MAMBRETTI - PAPAMICHAIL

Notizie 31 Το παρόν τεύχος τυπώθηκε σε 5.000 τεµ. Del presente numero sono state stampate 5.000 copie Οποιαδήποτε αναδηµοσιεύση κειµένων και φωτογραφιών θα πρέπει να γίνεται µόνο µε την άδεια του εκδότη. Οι διαφηµιστικές καταχωρήσεις αναδηµοσιεύονται µόνο µε την άδεια του διαφηµιστικού γραφείου που έχει επιµεληθεί τις αντίστοιχες διαφηµίσεις. L Amministrazione della Camera di Commercio Italo-Ellenica di Salonicco PRESIDENTE ONORARIO Gianpaolo SCARANTE Ambasciatore d Italia in Grecia VICE PRESIDENTE ONORARIO Giuseppe GIACALONE Capo dell Ufficio Economico e Commerciale dell Ambasciata d Italia in Grecia H ιοίκηση του Ελληνο-Ιταλικού Επιµελητηρίου Θεσσαλονίκης ΕΠΙΤΙΜΟΣ ΠΡΟΕ ΡΟΣ Gianpaolo SCARANTE Πρέσβης της Ιταλίας στην Ελλάδα ΕΠΙΤΙΜΟΣ ΑΝΤΙΠΡΟΕ ΡΟΣ Giuseppe GIACALONE Επικεφαλής του Οικονοµικού και Εµπορικού Γραφείου της Πρεσβείας της Ιταλίας στην Ελλάδα PRESIDENTE 1.o VICE PRESIDENTE 2.o VICE PRESIDENTE TESORIERE CONSIGLIERΙ SEGRETARIO GENERALE REVISORI DEI CONTI Christos SARANTOPULOS Ilias MATALON Sofoklis IOSIFIDIS Antonis BUKALOS Giovanni GAMBINO Pantelis GRIGORIADIS Athanasios KARASSULIS Stavros KONSTANTINIDIS Pasqualino LEMBO Chrisanthi MAMBRETTI - PAPAMICHAIL Christos PAPANDREU Gadiel TOAFF Anna TSUKALA Gary VALARUTSOS Marco DELLA PUPPA Nikolaos MARGAROPOULOS Konstantinos KARULIS Panaghiotis KARAGEORGOPULOS ΠΡΟΕ ΡΟΣ Α ΑΝΤΙΠΡΟΕ ΡΟΣ Β ΑΝΤΙΠΡΟΕ ΡΟΣ ΤΑΜΙΑΣ ΜΕΛΗ ΓΕΝΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ PRESIDENTE ONORARIO e Rappresentante della Camera di Commercio a Roma Aldo TERESI ΕΠΙΤΙΜΟΣ ΠΡΟΕ ΡΟΣ και εκπρόσωπος του Ιταλικού Επιµελητηρίου στη Ρώµη SEGRETARIO GENERALE ONORARIO e Consulente Amministrativo della Camera Costanzo RAIMONDO ΕΠΙΤΙΜΟΣ ΓΕΝΙΚΟΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ και σύµβουλος ιοίκησης του Επιµελητηρίου CAMERA DI COMMERCIO ITALO-ELLENICA DI SALONICCO K. Karamanli 47-546 39 THESSALONIKI tel: 2310/951.272, 947.744 fax : 2310/951.542 e-mail: camerait@otenet.gr ΕΛΛΗΝΟ-ΙΤΑΛΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ K. KáñáìáíëÞ 47-546 39 ÈÅÓÓÁËÏÍÉÊÇ ôçë: 2310/951.272, 947.744 fax : 2310/951.542 www.italchamber.gr

indice περιεχόµενα 6 Articolo dell ex- Ministro per lo Sviluppo Turistico On. Aris Spiliotopoulos Άρθρο του πρώην ΥπουργούΤουριστικής Ανάπτυξης κ. Αρη Σπηλιοτόπουλου 8 Confindustria Italia, due anni di recessione, a rischio gli investimenti stranieri Ιταλία, δυο χρόνια ύφεσης, κινδυνεύουν οι ξένες επενδύσεις 14 Economia Verde: Il modello di sviluppo del futuro dell On. Nikos Vakalis - Deputato del Parlamento Europeo Πράσινη Οικονοµία: Το αναπτυξιακό µοντέλο του µέλλοντος Του Νίκου Βακάλη - Βουλευτής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου 20 EDISON Energia Italiana... per la Grecia Ιταλική Ενέργεια... για την Ελλάδα 22 MONEY SHOW 2008 30 Fiera Internazionale di Salonicco 2008 ITALIA: Paese Ospite d Onore ιεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης 2008 ΙΤΑΛΙΑ: Τιµώµενη χώρα 36 Αttivitá ραστηριότητες 44 FIERE DELL ALIMENTARE 2009 IN ITALIA ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ-ΠΟΤΩΝ-ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ 2009 ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΙΑ 52 Agriturismo Αγροτουρισµός 60 Οpportunità d affari Επιχειρηµατικές ευκαιρίες ΕΚ ΟΤΗΣ: ΕΛΛΗΝΟ-ΙΤΑΛΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚ ΟΣΗΣ: DELLA PUPPA MARCO ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΕΚ ΟΣΗΣ: ΚΩΣΤΑΣ ΜΑΥΡΙ ΗΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ: ΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣ: ΜΠΕΤΤΥ ΜΑΚΡΗ, ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΓΚΟΛΕΜΑΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΕΝΤΥΠΟΥ: Art Noise Communication / www.artnoise.gr EDITORE: CAMERA DI COMMERCIO ITALO-ELLENICA DI SALONICCO RESPONSABILE EDIZIONE: DELLA PUPPA MARCO CONSULENTE EDITORIALE: KOSTAS MAVRIDIS TRADUZIONI A CURA DI: DIAMANTOPULOS GIORGIO PUBBLICITA : BETTY MAKRI, GIORGIO GOLEMAS STUDIO E IMPAGINAZIONE: Art Noise Communication / www.artnoise.gr

4 notizie 31 prologoπρόλογος Christos Sarantopoulos Presidente della Camera di Commercio Italo-ellenica di Salonicco Χρήστος Σαραντόπουλος Πρόεδρος του Ελληνο-ιταλικού Επιµελητηρίου Θεσσαλονίκης Cari Soci e amici lettori, Inzia un nuovo anno, il 2009, che ha tutte le premesse, e in molti casi gia certezze, per essere un anno difficile dal punto di vista economico-imprenditoriale. Come tutti siete a conoscenza il sistema economico e finanziario mondiale affronta una delle piu` difficili crisi della sua storia. Secondo gli ultimi dati le economie di molti paesi industriali sono in fase di recessione e questo porta le aziende a chiudersi in se stesse rinunciando agli investimenti e alla ricerca di nuovi mercati. Secondo il mio parere non bisogna arrendersi alla crisi ma dobbiamo attivarci per fare le giuste scelte per uscirne fuori. La nostra Camera, da parte sua e con i mezzi di cui dispone sara` a fianco di ogni imprenditore per aiutarlo in questa difficile congiuntura e cerchera` di collaborare ancora piu` strettamente sia con le autorita` italiane che con quelle elleniche. Sebbene questa crisi tocchera sicuramente anche l interscambio tra Italia e Grecia, lasciatemi spendere due parole positive sull anno appena passato: i rapporti economico-commerciali tra i nostri due Paesi infatti, in base ai dati forniti dall Ente Ellenico di Statistica, relativi al periodo gennaio-ottobre 2008, sottolineano la continuita` degli ottimi rapporti commerciali e degli incrementi percentuali registrati rispetto allo stesso periodo del 2007 (+8,7% per le importazioni in Grecia e +11,2% per le esportazioni verso l Italia) per un incremento dell interscambio del +9,3%. Partire da questi numeri dunque e guardare con fiducia al futuro, consapevoli che dopo ogni momento di crisi, c e sempre spazio per una rinascita. Buona lettura Αγαπητά Μέλη και φίλοι αναγνώστες, Αρχίζει µία νέα χρονιά, το 2009, που έχει όλες τις προϋποθέσεις, και σε πολλές περιπτώσεις ήδη τη βεβαιότητα, να είναι µια δύσκολη χρονιά από οικονοµικής και επιχειρηµατικής πλευράς. Όπως γνωρίζετε όλοι, το παγκόσµιο χρηµατοοικονοµικό σύστηµα αντιµετωπίζει µια από τις δυσκολότερες κρίσεις της ιστορίας του. Σύµφωνα µε τα πιο πρόσφατα στοιχεία οι οικονοµίες πολλών Χωρών βρίσκονται σε ύφεση και αυτό οδηγεί τις επιχειρήσεις να κλείνονται στο εαυτό τους εγκαταλείποντας τις επενδύσεις και την αναζήτηση νέων αγορών. Κατά τη γνώµη µου δεν χρειάζεται να παραδοθούµε στην κρίση αλλά θα πρέπει να ενεργοποιηθούµε για να κάνουµε τις σωστές επιλογές για να βγούµε έξω από αυτήν. Το Επιµελητήριό µας, από την πλευρά του µε τα µέσα που διαθέτει θα είναι στο πλευρό οποιουδήποτε επιχειρηµατία για να τον βοηθήσει σε αυτήν την δύσκολη συγκυρία και θα προσπαθήσει να συνεργαστεί ακόµα πιο στενά είτε µε τις Ελληνικές είτε µε τις Ιταλικές Αρχές. Αν και αυτή η κρίση θα επηρεάσει σίγουρα και τις εµπορικές συναλλαγές µεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας, επιτρέψτε µου να πω και µερικά θετικά για την χρονιά που µόλις τέλειωσε: πράγµατι, οι οικονοµικές και εµπορικές σχέσεις µεταξύ των χωρών µας, όπως προκύπτει από τα στοιχεία της Εθνικής Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, σχετικά µε την περίοδο Ιανουαρίου-Οκτωβρίου 2008, αποδεικνύουν τη συνέχεια των άριστων εµπορικών σχέσεων και τις ποσοστιαίες αυξήσεις που καταγράφηκαν σε σχέση µε την ίδια χρονική περίοδο του 2007 (+8,7% για τις εισαγωγές στην Ελλάδα και +11,2% για τις εξαγωγές προς την Ιταλία), µία αύξηση της τάξεως του 9,3% για το σύνολο των εµπορικών συναλλαγών µεταξύ των δυο Χωρών. Εποµένως, ας ξεκινήσουµε από αυτούς τους αριθµούς και ας κοιτάξουµε µε πίστη στο µέλλον, γνωρίζοντας πως µετά από κάθε περίοδο κρίσης, υπάρχει πάντα χώρος για µία αναγέννηση. Καλή ανάγνωση

