Θεωρία και Πράξη στη Διαχείριση Έργου (Project Management)

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2003 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 1 Θεωρία και Πράξη στη Διαχείριση Έργου (Project Management) Π. Μ. ΠΑΝΤΟΥΒΑΚΗΣ Επίκουρος Καθηγητής Ε. Μ. Π., Τομέας Προγραμματισμού & Διαχείρισης Τεχνικών Έργων ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η «ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΈΡΓΟΥ»; Η «διαχείριση έργου», γνωστή στα Αγγλικά με τον όρο «Project Management», προσπαθεί να δώσει απαντήσεις σε ερωτήσεις που αφορούν στα «γιατί», «τι», «πώς», «ποιος», «πόσο κοστίζει» και «πότε» ενός έργου (κατασκευαστικού, πληροφορικής, ανάπτυξης νέου προϊόντος κ.λπ.) από την εποχή σύλληψης της αναγκαιότητάς του μέχρι την καταστροφή, εγκατάλειψη ή αντικατάστασή του. Έτσι, η διαχείριση έργου περιλαμβάνει τη συμπλήρωση των τεχνικών δελτίων, την ένταξη του έργου για χρηματοδότηση, τη διαχείριση των μελετών, την επιλογή των μεθόδων υλοποίησης, τις αναγκαίες εκτιμήσεις χρόνου και κόστους, το πρόγραμμα ποιότητας, το σχέδιο ασφάλειας και υγείας, τη διαχείριση των κινδύνων αλλά και οποιαδήποτε άλλη οργανωτική ή ελεγκτική ενέργεια απαιτείται για τη σχεδίαση, υλοποίηση και λειτουργία του έργου σε όλη την ωφέλιμη «ζωή» του. Επιπρόσθετα, ορισμένοι (π.χ. η ερευνητική ομάδα του Καθηγητή Roland Gareis στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης) ισχυρίζονται ότι η διαχείριση έργου και πιο συγκεκριμένα η θεώρηση ΚΠΕ (Κοινωνία Προσανατολισμένη κατά Έργα), μπορεί να αποτελέσει τη βάση για τη διοίκηση της κοινωνίας γενικότερα. Σύμφωνα με τη θεώρηση ΚΠΕ οι περισσότερες ανθρώπινες δραστηριότητες από το σχολείο των παιδιών, τις εισαγωγικές εξετάσεις στο Πανεπιστήμιο, την οργάνωση ενός ταξιδιού, ή μιας φιλανθρωπικής εκδήλωσης μπορούν να θεωρηθούν και να αντιμετωπιστούν ως έργα. Με τον τρόπο αυτό είναι δυνατόν να επιτευχθεί οικονομία χρόνου, κόστους και κόπου και άρα, σε επέκταση, σημαντικό όφελος για την κοινωνία γενικότερα.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2003 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 2 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΈΡΓΩΝ-ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΛΙΑ ΧΡΟΝΙΑ ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΑ Η διαχείριση συνυπάρχει με τα έργα από την πρώτη φορά που οι άνθρωποι προσπάθησαν να πετύχουν «κάτι» - εποχή που ήταν πολύ πριν τους ιστορικούς χρόνους (άποψη που διατυπώθηκε στο 16 ο Παγκόσμιο Συνέδριο Διαχείρισης Έργων, Βερολίνο, 2002). Αρχικά, ο κάθε υπεύθυνος υλοποίησης ενός στόχου ακολουθούσε τις δικές του εμπειρικές ή ιδιοσυγκρασιακές μεθόδους με σκοπό να σχεδιάσει τις απαιτούμενες ενέργειες που έπρεπε να κάνει καθώς και να βρει τρόπους για να οργανώσει και να ελέγξει την υλοποίησή τους. Η πρώτη συστηματική προσπάθεια επίτευξης καλύτερου αποτελέσματος μέσω οργάνωσης της παραγωγικής διαδικασίας έγινε το 19 ο αιώνα σε ένα εργοστάσιο χυτοσιδήρου των ΗΠΑ. Υπεύθυνος της προσπάθειας ήταν ο Αρχιμηχανικός του εργοστασίου F.W. Taylor (1856-1915), σήμερα θεωρούμενος ως «πατέρας» της διαχείρισης (management). Στα χρόνια που ακολούθησαν και εξαιτίας των έργων της εποχής εκείνης (κατασκευή σιδηροδρομικού δικτύου, οι πρώτοι ουρανοξύστες, έργα εξηλεκτρισμού κ.