Κνπηζειίλε Μαίξε θαη Αγαζαγγέινπ, Σνθία. Δηαθοροποίεζε δηδαζθαιίας : Η Κοηλφληθή, ε Αθαδεκαχθή θαη ε Δηδαθηηθή πηστή Περίιευε Τν άξζξν απηφ παξνπζηάδεη έλα κέξνο ησλ απνηειεζκάησλ επξχηεξεο Έξεπλαο Γξάζεο γηα ηε δηαθνξνπνηεκέλε δηδαζθαιία. Ζ έκθαζε εδψ δίλεηαη ζην ιφγν ησλ καζεηψλ, ν νπνίνο ζεσξείηαη νπζηψδεο γηα ηελ θαηαλφεζε ηεο δηαθνξάο πνπ ππάξρεη κεηαμχ ησλ ίζσλ επθαηξηψλ θαη ηεο ηζφηεηαο ζηελ πξάμε. Ζ έξεπλα πξνζπαζεί λα απαληήζεη ζηελ θξηηηθήο ζεκαζίαο εξψηεζε: Γηαηί ε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο δελ έρεη πάληα σο απνηέιεζκα θαιχηεξε κάζεζε γηα φινπο ηνπο καζεηέο; Ζ δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο είλαη ε αθαδεκατθή δηαδηθαζία θαηά ηελ νπνία νη εθπαηδεπηηθνί εθαξκφδνπλ δηαθνξεηηθέο κεζφδνπο, δηδαθηηθά κέζα θαη ξπζκφ δηδαζθαιίαο γηα δηαθνξεηηθνχο καζεηέο. Γεθαπέληε καζεηέο ηεο πξψηεο ηάμεο ελφο Γπκλαζίνπ ζηελ Κχπξν θαη ηέζζεξηο εθπαηδεπηηθνί ζπκκεηείραλ ζηελ εμάκελε ζπκκεηνρηθή παξέκβαζε, θαηά ηελ νπνία εθαξκφζηεθε δηαθνξνπνηεκέλε δηδαζθαιία ηξηψλ θάζεσλ ζηα Μαζεκαηηθά, καδί κε ζπδήηεζε ζε νκάδεο εζηίαζεο κε ηνπο ζπκκεηέρνληεο. Τα απνηειέζκαηα θαηαδεηθλχνπλ φηη ε δηαθνξνπνίεζε δελ είλαη κφλν κηα νξγαλσηηθή θαη δηδαθηηθή ζηξαηεγηθή, αιιά θπξίσο κηα θνηλσληθή δηαδηθαζία. Οη εθπαηδεπηηθνί έρνπλ πεξηζζφηεξεο επθαηξίεο λα επηηχρνπλ απνηειεζκαηηθή δηαθνξνπνηεκέλε δηδαζθαιία/κάζεζε, φηαλ ηαπηφρξνλα κε ηε δηαθνξνπνηεκέλε δηδαζθαιία εθαξκφδνπλ δηαδηθαζίεο νηθνδφκεζεο εηθφλαο θαη ρεηξαθέηεζεο, νη νπνίεο κπνξνχλ λα ηζνξξνπήζνπλ ηηο θνηλσληθέο αληζφηεηεο ησλ καζεηψλ. 1. Θεφρεηηθό Υπόβαζρο Η έλλνηα ηεο θνηλσληθήο δηθαηνζχλεο Ζ έλλνηα ηεο θνηλσληθήο δηθαηνζχλεο πξνθχπηεη απφ δηαθνξεηηθέο ηδενινγίεο θαη επηζηεκνινγηθέο βάζεηο θαη βξίζθεη δηαθνξεηηθέο εθαξκνγέο ζηελ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή. Ζ θνηλσληθή δηθαηνζχλε σο ηζφηεηα επθαηξηψλ αλαθέξεηαη ζπλήζσο ζηηο επθαηξίεο πνπ δίλνληαη ζε φινπο γηα εθπαίδεπζε, ρσξίο απνθιεηζκνχο θαη δηαθξίζεηο θαη πξνζδηνξίδεηαη σο έλαο θαλφλαο κε ζεζπίζεηο γηα δσξεάλ εθπαίδεπζε, ππνρξεσηηθή εθπαίδεπζε, εθπαίδεπζε γηα φινπο ρσξίο λα ιακβάλνληαη ππφςε εμσζρνιηθνί παξάγνληεο, φπσο ε εζληθή πξνέιεπζε, ην θχιν, ην θνηλσληθννηθνλνκηθφ επίπεδν. Ζ ζεζπηζκέλε ηζφηεηα επθαηξηψλ, θπξίαξρε ζήκεξα ζηηο δπηηθέο θνηλσλίεο, βαζίδεηαη ζηε θαλμηνλαιηζηηθή θηινζνθία, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ε ηζφηεηα πξαγκαηνπνηείηαη κε πνζνηηθά θαη νκνηφκνξθα κέηξα ζε ζεζκηθφ επίπεδν. Πέξα απφ ηελ ηζφηεηα επθαηξηψλ, ε ηζφηεηα σο απνηέιεζκα επεθηείλεη ηηο αλαδεηήζεηο εθηφο ζρνιείνπ θαη επηδηψθεη δνκηθέο αιιαγέο ζηελ θνηλσλία, δειψλνληαο φηη ρσξίο απηέο ην ζρνιείν δελ είλαη ζε ζέζε λα βειηηψζεη ηελ επίδνζε θαη ηηο δπλαηφηεηεο ησλ καζεηψλ νχηε θαη λα ηνπο πξνάγεη θνηλσληθά. Πέξα απφ ηα πνζνηηθά λνκνζεηηθά κέηξα, επελδχεη ζε πνηνηηθέο βειηηψζεηο ζηελ εθπαίδεπζε θαη ζηελ αιιειεπίδξαζε κε ην θνηλσληθφ πεξηβάιινλ ησλ καζεηψλ γηα ηε ρεηξαθέηεζε
ηνπ αηφκνπ σο ππεχζπλνπ κέινπο κηαο θνηλσληθήο νκάδαο θαη ηεο θνηλσλίαο επξχηεξα. Η έλλνηα ηεο δηαθνξνπνηεκέλεο δηδαζθαιίαο Ζ δηαθνξνπνηεκέλε δηδαζθαιία απνηειεί κέζν γηα ην ζεβαζκφ ηνπ αλζξψπηλνπ δηθαηψκαηνο ησλ καζεηψλ γηα ηζφηεηα ζε ηάμεηο κεηθηήο ηθαλφηεηαο θαη είλαη έλα απφ ηα νπζηψδε ζέκαηα φρη κφλν ζηελ εθπαηδεπηηθή ζεσξία, αιιά θαη ζηελ εθπαηδεπηηθή πξάμε. Δίλαη γεληθά απνδεθηφ φηη ζηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο, ε δηδαζθαιία σο πξάμε παξακέλεη αθφκε θπξίσο κηα πξνζπάζεηα κεηάδνζεο θαη κεηαθνξάο γλψζεο ζε ηάμεηο πνπ ζεσξνχληαη φηη πεξηιακβάλνπλ έλαλ αδηαθνξνπνίεην, νκνηνγελή πιεζπζκφ. Σε απηφ ην πιαίζην, ην πξφβιεκα ηεο αδηαθνξνπνίεηεο δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο θαζίζηαηαη νπζηψδεο δεδνκέλνπ φηη έλαο ηφζν κεγάινο αξηζκφο καζεηψλ είλαη αλίθαλνο λα κάζεη απηφ πνπ «δηδάζθεηαη», θαη φηη ε πιεηνςεθία απηψλ πνπ νλνκάδνληαη «πξνβιεκαηηθνί» καζεηέο αθνξνχλ καζεηέο κε πξνβιήκαηα κάζεζεο ρσξίο ηελ παξάιιειε χπαξμε δηαλνεηηθήο