευνήσουν τις δυνατότητες εφαρµογής της, (γ) να εξερενήσουν τους κυριολεκτικά αφάνταστους ορίζοντες που µπορεί να προσφέρει το Playback σε κάθε θεραπευτή, προκειµένου να αναπτύξει και να εκλεπτύνει τις ήδη υφιστάµενες δεξιότητές του.... Όλα τα πρόσωπα στον θαυµάσιο και συναρπαστικό κόσµο του Playback.... Οποιονδήποτε που ασχολείται µε κάθε είδους σκηνικό αυτοσχεδιασµό, και γενικότερα µε κάθε εκδοχή της θεατρικής σκηνής.... Και βέβαια, κυρίως, τον κάθε ένα ανήσυχο και πρόθυµο αναγνώστη, ο οποίος ασχολείται µε οτιδήποτε, υπάρχοντας οπουδήποτε µε τον δικό του, µοναδικά κεντηµένο τρόπο, και αναζητά νέα νήµατα για να εµπλουτίσει την ύφανσή του. ---------------------------------------------------------------- Για περισσότερες πληροφορίες: (1) petrosthu@gmail.com 2310-262872 6977-210469 (2) εκδόσεις ΒΙΒΛΙΟΦΟΡΟΣ, Χορτιάτη 3, Θεσσαλονίκη 546 42. 2310 320756 fax: 2310 320756 info@vivlioforos.gr Εάν επιθυμείτε να ενημερωθείτε όταν θα πραγματοποιηθεί η έκδοσή του, θα το εκτιμούσα πολύ να με ειδοποιήσετε από τώρα: 2310-262872 6977-210469 Υπογραμμίζω ότι αυτό δεν συνιστά σε καμία περίπτωση τη δέσμευση παραγγελίας, απλά με βοηθά να σχηματίσω μια εικόνα για το πιθανό ενδιαφέρον στη μελέτη μου. Όταν θα πραγματοποιηθεί η έκδοση, απλά θα λάβετε ένα ενημερωτικό email, χωρίς καμία απολύτως περαιτέρω υποχρέωση να το αγοράσετε. ----------------------------------------------------------------
4 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ πρόλογος, και λίγα λόγια για τη δοµή του βιβλίου : τι είναι η PSP; Α TOMΟΣ: η προσέγγιση PSP Μέρος Ι: η βασική φιλοσοφία της θεραπείας Gestalt, στον θεωρητικό κορµό της PSP 01. Φαινοµενολογία 02. Θεωρία πεδίου 03. Υπαρξισµός 04. Η διαλογική προοπτική στην ανθρώπινη επαφή 05. Η φύση της εµπειρίας: µορφή/φόντο, η διαδικασία της επαφής 06. Επίγνωση 07. Δηµιουργικότητα και παγιωµένα πρότυπα συµπεριφοράς Μέρος ΙΙ: ο σκηνικός αυτοσχεδιασµός και ειδικά σχεδιασµένες έννοιες, στον πρακτικό κορµό της PSP 08. Εισάγοντας τον σκηνικό αυτοσχεδιασµό 09. Το προσωπικό φιλµ στον σκηνικό αυτοσχεδιασµό 10. Το µοτίβο ως µονάδα δόµησης της αυτοσχεδιαστικής σκηνικής πράξης 11. Το συντακτικό της αυτοσχεδιαστικής σκηνικής πράξης 12. Η σωµατική αίσθηση στην PSP 13. 1000+1 ασκήσεις για την PSP σκηνική αλληλεπίδραση : ένα ευέλικτο µοντέλο σχεδιασµού ασκήσεων για τις εφαρµογές της PSP
5 B TOMΟΣ: ένα παράδειγµα εφαρµογής της PSP Μέρος ΙΙΙ: Το Playback Θέατρο µέσα από την προοπτική της PSP 14. Τι είναι το Playback 15. Ο συντονιστής (conductor), η παράσταση 16. Η ιστορία 17. Προτάσεις για την προσέγγιση της ιστορίας στην πράξη του Playback 18. Ο ηθοποιός 19. Η φύση και η λειτουργία του Playback 20. Playback και ψυχοθεραπεία: πιθανές παρεξηγήσεις ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ H PSP στον χώρο της εργασίας και των Οργανισµών