λπ.) έγιναν διάφορες άλλες σχετικές μελέτες κυρίως στις ΗΠΑ και κυρίως από μηχανικούς. Παρ όλα αυτά, όμως, μόνο τα τελευταία σαράντα χρόνια η διαχείριση έργων αντιμετωπίστηκε ως ξεχωριστό πεδίο επιστημονικής και επαγγελματικής ενασχόλησης κυρίως εξαιτίας της επιτυχημένης συμβολής της στη δημιουργία του πυραυλικού συστήματος Polaris του Αμερικανικού Ναυτικού κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950, αλλά και της σημασίας που της αναγνωρίστηκε ως μοχλού παραγωγής «νέου πλούτου» για την κοινωνία. Νέου «πλούτου»; Πράγματι, η όλη έννοια της διαχείρισης είναι η οικονομικότερη παραγωγή έργων στα οποία η μετέπειτα εκμετάλλευση αποσβένει το κόστος δημιουργίας τους και παράγει νέο πλούτο! Αυτό είναι και το κίνητρο πίσω από τη μελέτη, ενασχόληση, δημιουργία και τέλος αποδοχή της όλης γνωστικής περιοχής! Πώς, όμως, θα γίνει αυτό; Πώς θα επιτευχθεί ο «νέος πλούτος»; Διάφορες επαγγελματικές και ερευνητικές ομάδες και από πολλές χώρες ασχολήθηκαν με το θέμα και για σειρά ετών. Αρχικά, η λύση αναζητήθηκε μέσω των εφαρμοσμένων Μαθηματικών. Αν δεχθούμε ότι είναι το οικονομικό όφελος, το οποίο τελικά επιζητούμε, αυτό σίγουρα μπορεί να εκφραστεί με κάποιες εξισώσεις (πιο καλά με κάποιες συναρτήσεις), η μελέτη, ανάλυση και επίλυση των οποίων, θα μας οδηγήσει στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Χιλιάδες

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2003 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 3 ανθρωπο-ώρες αφιερώθηκαν σε αυτό το σκοπό κατά τη διάρκεια μιας εικοσαετίας που ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του 1950. Τα αποτελέσματα αυτής της προσπάθειας περιλαμβάνουν τις μεθόδους της δικτυωτής ανάλυσης (ή μεθόδους του «κρίσιμου δρόμου» ή CPM), τις τεχνικές βελτιστοποίησης της σχέσης κόστους και χρόνου ενός έργου και τους αλγόριθμους ορθολογικότερης χρησιμοποίησης των μέσων παραγωγής. Σήμερα που το υπολογιστικό φορτίο των μεθόδων και τεχνικών αυτών αναλαμβάνουν οι υπολογιστές, η εφαρμογή τους αποτελεί συμβατική υποχρέωση για όσους ασχολούνται με τα έργα και τα αποτελέσματά τους, σε περίπτωση που προκύψουν διαφορές, είναι δεκτά και από τα δικαστήρια, θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι όλα πάνε καλά. Εκτός, ίσως από μια μικρή λεπτομέρεια. Τα έργα δεν γίνονται πάντα ούτε γρηγορότερα, ούτε καλύτερα, ούτε οικονομικότερα επειδή εφαρμόζουμε (όπως τις εφαρμόζουμε) τις μεθόδους δικτυωτής ανάλυσης (αναφορά στο σημείο αυτό γίνεται και στο άρθρο του Α. Monsey Critical Path Scheduling-Is it worth it? που παρουσιάστηκε το 1990 στο 26 ο Συνέδριο του ASCE, στη Νότια Καρολίνα των ΗΠΑ). Κι αυτό είναι ένα διεθνές αλλά, δυστυχώς, και ελληνικό φαινόμενο. Το Ολυμπιακό Στάδιο του Μόντρεαλ, η ανάπτυξη του λειτουργικού συστήματος Windows, η σήραγγα της Μάγχης αποτελούν γνωστά παραδείγματα έργων που στοίχισαν και διήρκεσαν πολύ περισσότερο απ όσο είχε αρχικά προβλεφθεί. Κάτι δεν πάει καλά. Οι ερευνητικές ομάδες γύρισαν στα γραφεία τους, οι εθνικοί προϋπολογισμοί, αλλά και μεγάλες εταιρείες ενέγραψαν κονδύλια για έρευνα στην περιοχή (εντάξει, ίσως όχι τόσο πολύ στην Ελλάδα) και εκεί γύρω στα μέσα της δεκαετίας του 1970 φαινόταν ότι γυρίζαμε στην αρχή. Τι έφταιγε; Το πολύ απλό και ίσως πασιφανές. Η υλοποίηση ενός έργου, δηλαδή κάτι καινούργιου που ακριβώς όμοιό του δεν υπάρχει μέχρι τώρα, δεν είναι και τόσο απλή διαδικασία. Σε αυτή μετέχουν πολλοί άνθρωποι, με διαφορετικά ενδιαφέροντα, ανάγκες, επιδιώξεις, γνώσεις, δικαιώματα κ.λπ. Τα μαθηματικά δεν είναι πάντα αρκετά! (Και βέβαια, ίσως έφταιγαν και άλλοι παράγοντες όπως οι κοινωνικές αλλαγές που άλλαξαν την όλη αντίληψή μας για τη σημασία και την αξία του ανθρώπου, του περιβάλλοντος και του χρήματος - η πληροφορική και οι τηλεπικοινωνίες που με τη συνεχή εξέλιξη τους έκαναν το χθεσινό απραγματοποίητο σημερινή καθημερινότητα - οι πολιτισμικές αντιλήψεις που