θαζπζηέξεζεο. Δπνκέλσο, είκαζηε αληηκέησπνη κε έλα δηαρξνληθφ πξφβιεκα ην νπνίν αθφκε αλαδεηεί ηε ιχζε ηνπ: νη εθπαηδεπηηθνί «δηδάζθνπλ», αιιά νη καζεηέο δε καζαίλνπλ. Ζ ζεσξία ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο εθιακβάλεη ηε δηαθνξνπνίεζε σο κηα πνιηηηθή πνπ βαζίδεηαη ζην ζρνιείν θαη ηελ ηάμε, κε βάζε ηελ νπνία θαηάιιειεο εθπαηδεπηηθέο παξνρέο θαη πιηθά κέζα ζηελ ηάμε κπνξνχλ λα βειηηψζνπλ ηελ επίδνζε ησλ καζεηψλ. Σχκθσλα κε απηή ηελ πξνζέγγηζε, ε δηαθνξνπνηεκέλε δηδαζθαιία δίλεη έκθαζε ζηελ αιιαγή ησλ δηαδηθαζηψλ δηδαζθαιίαο, ιακβάλνληαο ππφςε ηηο δηαθνξεηηθέο κνξθέο κάζεζεο, ηα ελδηαθέξνληα, ην ξπζκφ, ηηο δεμηφηεηεο, ηε γλψζε θαη ηηο ηνπνζεηήζεηο ησλ δηαθνξεηηθψλ καζεηψλ. Ζ αδπλακία ηεο εθπαηδεπηηθήο ζεσξίαο θαη ηεο ζεσξίαο ησλ αλαιπηηθψλ πξνγξακκάησλ κε βάζε ηα απνηειέζκαηα είλαη ην γεγνλφο φηη δελ εμεηάδεη ηηο δηαθνξεηηθέο βηνγξαθίεο θαη ηελ άπνςε δσήο ησλ καζεηψλ ζε ηάμεηο κεηθηήο ηθαλφηεηαο. Απηφ απφ ηελ άιιε δελ πξέπεη λα καο νδεγεί θαη ζηελ αληίπνδα ζεσξία ηεο πνηνηηθήο βειηίσζεο θαη ηνπ ξηδνζπαζηηθνχ κεηαζρεκαηηζκνχ, ζχκθσλα κε ηηο νπνίεο ηίπνηε δελ κπνξεί λα γίλεη ζην ζρνιείν, αλ δελ αιιάμεη ε θνηλσλία (Koutselíni, 1997; 2008; Κνπηζειίλε, 2008). Τν ζεσξεηηθφ πιαίζην ηεο δηαθνξνπνηεκέλεο δηδαζθαιίαο βαζίδεηαη ζηελ πξνυπφζεζε φηη θακηά ζεσξία απφ κφλε ηεο δελ κπνξεί λα απνηειέζεη επαξθή βάζε γηα ηελ εθπαηδεπηηθή πξαθηηθή. Δπνκέλσο, ε δηαθνξνπνηεκέλε εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία ζεσξείηαη ηφζν σο κηα αλαζηνραζηηθή δξάζε «παηδαγσγηθήο θξνληίδαο» (Aoki, 1992, p. 21) φζν θαη σο κηα θνηλσληθν-πνιηηηζηηθή θαηαζθεπή ηεο ρξήζηκεο γλψζεο. Ζ εξγαζία ηνπ Habermas (1972) γηα ην ελδηαθέξνλ ρεηξαθέηεζεο, πνπ βνεζά ηνπο καζεηέο λα θαηαλνήζνπλ ηνλ εαπηφ ηνπο φπσο παξνπζηάδεηαη ζηνλ θφζκν, δελ αληηπαξαβάιιεηαη κε ηελ εξγαιεηαθή γλψζε, ε νπνία ελδπλακψλεη ηνπο καζεηέο θαη εληζρχεη ηελ θαηαλφεζή ηνπο γηα ηηο δηαδηθαζίεο κάζεζεο, ηηο γλσζηηθέο θαη κεηαγλσζηηθέο ζηξαηεγηθέο. Ζ δηαθνξνπνηεκέλε δηδαζθαιία είλαη κία απφ ηηο εθαξκνγέο ελφο κεηα-κνληέξλνπ παξαδείγκαηνο αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο γηα ηε δηδαζθαιία θαη κάζεζε (Koutselini, 1997b). Ζ θξηηηθή παηδαγσγηθή θαη ε ζπγθεηκεληθή ελλνηνινγηθή αιιαγή ζπκπιεξψλνπλ ηελ επηζηεκνινγηθή βάζε κηαο κε εξγαιεηαθήο δηαθνξνπνηεκέλεο ηάμεο. Ζ ζπγθεηκελνπνίεζε ησλ δηδαθηηθψλ θαη καζεζηαθψλ 2
εκπεηξηψλ ζην θνηλσληθφ, πνιηηηζηηθφ θαη πνιηηηθφ πιαίζην ηφζν ησλ εθπαηδεπηηθψλ φζν θαη ησλ καζεηψλ παξέρεη έλα κεηα- κνληεξληθφ παξάδεηγκα ηεο δηαθνξνπνηεκέλεο δηδαζθαιίαο, πνπ ζπκβάιιεη ζηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο ηζφηεηαο ζηελ εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή θαη πξάμε (Koutselini, 2008). Οη εθπαηδεπηηθνί δελ κπνξνχλ νχηε λα εκθπηεχζνπλ ηε γλψζε ζηα θεθάιηα ησλ καζεηψλ ηνπο νχηε λα ηνπο εγθαηαιείςνπλ ρσξίο βνήζεηα ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα κάζνπλ. Οη απνδνηηθνί εθπαηδεπηηθνί ρξεηάδεηαη λα νξγαλψλνπλ ηελ παξέκβαζή ηνπο κε επηζηεκνληθή γλψζε, βαζηζκέλε σο επί ην πιείζηνλ ζηηο δηαδηθαζίεο ηεο επνηθνδφκεζεο γλψζεο (Resnick, 1989, p. 436) θαη ηεο θνηλσληθήο αιιειεπίδξαζεο ( Vygotsky), φπνπ νη καλζάλνληεο κπνξνχλ λα κνηξάδνληαη θνηλνχο ζηφρνπο, δεμηφηεηεο θαη αμίεο. Ζ εξγαζία ηεο Tomlinson (1995 1999) γηα ηε δηαθνξνπνίεζε ζε ηάμεηο κεηθηήο ηθαλφηεηαο θαζψο θαη ε έξεπλα θαη νη δεκνζηεχζεηο ηνπ Βξεηαληθνχ Δζληθνχ Ηδξχκαηνο Δθπαηδεπηηθήο Έξεπλαο (British National Foundation of Educational Research - NFER) ζεσξνχληαη φηη έρνπλ δεκηνπξγήζεη ηε βάζε γηα ηελ πξαθηηθή εθαξκνγή ηεο δηαθνξνπνίεζεο. Δληνχηνηο, ε εθηίκεζε ηεο ζπκκεηνρήο ηνπ πξνζψπνπ (δαζθάινπ θαη καζεηή) θαη ε αληίζηαζή ηνπ ζηηο πξν θαζνξηζκέλεο δηαδηθαζίεο είλαη νπζηψδεο γηα ηελ θαηαλφεζε ησλ ιφγσλ πνπ νη εηζεγήζεηο γηα απνηειεζκαηηθή δηαθνξνπνηεκέλε δηαδηθαζία δελ είραλ ηελ πξνζδνθψκελε εθαξκνγή θαη απνηειεζκαηηθφηεηα. Σηε δηαθνξνπνηεκέλε ηάμε, νη εθπαηδεπηηθνί δηαηεξνχλ πςειέο