6 notizie 31 intervistaσυνέντευξη articoloάρθρο ARTICOLO DELL ΕΧ- MINISTRO PER LO SVILUPPO TURISTICO On. ARIS SPILIOTOPULOS PER LA CAMERA DI COMMERCIO ITALO-ELLENICA DI SALONICCO Atene, 22 dicembre 2008 ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ ΠΡΩΗΝ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ κ. ΑΡΗ ΣΠΗΛΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΕΛΛΗΝΟ-ΙΤΑΛΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Αθήνα, 22 εκεµβρίου 2008 Il turismo costituisce uno dei settori piu estroversi dell economia ellenica che da sempre rispecchia un immagine moderna, sostenibile e competitiva per la Grecia a livello mondiale. Il turismo, come prospettiva di crescita per la nostra terra, comporta notevoli cambiamenti sui dati economici del nostro Paese e sulla societa, mentre ci consente di mettere in evidenza l immagine di un Paese che sa come sfruttare i suoi vantaggi comparativi, che promuove legami di amicizia e di collaborazione con gli altri popoli, che sa come affascinare e offrire esperienze uniche e reali ad ogni visitatore estero o greco. Il successo dei Giochi Olimpici di Atene ha portato la Grecia nei primi posti della classifica mondiale turistica, uno sviluppo particolarmente significativo nel contesto di una concorrenza internazionale sempre piu intensa. I nostri sforzi per i prossimi anni si concentreranno sul miglioramento della qualita della nostra industria turistica in tutti i suoi componenti, sul consolidamento della Grecia tra le prime mete turistiche e sull incoraggiamento per attirare nuovi investimenti e progetti imprenditoriali. Come motore dello sviluppo economico del nostro Paese, il settore turistico si trova al centro del nostro sforzo nazionale di approdare il piu normalmente possibile ma anche dinamicamente alla nuova epoca del XXI secolo. Il turismo contribuisce annualmente con oltre 11,5 miliardi di euro all economia ellenica, un introito pari al 18,2% del PIL. Inoltre, contribuisce al tessuto sociale con la creazione di nuovi posti di occupazione, assicurando direttamente o indirettamente posti di lavoro a piu di 850.000 nostri concittadini, la maggioranza dei quali appartiene alle nuove generazioni. Il nostro obiettivo e non solo di mantenere, ma anche di rafforzare questi dati rispondendo allo stesso tempo alle esigenze che presenta l ambiente competitivo internazionale. Percio, sin dal primo momento che abbiamo assunto le redini Ο τουρισµός αποτελεί έναν από τους πιο εξωστρεφείς το- µείς της ελληνικής οικονοµίας που διαχρονικά αντικατοπτρίζει ένα σύγχρονο, βιώσιµο και ανταγωνιστικό προφίλ για την Ελλάδα σε παγκόσµιο επίπεδο. Ο τουρισµός, ως αναπτυξιακή προοπτική για τον τόπο µας, επιφέρει σηµαντικές αλλαγές στα οικονοµικά δεδοµένα της χώρας µας και στην κοινωνία, ενώ µας επιτρέπει να αναδείξουµε το προφίλ µιας χώρας που ξέρει να αξιοποιεί τα συγκριτικά της πλεονεκτήµατα, που αναπτύσσει δεσµούς φιλίας και συνεργασίας µε τους άλλους λαούς, που γνωρίζει πώς να συναρπάζει και να προσφέρει µοναδικές και αληθινές εµπειρίες σε κάθε ξένο και Έλληνα επισκέπτη. Οι επιτυχηµένοι Ολυµπιακοί Αγώνες της Αθήνας ανέδειξαν την Ελλάδα σε µια από τις κορυφαίες θέσεις της παγκόσµιας τουριστικής κατάταξης, εξέλιξη ιδιαίτερα σηµαντική στο πλαίσιο του ολοένα αυξανόµενου διεθνούς ανταγωνισµού. Οι προσπάθειές µας για τα επόµενα χρόνια επικεντρώνονται στην αναβάθµιση της ποιότητας της τουριστικής µας βιοµηχανίας σε όλες της τις συνιστώσες, στην εδραίωση της Ελλάδας µεταξύ των κορυφαίων τουριστικών προορισµών και στην ενθάρρυνση και προσέλκυση νέων επενδύσεων και επιχειρηµατικών σχεδίων. Ως κινητήριος µοχλός της οικονοµικής ανάπτυξης της χώρας µας, ο τοµέας του τουρισµού βρίσκεται στο επίκεντρο της εθνικής µας προσπάθειας να µεταβούµε όσο το δυνατόν πιο οµαλά αλλά και δυναµικά στη νέα εποχή του 21ου αιώνα. Ο τουρισµός συνεισφέρει σε ετήσια βάση περισσότερα από 11,5 δις ευρώ στην ελληνική οικονοµία, έσοδο που µεταφράζεται σε 18,2% του ΑΕΠ. Παράλληλα, συµβάλλει στον κοινωνικό ιστό µε τη δηµιουργία θέσεων απασχόλησης, διασφαλίζοντας άµεσα ή έµµεσα θέσεις εργασίας σε περισσότερους από 850.000 συµπολίτες µας, η πλειονότητα των οποίων ανήκει στη νέα γενιά. ικός µας στόχος είναι όχι µόνο να διατηρήσουµε, αλλά και να ενδυναµώσουµε τα δεδοµένα αυτά ανταποκρινόµενοι παράλληλα στις απαιτήσεις που προβάλλει το διεθνές ανταγωνιστικό περιβάλλον. Για το λόγο αυτό, από την πρώτη στιγµή που αναλάβαµε τα ηνία του κρίσιµου