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2003 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 4 επιδρούν μερικές φορές στη διαδικασία παραγωγής - τα μη οικονομικά αποτελέσματα των έργων που είναι τόσο σημαντικά σε ορισμένες περιπτώσεις, οι νέοι τρόποι παραγωγής έργων (π.χ. με αυτοχρηματοδότηση ή με συνεταιριστικό εργολάβο) κ.λπ.). Ξεκίνησαν, λοιπόν, έρευνες σε αναζήτηση περισσότερο διαδικαστικών σχημάτων (δηλαδή σχημάτων περιγραφής των παραγωγικών διαδικασιών που οδηγούν στη δημιουργία ενός έργου) που ενσωμάτωσαν τις μαθηματικές μεθόδους. Αυτά τα διαδικαστικά σχήματα (τα οποία παρακάτω θα ονομάσουμε πιο σωστά «πρότυπα» και «βιβλία γνώσης» (δες πλαίσιο για περισσότερα σχετικά με τα βιβλία γνώσης)) προσπάθησαν να τυποποιήσουν, κατηγοριοποιήσουν, περιγράψουν και διαχειριστούν τις διαδικασίες δημιουργίας ενός έργου. Αυτές οι νεώτερες αντιλήψεις οδήγησαν στη δημιουργία διάφορων τυποποιήσεων με κυριότερους εκπροσώπους αυτές που εμφανίζονται στον πίνακα της Εικόνας 1. Εικόνα 1: Πίνακας Γενικών Προτύπων για τη Διαχείριση Έργων. Πρότυπο PMBOK (Project Management Book Of Knowledge) Guide (Οδηγός του Βιβλίου Γνώσης για τη Διαχείριση Έργων) (2000) ISO 10006 (Οδηγίες για την επίτευξη ποιότητας στη Διαχείριση Έργων) (1997) Βρετανικό Πρότυπο BS 6079 (BSI, 1996) Σειρά DIN 69 900 (Γερμανικά πρότυπα DIN 69 900 ως 69 903 και 69 905) APM BOK (έκδοση 4.0) (2000) Critéres de matrice (AFITEP, Association Francophone du Management de Projet) Australian National Competency Standards for Project Management Σκοπός προώθηση του επαγγέλματος βάση για την πιστοποίηση, κατηγοριοποίηση, περιγραφικά δεδομένα διαχείρισης έργων κ.λπ. ορισμός βασικών εννοιών και διαδικασιών στοχεύει στην ποιότητα της διαχείρισης έργου καθορισμός όρων και διαδικασιών οδηγίες για όσους (σε διαφορετικά επίπεδα) ασχολούνται με τη διαχείριση έργων καθορισμός όρων και διαδικασιών εθνικές και τοπικές απαιτήσεις συμμόρφωσης πιστοποίηση επαγγελματιών διαχείρισης έργων προώθηση του επαγγέλματος παροχή υλικού εκπαίδευσης προώθηση του επαγγέλματος πιστοποίηση ανθρώπων και εκτίμηση ικανοτήτων χρησιμοποιεί το PMBOK Guide ως βάση γνώσης Prince 2 ελεύθερα διαθέσιμη βρετανική μεθοδολογία ορισμός εννοιών και διαδικασιών, οδηγίες εφαρμογής για έργα πληροφορικής P2M-Ιαπωνικό BoK βάση πιστοποίησης ικανοτήτων περιγραφή της διαχείρισης πολλαπλών έργων διαχείριση της αξίας (Προσαρμογή από τις σημειώσεις του μαθήματος του Ε.Μ.Π. «Διαχείρισης Τεχνικών Έργων» υπό Π. Παντουβάκη και από το Global Working Group, 2000, List of Existing Generic Standards for aspects of PM ).

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2003 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 5 Βιβλία Γνώσης στη Διαχείριση Έργων (BoK-Book of Knowledge) Από τη δεκαετία του 1960 ξεκίνησαν οι επαγγελματικοί σύλλογοι Διαχείρισης Έργων (όπως το Αμερικανικό PMI (Project Management Institute), το Βρετανικό APM (Association for Project Management), το IPMA (International Project Management Association) κ.ά.) να δημιουργούν Βιβλία Γνώσης (BoKs). Τα ΒοΚ περιέχουν το σκοπό, τους ορισμούς, το περιεχόμενο και τις σχέσεις της διαχείρισης έργων. Το πρώτο BoK δημοσιεύτηκε το 1976 από το PMI αλλά έκανε «αισθητή» την παρουσία του και έγινε ευρύτερα αποδεκτό από το 1983. Το APM ΒοΚ ήταν το δεύτερο βιβλίο γνώσης που πρωτο-δημοσιεύτηκε το 1986. Η τελευταία έκδοση του PMI BoK (όπως και του APM BoK) δημοσιεύτηκε το 2000. Ας σημειωθεί ότι αυτά τα ΒοΚ (όπως και άλλα, όπως π.χ. το IPMA ΒοΚ) είναι διαφορετικά μεταξύ τους -γεγονός που υπογραμμίζει ότι υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις στο θέμα. Μετά την έκδοση του APM BoΚ διάφοροι ευρωπαϊκοί φορείς που ασχολούνται με τη διαχείριση έργων (π.