πξνζδνθίεο γηα φινπο ηνπο καζεηέο, ρσξίο εμαίξεζε, θαη ζρεδηάδνπλ ηνπο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο νη καζεηέο ηνπο ζα επηηχρνπλ απηέο ηηο πξνζδνθίεο. Δπνκέλσο, ε δηαθνξά δελ έρεη λα θάλεη είηε κε ηελ αδπλακία είηε κε ηελ ηειεηφηεηα. Σην πιαίζην ησλ ίζσλ επθαηξηψλ ζηελ εθπαίδεπζε, ε δηαθνξά θαηαδεηθλχεη ην βαζκφ ζηνλ νπνίν νη εθπαηδεπηηθέο επθαηξίεο είλαη θαηάιιειεο γηα ηελ αλάπηπμε απηψλ ησλ ζπγθεθξηκέλσλ αηφκσλ. Ωο εθ ηνχηνπ, κία απφ ηηο αξρέο ηεο δηαθνξνπνηεκέλεο δηδαζθαιίαο είλαη φηη «ζε θάζε θαη φια ηα ζεκεία ηεο αλάπηπμεο, ε πεξαηηέξσ πξφνδνο εμαξηάηαη απφ ηελ αιιειεπίδξαζε αλάκεζα ζηελ επηθξαηνχζα θαηάζηαζε θαη ηα εηζεξρφκελα απφ ην πεξηβάιινλ εθπαηδεπηηθά ζηνηρεία, ηα νπνία ηα ίδηα πεξηνξίδνληαη απφ ηελ επηθξαηνχζα θαηάζηαζε» (Moore, 1996, p. 613). Ζ άιιε ζεκαληηθή παξαδνρή γηα ηε δηαθνξνπνηεκέλε κάζεζε ζην κεηα- κνληεξληθφ παξάδεηγκα είλαη φηη νη επθαηξίεο πνπ δεκηνπξγνχληαη απφ ηε δηδαζθαιία κεηαζρεκαηίδνληαη ζε πξαγκαηηθή κάζεζε ζην θνηλσληθφ πεξηβάιινλ ησλ καζεηψλ, ζηηο νηθνγέλεηέο ηνπο, ηελ αγνξά εξγαζίαο, ηηο θαζεκεξηλέο αιιειεπηδξάζεηο εθηφο ζρνιείνπ. Σε απηφ ην πιαίζην, νη θσλέο ησλ καζεηψλ είλαη νπζηψδεηο γηα ηελ θαηαλφεζε ηεο δηαθνξάο αλάκεζα ζηηο ίζεο επθαηξίεο θαη ζηελ ηζφηεηα ζηελ πξάμε. 2. Μεζοδοιογία Με βάζε ηε βαζηθή ππφζεζε ηεο έξεπλαο πνπ αθνξά ζηνλ νπζηψδε ξφιν ηνπ βησλφκελνπ απφ ηνπο καζεηέο αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο γηα ηελ θαηαλφεζε ηεο ηζφηεηαο ζηελ πξάμε, δηεμήρζε ζπκκεηνρηθή δηεξεχλεζε ηεο θαηαλφεζεο ηεο ηζφηεηαο εθ κέξνπο ησλ καζεηψλ. Ο ζηφρνο ηεο κειέηεο ήηαλ λα δηεξεπλήζεη ζέκαηα, δηαδηθαζίεο θαη απνηειέζκαηα ηεο εθαξκνγήο δηαθνξνπνηεκέλεο δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο ζε ηάμε κεηθηήο ηθαλφηεηαο. Ζ εμάκελε έξεπλα δξάζεο ζηα Μαζεκαηηθά αλαπηχρζεθε ζε έλα θχθιν δξάζεσλ, αλαζηνραζκψλ θαη λέσλ δξάζεσλ εθ κέξνπο 3
ησλ εξεπλεηψλ: Σην πξψην ηξίκελν εθαξκφζηεθαλ ε αθαδεκατθή θαη ε δηδαθηηθή θάζε, ζηηο νπνίεο κεηξήζεθαλ ηα αθαδεκατθά απνηειέζκαηα ζηελ επίδνζε ησλ καζεηψλ. Σην δεχηεξν ηξίκελν, ε αθαδεκατθή θάζε εκπινπηίζηεθε κε ηελ θνηλσληθή θάζε, ζηελ νπνία νη θσλέο ησλ καζεηψλ ιήθζεθαλ ππφςε. Ζ έκθαζε ζε απηφ ην άξζξν ηνπνζεηείηαη ζηηο πξνυπνζέζεηο, δηαδηθαζίεο θαη εθηηκήζεηο πνπ πξνέθπςαλ απφ ηνπο αλαζηνραζκνχο ησλ καζεηψλ ζρεηηθά κε ηηο εκπεηξίεο θαη εθηηκήζεηο ηνπο. Καηά ηε δηάξθεηα απηψλ ησλ κελψλ πξαγκαηνπνηήζεθαλ 3 ζπλαληήζεηο θαη ζπδήηεζε κε ηνπο καζεηέο, 10 ζπλαληήζεηο κε ηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη 6 ζπλαληήζεηο κε ηνπο γνλείο. Οη ζπκκεηέρνληεο ζηε κειέηε ήηαλ 15 καζεηέο ηεο πξψηεο ηάμεο Γπκλαζίνπ θαη 4 εθπαηδεπηηθνί. Μα βάζε ην ζεσξεηηθφ πιαίζην ηεο δηαθνξνπνίεζεο ηεο δηδαζθαιίαο ζην κεηακνληεξληθφ παξάδεηγκα, κηα δηαθνξνπνηεκέλε δηαδηθαζία ηξηψλ θάζεσλ πξνηάζεθε θαη βαζκηαία εθαξκφζηεθε. 3. Αποηειέζκαηα Πρόταση για την οικοδόμηση της διαυοροποιημένης διδασκαλίας Ωο απνηέιεζκα ηεο κειέηεο, εηζεγνχκαζηε φηη ε νηθνδφκεζε ησλ δηαθνξνπνηεκέλσλ καζεκάησλ ζα πξέπεη λα βαζίδεηαη ζε ηξεηο θάζεηο (Koutselini, 2008). Ζ πξψηε αλαθέξεηαη ζηελ πξνεηνηκαζία ησλ εθπαηδεπηηθψλ (ε αθαδεκατθή θάζε), ε δεχηεξε ζηε ζπλεξγαζία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ηνπ καζεηή θαη ησλ γνλέσλ (ε θνηλσληθή θάζε), θαη ε ηξίηε ζηελ πξαγκαηηθή δηδαθηηθή δηαδηθαζία ζε ηάμε κεηθηήο ηθαλφηεηαο (ε δηδαθηηθή θάζε). Γηα αλαζηνραζηηθή δηδαζθαιία, ζηνηρεία ησλ ηξηψλ θάζεσλ κπνξνχλ λα ζπλππάξρνπλ. Με απηέο ηηο πξνυπνζέζεηο απνθεχγεηαη ην απζηεξφ ηερλεηφ-ζεηηθηζηηθφ παξάδεηγκα δηδαζθαιίαο θαη εκπινπηίδεηαη κε δηαδηθαζίεο Έξεπλαο Γξάζεο θαη ηελ θνηλσληθή αιιειεπίδξαζε φισλ ησλ εηαίξσλ ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο. 1. Φάζε 1. Η αθαδεκατθή θάζε Πξνεηνηκαζία θαη αλαζηνραζκφο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ Απηή ε θάζε αλαθέξεηαη ζηελ πξνεηνηκαζία ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαη ζηελ εηνηκφηεηά ηνπο λα δηαθνξνπνηήζνπλ ηα καζήκαηα ηεο εκέξαο κε ηξφπν πνπ φινη νη καζεηέο κε δηαθνξεηηθά επίπεδα εηνηκφηεηαο λα αληαπνθξηζνχλ ζεηηθά ζε φια φζα ην αλαιπηηθφ πξφγξακκα νξίδεη. Ηδηαίηεξε πξνζπάζεηα ρξεηάδεηαη, φπσο έδεημε ε πξάμε, γηα λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ νη εθπαηδεπηηθνί φηη νη καζεηέο δηαθέξνπλ πεξηζζφηεξν κεηαμχ ηνπο ζην ξπζκφ κάζεζεο θαη ζηελ εηνηκφηεηα λα παξαθνινπζήζνπλ θαη λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο καζεζηαθέο απαηηήζεηο ζπγθεθξηκέλσλ καζεκάησλ ζε ζπγθεθξηκέλε ηάμε, παξά ζηε θπζηθή ηνπο ηθαλφηεηα- κηα παξαλφεζε πνπ αλαγθάδεη ηνλ εθπαηδεπηηθφ λα κεηψλεη ηηο θηινδνμίεο ηνπ γηα αξηζκφ καζεηψλ. Σηε ζπλέρεηα, ε θχξηα εξψηεζε πνπ θαζνξίδεη ηελ πξνεηνηκαζία ησλ εθπαηδεπηηθψλ αλαθέξεηαη ζην ηη κπνξνχλ λα δηαθνξνπνηήζνπλ θαη ζην πψο. Δπίζεο, νη εθπαηδεπηηθνί δνθηκάδνπλ θαη θαζνξίδνπλ ηα επίπεδα εηνηκφηεηαο ζηηο ηάμεηο ηνπο, ηα νπνία, ζχκθσλα κε ηελ πείξα θαη δηάγλσζε ζε ηάμεηο κεηθηήο ηθαλφηεηαο, θπκαίλνληαη απφ 3-5, δειαδή ζηνπο καζεηέο πνπ είλαη έηνηκνη λα αληαπνθξηζνχλ ζηε κάζεζε ζε ζπγθεθξηκέλν κάζεκα εκέξαο, ζε έλα-δχν επίπεδα καζεηψλ πνπ ζηεξνχληαη πξναπαηηνχκελσλ γλψζεσλ/ζηάζεσλ θαη ζε έλα έσο δχν 4
επίπεδα καζεηψλ πνπ ρξεηάδνληαη εθπαίδεπζε πέξα απφ απηή πνπ παξέρεηαη γηα φινπο ηνπο καζεηέο. Είδε δηαθνξνπνίεζεο Γνθηκάδνληαο, επεθηείλνληαο, θαη δηαθνξνπνηψληαο κέζσ ηεο πξαγκαηηθήο εθαξκνγήο, ηελ πξφηαζε ησλ Strading θαη Saunders (1993) γηα ηα είδε ηεο δηαθνξνπνίεζεο, ηα αθφινπζα είδε δηαθνξνπνίεζεο κπνξνχλ λα εθαξκνζηνχλ: Γηαθνξνπνίεζε σο πξνο ην ζηφρν - θαζήθνλ: Οη καζεηέο θαιχπηνπλ ην ίδην πεξηερφκελν κε εξγαζία ζε ηεξαξρεκέλνπο ζηφρνπο, πνπ επηηξέπνπλ ζηνλ θάζε καζεηή λα ζηακαηήζεη πεξηζζφηεξν θαη λα πάξεη βνήζεηα εθεί πνπ έρεη πεξηζζφηεξε αλάγθε Γηαθνξνπνίεζε σο πξνο ην απνηέιεζκα: ε ίδηα επξεία δψλε δξαζηεξηνηήησλ θαζεθφλησλ πξνηείλεηαη γηα φινπο ηνπο καζεηέο, αιιά ε πξνζδνθία ζε κάζεκα εκέξαο είλαη φινη νη καζεηέο λα θαιχςνπλ πξν-απαηηνχκελεο θαη βαζηθέο γλψζεηο Γηαθνξνπνίεζε σο πξνο ην πεξηερφκελν: ε ίδηα δεμηφηεηα, ηθαλφηεηα, ζηάζε, γλψζε αλαπηχζζεηαη ζε δηαθνξεηηθφ πεξηερφκελν (π.ρ. ινγνηερληθφ / πιεξνθνξηαθφ θείκελν, Μαζεκαηηθψλ, Ηζηνξίαο θηι) κε βάζε ηελ πξνηίκεζε ηνπ καζεηή, αιιά αθφκε θαη δηαθνξνπνηεκέλν θαη ζε έθηαζε θαη βαζκφ δπζθνιίαο. Γηαθνξνπνίεζε σο πξνο ηε καζεζηαθή δξαζηεξηφηεηα: δηαθνξεηηθνί καζεηέο έρνπλ δηαθνξεηηθά ζηπι κάζεζεο. Μπνξνχλ, επνκέλσο, λα ρεηξηζηνχλ ην ίδην πεξηερφκελν θαη λα πξνζεγγίζνπλ επηηπρψο ην ίδην έξγν ζην ίδην επίπεδν, αιιά κε δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο. Γηαθνξνπνίεζε σο πξνο ην ξπζκφ ηνπ καζήκαηνο ζηελ ηάμε: Ο πεξηνξηζκφο ηνπ ιφγνπ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη νη επθαηξίεο λα εξγαζηνχλ νη καζεηέο είηε εμαηνκηθεπκέλα είηε ζπλεηαηξηζηηθά θαη ζπλεξγαηηθά ηνπο επηηξέπνπλ λα δνπιέςνπλ κε δηαθνξεηηθφ ξπζκφ. Γηαθνξνπνίεζε σο πξνο ηελ αλαηξνθνδφηεζε, ψζηε λα αληαπνθξηζεί ν / ε εθπαηδεπηηθφο ζηηο αλάγθεο θάζε καζεηή ρσξηζηά θαη αλάινγα κε ηε δπζθνιία πνπ αληηκεησπίδεη Γηαθνξνπνίεζε σο πξνο ην βαζκφ δπζθνιίαο ησλ δηδαθηηθψλ πιηθψλ πάλσ ζηα νπνία νη καζεηέο πξέπεη λα εξγαζηνχλ ψζηε λα επηηχρνπλ ηνπο ίδηνπο ζηφρνπο, απνηειέζκαηα θαη πεξηερφκελν. Γηαθνξνπνίεζε σο πξνο ην καζεζηαθφ πεξηβάιινλ: ζπλεξγαηηθφ, ηερλνινγηθά ππνζηεξηδφκελν, εμαηνκηθεπκέλν, πεηξακαηηθφ θηι. Γηαθνξνπνίεζε σο πξνο ηε κέζνδν δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο: θάπνηνη καζεηέο εξγάδνληαη κε ηνλ εθπαηδεπηηθφ (scaffolding), θάπνηεο νκάδεο ζε δηαδηθαζίεο 5