notizie 31 7 articoloάρθρο di questo settore cruciale per la prosperita del nostro Paese, abbiamo fissato obiettivi di alto profilo, ponendo gli assi della nostra nuova strategia per il turismo ellenico e, in questo modo, le condizioni e i presupposti per rispondere in gran parte alle varie esigenze del mercato turistico internazionale. In questa periodo, il turismo ellenico sta effettuando una grande svolta verso la specializzazione e l arricchimento dei suoi serivizi turistici prestati con nuove forme di turismo e per tutti i dodici mesi dell anno. Ovviamente questo non significa rinunciare al modello tradizionale dello sviluppo turistico. L abbiamo seguito come Paese negli ultimi 40 anni e il suo contributo e stato indubbiamente prezioso. Ha aperto nuove strade per il nostro Paese e ci ha fatto scoprire le possibilita di sviluppo in nostro possesso. Ha creato un settore turistico assai forte. Ha contribuito alla crescita e alla prosperita del Paese. Ha messo in evidenza una valida comunita imprenditoriale. Pero, oggi sono maturate le condizioni per un nuovo modello turistico. Un nuovo modello turistico che proporra grandi cambiamenti, verificati nel settore a livello internazionale. Inoltre, poniamo la qualita del nostro prodotto turistico come scelta centrale della nostra politica turistica. Ci interessa la qualita in tutti i suoi parametri. Nella nostra mentalita, nei visitatori che attiriamo, nella nostra politica di comunicazione e, principalmente, nelle infrastrutture e i nei servizi offerti ai viaggiatori greci e stranieri. Riteniamo che questo salto di qualita costituisca la grande scommessa che dobbiamo vincere per il turismo ellenico. Si tratta di un continuo e assiduo investimento sul potenziale umano. Infrastrutture moderne, servizi ottimali. Un investimento con azioni precise e risultati pratici. Contemporaneamente, la dimensione ambientale dello sviluppo turistico costituisce un principio primario e inviolabile della nostra politica. Seguendo i principi della fattibilita e della sostenibilita, puntiamo ad assicurare lo sviluppo sano del Paese nella prospettiva degli anni a venire. Seguiamo un modello di sviluppo che non nuoce all ambiente in cui vivremo noi e le prossime generazioni. L ambiente naturale del Paese e rimasto vergine nella maggior parte, almeno confrontandolo con altri Paesi europei. La Grecia ha mari puliti e vegetazione montana. Lo sviluppo sostenibile, la salvaguardia dei monumenti storici e la continua valorizzazione della cultura, costituiscono i parametri cruciali della concorrenzialita dell industria turistica ellenica per il presente e per il futuro. Il nuovo modello di sviluppo del turismo ellenico impone la necessita di una continua valorizzazione e adattamento alle nuove esigenze del mercato turistico mondiale. L arricchimento del prodotto turistico nazionale con servizi che avranno come unica caratteristica la qualita, l estetica e la specializzazione, costituisce l unica strada da seguire per il consacramento della Grecia come meta turistica autentica. In questa direzione, il mercato italiano, come un mercato tradizionale per il turismo ellenico, potra svolgere un ruolo determinante. Peraltro, sono noti i legami culturali, di amicizia e di collaborazione che sono stati sviluppati, da molti anni, tra la Grecia e l Italia. I visitatori italiani della Grecia, come autentici e tradizionali ammiratori della nostra patria e con interesse continuo per l offerta turistica del nostro Paese, costituiscono un alleato importante al nostro sforzo di presentare la Grecia al mondo come una meta turistica sicura, moderna e di prim ordine. Come una meta con alternative e contrasti, un luogo dove ogni visitatore potra vivere un esperienza vera. αυτού τοµέα για την ευηµερία της πατρίδας µας, θέσαµε τον πήχη ψηλά, διαµορφώνοντας τους άξονες της νέας µας στρατηγικής για τον ελληνικό τουρισµό και, κατ αυτόν τον τρόπο, τους όρους και τις προϋποθέσεις για να ανταποκριθούµε σε µεγάλο βαθµό στις ετερόκλητες απαιτήσεις της διεθνούς τουριστικής αγοράς. Αυτή την περίοδο, ο ελληνικός τουρισµός πραγµατοποιεί µια µεγάλη στροφή προς την εξειδίκευση και τον εµπλουτισµό των παρεχόµενων τουριστικών υπηρεσιών του µε νέες µορφές τουρισµού και σε δωδεκάµηνη βάση. Αυτό βέβαια δεν σηµαίνει ότι απορρίπτεται το παραδοσιακό µοντέλο τουριστικής ανάπτυξης. Το ακολουθήσαµε ως χώρα τα τελευταία 40 χρόνια και η προσφορά του είναι αναµφίβολα ανεκτίµητη. Άνοιξε νέους δρόµους για τη χώρα µας και µας έδειξε τις δυνατότητες που έχουµε. ηµιούργησε έναν πολυδύναµο τουριστικό τοµέα. Συνέβαλε στην ανάπτυξη και την ευηµερία. Ανέδειξε µια αξιόλογη επιχειρηµατική κοινότητα. Όµως, σήµερα έχουν ωριµάσει οι συνθήκες για ένα νέο τουριστικό µοντέλο. Ένα νέο τουριστικό µοντέλο που θα ενσωµατώνει τις µεγάλες αλλαγές, που έχουν λάβει χώρα στον κλάδο σε διεθνές επίπεδο. Παράλληλα, θέτουµε την ποιότητα του τουριστικού µας προϊόντος ως κεντρική επιλογή της τουριστικής µας πολιτικής. Μας ενδιαφέρει η ποιότητα σε όλες της τις συνιστώσες. Στη νοοτροπία µας, στους επισκέπτες τους οποίους προσελκύου- µε, στην επικοινωνιακή µας πολιτική και, πάνω απ όλα, στις υποδοµές και στις προσφερόµενες υπηρεσίες µας προς τους ξένους και Έλληνες ταξιδιώτες. Θεωρούµε ότι το ποιοτικό άλµα αποτελεί το µεγάλο στοίχηµα που οφείλουµε να κερδίσουµε για τον ελληνικό τουρισµό. Πρόκειται για διαρκή και επίµονη επένδυση σε ανθρώπινο δυναµικό, σύγχρονες υποδοµές, άριστες υπηρεσίες. Μια επένδυση µε συγκεκριµένες δράσεις και ρεαλιστικά αποτελέσµατα. Ταυτόχρονα, η περιβαλλοντική διάσταση της τουριστικής ανάπτυξης αποτελεί βασική και απαράβατη αρχή της πολιτικής µας. Ακολουθώντας τις αρχές της βιωσιµότητας και της αειφορίας, σκοπεύουµε να διασφαλίσουµε την υγιή ανάπτυξη του τόπου στην προοπτική των επόµενων ετών. Ακολουθού- µε ένα µοντέλο ανάπτυξης που δεν ασελγεί στο περιβάλλον που θα ζήσουµε εµείς και οι επόµενες γενιές. Το φυσικό περιβάλλον της χώρας έχει παραµείνει παρθένο σε πολύ µεγάλο βαθµό, τουλάχιστον σε σχέση µε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Η Ελλάδα έχει καθαρές θάλασσες και πλούσια ορεινή βλάστηση. Η βιώσιµη ανάπτυξη, η προστασία των ιστορικών µνη- µείων και η διαρκής ανάδειξη του πολιτισµού, αποτελούν τις κρίσιµες παραµέτρους της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής τουριστικής βιοµηχανίας για το παρόν και για το µέλλον. Το νέο αναπτυξιακό µοντέλο του ελληνικού τουρισµού επιτάσσει την ανάγκη διαρκούς αναβάθµισης και προσαρµογής στις νέες απαιτήσεις της παγκόσµιας τουριστικής αγοράς. Ο εµπλουτισµός του εθνικού τουριστικού προϊόντος µε υπηρεσίες που θα έχουν ως µοναδικό γνώµονα την ποιότητα, την αισθητική και την εξειδίκευση, αποτελεί µονόδροµο για την καθιέρωση της Ελλάδας ως έναν αυθεντικό τουριστικό προορισµό. Σ αυτή την κατεύθυνση, η ιταλική αγορά, ως µία παραδοσιακή αγορά για τον ελληνικό τουρισµό, µπορεί να διαδραµατίσει καθοριστικό ρόλο. Άλλωστε, είναι γνωστοί οι δεσµοί φιλίας και συνεργασίας που έχουν αναπτυχθεί, εδώ και πολλά χρόνια, ανάµεσα στην Ελλάδα και την Ιταλία. Οι Ιταλοί επισκέπτες της Ελλάδας, ως γνήσιοι και παραδοσιακοί λάτρεις της πατρίδας µας και µε αµείωτο ενδιαφέρον για την τουριστική προσφορά της χώρας µας, αποτελούν σηµαντικό σύµµαχο στην προσπάθεια µας να αναδείξουµε διεθνώς την Ελλάδα ως έναν ασφαλή, σύγχρονο και κορυφαίο τουριστικό προορισµό. Ως ένα προορισµό µε εναλλαγές και αντιθέσεις, έναν τόπο όπου κάθε επισκέπτης µπορεί να ζήσει µια αληθινή εµπειρία.