χ. στην Ολλανδία το PMI (Ολλανδίας), στην Ελβετία το SPM, στη Γερμανία το GPM και στη Γαλλία το AFITEP) μετάφρασαν και προσάρμοσαν το APM BoK και δημιούργησαν τα δικά τους. Το 1997 οι Ιάπωνες δημιούργησαν το δικό τους BoK. Το Ιαπωνικό BoK αποτελεί τη βάση επαγγελματικής πιστοποίησης στη διαχείριση έργων και βασίζεται σε μια δομή πυραμίδας που αποκαλείται P2M και σχετίζεται με τη διαχείριση πολλαπλών έργων (σε αντίθεση με την ευρωπαϊκή και αμερικανική αντίληψη της διαχείρισης ενός έργου). Το 1998 το IPMA δημιούργησε ένα ακόμα ΒοΚ συγκεντρώνοντας και ομογενοποιώντας τα διάφορα APM BoK στα Αγγλικά, Γαλλικά και Γερμανικά. Κάπου εδώ βρισκόμαστε σήμερα. Και να φανταστείτε ότι ακολουθήσαμε την «κύρια» οδό στην ανασκόπησή μας και δεν μιλήσαμε καθόλου για τα διάφορα «παρακλάδια» (ή άλλους τρόπους σκέψης που εμφανίστηκαν τα τελευταία χρόνια) όπως το «παρακλάδι» των «ισχνών μεθόδων παραγωγής έργων», της «διαχείρισης της αξίας», της τεχνικής της «κρίσιμης αλυσίδας» κ.λπ. Η παράλειψη αυτή δεν γίνεται από σκοπιμότητα ή από μη αποδοχή των εναλλακτικών αυτών μεθόδων. Γίνεται απλά, γιατί θέλουμε να δούμε τι γίνεται στην πράξη σήμερα, τόσο στη χώρα μας όσο και στο εξωτερικό όπου η «κύρια» οδός αποτελεί την πλέον αποδεκτή και ακολουθούμενη μέθοδο.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2003 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 6 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΈΡΓΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΕΣ ΈΡΓΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Παρατηρήστε ότι στον πίνακα της Εικόνας 1 δεν υπάρχει το Ελληνικό Πρότυπο. Πώς και πού καθορίζονται τότε οι διαδικασίες παραγωγής έργων στην Ελλάδα; Η απάντηση βρίσκεται τόσο στη Νομοθεσία (π.χ. για την κατασκευή δημοσίων έργων στα ΠΔ 696/ 74, Ν1418/84, ΠΔ 609/85, ΠΔ 515/89, Απόφαση Δ17/01/117 του 1989 κ.λπ.) όσο και στις διάφορες Κοινοτικές Οδηγίες (π.χ. Οδηγία 92/50) και παραρτήματα κανονισμών χρηματοδότησης (όπως π.χ. στο Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης-ΚΠΣ). Ας σημειωθεί, ότι η διαχείριση έργων στην Ελλάδα ξεκίνησε να διδάσκεται ως ξεχωριστό μάθημα στο Ε. Μ. Πολυτεχνείο από τις αρχές της δεκαετίας του 1970. Το αντικείμενο του μαθήματος περιελάμβανε τη μαθηματική θεώρηση της διαχείρισης έργων, δηλαδή τις μεθόδους χρονικού και οικονομικού προγραμματισμού, γεγονός που απεικόνιζε τις αντιλήψεις της εποχής εκείνης. Επαγγελματικά το αντικείμενο δεν προσέφερε αυτοτελείς ευκαιρίες απασχόλησης γεγονός που παγίωσε και τις ακαδημαϊκές αναζητήσεις, τόσο διδακτικά όσο και ερευνητικά. Το αντικείμενο συνεχίζει να διδάσκεται ανελλιπώς στο Ε.Μ.Π. αλλά και προοδευτικά σε πολλά άλλα Πανεπιστήμια και ΤΕΙ στην Ελλάδα. Σήμερα, μάλιστα, υπάρχει ειδικός Τομέας στο Ε. Μ. Πολυτεχνείο (Τομέας Προγραμματισμού & Διαχείρισης Τεχνικών Έργων) αλλά και αυτοτελές Τμήμα στα ΤΕΙ (Λάρισας). Στον επαγγελματικό τομέα η κατάσταση με την πάροδο των χρόνων και την υλοποίηση μεγάλων έργων με κοινοτική χρηματοδότηση άλλαξε άρδην. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1980, η υποβολή χρονοδιαγραμμάτων αποτελεί συμβατική απαίτηση όλων των έργων. Επιπρόσθετα, ο κορεσμός σε ορισμένες ειδικότητες μηχανικών, λόγω της κρίσης στη βιομηχανία και η ταυτόχρονη διόγκωση του κατασκευαστικού τομέα που ξεπερνά το 20% του ΑΕΠ «οδηγούν» πολλούς νέους μηχανικούς στην αναζήτηση επαγγελματικών λύσεων στη διαχείριση έργων. Η κύρια ασχολία τους είναι η σύνταξη και επικαιροποίηση χρονοδιαγραμμάτων, η παρακολούθηση του κόστους, των μέσων παραγωγής κ.λπ. Βέβαια, η όλη διαδικασία δεν είναι χωρίς προβλήματα. Αν μιλήσετε με ανθρώπους που εργάζονται στην περιοχή, πολλοί θα σας πουν ότι τα χρονοδιαγράμματα αποτελούν μέρος των απαιτούμενων μηνιαίων αναφορών που υποβάλλουν, αλλά η πραγματική διαχείριση του έργου γίνεται με άλλους τρόπους και μέσα. Το χρονοδιάγραμμα υπάρχει