επίιπζεο πξνβιήκαηνο θαη θάπνηνη καζεηέο κέζσ εξσηήζεσλ ζε έλα απζηεξά δνκεκέλν ή εκηδνκεκέλν έξγν. Αλαζηνραζκφο ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα ην αλαιπηηθφ πξφγξακκα θαη ηα δηδαθηηθά κέζα Οη εθπαηδεπηηθνί αλαζηνράδνληαη γηα ην αλαιπηηθφ πξφγξακκα, ηα δηδαθηηθά κέζα θαη ηελ επίδνζε θαη βηνγξαθία ησλ καζεηψλ πξνζπαζψληαο λα απαληήζνπλ ζηελ εξψηεζε: Τη ζέισ νη καζεηέο λα μέξνπλ, λα πξάηηνπλ θαη λα αηζζάλνληαη σο απνηέιεζκα ηεο δηδαζθαιίαο; Υπνζηεξηθηηθέο εξσηήζεηο γηα πξνζσπηθφ αλαζηνραζκφ κπνξνχλ λα είλαη: Πνηα είλαη ε βαζηθή απαξαίηεηε γλψζε ηνπ δηδαθηηθνχ κνπ ζηφρνπ ζήκεξα; Πψο απηφο ν ζηφρνο ζρεηίδεηαη κε ηα ελδηαθέξνληα θαη ηελ άπνςε δσήο ησλ καζεηψλ κνπ; Πνηεο γλψζεηο / δεμηφηεηεο θαη ζηξαηεγηθέο / ζηάζεηο θαζψο θαη δηαζέζεηο / ηξφπνη ζθέςεηο πξναπαηηνχληαη; Πνηα κεηαζρεκαηηζηηθή γλψζε κπνξεί λα πξνθχςεη; Πψο ηα αλσηέξσ ζα πξαγκαηνπνηεζνχλ σο ζηφρνη θαη θάζεηα ηεξαξρεκέλεο δξαζηεξηφηεηεο; Πψο νη δξαζηεξηφηεηεο ζα αλαιπζνχλ νξηδφληηα ψζηε λα ηθαλνπνηνχλ κηα πνηθηιία ηξφπσλ ζθέςεο θαη ζηπι κάζεζεο; Οη εθπαηδεπηηθνί κνηξάδνληαη ηηο ζθέςεηο θαη πξνζδνθίεο ηνπο (ζθνπνχο, ζηφρνπο θαη ηε ινγηθή ηνπο βάζε). Ζ αθαδεκατθή δηαθνξνπνίεζε βαζίδεηαη ζηελ αλάιπζε ηνπ αδηαθνξνπνίεηνπ καζήκαηνο ηεο εκέξαο / ησλ ζειίδσλ ηνπ εγρεηξηδίνπ ζε ηεξαξρίεο γλψζεο (έλλνηεο, πιεξνθνξίεο, δεμηφηεηεο δηαδηθαζίεο ζηξαηεγηθέο). Απηέο νη ηεξαξρίεο πεξηιακβάλνπλ ηε βαζηθή ή απαξαίηεηε γλψζε ηνπ καζήκαηνο πνπ δηδάζθεηαη θαη απηέο πνπ είλαη πξναπαηηνχκελεο ή πξνεγνχκελε / πξνυπάξρνπζα γλψζε, δει. αλαπφθεπθηε σο ππνζηήξημε ζηηο βαζηθέο (Valiandes & Koutselini, 2008; Koutselini & Valiandes, 2009). Δπηπιένλ, αθνχ ε δηαθνξνπνίεζε θαηαπηάλεηαη φρη κε κφλν ζηφρν ηε βειηίσζε ηεο επίδνζεο ησλ καζεηψλ κε ρακειέο επηδφζεηο θαη καζεζηαθέο δπζθνιίεο, αιιά θαη κε ηνλ παξάιιειν ζηφρν ηεο αληαπφθξηζεο ζηηο αλάγθεο ησλ ηαιαληνχρσλ καζεηψλ ή απηψλ πνπ έρνπλ πην πξνεγκέλε γλψζε απφ απηή πνπ νξίδεη ην αλαιπηηθφ πξφγξακκα, πξνηείλνπκε φηη, πέξα απφ ηε βαζηθή θαη πξναπαηηνχκελε γλψζε, ζα πξέπεη λα εηζάγεηαη θαη κεηαζρεκαηηζηηθή γλψζε, ε νπνία μεπεξλά ηηο απαηηήζεηο ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο θαη ηεο αλάπηπμεο ζην πιαίζην ηεο γεληθήο εθπαίδεπζεο. 2. Φάζε 2. Η θνηλσληθή θάζε - ζηξαηεγηθή δηεξεχλεζε ηνπ ζρνιείνπ θαη ηεο νηθνγέλεηαο Οη βηνγξαθίεο ησλ καζεηψλ απνηεινχλ ηε βάζε φισλ ησλ εθηηκήζεσλ γηα ηε δηδαζθαιία (Κνπηζειίλε, 2007). Τν καζεζηαθφ θαη ζρνιηθφ ηζηνξηθφ, ην θνηλσληθφ θαη νηθνγελεηαθφ πεξηβάιινλ ησλ καζεηψλ, νη πξνζδνθίεο ησλ γνλέσλ, επεξεάδνπλ ηηο πεπνηζήζεηο θαη ζηάζεηο ησλ καζεηψλ απέλαληη ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη ην ζρνιείν. Δπνκέλσο, ν ρξφλνο γηα ζπλεξγαζία ησλ καζεηψλ, εθπαηδεπηηθψλ θαη γνλέσλ παξέρεη ηδέεο γηα θαιχηεξε θαηαλφεζε ησλ πξνζδνθηψλ, ησλ εκπνδίσλ θαη ησλ εμσηεξηθψλ απεηιψλ γηα απνηειεζκαηηθή δηδαζθαιία γηα φινπο ηνπο καζεηέο.. Δπίζεκεο θαη αλεπίζεκεο ζπλαληήζεηο ησλ καζεηψλ, ησλ γνλέσλ θαη ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαηά ηε δηάξθεηα ησλ εθδειψζεσλ θαη δηαιεηκκάησλ, νη ζπδεηήζεηο ζε νκάδεο πεξηιακβάλνληαη ζην ζρνιηθφ ζηξαηεγηθφ ζρεδηαζκφ ηεο δηαθνξνπνηεκέλεο δηδαζθαιίαο. Απηέο νη ζπλαληήζεηο ζηνρεχνπλ ζηελ αιιαγή ηνπ 6
ηξφπνπ πνπ νη καζεηέο θαη νη νηθνγέλεηέο ηνπο αληηιακβάλνληαη ηελ θαηάζηαζε θαη ηηο επθαηξίεο ηνπο ζηελ θνηλσλία, ηελ απνηπρία ζηα καζήκαηα ηνπ ζρνιείνπ θαη ηε ζρέζε ηνπο κε ηνπο άιινπο. Βαζηθή παξαδνρή ζε απηή ηε ζπλεξγαζία είλαη φηη ε απνηπρία ηνπ καζεηή αληαλαθιά ηε ζρνιηθή απνηπρία θαη ηελ αδπλακία ηνπ ζρνιείνπ θαη ηεο δηδαζθαιίαο λα παξάζρεη δηαθνξεηηθέο επθαηξίεο ζε δηαθνξεηηθνχο καζεηέο, επθαηξίεο πνπ ζα κπνξνχζαλ λα ηζνξξνπήζνπλ ηηο θνηλσληθέο αληζφηεηεο/κεηνλεμίεο ησλ καζεηψλ. Ζ αθαδεκατθή θάζε παξέρεη απαληήζεηο ζην πψο ην ζέκα κπνξεί λα γίλεη αληηθείκελν ρεηξηζκνχ κε ηξφπν πνπ λα πξνζθέξεη αλαηξνθνδφηεζε ζην ηζηνξηθφ κάζεζεο ησλ καζεηψλ. Ζ θνηλσληθή θάζε εθηηκά ηε ζρέζε κεηαμχ ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο θαη ηεο δσήο ηνπ καζεηή: Πψο απηφ ην πεξηερφκελν ελδπλακψλεη ηνπο καζεηέο θαη ηελ θαηαλφεζή ηνπο γηα ηνλ εαπηφ ηνπο θαη ηελ θνηλσλία; Δθαξκφδεηαη ην κεηα-κνληέξλν (meta-modern) (Koutselini, 1997b) θξηηηθνχ παξάδεηγκα έξεπλαο πνπ ππνζηεξίδεη ηε ρεηξαθέηεζε θαη ηελ ελδπλάκσζε ησλ ζπκκεηερφλησλ, εξεπλεηψλ θαη «ππνθεηκέλσλ», κε ηξφπν πνπ κηα ακνηβαία θαηαλφεζε ηεο ζρέζεο ηνπο θαη ησλ ζρέζεσλ ζηελ θνηλσλία λα θαηαθηάηαη;. Δίλαη ζεκαληηθφ λα ιερζεί φηη κηα ζηαζεξή ζπλεξγαζία κεηαμχ ηνπ ζρνιείνπ θαη άιισλ ηδξπκάησλ (π.