Διοίκηση Παραγωγής και Συστημάτων Υπηρεσιών

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Η/Υ Διοίκηση Παραγωγής και Συστημάτων Υπηρεσιών Αθήνα, Οκτώβριος 2008 Εργαστήριο Συστημάτων Αποφάσεων και Διοίκησης

2 1. ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Εισαγωγή Η γνωστική περιοχή του μαθήματος περιλαμβάνει τα ζητήματα που λαμβάνονται υπόψη για την τεκμηρίωση στρατηγικών, τακτικών και λειτουργικών αποφάσεων σε συστήματα παραγωγής προϊόντων ή υπηρεσιών. Με το μάθημα επιδιώκεται να παρουσιασθούν σύγχρονες προσεγγίσεις σε ζητήματα όπως η επιλογή του προϊόντος, της δυναμικότητας και της θέσης εγκατάστασης ενός παραγωγικού συστήματος και, γενικά, σε ζητήματα που συνεπάγονται τη δέσμευση σημαντικών πόρων και επηρεάζουν μακροπρόθεσμα την απόδοση και την αποτελεσματικότητα της λειτουργίας της παραγωγής. Έτσι, αναπτύσσονται οι βασικές πτυχές, αναλύονται τα κριτήρια και παρουσιάζονται μέθοδοι και τεχνικές επίλυσης στρατηγικών προβλημάτων όπως «τί, πού, πώς, πόσο θα παραχθεί», με σκοπό την επιβίωση και ανάπτυξη ενός παραγωγικού συστήματος σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον. Στις παραδόσεις γίνεται αναφορά σε συστήματα παραγωγής τόσο προϊόντων όσο και υπηρεσιών άλλωστε οι δύο αυτές περιπτώσεις συστημάτων χαρακτηρίζονται από παρόμοια προβλήματα, που για να επιλυθούν απαιτούν παρόμοιες προσεγγίσεις. Στη συνέχεια ακολουθεί μια εισαγωγή στη μελέτη των προβλημάτων προγραμματισμού και οργάνωσης του παραγωγικού έργου σε συστήματα κάποιου μεγέθους, που παράγουν προϊόντα και υπηρεσίες. Ορίζονται έννοιες, περιγράφονται λειτουργίες, αναλύονται προβλήματα και παρουσιάζονται μέθοδοι επίλυσής τους σε σχέση με ζητήματα όπως οι προβλέψεις, η διοίκηση των αποθεμάτων και ο προγραμματισμός των υλικών που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή, ο συγκεντρωτικός και ο χρονικός προγραμματισμός της παραγωγής και η διοίκηση έργων. Στο τέλος εξετάζονται και αναλύονται μελέτες περιπτώσεων που παρουσιάζουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. O σωστός σχεδιασμός των παραγωγικών συστημάτων που αναπτύσσουν τη δραστηριότητά τους σε ανταγωνιστικό περιβάλλον είναι βασική προϋπόθεση για την επιβίωσή τους. Αλλά και για τα συστήματα που δεν υπόκεινται στην άμεση δοκιμασία της αγοράς, όπως είναι τα συστήματα κρατικής ή κοινωνικής ιδιοκτησίας, οι απαιτήσεις σωστού σχεδιασμού δεν είναι λιγότερο ζωτικές, αφού από την ικανότητά τους να λειτουργούν με υψηλούς βαθμούς απόδοσης εξαρτάται η βιωσιμότητα και ανταγωνιστικότητα στο σύγχρονο διεθνή καταμερισμό εργασίας. Εργαστήριο Συστημάτων Αποφάσεων και Διοίκησης 1

3 Στην Ελλάδα, το πρόβλημα του σωστού σχεδιασμού συστημάτων που παράγουν είτε προϊόντα είτε υπηρεσίες είναι ιδιαίτερα σοβαρό. Το ενδιαφέρον για τη λειτουργία της παραγωγής, που καθορίζει σε μεγάλο βαθμό το κόστος και την ποιότητα των προϊόντων μιας επιχείρησης, καθώς και την αξιοπιστία της, άρα και την ανταγωνιστικότητά της, υπήρξε μέχρι πρόσφατα μάλλον υποδεέστερο σε σχέση με τη σημασία της λειτουργίας αυτής. Όλο και περισσότερο, όμως, συνειδητοποιείται ότι η επιστήμη της Διοίκησης Παραγωγής μπορεί να ενισχύσει ουσιαστικά τις προσπάθειες ανάπτυξης μιας υγιούς παραγωγικής δομής. Οι προσεγγίσεις που παρουσιάζονται στο μάθημα αφορούν προβλήματα, που ανακύπτουν από το σημερινό τρόπο οργάνωσης της παραγωγής στις βιομηχανικά αναπτυγμένες χώρες, αν και με δεδομένη την ταχύτητα εμφάνισης των τεχνολογικών αλλαγών και των παρεχόμενων υπηρεσιών, οι αρχές και οι μεθοδολογίες που αναπτύσσονται είναι συνεχώς υπό εξέταση και αναμόρφωση. Εργαστήριο Συστημάτων Αποφάσεων και Διοίκησης 2