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2003 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 7 γιατί το ζητάει ο Κύριος του Έργου, ο Φορέας Παρακολούθησης ή οποιοσδήποτε άλλος έχει την εξουσία να το κάνει (Υπουργείο, Ευρωπαϊκή Ένωση κ.λπ.). Συνήθως, είναι ιδιαίτερα υψηλού επιπέδου (δηλαδή πολύ συνοπτικό), δεν περιέχει μέσα παραγωγής και οι διάφορες κοστολογικές αναφορές γίνονται σε λογιστικά φύλλα τύπου Excel. Δεν υπάρχει ενιαία αντιμετώπιση των δραστηριοτήτων (ακόμα και για έργα του ίδιου φορέα), ούτε κωδικοποίηση (τα σχετικά πρότυπα ISO, οι κωδικοποιήσεις τύπου Uniclass ή ακόμα CI/SfB ποτέ δεν «εφαρμόστηκαν» στην Ελλάδα). Γενικά υπάρχει ελευθερία (ασυδοσία;) στην περιοχή. Γι αυτή καθαυτή τη δημιουργία του χρονοδιαγράμματος χρησιμοποιούνται πακέτα της αγοράς και κυρίως τα Primavera και MS-Project. Στην παραγωγή των ιδιωτικών έργων, όπως, για παράδειγμα, στην έκδοση οικοδομικών αδειών, ο χρονικός προγραμματισμός του έργου είναι συνήθως απλά μια κακέκτυπη επαναλαμβανόμενη φωτοτυπία ενός διαγράμματος Gantt. Η κατάσταση αυτή σε συνδυασμό με την έλλειψη επαγγελματικής πιστοποίησης και την περιορισμένη ακαδημαϊκή εξέλιξη του αντικειμένου οδήγησε στην παγίωση της αντίληψης, τουλάχιστον μεταξύ των νεώτερων συναδέλφων, ότι η διαχείριση έργου αφορά κυρίως στο χρονικό προγραμματισμό μέσω μεθόδων δικτυωτής ανάλυσης. Το αντικείμενο της διαχείρισης των έργων αναλαμβάνεται, είτε από πολύ ακριβοπληρωμένους και συνήθως ξένους συμβούλους είτε από μεσαία και κατώτερα στελέχη εταιρειών. Για τους νέους μηχανικούς, που μας ενδιαφέρουν περισσότερο εδώ, αποτελεί μια συνήθως βιοποριστική λύση, αφού δεν βρίσκουν δουλειά αλλού. Οι γενικές γνώσεις του μηχανικού, οι αναλυτικές του ικανότητες και ίσως έναδύο επαγγελματικά σεμινάρια αποτελούν το βασικό γνωστικό «οπλοστάσιο» των περισσότερων απασχολούμενων στην περιοχή. Δεν θα είχα αντίρρηση για όλα αυτά, αν τα έργα στην Ελλάδα υλοποιούνταν μέσα στα χρονικά και οικονομικά τους πλαίσια και στο επιδιωκόμενο επίπεδο ποιότητας. Τα διάφορα δημοσιεύματα στον Τύπο, οι Κοινοτικές Εκθέσεις και άλλα στοιχεία θα σας πείσουν για το αντίθετο. Ακόμα περισσότερο, δεν θα είχα κανένα λόγο να γράψω αυτό το άρθρο, αν η Ελλάδα μετείχε στα διάφορα φόρα, προγράμματα και ομάδες που αναπτύσσουν το γνωστικό αντικείμενο της διαχείρισης έργων και υπήρχαν μηχανισμοί μεταφοράς και προσαρμογής της τεχνογνωσίας αυτής.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2003 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 8 Επιπρόσθετα, δεν θα έμπαινα στον κόπο να σας λέω όλα τα παραπάνω, αν δεν πίστευα, από τη θητεία μου στο Πολυτεχνείο, ότι υπάρχει αξιόλογο νέο ανθρώπινο δυναμικό με ζωηρό ενδιαφέρον για την περιοχή, αλλά και παλιοί μηχανικοί διαχειριστές έργων με μεγάλη εμπειρία και γνώση στην υλοποίηση έργων στην Ελλάδα. Τέλος, ίσως τα πράγματα ήταν απλούστερα για όλους μας, αν τα Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης (ΚΠΣ) και τα Ολυμπιακά Έργα κρατούσαν για πάντα. Επειδή η κατάσταση δεν είναι έτσι, ίσως θα πρέπει να δραστηριοποιηθούμε περισσότερο για τις επικείμενες εποχές, στις οποίες η ανταγωνιστικότητα θα διαδραματίζει τον καθοριστικότερο ρόλο. Πάντως, από όποιους λόγους κι αν ασχολείται κανείς με την περιοχή, η διαχείριση έργων καταφέρνει με τον έναν ή τον άλλο τρόπο να τον απογοητεύει. Είτε εξαιτίας της πολύ περιορισμένης ελληνικής βιβλιογραφίας (πού θα αναζητήσει κανείς πληροφορίες;), είτε εξαιτίας της έλλειψης επαγγελματικής πιστοποίησης και κατοχύρωσης, είτε εξαιτίας της πολύ μικρής συμβολής στα πράγματα των διαφόρων σχετικών συλλόγων (κυρίως παραρτημάτων ξένων επαγγελματικών ενώσεων) είτε, τέλος, εξαιτίας της πολύ μικρής σχέσης με τα τεκταινόμενα στο εξωτερικό (συμμετοχή σε ερευνητικά προγράμματα, διεθνή συνέδρια κ.