8 notizie 31 articoloάρθρο Confindustria (Ιταλική Συνοµοσπονδία Βιοµηχανιών): Italia, due anni di recessione, a rischio gli investimenti stranieri Ιταλία, δυο χρόνια ύφεσης, κινδυνεύουν οι ξένες επενδύσεις Disoccupazione, previsti 600 mila posti di lavoro in meno Dagli ultimi censimenti, risultato di un rapporto di 112 pagine di Confindustria, è emerso che il fantasma della recessione sta per abbattersi sull Italia, ed in parte già lo ha fatto, e che le soluzioni proposte sono sempre le stesse. Fra le ricette per uscire dalla crisi, il capitalismo di quello che fu il Belpaese, va a battere sempre sullo stesso tasto, come se si trattasse dell unica e sola alternativa possibile: abbattere il costo del lavoro, mercati più aperti e politica meno invasiva. Questa ricetta è esattamente quella che ci ha portato alla crisi attuale, scatenata da una finanza senza regole che ha dimostrato come il mercato sia incapace di autoregolamentarsi. Non solo ma se viene detto che il prossimo anno ci sarà un crollo dei consumi delle famiglie che farà ridurre del 4% la produzione industriale davvero non si capisce come non si punti sull aumento dei salari, oltre che della produttività, per rilanciare i consumi. E infatti, poco più avanti, si può leggere che per convincere gli italiani a spendere, bisogna necessariamente che in busta paga ci sia qualcosa in più, forse un ammissione che le paghe italiane sono fra le più basse d Europa? No, bisogna ridurre gli oneri previdenziali. Insomma la soluzione è la seguente: piccoli aumenti oggi e nessuna copertura per le pensioni domani, a partire dal settore pubblico. Di fronte poi alla possibilità di perdere 600 mila posti di lavoro, un aumento della disoccupazione che passerà dal 6,8% al 8,4%, Confindustria chiede maggiore flessibilità per il mondo del lavoro. Ci aspettano due anni neri, con una frenata nelle esportazioni ed una stretta nel credito. Questo pare essere un punto particolarmente doloroso. Lo studio sottolinea che le condizioni per ottenere prestiti o mutui peggioreranno per il 62,2% delle aziende e non poche potrebbero essere quelle esposte al rischio di chiusura. Allo stesso modo, assisteremo ad una chiusura dei rubinetti del credito per le famiglie da parte delle banche. Questo, nonostante una discesa netta sia dell inflazione, passerà dal 3,4% all 1,7%, che dei tassi interbancari. Questi ultimi scenderanno fino all 1,9%, e qui Ανεργία, προβλέπονται 600 χιλιάδες θέσεις εργασίας λιγότερες Από τις τελευταίες µετρήσεις, αποτέλεσµα µίας έκθεσης 112 σελίδων της Confindustria, προκύπτει πως το φάντασµα της ύφεσης είναι έτοιµο να χτυπήσει την Ιταλία, και εν µέρει το έκανε ήδη, και πως οι λύσεις που προτείνονται είναι πάντα οι ίδιες. Ανάµεσα στις συνταγές για να βγούµε από την κρίση, ο Ιταλικός καπιταλισµός, συνεχίζει το ίδιο τροπάριο, σα να πρόκειται για µία και µοναδική δυνατή εναλλακτική λύση: η µείωση του εργατικού κόστους, αγορές πιο ανοιχτές και πολιτική λιγότερο παρεµβατική. Αυτή ακριβώς είναι η συνταγή που µας έφερε στη σηµερινή κρίση, παρακινούµενη από έναν χρηµατοοικονοµικό τοµέα χωρίς κανόνες που απέδειξε πως η αγορά είναι ανίκανη να αυτορυθµιστεί. Όχι µόνο αυτό, αλλά αν όπως ακούγεται την επόµενη χρονιά θα υπάρξει µία ραγδαία πτώση της οικογενειακής κατανάλωσης που θα µειώσει κατά 4% τη βιοµηχανική παραγωγή πραγµατικά δεν αντιλαµβάνεται κανείς γιατί δεν στοχεύουµε στην αύξηση των µισθών, όπως επίσης και της παραγωγικότητας, για την ανάκαµψη της κατανάλωσης. Και πράγµατι, λίγο µετά, µπορείς να διαβάσεις πως για να πείσεις τους Ιταλούς να ξοδέψουν, θα πρέπει απαραίτητα στη µισθοδοσία να προστεθεί κάτι, ίσως µία αποδοχή πως οι Ιταλικοί µισθοί είναι µεταξύ των χαµηλότερων της Ευρώπης; Όχι, θα πρέπει να µειώσουµε τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης. Τελικά η λύση είναι η εξής: µικρές αυξήσεις σήµερα και καµία κάλυψη για τις συντάξεις αύριο, ξεκινώντας από το δηµόσιο τοµέα. Στη συνέχεια, µπροστά στο ενδεχόµενο να χαθούν 600 χιλιάδες θέσεις εργασίας, µία αύξηση της ανεργίας που από το 6,8% θα φθάσει στο 8,4%, η Confindustria ζητά µεγαλύτερη ελαστικότητα στις εργασιακές σχέσεις. Μας περιµένουν δυο µαύρα χρόνια, µε µία συγκράτηση των εξαγωγών και µία πιστωτική στενότητα. Αυτό φαίνεται να είναι ένα σηµείο ιδιαίτερα επώδυνο. Η µελέτη υπογραµµίζει πως οι συνθήκες για την απόκτηση δανείων θα χειροτερέψουν για το 62,2% των επιχειρήσεων και αρκετές µπορεί να εκτεθούν στο κίνδυνο του κλεισίµατος. Ταυτόχρονα, θα δούµε ένα κλείσιµο της κάνουλας της πίστωσης για τις οικογένειες εκ µέρους των τραπεζών. Αυτό, παρά την καθαρή πτώση και του πληθωρισµού, που θα φθάσει από το 3,4% στο 1,7%, και των διατραπεζικών επιτοκίων. Αυτά τα τελευταία θα µειωθούν µέχρι το 1,9%, και εδώ µπορεί να υπάρξει και ένα καλό νέο: θα πέσουν και τα επιτόκια των δανείων που είναι συνδεδεµένα µε