ρ. Υπνπξγείν Δξγαζίαο, Υπεξεζίεο Κνηλσληθήο Παξνρήο θαη Σρνιέο Γνλέσλ) είλαη απαξαίηεηε γηα ηελ εθαξκνγή ηεο θνηλσληθήο θάζεο ηεο δηαθνξνπνίεζεο, αθνχ ε βειηίσζε ησλ επηπέδσλ δσήο θάπνησλ καζεηψλ είλαη απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα πςειφηεξεο πξνζδνθίεο, θαιχηεξε απηφ-εηθφλα θαη επίδνζε. 3. Φάζε 3: Η δηδαθηηθή θάζε Απηή ε θάζε αλαθέξεηαη ζηελ επηινγή ελαιιαθηηθψλ καζεζηαθψλ δηαδηθαζηψλ, νη νπνίεο επηηξέπνπλ ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο λα δηδάζθνπλ ηελ ίδηα ψξα δηαθνξεηηθνχο καζεηέο ζηελ ίδηα ηάμε. Οη ελαιιαθηηθέο ζηξαηεγηθέο πεξηιακβάλνπλ: Ιεξαξρίεο δξαζηεξηνηήησλ θαη πξνεηνηκαζία εμαηνκηθεπκέλεο θαη ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο ζε νκάδεο κεηθηήο ηθαλφηεηαο Δπηηξέπνληαο επαξθή ρξφλν γηα εμαηνκηθεπκέλε εξγαζία ζε δξαζηεξηφηεηεο πνπ δηαηάζζνληαη ζε ηεξαξρίεο μεθηλψληαο απφ ηελ πξναπαηηνχκελε γλψζε, ν / ε εθπαηδεπηηθφο δεηά απφ ηελ νκάδα λα ζπδεηήζεη θαη λα ειέγμεη ηηο δξαζηεξηφηεηεο ησλ πξναπαηηνχκελσλ γλψζεσλ, κε ζπλεξγαηηθφ ζηφρν ηελ εμαζθάιηζε φηη φινη νη καζεηέο έρνπλ θαηαθηήζεη απηή ηελ πξναπαηηνχκελε γλψζε. Ιεξαξρίεο δξαζηεξηνηήησλ, εμαηνκηθεπκέλε εξγαζία θαη ζπλεξγαηηθή κάζεζε ζηελ νινκέιεηα ηεο ηάμεο Δπηηξέπνληαο επαξθή ρξφλν, ν / ε εθπαηδεπηηθφο θαιεί ηελ νινκέιεηα ηεο ηάμεο λα ζπλεξγαζηεί καδί ηνπ / ηεο γηα ηελ επίιπζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ κε ηελ πξναπαηηνχκελε γλψζε. Ο ζηφρνο είλαη ν / ε εθπαηδεπηηθφο λα ζπλερίζεη κε ηελ επαλαδηδαζθαιία ησλ πξναπαηηνχκελσλ γλψζεσλ, εάλ απηφ είλαη απαξαίηεην ζε φιε ηελ ηάμε, εάλ ε απνηπρία εηδηθά ην πνζνζηφ είλαη πςειφ ή ζε κηθξέο νκάδεο πνπ απνηεινχληαη απφ απηνχο ηνπο καζεηέο πνπ αληηκεησπίδνπλ ηδηαίηεξεο δπζθνιίεο. Σπλδπαζκφο δηαδηθαζηψλ 7
Τν κάζεκα αξρίδεη κε κηα γξήγνξε εμέηαζε ηεο πξναπαηηνχκελεο γλψζεο ζε ζπλδπαζκφ κε εμαηνκηθεπκέλε εξγαζία θαη εξγαζία ζηελ νινκέιεηα ηεο ηάμεο ή κέζσ ηεο ρξήζεο ησλ κεζφδσλ ηεο ηδενζχειιαο ή ηεο ζπλεξγαηηθήο αμηνιφγεζεο κέζσ ελλνηνινγηθψλ ραξηψλ. Μεηά απφ απηφ νη καζεηέο ζπλεξγάδνληαη ζηελ δηεμαγσγή δξαζηεξηνηήησλ ζην πεδίν ηεο βαζηθήο λέαο γλψζεο. Εξγαζίεο ζε ζπγθεθξηκέλα θαη δηαθνξεηηθά έξγα Αθνινπζψληαο ηε δηαγλσζηηθή αμηνιφγεζε ηεο βαζηθήο πξναπαηηνχκελεο γλψζεο, νη καζεηέο αξρίδνπλ λα εξγάδνληαη ζε θαζνξηζκέλα θαζήθνληα, θαηάιιεια γηα ην επίπεδν εηνηκφηεηάο ηνπο. Μεηά απφ ινγηθφ ρξνληθφ δηάζηεκα, νη καζεηέο εξγάδνληαη ζε νκάδεο κεηθηήο ηθαλφηεηαο ζε δχν επίπεδα θαη νχησ θαζεμήο. Σπλεξγαηηθή κάζεζε Αθνχ θαηάιιεια δηαβαζκηζκέλα δηδαθηηθά πιηθά γηα φια ηα δηαθνξεηηθά γλσζηηθά επίπεδα θαη καζεζηαθέο πξνηηκήζεηο δνζνχλ ζηνπο καζεηέο, κπνξεί λα εθαξκνζηεί κηα νπνηαδήπνηε κέζνδνο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο (ζπλεξγαηηθή ζπλαξκνιφγεζεpuzzle- jigsaw, κέζνδνο sandwich, ζπλεξγαηηθή επίδνζε, αιιεινδηδαθηηθή θηι). Αποηειέζκαηα 1 νο θχθινο ζπδήηεζεο Πξηλ ηελ παξέκβαζε Πξηλ ηελ παξέκβαζε, νη καζεηέο ζπδήηεζαλ ζε νκάδεο εζηίαζεο ην ζέκα ηεο πςειήο θαη ρακειήο επίδνζεο ζηα Μαζεκαηηθά. Τα απνζπάζκαηα πνπ αθνινπζνχλ παξνπζηάδνπλ ηηο θχξηεο ηδέεο ηεο ζπδήηεζεο. - Αληξέαο: Δε κνπ αξέζνπλ ηα Μαζεκαηηθά, δελ είκαη αξθεηά έμππλνο. Γλσξίδσ φηη φινη ην γλσξίδνπλ απηφ. Ο θαζεγεηήο κνπ δε κε πηέδεη, γηαηί μέξεη φηη δελ κπνξψ λα θάλσ ηηο αζθήζεηο. Με αθήλεη λα αληηγξάθσ. Θέιεη κφλν λα είκαη ήζπρνο. Μεξηθνί θίινη κνπ δελ θάζνληαη ήζπρα ν θαζεγεηήο λεπξηάδεη, θαη ηα αγφξηα γεινχλ. - Διέλε: Υπάξρνπλ θάπνηνη «θαινί» καζεηέο, πνπ κπνξνχλ λα θάλνπλ φιεο ηηο αζθήζεηο. Κάπνηνη απφ απηνχο θάλνπλ ηδηαίηεξα καζήκαηα γηα λα πεξάζνπλ ζην Παλεπηζηήκην. Εκείο νη άιινη αληηκεησπίδνπκε δπζθνιίεο, αιιά... πνηνο λνηάδεηαη κπνξεί λα κε ζπλερίζνπκε ην ζρνιείν. Ο παηέξαο κνπ ιέεη φηη είλαη θαιχηεξα γηα κέλα λα πάσ ζηελ Τερληθή Σρνιή...