λπ.). Και στο σημείο αυτό θα ήθελα, πολύ συνοπτικά είναι αλήθεια, να δούμε τι γίνεται σχετικά με τη διαχείριση έργων στο εξωτερικό. Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΈΡΓΩΝ ΣΕ ΧΩΡΕΣ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ Οι ΗΠΑ, η Δυτική Ευρώπη (κυρίως η Αγγλία, η Γαλλία και η Γερμανία), η Αυστραλία, η Νότιος Αφρική και οι χώρες της Άπω Ανατολής (Σιγκαπούρη, Κορέα, Χονγκ Κονγκ και Ιαπωνία) αποτελούν τις κύριες χώρες στις οποίες γίνονται συστηματικές προσπάθειες στην περιοχή. Εκτός από τον πανεπιστημιακό χώρο, μια σειρά επαγγελματικών συλλόγων και ενώσεων ασχολούνται με το αντικείμενο. Ένας ενδεικτικός και σε καμία περίπτωση πλήρης κατάλογος δίνεται στην Εικόνα 2. Επίσης, μια σειρά ερευνητικών φορέων ασχολείται με την διαχείριση έργων. Στην Εικόνα 3 εμφανίζονται οι κυριότεροι ερευνητικοί φορείς στο ειδικότερο πεδίο των τεχνικών έργων.

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2003 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 9 Εικόνα 2: Φορείς που ασχολούνται με τη Διαχείριση Έργων. ΑΚΡΩΝΥΜΙΟ ΤΙΤΛΟΣ ΦΟΡΕΑ ASAPM APM AIPM CII CSI ICC ICEC IPMA JPMF PMF PMI RICS SAVE SCEA AMERICAN SOCIETY FOR THE ADVANCEMENT OF PROJECT MANAGEMENT ASSOCIATION FOR PROJECT MANAGEMENT AUSTRALIAN INSTITUTE OF PROJECT MANAGEMENT CONSTRUCTION INDUSTRY INSTITUTE CONSTRUCTION SPECIFICATIONS INSTITUTE INTERNATIONAL COST COUNCIL INTERNATIONAL COST ENGINEERING COUNCIL INTERNATIONAL PROJECT MANAGEMENT ASSOCIATION JAPAN PROJECT MANAGEMENT FORUM PROJECT MANAGEMENT FORUM PROJECT MANAGEMENT INSTITUTE ROYAL INSTITUTION OF CHARTERED SURVEYORS SAVE INTERNATIONAL -THE VALUE SOCIETY SOCIETY OF COST ESTIMATING AND ANALYSIS Εικόνα 3: Ερευνητικοί φορείς στη Διαχείριση Τεχνικών Έργων. ΑΚΡΩΝΥΜΙΟ ΦΟΡΕΑΣ ΣΚΟΠΟΣ CIB CICA CITE EAPPM ECCREDI ENΒΡΙ VTT International Council of Research and Innovation in Construction Construction Industry Computing Association Construction Industry Trading Electronically European Association for Product and Process Modelling in the Building Industry European Council for Construction Research, Development and Innovation European Network of Building Research Institutes Τεχνικό Ερευνητικό Κέντρο Φινλανδίας Ιδρύθηκε το 1953 με σκοπό τη διευκόλυνση της διεθνούς συνεργασίας και την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ κυβερνητικών ερευνητικών ινστιτούτων στον οικοδομικό και τον κατασκευαστικό τομέα Αποσκοπεί στην αποτελεσματική χρήση της πληροφορικής στις κατασκευές Συνεργατική πρωτοβουλία ανταλλαγής ηλεκτρονικών πληροφοριών στην κατασκευαστική βιομηχανία της Αγγλίας Οργάνωση τακτικών συνεδρίων στη μοντελοποίηση του οικοδομικού και του κατασκευαστικού προϊόντος και των αντιστοίχων διαδικασιών Ιδρύθηκε το 1995 με σκοπό τη συνεισφορά στην ανταγωνιστικότητα, ποιότητα, ασφάλεια και περιβαλλοντική προστασία της κατασκευαστικής βιομηχανίας Συνέργειες μεταξύ των ερευνητικών ινστιτούτων του ευρωπαϊκού χώρου Έρευνα και παροχή πληροφοριών