notizie 31 9 articoloάρθρο

10 notizie 31 articoloάρθρο το Euribor. Το πρόβληµα σε αυτό το σηµείο θα είναι να τα αποκτήσεις: τα πιστωτικά ιδρύµατα έχουν ήδη αποφασίσει να µειώσουν την αναλογία µεταξύ του χρέους και του κεφαλαίου σε κατοχή, deleveraged, παρά τα 250 δις ευρώ που πήραν από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, για να µην µιλήσουµε και για τις Ηνωµένες Πολιτείες. Η µελέτη της Confindustria πάντως βλέπει θετικά και, µετά από µία πτώση του ΑΕΠ της τάξεως του 1,3% την επόµενη χρονιά, προβλέπει ένα +0,7% το 2010. Σε κάθε περίπτωση, ένα σηµαντικό σηµείο της έκθεσης περιστρέφεται γύρω από τις κρατικές πολιτικές, που τώρα επικαλούνται ως λύση και όχι πια µόνο ως ένας απαρχαιωµένος περιορισµός, µόνο οι προσπάθειες στη φορολογία και στις δηµόσιες επενδύσεις µπορούν να βοηθήσουν πραγµατικά για να βγούµε από την κρίση. Και εδώ δηµιουργείται ένα δεύτερο µεγάλο πρόβληµα: Τα Κράτη θα πρέπει να υπερβούν την αναλογία µεταξύ ΑΕΠ και δηµόσιου χρέους διότι θα µπορούν να την ανακτήσουν στη συνέχεια. Είναι προφανές πως το ζήτηµα δυσχεραίνει για εκείνες τις Χώρες που έχουν µεγάλο χρέος. Και η Ιταλία (µαζί µε την Ελλάδα) ανήκει ακριβώς σε αυτήν την περίπτωση: το 2009 θα διατηρηθεί υψηλό το χρέος, στο 106% του ΑΕΠ, και συνεπώς είναι δύσκολο να προβλεφθεί ένας δηµοσιονοµικός νόµος που θα χαλαρώνει κι άλλο τα κορδόνια του πουγκιού. Μπορούν όµως να ακολουθηθούν κι άλλοι δρόµοι, ένας από αυτούς είναι σίγουρα η δυνατότητα να προσελκυσθούν επενδύσεις από το εξωτερικό. Και αυτές, στην πραγµατικότητα, θα υποστούν µία κάµψη του -2%, αν και το ποσοστό µπορεί να είναι και υψηλότερο µια που τελευταία µερικοί νόµοι που επικαλείται η σηµερινή κυβέρνηση δεν βοηθούν προς αυτήν την κατεύθυνση. Συνεπώς, αν παραδεχθούµε πως η Ιταλία έχει ένα δηµόσιο χρέος πολύ υψηλό για να κάνει διαρθρωτικές παρεµβάσεις, αν θέλουµε τα ξένα κεφάλαια να παραµείνουν εκτός της Χώρας, δεν µπορούµε να φανταστούµε από πού θα βρεθούν εκείνοι οι πόροι που θα αποτελέσουν τη βάση για την ανάκαµψη. Μπορεί να προέλθουν από τη µάχη κατά της φοροδιαφυγής, που περιγράφεται από τη µελέτη ως µία πληγή που δεν επιτρέπει στο Κράτος να προγραµµατίσει τις επενδύσεις του. Σωστό, άρα γιατί να µην ξεκινήσουµε ακριβώς από τους βιοµηχάνους; Όταν η Σικελική Confindustria ενέκρινε τον κανονισµό που προέβλεπε τη διαγραφή των µελών που πληρώνανε το pizzo (προστασία στη Μαφία), αυτή η ενέργεια χειροκροτήθηκε από µεγάλο µέρος της Χώρας. Τώρα, µπορεί να εφαρµοστεί η ίδια αυστηρότητα και για όποιον φοροδιαφεύγει. Μπορεί να αντιπροσωπεύσει ένα καλό παράδειγµα για το πώς θα βγούµε από αυτή την κρίση. potrebbe esserci una buona notizia: scenderanno anche i tassi dei mutui che sono legati all Euribor. Il problema a questo punto sarà ottenerli: gli istituti di credito hanno infatti deciso di ridurre il rapporto tra debito e capitale detenuto, deleveraged, nonostante i 250 miliardi di euro ricevuti dalla Banca centrale europea, per non parlare degli Stati Uniti. Lo studio di Confindustria però vede positivo e, dopo un calo del Pil dell 1,3% il prossimo anno, prevede un +0,7% nel 2010. In ogni caso, un punto fondamentale del rapporto ruota intorno alle politiche statali, ora invocate come soluzione e non più solo come un annoso vincolo, solo degli sforzi su fiscalità e investimenti pubblici potranno essere di vero aiuto per uscire dalla crisi. E qui nasce un secondo grande problema: Gli Stati dovranno sforare il rapporto tra PIL e debito pubblico perché potranno recuperarlo in seguito. E ovvio che il discorso si fa problematico per quei Paesi che hanno un grosso indebitamento. E l Italia (assieme alla Grecia, ndr) fa parte proprio di questa fascia: nel 2009 si manterrà alto il debito, al 106% del PIL, e dunque è difficile prevedere una finanziaria che allenti ulteriormente i cordoni della borsa. Ma si possono cercare anche altre strade, una di queste è sicuramente la possibilità di attrarre investimenti dall estero. Anche questi, in realtà, subiranno una flessione del -2%, anche se il dato potrebbe essere più elevato visto che ultimamente alcune norme invocate dal governo in carica non aiutano in questa direzione. Dunque, se ammettiamo che l Italia ha un debito pubblico troppo alto per effettuare interventi strutturali, se vogliamo che i capitali stranieri restino fuori dal Paese, non si riesce ad immaginare da dove verranno trovate quelle risorse che devono costituire la base del rilancio. Potrebbero venire dalla lotta all evasione fiscale, definita nello studio una piaga che non consente allo Stato di pianificare i propri investimenti. Giusto e allora perché non cominciare proprio dagli industriali? Quando la Confindustria siciliana approvò la norma che prevedeva l espulsione dei soci che pagavano il pizzo, si sono levati gli applausi di larga parte del paese. Ora, si potrebbe applicare la stessa severità anche a chi evade le tasse. Potrebbe rappresentare un buon esempio di come uscire da questa crisi.

notizie 31 11 intervistaσυνέντευξη

12 notizie 31 articoloάρθρο BUON ANNO A TUTTI: SIAMO IN CRISI. di Adone Paratore - Presidente Assohellas ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ ΣΕ ΟΛΟΥΣ: ΒΡΙΣΚΟΜΑΣΤΕ ΣΕ ΚΡΙΣΗ. του Adone Paratore - Προέδρου της Assohellas Dobbiamo tornare indietro nel tempo e ricordare un discorso a Indianapolis del 1959, dove John F. Kennedy fece notare come il termine cinese weiji, tradotto con crisi, fosse composto da due ideogrammi, indicanti, rispettivamente, pericolo e opportunità. Da allora questa parola cinese è stata variamente citata per accreditare la tesi del capovolgimento delle situazioni di crisi in preziose occasioni di risanamento. Per quanto in ultima analisi la spiegazione del nesso tra wei e ji non sia del tutto vera, certo appare ben trovata e, come artificio retorico, può risultare abbastanza efficace nel sorreggere le speranze e nel mobilitare le energie collettive a uscire da situazioni di grave difficolta. Ritornando alla distorta interpretazione dei due ideogrammi, essa non sembra casuale. Oltre a ricalcare l ambiguità del termine greco krisis in quanto capacità di distinguere e decidere in un modo o nell altro, essa si adatta spontaneamente alla nostra forma mentis e alle nostre tradizioni. In particolare con la dottrina della redenzione che offre anche al peggior peccatore la possibilità di risollevarsi dopo ogni caduta e con il credo nella resurrezione dei morti, il Cristianesimo ha costituito la premessa maggiore di tale atteggiamento. Sul suo tronco s innesta poi, a partire dagli ultimi decenni del XVIII secolo, la teoria del ringiovanimento dei popoli dopo ogni fase di declino. Holderlin, famoso filosofotedesco,affermava perentoriamente che: «Là dove cresce il pericolo / cresce anche ciò che ti salva». Quando si tocca il fondo, non si può quindi che risalire? Già, ma, per quanto riguarda il presente, abbiamo davvero toccato il fondo dell attuale crisi finanziaria ed economica o quella che conosciamo è soltanto «la punta dell iceberg»? Si riuscira a costruire, a livello mondiale, un sistema di regole in grado d imporre dei limiti ai mercati finanziari senza soffocarne il dinamismo? Voler convincere la City di Londra a operare in vista del bene pubblico dice Keynes è come discutere con un vescovo sulla bontà dell Origine delle specie di Darwin. Il filosofo Bernard-Henry Lévy ha sostenuto che la presente Θα πρέπει να γυρίσουµε πίσω το χρόνο για να θυµηθούµε µία οµιλία στην Indianapolis το 1959, όπου ο John F. Kennedy παρατήρησε πως ο κινέζικος όρος weiji, που µεταφράζεται ως κρίση, αποτελούνταν από δυο ιδεογράµµατα, που σήµαιναν, αντίστοιχα, κίνδυνος και ευκαιρία. Από τότε αυτή η κινέζικη λέξη αναφέρεται µε διάφορους τρόπους για να πιστοποιήσει την θεωρία της αντιστροφής των καταστάσεων κρίσης σε πολύτιµες ευκαιρίας εξυγίανσης. Εποµένως όσο κι αν η ερµηνεία του δεσµού ανάµεσα στο wei και το ji δεν είναι εντελώς αληθινή, σίγουρα µοιάζει πετυχη- µένη και, ως ρητορικό επινόηµα, µπορεί να προκύψει αρκετά αποτελεσµατικό στην ενίσχυση των ελπίδων και στην κινητοποίηση της συλλογικής ενέργειας για την έξοδο από πολύ δύσκολες καταστάσεις. Ξαναγυρίζοντας στη διαστρεβλωµένη ερµηνεία των δυο ιδεογραµµάτων, αυτή δεν µοιάζει τυχαία. Εκτός από το να αντιγράφει την ασάφεια του Ελληνικού όρου κρίσις ως ικανότητας να ξεχωρίζεις και να αποφασίζεις κατά τον ένα ή τον άλλο τρόπο, αυτή προσαρµόζεται αυθόρµητα στην µορφή αντίληψής µας και στις παραδόσεις µας. Συγκεκριµένα µε τη θεωρία της λύτρωσης που προσφέρει και στον χειρότερο αµαρτωλό τη δυνατότητα να ξανασηκωθεί µετά από κάθε πτώση και µε το πιστεύω της ανάστασης των νεκρών, ο Χριστιανισµός συνέστησε το µεγαλύτερο προοίµιο για αυτήν την συµπεριφορά. Στους κόλπους του στη συνέχεια µπολιάζει, από τις τελευταίες δεκαετίες του 18ου αιώνα, η θεωρία της αναζωογόνησης των λαών µετά από κάθε φάση παρακµής. Ο Holderlin, διάσηµος Γερµανός φιλόσοφος, δήλωνε χωρίς να σηκώνει αντίρρηση πως: «Εκεί όπου µεγαλώνει ο κίνδυνος / µεγαλώνει και αυτό που σε σώζει». Όταν φθάνεις στον πάτο, µετά δεν µπορεί παρά να σηκωθείς και πάλι; Βεβαίως, αλλά, όσον αφορά το παρόν, έχουµε φτάσει πράγµατι στον πάτο της σηµερινής χρηµατοοικονοµικής κρίσης ή αυτό που ζούµε είναι µόνο «η κορυφή του παγόβουνου»; Θα καταφέρουµε να δηµιουργήσουµε, σε παγκόσµιο επίπεδο, ένα σύστηµα κανόνων που θα µπορεί να επιβάλλει περιορισµούς στις χρηµατοοικονοµικές αγορές χωρίς να καταπνίγει τον δυναµισµό τους; Το να θέλεις να πείσεις το City του Λονδί-