4 2. ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ & ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Αντικείμενο Το μάθημα «Συστήματα Παραγωγής & Συστημάτων Υπηρεσιών» καλύπτει το θεωρητικό υπόβαθρο της διοίκησης παραγωγής προϊόντων ή υπηρεσιών. Περιλαμβάνει τρία βασικά τμήματα: Σχεδιασμός του συστήματος παραγωγής με έμφαση (α) στους ορισμούς συστημάτων παραγωγής προϊόντων ή υπηρεσιών, παραγωγικότητας και αρχών διοίκησης, (β) στο σχεδιασμό της παραγωγής, υπολογισμό παραγωγικότητας, επιλογή θέσης και διάταξης, ανάλυση απαιτούμενης επένδυσης και (γ) στη διοίκηση ανθρωπίνου δυναμικού. Προγραμματισμός και έλεγχος παραγωγής με έμφαση (α) στην πρόβλεψη ζήτησης, (β) στις τεχνικές προγραμματισμού και ελέγχου παραγωγής και (γ) στη διαχείριση αποθεμάτων. Μελέτες περιπτώσεων (Case Studies) με ιδιαίτερη έμφαση σε πραγματικά προβλήματα και περιβάλλοντα και τις αντίστοιχες προσπάθειες κατανόησης, μοντελοποίησης και επίλυσης τους. Περιεχόμενο Παραδόσεων 1. Σχεδιασμός Συστημάτων Παραγωγής Το πρόγραμμα του μαθήματος και οι αντίστοιχες παραδόσεις χωρίζονται σε τρία κύρια μέρη. M1. Οργάνωση / Διοίκηση παραγωγής: Εισαγωγικές έννοιες - Εισαγωγή: Οργάνωση, Διοίκηση, Προγραμματισμός Παραγωγής - Ιστορική αναδρομή της οργάνωσης παραγωγής - Αγαθά και Υπηρεσίες: Ορισμοί, ανάλυση και διακρίσεις - Σύγχρονοι στόχοι, τάσεις και προοπτικές - Η έννοια του στρατηγικού σχεδιασμού - Στρατηγική παραγωγής και παροχή υπηρεσιών - Η πρόκληση της ανταγωνιστικότητας - Παραγωγικότητα M2. Συστήματα Αποφάσεων στην παραγωγή - Ορισμοί, στόχοι, προτεραιότητες - Η διαδικασία λήψης αποφάσεων στην παραγωγή - Αναλυτικές τεχνικές, μέθοδοι και εργαλεία απόφασης - Θεωρία Δένδρων Απόφασης - Θέματα Γραμμικού Προγραμματισμού Εργαστήριο Συστημάτων Αποφάσεων και Διοίκησης 3

5 (παραδείγματα) - Θέματα Δυναμικού Προγραμματισμού (παραδείγματα) - Προσομοίωση - Εργαλεία προγραμματισμού (software) Μ3. Σχεδιασμός Προϊόντος, Δυναμικότητας, Μεθόδου Παραγωγής 2. Προγραμματισμός & Έλεγχος Παραγωγής - Επίπεδα σχεδιασμού - Διαδικασία σχεδιασμού - Κύκλος ζωής προϊόντος - Το πρόβλημα της δυναμικότητας - Διαδικασία σχεδιασμού - Συστήματα αναμονής - Διαδικασία σχεδιασμού - Ανάλυση ροής εργασίας - Μέτρηση εργασίας - M4. Αλυσίδα Προμηθειών (supply chain) και Μέθοδοι Προβλέψεων - Εισαγωγή στη διαχείριση της Αλυσίδας Προμηθειών Αγαθών και υπηρεσιών - Η σημασία των προβλέψεων - Τύποι προβλέψεων - Ποιοτικές Μέθοδοι πρόβλεψης - Μέθοδοι προεκβολής - Επιλογή Μεθόδου Πρόβλεψης M5. Διαχείριση Αποθεμάτων - Μοντέλα διαχείρισης - Η αβεβαιότητα στη διαχείριση αποθεμάτων - Συστήματα Kanban / Just-in-time (JIT) M6. Προγραμματισμός Παραγωγής (Συγκεντρωτικός/ Χρονικός) - Ορισμοί, Αντικείμενο - Γραφικές Μέθοδοι συγκεντρωτικού προγραμματισμού - Μαθηματικές Μέθοδοι συγκεντρωτικού προγραμματισμού - Χρονικός Προγραμματισμός Ορισμοί - Κανόνες Προτεραιοτήτων και Τεχνικές - Προβλήματα n-εργασιών σε m-μηχανές - Προγραμματισμός γενικού Flow-Shop - Προγραμματισμός γενικού Job-Shop - Προγραμματισμός για συστήματα Υπηρεσιών Εργαστήριο Συστημάτων Αποφάσεων και Διοίκησης 4