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2003 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 10 Στο χώρο των ερευνητικών πρωτοβουλιών, τα προγράμματα ACTS, BRITE/EURAM, CRAFT, e-content, ESPRIT, EUROTECHNET, IST και άλλα χρηματοδότησαν και χρηματοδοτούν πλήθος προτάσεων στον ευρωπαϊκό χώρο. Σε τρεις ή τέσσερις από αυτές υπάρχει και ελληνική συμμετοχή. Επιπρόσθετα, κάθε χρόνο γίνονται περίπου 300 διεθνή επιστημονικά συνέδρια και εκδίδονται περισσότερα από 130 επιστημονικά περιοδικά. Ποια είναι η συμμετοχή της χώρας μας σε όλα αυτά; Κανένα διεθνές συνέδριο διαχείρισης έργων δεν έχει οργανωθεί μέχρι σήμερα στην Ελλάδα και μόνο δέκα περίπου άρθρα έχουν δημοσιευτεί από Έλληνες στα επιστημονικά περιοδικά. Στο διαδίκτυο τα πράγματα είναι λίγο καλύτερα. Από τις 100-150 δικτυακές πύλες (portals), forums, και λίστες συζητήσεων που αφορούν στη διαχείριση έργων μισή ντουζίνα είναι ελληνικά και προέρχονται κυρίως από πρωτοβουλίες ιδιωτικών εταιρειών. Ας σημειωθεί στο σημείο αυτό ότι ακόμα και οι τέως Ανατολικές χώρες, που ήταν παραδοσιακά κατά της διαχείρισης (management) έχουν αλλάξει και παρουσιάζουν αξιόλογη και αξιοζήλευτη δραστηριότητα τα τελευταία δέκα - δεκαπέντε χρόνια. Σχετικά παραδείγματα περιλαμβάνουν τόσο τη γειτονική Σερβία, Κροατία και Σλοβενία, που μετέχουν σε πλήθος ερευνητικών προγραμμάτων και που εμφανίζονται ιδιαίτερα δραστήριες στην περιοχή, όσο και τη μακρινότερη Ρωσία που οργάνωσε το 17 ο Παγκόσμιο Συνέδριο Διαχείρισης Έργων στη Μόσχα τον περασμένο Ιούνιο. Αναφορά για τις δραστηριότητές της στη διαχείριση έργων θα πρέπει να γίνει και για τη γειτονική μας Τουρκία και ιδιαίτερα το Istanbul Technical University, στο οποίο προσφέρονται μεταπτυχιακά τμήματα (επιπέδου M.B.A.) με διεθνή συμμετοχή και υψηλές απαιτήσεις, αλλά και διοργανώνονται σημαντικά διεθνή συνέδρια και επιστημονικές συναντήσεις στην περιοχή (όπως, για παράδειγμα, του EAPPM 2004 σε λίγους μήνες). ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΡΓΩΝ ΣΤΟ Ε. Μ. ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ Μέσα στο πλαίσιο αυτό εντάσσονται και οι προσπάθειες του Ε. Μ. Πολυτεχνείου τα τελευταία χρόνια. Πιστεύουμε ότι χρειάζεται ριζική αναμόρφωση της ακαδημαϊκής και επαγγελματικής εκπαίδευσης στην περιοχή και ευρύτερη ενημέρωση και κινητοποίηση για τη δημιουργία μιας «κρίσιμης» μάζας συντονισμένων ανθρώπων που ασχολούνται

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2003 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 11 με την περιοχή, τόσο για την προαγωγή του αντικειμένου στην Ελλάδα, την αλληλοενημέρωση σε σχετικά θέματα όσο και για τη μεταφορά της σημαντικής τεχνογνωσίας που αναπτύσσεται στο εξωτερικό. Με τον τρόπο αυτό, οι εξελίξεις στη χώρα μας θα ακολουθήσουν τις διεθνείς, με απώτερο στόχο την επίτευξη της πολυπόθητης ανταγωνιστικότητας για την εθνική οικονομία. Από τις δράσεις του Ε. Μ. Π. στην περιοχή αναφέρουμε ενδεικτικά τις παρακάτω: Αναμόρφωση του πλαισίου εκπαίδευσης που προσφέρουμε με την εισαγωγή νέων μαθημάτων και τον εμπλουτισμό / επικαιροποίηση των υπαρχόντων αντικειμένων. Ανάπτυξη ακαδημαϊκών συνεργασιών με άλλα Πανεπιστήμια (ελληνικά και ξένα) στα πλαίσια υπαρχόντων χρηματοδοτικών πρωτοκόλλων (π.χ. Erasmus / Socrates). Συμμετοχή σε ερευνητικές προτάσεις με Πανεπιστήμια του εξωτερικού. Υποβολή πρότασης δημιουργίας μεταπτυχιακών σπουδών στη διαχείριση έργων στο διεθνές περιβάλλον με διακρατική συνεργασία τριών Ευρωπαϊκών και τριών Αμερικανικών Πανεπιστημίων κάτω από το συντονισμό του Ε.Μ.