notizie 31 13 articoloάρθρο www.apconsulting.gr info@apconsulting.gr crisi finanziaria mondiale è «l equivalente, fatte le debite proporzioni, di quello che fu per il comunismo il crollo del muro di Berlino». Se le cose stanno in questo modo, allora anche le scosse d assestamento per stabilizzare i mercati saranno alquanto prolungate e provocheranno il trasferimento d interi blocchi di potere: in termini comparativi, si assisterà forse al progressivo declino economico degli Stati Uniti e dell Europa, finora i maggiori detentori della ricchezza del pianeta, rispetto alla crescita dei Paesi emergenti. Dobbiamo dunque arrenderci all avvento del peggio malgrado la storia mostri il frequente risorgere dei popoli che hanno attraversato le prove più dolorose? Si pensi solo all Italia: essa trova la sua riscossa dopo la disastrosa sconfitta di Caporetto e si risolleva, infine, rapidamente nella fase della Ricostruzione post-bellica, dopo che piu della meta del suo potenziale industriale era stato distrutto dalla guerra. Ci si chiedera se da soli, simili esempi, possano avere effetti sulla realtà odierna. La fede e la volontà di far credere producono, senza dubbio, mutamenti decisivi. Grandi speranze possono essere suscitate in campo politico, specie se debitamente sostenute da grandi affabulatori. Queste pero tenderanno gradualmente a estinguersi qualora non s intravedano scadenze ragionevoli per la loro realizzazione. Norberto Bobbio riteneva che l etica del laico non dovesse basarsi sulla speranza, ma sulla responsabilità. Una certa dose di fiducia sulla nostra attitudine a sfidare i pericoli è benvenuta se funziona da anabolizzante, da artificiale ormone della crescita. Ma non basta, perché il futuro dipende dalla grande politica, dalle circostanze e dalla capacità di ciascuno di incidere, per quanto è possibile, sull elaborazione delle scelte collettive. Yes, we can? Beh almeno tentiamoci. νου να λειτουργεί βάσει του δηµοσίου συµφέροντος λέει ο Keynes είναι σα να συζητάς µε έναν επίσκοπο για τα προτερήµατα της Καταγωγής των ειδών του αρβίνου. Ο φιλόσοφος Bernard-Henry Lévy υποστήριξε πως η σηµερινή παγκόσµια χρηµατοοικονοµική κρίση είναι «ισοδύνα- µη, αναλογικά, µε εκείνο που σήµαινε για τον κοµµουνισµό η πτώση του Τείχους του Βερολίνου». Αν τα πράγµατα είναι έτσι, τότε και οι κλυδωνισµοί εξισορρόπησης για να σταθεροποιηθούν οι αγορές θα είναι αρκετά παρατεταµένοι και θα έχουν ως συνέπεια τη µετακίνηση ολόκληρων µπλοκ εξουσίας: συγκριτικά, ίσως να παρακολουθήσουµε την προοδευτική οικονοµική παρακµή των Ηνωµένων Πολιτειών και της Ευρώπης, των µεγαλύτερων µέχρι τώρα κατόχων πλούτου του πλανήτη, σε σχέση µε την πρόοδο των αναπτυσσόµενων Χωρών. Θα πρέπει συνεπώς να παραδοθούµε στην έλευση του χειρότερου παρά το γεγονός πως η ιστορία δείχνει τη συχνή ανάκαµψη των λαών που πέρασαν τις πιο οδυνηρές δοκιµασίες; Ας αναλογιστούµε µόνο την Ιταλία: η Χώρα ανακάµπτει µετά από την καταστροφική ήττα του Caporetto και, τέλος, ξανασηκώνεται, γρήγορα την περίοδο της µεταπολεµικής Ανασυγκρότησης, όταν περισσότερο από το µισό της βιοµηχανικό δυναµικό είχε καταστραφεί από τον πόλεµο. Κάποιος θα αναρωτηθεί αν από µόνα τους, παραδείγµατα αυτού του είδους, µπορούν να έχουν αντίκτυπο στη σηµερινή πραγµατικότητα. Η πίστη και η θέληση να γίνουν πιστευτά αποφέρουν, αναµφίβολα, αποφασιστικές αλλαγές. Μεγάλες ελπίδες µπορούν να δηµιουργηθούν σε πολιτικό επίπεδο, ειδικά αν υποστηριχθούν δεόντως από µεγάλους ευγενείς. Αυτές πάντως θα τείνουν να σβήνουν σταδιακά σε περίπτωση που δεν προβλεφθούν εύλογες προθεσµίες για την υλοποίησή τους. Ο Norberto Bobbio θεωρούσε πως η ηθική του κοσµικού δεν θα έπρεπε να βασίζεται στην ελπίδα, αλλά στην ευθύνη. Μία κάποια δόση πίστης στην ικανότητά µας να αντιµετωπίζουµε τους κινδύνους είναι καλοδεχούµενη αν λειτουργεί ως αναβολικό, ως τεχνητή ορµόνη ανάπτυξης. Αλλά δεν αρκεί, γιατί το µέλλον εξαρτάται από την µεγάλη πολιτική, από τις περιστάσεις και από την ικανότητα του καθενός να επηρεάζει, όσο είναι δυνατόν, την κατάρτιση των συλλογικών επιλογών. Yes, we can? Ποιος ξέρει, τουλάχιστον ας προσπαθήσουµε.

14 notizie 31 articoloάρθρο Economia Verde: Il modello di sviluppo del futuro Dell On. Nikos Vakalis - Deputato del Parlamento Europeo Πράσινη Οικονοµία: Το αναπτυξιακό µοντέλο του µέλλοντος Του Νίκου Βακάλη - Βουλευτής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Non e passato molto tempo da quando migliaia di delegati di Stati, Organismi Internazionali e Organizzazioni non Governative si sono riuniti alla Conferenza ONU a Poznan, Polonia, con l obiettivo di trovare un nuovo accordo per dimezzare le emissioni dei gas serra e la sostituzione del Protocollo di Kyoto. I cambiamenti climatici costituiscono oggi indubbiamente la piu grande minaccia per il nostro pianeta. Per molti anni, sviluppo e cambiamenti climatici sono stati affrontati come due problemi distinti. Pian piano invece si e ammesso che questo approccio fosse sbagliato. I cambiamenti climatici modificano, di fatto, sia il modo di operare delle aziende, sia le politiche di sviluppo nazionali e internazionali. Il costo della non azione, noto anche come scenario Business as usual, si dimostra chiaramente ormai insostenibile, mentre la sempre maggiore sensibilizzazione dei cittadini per l ambiente esercita una pressione sempre piu grande sui politici ma anche sulle imprese che devono assumere iniziative urgenti per la tutela dell ambiente naturale. Conseguenza di tutto questo si potrebbe ritenere la comparsa nel mondo di un nuovo modello di sviluppo economico, noto anche come economia verde. Il significato dell economia verde, o diversamente εν έχει περάσει πολύς καιρός απ όταν χιλιάδες εκπρόσωποι κρατών, διεθνών οργανισµών και µη κυβερνητικών οργανισµών συγκεντρώθηκαν στη ιάσκεψη του ΟΗΕ στο Πόζναν της Πολωνίας µε σκοπό την επίτευξη µιας νέας συµφωνίας για την περικοπή των εκποµπών αερίων θερ- µοκηπίου και την αντικατάσταση του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Η κλιµατική αλλαγή αποτελεί αναµφισβήτητα τη µεγαλύτερη απειλή για τον πλανήτη µας σήµερα. Επί σειρά ετών, ανάπτυξη και κλιµατική αλλαγή αντιµετωπίζονταν ως δύο διακριτά προβλήµατα. Σιγά σιγά γίνεται παραδεκτό ότι η προσέγγιση αυτή υπήρξε εσφαλµένη. Η κλιµατική αλλαγή αλλάζει, εκ των πραγµάτων, τόσο τον τρόπο λειτουργίας των επιχειρήσεων όσο και τις εθνικές αλλά και διεθνείς αναπτυξιακές πολιτικές. Το κόστος της µη δράσης, γνωστό και ως Business as usual σενάριο, αποδεικνύεται ξεκάθαρα πλέον δυσβάσταχτο, ενώ η συνεχώς αυξανόµενη ευαισθητοποίηση των πολιτών για το περιβάλλον ασκεί ολοένα και µεγαλύτερη πίεση στους πολιτικούς αλλά και τις επιχειρήσεις να αναλάβουν άµεσα πρωτοβουλίες για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Απόρροια όλων των παραπάνω θα µπορούσε να θεωρηθεί η εµφάνιση παγκοσµίως ενός νέου µοντέλου οικονοµικής ανάπτυξης, γνωστού και ως πράσινη οικονοµία.