Δελ μέξσ. - Κψζηαο: Όηαλ νη γνλείο κνπ έξρνληαη ζην ζρνιείν, έρσ κεγάια πξνβιήκαηα. Οη θαζεγεηέο ιέλε φηη δε δηαβάδσ αξθεηά, θαη φηη πξέπεη λα δηαβάδσ παξαπάλσ. Δελ είλαη αιήζεηα φηη δελ πξνζπαζψ αξθεηά, αιιά δελ κπνξψ λα θάλσ ηηο αζθήζεηο κνπ. - Φάξεο: Πξηλ, ζην Δεκνηηθφ, αληίγξαθα ηηο αζθήζεηο απφ ηνπο ζπκκαζεηέο κνπ. Δελ ην θάλσ απηφ πηα, γηαηί ν θαζεγεηήο θαηαιάβεη ην: Αλ ν θαζεγεηήο κνπ δεηήζεη λα εμεγήζσ ηη έθαλα, δελ κπνξψ λα εμεγήζσ. Άξα πνηνο ν ιφγνο λα αληηγξάθσ ηηο αζθήζεηο; - Έκηιπ: Πηζηεχσ φηη ηα καζεκαηηθά δελ είλαη δχζθνια, ρξεηάδνληαη πεξηζζφηεξε πξνζπάζεηα, γηαηί έρνπκε ηφζε πνιιή χιε λα κάζνπκε, δει. αξρέο, ζεσξίεο, κεζφδνπο θαη πνιιά πξνβιήκαηα θαη αζθήζεηο λα ιχζνπκε. Οη καζεηέο κε ρακειή επίδνζε δε 8
δηαβάδνπλ αξθεηά, παξαηηνχληαη φηαλ βξίζθνπλ δπζθνιίεο...δε θηαίσ ηνπο θαζεγεηέο, γηαηί εκείο, νη «θαινί» καζεηέο είκαζηε ε απφδεημε φηη θαιχπηνπλ ηελ χιε. - Τέιεο: Γηαηί δελ παξαδερφκαζηε φηη θάπνηνη καζεηέο δελ κπνξνχλ λα θαηαλνήζνπλ ηα Μαζεκαηηθά, κε ηνλ ίδην ηξφπν πνπ θάπνηνη άιινη δελ κπνξνχλ λα δσγξαθίζνπλ, λα ηξαγνπδήζνπλ θηι. 2 νο θχθινο ζπδήηεζεο Μεηά ηελ εθαξκνγή ηεο αθαδεκατθήο θαη δηδαθηηθήο θάζεο γηα ηξεηο κήλεο ηα απνηειέζκαηα θαηέδεημαλ φηη νη εθπαηδεπηηθνί βειηίσζαλ ηελ ηθαλφηεηά ηνπο λα δηαθνξνπνηήζνπλ ηε δηδαζθαιία ηνπο θαη έλησζαλ απηνπεπνίζεζε λα πξνεηνηκάζνπλ καζήκαηα δηαθνξνπνηεκέλεο δηδαζθαιίαο. Τν απνγνεηεπηηθφ απνηέιεζκα ήηαλ φηη κφλν 2 καζεηέο βειηίσζαλ ζεκαληηθά ηελ επίδνζή ηνπο. Σεκαληηθή βειηίσζε ζεκαίλεη φηη θαηάθεξαλ λα αιιάμνπλ θαηεγνξία. Έλαο καζεηήο απφ ηελ θαηεγνξία «Σρεδφλ θησρή» (βαζκφο 10.5) πξνρψξεζε ζηελ θαηεγνξία «Μέζε» (βαζκφο 12. 5) θαη έλαο καζεηήο απφ ηελ θαηεγνξία «Μέζε» (βαζκφο 13) κεηέβεθε ζηελ θαηεγνξία «Καιή» (βαζκφο 15). Δίλαη, επίζεο, ζεκαληηθφ λα αλαθεξζεί φηη ε επίδνζε ησλ καζεηψλ θάζε θαηεγνξίαο δελ άιιαμε. Δληνχηνηο, ηα απνηειέζκαηα δελ θαηέδεημαλ νπνηεζδήπνηε δηαθνξέο ζηηο δηαζέζεηο θαη ηα ελδηαθέξνληα ησλ καζεηψλ, φπσο απνθαιχπηνπλ ηα αθφινπζα απνζπάζκαηα: - Δε ζέισ λα πξνζπαζψ ηφζν ζθιεξά. Δε κνπ αξέζνπλ ηα Μαζεκαηηθά. Τφζε πνιιή πξνζπάζεηα γηα ην ηίπνηα. - Γηαηί πξέπεη λα πξνζπαζψ; - Δε βιέπσ ηε ρξεζηκφηεηα ηνπ λα καζαίλσ ηφζν δχζθνιεο καζεκαηηθέο ζεσξίεο. - Τα Μαζεκαηηθά είλαη αθφκε αρξείαζηα. - Τψξα φια είλαη πην εχθνια (1 καζεηήο). 3 νο θχθινο ζπδήηεζεο κεηά ηελ εθαξκνγή ηεο θνηλσληθήο θάζεο Ο ηξίηνο θχθινο ζπδήηεζεο δηεμήρζε κεηά ην δεχηεξν ηξίκελν θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ νπνίνπ ε δηδαθηηθή κέζνδνο εκπινπηίζηεθε κε ηελ θνηλσληθή θάζε ηεο δηαθνξνπνηεκέλεο δηδαζθαιίαο. Εεηήζεθε απφ ηνπο καζεηέο λα εθηηκήζνπλ ηελ εκπεηξία ηνπο δχν θνξέο, ηελ πξψηε θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δηαθνξνπνηεκέλεο δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο, θαη ηε δεχηεξε ζην ηέινο ηνπ εμακήλνπ, θαη λα γξάςνπλ αηνκηθά ζε έλα κνλνζέιηδν-δηζέιηδν θείκελν ηνπο αλαζηνραζκνχο ηνπο γηα ηηο εκπεηξίεο ηνπο. Τα θείκελά ηνπο ήηαλ γεκάηα ζεκαληηθέο παηδαγσγηθέο εθηηκήζεηο θαη ηδέεο γηα απηφ-βειηίσζε. - Τψξα ληψζσ φηη είκαη κέξνο ηεο ηάμεο Ννκίδσ φηη νη ζπκκαζεηέο κνπ θαηάιαβαλ φηη δελ είκαη αλφεηνο ή ηεκπέιεο. Όκσο, είκαη θάπσο πην αξγφο απφ ηνπο άιινπο, αιιά αλ θάπνηνο κε βνεζήζεη κπνξψ λα ηα θαηαθέξσ. - Οη γνλείο κνπ πίζηεςαλ φηη είρα ηελ ηθαλφηεηα λα επηηχρσ - Η κεηέξα κνπ ελδηαθέξζεθε γηα ην «Πψο είλαη ηα Μαζεκαηηθά κνπ». - Απηφ ήηαλ κφλν γηα έλα δηάζηεκα. Μεηά απφ ηελ παξέκβαζε θαλέλαο δε ζα θξνληίζεη γηα ηνπο καζεηέο ρακειήο επίδνζεο ή γηα ηνπο δπν-ηξεηο πνπ εξγάζηεθαλ ζε πξνρσξεκέλεο ή / θαη δεκηνπξγηθέο αζθήζεηο: φηαλ «ηα θψηα ζβήζνπλ», ε δηδαζθαιία ξνπηίλαο ησλ ζειίδσλ ηνπ βηβιίνπ ζα επαλέιζεη. 9