Π. Δημιουργία δικτύου διαχειριστών τεχνικών έργων στην Ελλάδα (ncpm) με συμμετοχή, τόσο άλλων Πανεπιστημίων (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης) όσο και επαγγελματικών ενώσεων και εταιρειών του ευρύτερου δημόσιου και ιδιωτικού τομέα με χρηματοδότηση από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας. Για το συγκεκριμένο έργο και στα πλαίσια της διεύρυνσής του, προσκαλούμε και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς ή άτομα να εκδηλώσουν το ενδιαφέρον τους. Διοργάνωση Επιστημονικών Ημερίδων και Συμποσίων στο Ε. Μ. Πολυτεχνείο με ελληνική και διεθνή συμμετοχή. Διοργάνωση ειδικής συνεδρίας στο διεθνές συνέδριο κατασκευών της Ρώμης (ISEC- 02) το Σεπτέμβριο του 2003 με ιδιαίτερα σημαντική, για πρώτη φορά σε διεθνές συνέδριο, ελληνική συμμετοχή (http://www.isec-02rome.com). Συμμετοχή στην Επιστημονική Επιτροπή του Διεθνούς Συνεδρίου CITC-II στο Χονγκ Κονγκ το Δεκέμβριο του 2003 με απώτερο στόχο τη διοργάνωση του πρώτου διεθνούς επιστημονικού συνεδρίου στη διαχείριση έργων στην Ελλάδα. Δημιουργία του πρώτου ανεξάρτητου ελληνικού forum για τη διαχείριση έργων στην

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2003 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 12 Ελλάδα, του PM-Greece (http://pm-greece.cjb.net) με ελεύθερη συμμετοχή για οποιονδήποτε έχει ενδιαφέρον στην περιοχή (Εικόνα 4). Σχεδιασμός επαγγελματικού σεμιναρίου στη Διαχείριση Έργων μέσω του Κέντρου Συνεχιζόμενης Κατάρτισης του Ε.Μ.Π. (http://contendu.ntua.gr) για την ταχεία επαγγελματική ενημέρωση των ενδιαφερομένων. Προσπάθεια δημιουργίας Εθνικού Περιπτέρου Διαχείρισης Έργων σε μεγάλο διεθνές συνέδριο. Και εδώ καλούμε φορείς και εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην περιοχή για συμμετοχή και ενίσχυση της προσπάθειας. Δημιουργία δικτυακού τόπου για την παροχή πληροφοριών σε κάθε ενδιαφερόμενο για όλες τις δραστηριότητες του Τομέα στην περιοχή (http://cem.civil.ntua.gr). Εικόνα 4: Η Λίστα ηλεκτρονικής ενημέρωσης για τη διαχείριση έργων στην Ελλάδα pm-greece (http://pm-greece.cjb.net).

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2003 ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 13 ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ Η διαχείριση έργου είναι μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα περιοχή, τόσο επαγγελματικής όσο και ακαδημαϊκής ενασχόλησης που, δυστυχώς, βρίσκεται ακόμη μακριά από το επιθυμητό της επίπεδο στην Ελλάδα. Ίσως έφτασε η ώρα το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, ως ο θεσμοθετημένος επαγγελματικός εκπρόσωπος των μηχανικών στην Ελλάδα να αναλάβει συγκεκριμένες πρωτοβουλίες με την ίδρυση ενός ιδιαίτερου Επιστημονικού Τμήματος, για τη Διαχείριση Έργων. Το Ε.Μ.Πολυτεχνείο και ο Τομέας Προγραμματισμού & Διαχείρισης Τεχνικών Έργων σε συνεργασία, ίσως, και με άλλα Ακαδημαϊκά Ιδρύματα και προσωπικότητες θα μπορούσαν να είναι αρωγοί και επιστημονικοί καθοδηγητές της προσπάθειας αυτής. Ίσως, πιο σημαντικό είναι το αξιόλογο δυναμικό, τόσο των νέων ανθρώπων που έχουν ενδιαφέρον για την περιοχή όσο και των παλαίμαχων διαχειριστών έργων να ενωθεί για τη δημιουργία μιας «κρίσιμης μάζας» ενδιαφερομένων. Το PM-Greece (http://pmgreece.cjb.net) είναι ένα σημείο αρχής για μεγαλύτερα και σπουδαιότερα πράγματα, που ελπίζω ότι θα έρθουν στο μέλλον. Ο Τομέας Προγραμματισμού & Διαχείρισης Τεχνικών Έργων του Ε. Μ. Πολυτεχνείου (http://cem.civil.ntua.gr) θα συνεχίσει, όπως επί σειρά δεκαετιών κάνει, να «θεραπεύει» επιστημονικά την περιοχή και να είναι πάντα ανοιχτός σε ιδέες ατόμων και φορέων για τη δημιουργία προτάσεων και κοινών δράσεων με σκοπό την προώθηση, την εξέλιξη και την αναβάθμιση της διαχείρισης έργων στην Ελλάδα. Κάτι τέτοιο δεν είναι μόνο προς όφελος της γνωστικής περιοχής, είναι, και αυτό είναι το σημαντικότερο, ευθυγραμμισμένο με την αναζήτηση του ευρύτερου καλού για τη χώρα μας.