6 M7. Συστήματα Προγραμματισμού Παραγωγής & Υλικών - Βασικό πρόγραμμα παραγωγής (MPS) - Προγραμματισμός δυναμικότητας (CRP) - Συστήματα MRP - Συστήματα MRPII - Συστήματα ERP M8. Προγραμματισμός έργων - Εισαγωγή, ορισμοί - Οργανωτικές Δομές - Μηχανισμοί Ελέγχου Έργων (αναφορές, παραδοτέα) - Διαχείριση Πόρων - Στοιχεία δικτύων - Προγραμματισμός βασισμένος στο χρόνο - Διαγράμματα GANTT - Μέθοδος PERT, GERT - Σχεδιασμός Κρίσιμου Μονοπατιού (Critical Path Method) - Μοντέλα Χρόνου-Κόστους (Time-Cost Trade Off) - Ανάλυση κόστους 3. Μελέτες περιπτώσεων (case studies) M9. Διαχείριση πόρων: το πρόβλημα μεγάλης κατασκευαστικής εταιρείας M10. Προγραμματισμός Flow Shop: το πρόβλημα της αυτοκινητοβιομηχανίας. M11. Προγραμματισμός Job Shop: το πρόβλημα του χρονοπρογραμματισμού εργασιών σε βιομηχανία επεξεργασίας προϊόντων χάλυβα. Εργαστήριο Συστημάτων Αποφάσεων και Διοίκησης 5

7 3. ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Γενικά Αντικείμενο Εργασιών Κατά την διάρκεια του μαθήματος θα δοθούν στους φοιτητές 2 εργασίες οι οποίες θα πρέπει να παραδοθούν σε συγκεκριμένα χρονικά όρια. Η 1 η εργασία αφορά στον προσδιορισμό βέλτιστων από πλευράς κόστους πολιτικών διαχείρισης αποθεμάτων, καθώς και στην αξιοποίηση των τεχνικών της πρόγνωσης ζήτησης για την επιχειρησιακή υλοποίηση αυτών των πολιτικών. Η 2 η εργασία αφορά στον μακροπρόθεσμο και μεσοπρόθεσμο προγραμματισμό της παραγωγής, καθώς και στον τρόπο που τα λειτουργικά χαρακτηριστικά ενός παραγωγικού συστήματος αλληλεπιδρούν με αυτόν. Βαθμολόγηση Εργασιών Η κάθε εργασία θα βαθμολογείται με άριστα το 10 και θα έχει καθορισμένη βαρύτητα (5%) στον τελικό βαθμό του μαθήματος. 4. ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ Διανομή Σημειώσεων Βιβλιογραφία Στους φοιτητές που παρακολουθούν το μάθημα, θα διανεμηθεί σειρά σημειώσεων όπου περιλαμβάνεται όλη η ύλη του μαθήματος. Όσοι από τους φοιτητές θελήσουν να ασχοληθούν και να μελετήσουν σε βάθος τα επιμέρους ζητήματα, θα έχουν στη διάθεσή τους πλούσιο υλικό βοηθημάτων (βιβλιογραφία κ.α.). 5. ΤΕΛΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ Τελική Εξέταση Βαθμολογία Η τελική εξέταση του μαθήματος είναι γραπτή και κατά τη διάρκειά της επιτρέπεται η χρήση βιβλίων και βοηθημάτων. Περιλαμβάνει ασκήσεις αλλά και ερωτήσεις που συνδέονται με τις παραδόσεις του μαθήματος. Η αξιολόγηση των σπουδαστών θα βασιστεί αφ ενός στη γραπτή εξέταση στο τέλος του εξαμήνου με βαρύτητα 90% - και αφ ετέρου στις δύο ατομικές εργασίες με βαρύτητα 10% συνολικά - που θα δοθούν κατά την διάρκεια του μαθήματος. Εργαστήριο Συστημάτων Αποφάσεων και Διοίκησης 6