notizie 31 15 Η έννοια της πράσινης οικονοµίας ή αλλιώς της πράσινης επιχειρηµατικότητας συνάδει µε µιαν επιχειρηµατικότητα που συνδυάζει την επιχειρηµατική δράση, το σεβασµό προς το περιβάλλον και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Αρχικά είχαν εκφραστεί αµφιβολίες σχετικά µε την βιωσι- µότητα ενός τέτοιου µοντέλου. Αποδεικνύεται όµως ήδη και στην πράξη ότι η πράσινη οικονοµία είναι µια ανταγωνιστική και κερδοφόρος οικονοµία. Η υπόθεση αυτή έχει επαληθευτεί εµπειρικά σε διάφορες χώρες, ανάµεσα στις οποίες και στη Γερµανία, τη χώρα µε την αυστηρότερη περιβαλλοντική νοµοθεσία στην Ε.Ε.. Οι γερµανικές επιχειρήσεις τηρούν τους στόχους της εν λόγω νοµοθεσίας χωρίς αυτό να µειώνει την υψηλή τους ανταγωνιστικότητα. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι ο αριθµός των εργαζοµένων που απασχολείται στον ευρύτερο πράσινο βιοµηχανικό κλάδο στη Γερµανία έχει, εδώ και καιρό, ξεπεράσει τον αριθµό των εργαζοµένων στις αυτοκινητοβιοµηχανίες, κατατάσσοντας τη χώρα πρωτοπόρο σε πράσινη επιχειρηµατικότητα και το µεγαλύτερο εξαγωγέα πράσινης τεχνογνωσίας σε όλον τον κόσµο. Η πράσινη επιχειρηµατικότητα αποτελεί έναν πολυδιάστατο κλάδο µε πραγµατικά ευρύ πεδίο εφαρµογής: Ανανεώσιµες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ), καινοτόµα συστήµατα µεταφορών, νέες τεχνολογίες «καθαρού άνθρακα», συστήµατα εξοικονόµησης ενέργειας, πράσινη αρχιτεκτονική, πρότυπα προγράµµατα διαχείρισης υγρών και στερεών αποβλήτων και ανακύκλωσης απορριµµάτων, όπως επίσης και το σύνολο των συµβουλευτικών υπηρεσιών που θα κληθούν να καθοδηγήσουν τις επιχειρήσεις στη µετάβασή τους στα νέα πρότυπα πράσινης ανάπτυξης, αποτελούν πράγµατι το επενδυτικό Ελντοράντο του 21ου αιώνα. Είναι ενδεικτικό ότι µελέτες του ιεθνούς Οργανισµού Ενέργειας προβλέπουν ότι µέσα στα επόµενα 20 χρόνια τα ποσά που θα επενδυθούν στις νέες τεχνολογίες είναι της τάξεως των 30 τρις δολαρίων. Ιδιαίτερα στον τοµέα των ΑΠΕ και των τεχνολογιών εξοικονόµησης ενέργειας οι διεθνείς εξελίξεις είναι ραγδαίες. Μόνο για το 2007, περισσότερα από 70 δισ. δολάρια δαπανήθηκαν σε επενδύσεις που αφορούσαν την έρευνα και την υλοποίηση υποδοµών ανανεώσιµης ενέργειας, µε τον ρυθµό ανάπτυξης του κλάδου να τρέχει µεταξύ 40% και 60%. Από την άλλη, η εξέλιξη των τεχνολογιών εξοικονό- µησης ενέργειας οδηγεί µε τη σειρά της σε µια πληθώρα νέων επιχειρηµατικών ευκαιριών και θέσεων εργασίας. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς το τεράστιο δυναµικό που εµπεριέχει η αύξηση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων. Σε µια περίοδο που η οικιστική ανάπτυξη πλήττεται από την τρέχουσα οικονοµική ύφεση, οι προσπάθειες βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων (µέσω π.χ. εργασιarticoloάρθρο dell imprenditorialita verde, si addice a un imprenditorialita che associa l azione imprenditoriale, il rispetto verso l ambiente e il miglioramento della qualita della vita. Inizialmente sono stati avanzati dubbi sulla fattibilita di un modello del genere. Si dimostra pero anche in pratica che l economia verde e un economia competitiva e redditizia. Questa ipotesi e stata verificata in pratica in vari Paesi, tra cui anche la Germania, il Paese con la piu rigida legislazione nell U.E. Le aziende tedesche osservano gli obiettivi di questa legislazione senza che cio riduca la loro alta competitivita. Peraltro e significativo che il numero dei lavoratori occupati nel piu ampio settore industriale verde in Germania ha, da molto tempo, superato il numero dei dipendenti nelle industrie automobilistiche, classificando questo Paese come leader nell imprenditorialita verde e il piu grande esportatore di know-how verde in tutto il mondo. L imprenditorialita verde costituisce un settore pluridimensionale con un campo di applicazione davvero ampio. Fonti di Energia Rinnovabili, sistemi di trasporti innovativi, nuove tecnologie a «carbone pulito», sistemi di risparmio energetico, architettura verde, modelli di programmi per la gestione dei rifiuti liquidi e solidi e per il riciclaggio dei rifiuti, nonche tutti i servizi di consulenza che saranno chiamati a istruire le aziende nella loro transizione ai nuovi modelli di sviluppo verde, costituiscono infatti l Eldorado dell investimento del XXI secolo. E indicativo che studi dell Organizzazione Internazionale dell Energia prevedono che entro i prossimi 20 anni i capitali che saranno investiti nelle nuove tecnologie ammonteranno a 30 trilioni di dollari. Particolarmente nel campo delle Fonti Rinnovabili di Energia e delle tecnologie per il risparmio energetico gli sviluppi internazionali sono rapidi. Solo per il 2007, piu di 70 miliardi di dollari sono stati spesi in investimenti che riguardavano la ricerca e la realizzazione di infrastrutture di energia rinnovabile, con un tasso di crescita del settore che corre tra il 40% e il 60%. Dall altro, l evoluzione delle tecnologie per il risparmio energetico porta a sua volta a molte nuove opportunita imprenditoriali e posti di lavoro. Basti pensare all enorme potenziale che racchiude l incremento del rendimento energetico degli edifici. In un periodo in cui lo sviluppo edilizio e colpito dalla recessione economica corrente, gli sforzi per il miglioramento del rendimento energetico degli edifici (p.e. tramite lavori di isolamento, ecc.) acquisisce un importanza particolare per il sostegno dell attivita edilizia. Gia l adozione anche in Grecia della Direttiva Europea per il Rendimento Energetico degli Edifici, che obbliga la maggioranza degli edifici a

16 notizie 31 articoloάρθρο possedere un certificato di rendimento energetico, ha dato il via ad una serie di nuove opportunita professionali. Sostenitore di questi sforzi resta l Unione Europea, che ha espresso una forte volonta politica di continuare a guidare nel mondo la lotta ai cambiamenti climatici e di conseguenza per la promozione di un modello di sviluppo verde. Il pacchetto di provvedimenti contro i cambiamenti climatici, che si specchia nell ormai famoso obiettivo comunitario del «20-20-20» fino al 2020 (diminuzione del 20% dei gas serra, incremento del 20% delle Fonti Rinnovabili di Energia e incremento del 20% del risparmio energetico), ha un doppio ruolo. Oltre a portare necessariamente allo sviluppo di nuovi mercati innovativi, contemporaneamente combatte la dipendenza energetica dell Europa, confermata dalla recente crisi russo-ucraina per il gas. Dopo l elezione di Barack Obama alla presidenza degli Stati Uniti e il suo pubblico impegno per la riduzione delle emissioni dei gas serra dell America dell 80% fino al 2050, il rafforzamento delle Fonti Rinnovabili di Energia, nonche la decisione di investimenti di 150 miliardi di dollari in nuove tecnologie verdi, sembra rafforzata la dinamica di un modello di sviluppo verde. In combinazione con la recente crisi finanziaria, si sta creando in tutto il mondo il momento politico adatto per la riorganizzazione radicale dell economia mondiale, basata ormai sui principi della sostenibilita e della tutela della nostra ricchezza naturale. L imprenditorialita verde non costituisce quindi solo una necessita ecologica mondiale. Ha inoltre una fortissima logica economica e politica. Esempi di successo esistono gia. E nostra responsabilita moltiplicarli! ών µόνωσης κ.α.) αποκτά ξεχωριστή σηµασία για τη στήριξη της οικοδοµικής δραστηριότητας. Ήδη η µεταφορά και στην Ελλάδα της Ευρωπαϊκής Οδηγίας για την Ενεργειακή Αποδοτικότητα των Κτιρίων, η οποία υποχρεώνει τα περισσότερα κτίρια να συνοδεύονται από ένα πιστοποιητικό ενεργειακής απόδοσης, έχει σηµάνει το εναρκτήριο λάκτισµα για την ανάδειξη µιας πληθώρας νέων επαγγελµατικών ευκαιριών. Αρωγός στις προσπάθειες αυτές παραµένει η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία έχει εκφράσει ισχυρή πολιτική βούληση να συνεχίσει να ηγείται παγκοσµίως του αγώνα για την καταπολέµηση της κλιµατικής αλλαγής και κατά συνέπεια της προώθησης ενός πράσινου αναπτυξιακού µοντέλου. Η δέσµη µέτρων ενάντια στην κλιµατική αλλαγή, η οποία αντικατοπτρίζεται στον περίφηµο πλέον κοινοτικό στόχο «20-20-20» µέχρι το 2020 (περικοπή κατά 20% των αερίων θερµοκηπίου, αύξηση κατά 20% των ΑΠΕ και αύξηση κατά 20%της εξοικονόµησης ενέργειας), έχει διττό ρόλο. Εκτός του ότι οδηγεί αναπόφευκτα στην ανάπτυξη νέων πρωτοποριακών αγορών, καταπολεµά ταυτόχρονα και την ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης, η οποία επιβεβαιώθηκε κατά την πρόσφατη Ρωσο-Ουκρανική διένεξη για το φυσικό αέριο. Ύστερα και από την εκλογή του Μπαράκ Οµπάµα στον προεδρικό θώκο των ΗΠΑ και τη δηµόσια δέσµευσή του για τη µείωση των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου της Αµερικής κατά 80% µέχρι το 2050, την ενίσχυση των ΑΠΕ, καθώς και για επενδύσεις 150 δις δολαρίων σε νέες πράσινες τεχνολογίες, φαίνεται να ενισχύεται η δυναµική ενός πράσινου αναπτυξιακού µοντέλου. Σε συνδυασµό µε την πρόσφατη χρηµατοπιστωτική κρίση, δηµιουργείται παγκοσµίως η κατάλληλη πολιτική συγκυρία για τη ριζική αναδιοργάνωση της παγκόσµιας οικονοµίας, βασιζόµενη πλέον στις αρχές της αειφορίας και της προστασίας του φυσικού µας πλούτου. Η πράσινη επιχειρηµατικότητα δεν αποτελεί λοιπόν µόνο µια παγκόσµια οικολογική αναγκαιότητα. Έχει επίσης ισχυρότατη οικονοµική και πολιτική λογική. Επιτυχηµένα παραδείγµατα ήδη υπάρχουν. ική µας ευθύνη είναι να τα πολλαπλασιάσουµε! nvakalis@nvakalis.gr

notizie 31 17 intervistaσυνέντευξη

18 notizie 31 articoloάρθρο Quarant anni di Unione Doganale Σαράντα χρόνια Τελωνειακής Ένωσης Istituita il 1o luglio 1968 tra sei Paesi (Belgio, Paesi Bassi, Lussemburgo, Francia, Italia e Germania), l Unione doganale rappresenta nell attuale Unione Europea a Ventisette un pilastro del Mercato interno oltre che un importante strumento di protezione della salute e della sicurezza dei cittadini. E per tale ragione che, in continuita con il processo di riforma e modernizzazione del sistema doganale europeo in atto, la Commissione Europea ha recentemente riesaminato il ruolo delle dogane in un contesto come quello attuale che presenta vari cambiamenti quali l allargamento, la globalizzazione, lo sviluppo del commercio elettronico, ma anche fenomeni negativi come il terrorismo e la criminalita organizzata. Due recenti inziative si pongono in linea con questo processo di modernizzazione: il Codice doganale aggiornato e un sistema di informatizzazione doganale paneuropeo. La ragione principale dell aggiornamento del Codice doganale istituito per stabilire norme e procedure applicabili alle merci in entrata e in uscita dal territorio dell Unione Europea e la necessita di una semplificazione che permetta alle dogane e al commercio di funzionare in modo piu efficace, rapido e meno oneroso. Questa semplificazione sara possibile grazie alla riduzione delle procedure doganali, alla progressiva informatizzazione delle formalita doganali, allo Θεσµοθετηµένη την 1η Ιουλίου 1968 ανάµεσα σε έξι Χώρες (Βέλγιο, Κάτω Χώρες, Λουξεµβούργο, Γαλλία, Ιταλία και Γερµανία), η τελωνειακή Ένωση αντιπροσωπεύει στη ση- µερινή Ευρωπαϊκή Ένωση των είκοσι εφτά ένα θεµέλιο της εσωτερικής Αγοράς όπως επίσης και ένα σηµαντικό εργαλείο προστασίας της υγείας και της ασφάλειας των πολιτών. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο, συνεχίζοντας τη διαδικασία της µεταρρύθµισης και εκσυγχρονισµού του Ευρωπαϊκού τελωνειακού συστήµατος, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επανεξέτασε πρόσφατα τον ρόλο των τελωνείων σε ένα περιβάλλον όπως το σηµερινό που παρουσιάζει διάφορες αλλαγές όπως τη διεύρυνση, την παγκοσµιοποίηση, την ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εµπορίου, αλλά και αρνητικά φαινόµενα όπως την τροµοκρατία και το οργανωµένο έγκληµα. υο πρόσφατες πρωτοβουλίες αναλήφθηκαν στα πλαίσια αυτής της διαδικασίας εκσυγχρονισµού: ο ενηµερωµένος τελωνειακός Κώδικας και ένα πανευρωπαϊκό τελωνειακό σύστηµα µηχανογράφησης. Ο βασικός λόγος της ενηµέρωσης του τελωνειακού Κώδικα που θεσµοθετήθηκε για τον καθορισµό κανόνων και διαδικασιών που θα εφαρµόζονται στα εµπορεύµατα που εισέρχονται και που βγαίνουν από την επικράτεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η αναγκαιότητα µίας απλοποίησης που θα επιτρέπει στα τελωνεία και στο εµπόριο να λειτουργούν µε έναν πιο αποτελεσµατικό, γρήγορο και οικονοµικό τρόπο. Αυτή η απλοποίηση θα καταστεί δυνατή χάρη στη µείωση των τελωνειακών διαδικασιών, στην προοδευτική µηχανογράφηση των τελωνειακών διατυπώσεων, στην ηλεκτρονική ανταλλαγή πληροφοριών ανάµεσα στις τελωνειακές Αρχές και στο αποκαλούµενο σύστηµα κεντρικού εκτελωνισµού, που θα επιτρέπει στους εξουσιοδοτηµένους εµπόρους να κάνουν ηλεκτρονικά την τελωνειακή δήλωση και να πληρώνουν τους αντίστοιχους δασµούς στην Χώρα προέλευσής τους ανεξάρτητα από το Κράτος µέλος από το οποίο θα εισέλθουν ή θα βγουν τα εµπορεύµατα ή στο οποίο θα χρησιµοποιηθούν. Ο ενηµερωµένος τελωνειακός κώδικας θα αποτελέσει, εκτός