- Τν πην ζεκαληηθφ είλαη φηη νη γνλείο κνπ πιεξνθνξήζεθαλ γηα ηελ πξφνδφ κνπ θαη ήμεξαλ γηα ηε «δηαθνξνπνηεκέλε θαη νίθνλ εξγαζία πνπ κε βνήζεζε λα θαιχςσ ηα θελά ζηε γλψζε κνπ». - Ο θαζεγεηήο καο ήηαλ έηνηκνο λα παξέρεη δηαθνξνπνηεκέλν δηδαθηηθφ πιηθφ θαη λα δεη ηη ρξεηαδφηαλ ν θαζέλαο καο. Γηαηί απηφ δε ζπκβαίλεη ζηελ «θαλνληθή» ηάμε; Τη ζα γίλεη αξγφηεξα κε ηελ αμηνιφγεζε θαη ηηο ηειηθέο εμεηάζεηο; Πξνθαλψο, κηα εξψηεζε πξνθχπηεη: Οη αιιαγέο ζηηο ζηάζεηο αληηζηνηρνχλ ζε αιιαγέο ζηελ επίδνζε; Οη καζεηέο κε θαιχηεξεο ζηάζεηο απέλαληη ζηα Μαζεκαηηθά είραλ πξαγκαηηθά θαιχηεξα απνηειέζκαηα ζηα δηαγσλίζκαηά ηνπο; Ζ απάληεζε είλαη φηη φινη νη καζεηέο είραλ βειηηψζεη ηελ επίδνζή ηνπο κέζα ζηελ θαηεγνξία ζηελ νπνία εληάρζεθαλ ζηελ αξρή ηνπ ζρνιηθνχ έηνπο. Σίγνπξα κηα έξεπλα ζε νιφθιεξν αθαδεκατθφ έηνο θαη αθφκε γηα ζπλερφκελα δχν θαη ηξία αθαδεκατθά έηε θαη ζε κεγαιχηεξν αξηζκφ καζεηψλ θαη εθπαηδεπηηθψλ, ή αθφκε θαη επαλάιεςε κηθξψλ εξεπλψλ ζε ηθαλφ αξηζκφ ηάμεσλ κπνξεί λα δψζεη αληηθεηκεληθά ζπκπεξάζκαηα γηα ηε ζρέζε αιιαγήο ζηάζεσλ θαη επίδνζεο θαη ην θπξηφηεξν γηα ηε κνληκφηεηα ησλ απνηειεζκάησλ. 4. Σσδήηεζε Ζ δηαθνξνπνίεζε δελ είλαη κφλν κηα νξγαλσηηθή θαη δηδαθηηθή ζηξαηεγηθή, αιιά θαη κηα θνηλσληθή δηαδηθαζία. Μηα θξηηηθή πξνζέγγηζε απέλαληη ζην ζρνιείν, ηε δηδαζθαιία θαη ηε κάζεζε ιακβάλεη ππφςε παξάγνληεο εθηφο ηνπ ζρνιείνπ πνπ επεξεάδνπλ ην ηη ζπκβαίλεη κέζα ζην ζρνιείν θαη ηελ ηάμε. Δπνκέλσο, ε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο δελ είλαη κφλν κηα ζηξαηεγηθή, αιιά κηα θηινζνθία ηεο εθπαίδεπζεο πνπ βαζίδεηαη ζηελ πξνυπφζεζε φηη ε απνηπρία ηνπ καζεηή αληηθαηνπηξίδεη ηελ απνηπρία ηνπ ζρνιείνπ λα παξέρεη δηαθνξεηηθέο επθαηξίεο ζε δηαθνξεηηθνχο καζεηέο, επθαηξίεο πνπ ζα κπνξνχζαλ λα ηζνξξνπήζνπλ ηηο θνηλσληθέο αληζφηεηεο ησλ καζεηψλ θαη ηε ζπλεπαθφινπζε απνδνρή ηεο απνηπρίαο. Ζ εθπαηδεπηηθή έξεπλα πξνηείλεη πνηθηιία κεζφδσλ θαη ηερληθψλ δηαθνξνπνίεζεο, ψζηε λα ηθαλνπνηεί ηαπηφρξνλα ηηο αλάγθεο φρη κφλν ησλ «αδχλαησλ» καζεηψλ αιιά θαη εθείλσλ πνπ είλαη «εμαηξεηηθνί ραξηζκαηηθνί». Παξαδνζηαθά, ε δηαδηθαζία ηεο δηαθνξνπνίεζεο βαζίζηεθε ζηελ αλαδφκεζε θαη πξνζαξκνγή ελφο ή πεξηζζφηεξσλ ζηνηρείσλ ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο (ζθνπνί θαη ζηφρνη, πεξηερφκελν, δηαδηθαζίεο, απνηειέζκαηα θαη αμηνιφγεζε) ζηε βάζε ελφο ή πεξηζζφηεξσλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ καζεηή (εηνηκφηεηα, ελδηαθέξνλ, ζηπι κάζεζεο) θαη ζα κπνξνχζε λα παξνπζηαζηεί ηφζν σο νξγαλσηηθή φζν θαη σο παηδαγσγηθή δηαθνξνπνίεζε. Ζ νξγαλσηηθή δηαθνξνπνίεζε ππνζηεξίδεη ηελ παηδαγσγηθή, αιιά είλαη πξνθαλέο φηη δελ κπνξνχλ λα έρνπλ σο απνηέιεζκα ηελ θαιχηεξε επίδνζε ρσξίο ηε δηαθνξνπνίεζε ηφζν ησλ πξνζδνθηψλ ησλ καζεηψλ φζν θαη ηνπ ζπζηήκαηνο αμηψλ ηνπο. Οη εθπαηδεπηηθνί κπνξεί λα έρνπλ έλα κεγάιν ξεπεξηφξην δηδαθηηθψλ κεζφδσλ ζηε βάζε ησλ νπνίσλ δηαθνξνπνηνχλ ηε δηδαζθαιία ηνπο, αιιά δελ κπνξνχλ λα δηαθνξνπνηήζνπλ ηελ επίδνζε ησλ καζεηψλ εάλ δελ εθαξκφζνπλ παξάιιεια δηαδηθαζίεο νηθνδφκεζεο απηνεηθφλαο θαη ρεηξαθέηεζεο. Μηα ηέηνηα δηαθνξνπνίεζε θαη ε επαθφινπζε επηηπρία νδεγνχλ ζε πςειφηεξε απηνεθηίκεζε, ζπλεηδεηνπνίεζε εαπηνχ θαη αλάιεςε πξνζσπηθήο επζχλεο γηα ηα απνηειέζκαηα απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο καλζάλνληεο, νη νπνίνη ππνζηεξίδνληαη ζηελ 10
πξνζπάζεηα λα εξκελεχζνπλ θαη λα κνηξαζηνχλ ηελ πξφζεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ γηα κάζεζε. Μέζα ζε απηφ ην πιαίζην, νη εθπαηδεπηηθνί είλαη ππνρξεσκέλνη λα ζπλεξγάδνληαη γηα αλαδήηεζε ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο θαη ζπκκεηνρή ζε απηή, παξά λα νδεγνχλ θαη λα αμηνινγνχλ. Με απηφ ηνλ ηξφπν, ελζαξξχλνπλ ηνπο καζεηέο ηνπο λα αλαιακβάλνπλ επζχλε θαη λα αλαπηχζζνπλ ζηάζεηο θαη δεμηφηεηεο απηφλνκεο κάζεζεο. Πξνθεηκέλνπ νη πξαγκαηηθέο αλάγθεο ησλ καζεηψλ λα δηαγλσζζνχλ, είλαη επίζεο απαξαίηεην λα μεπεξάζνπκε ηα παξαδνζηαθά δηαγλσζηηθά δνθίκηα θαη λα ηα ζπκπιεξψζνπκε κε δηάθνξεο δξαζηεξηφηεηεο, νη νπνίεο ζα επηηξέςνπλ ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο λα δηαγλψζνπλ ηα πηζηεχσ ησλ καζεηψλ θαη εθπαηδεπηηθψλ γηα ηελ αμία ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηνπ ζρνιείνπ, ηελ ηθαλφηεηα ησλ καζεηψλ λα εμαζθνχλ δεμηφηεηεο θαζψο θαη ηηο ζηάζεηο ηνπο πξνζπκία θαη ζπγθέληξσζε ζηε δηεμαγσγή ζπγθεθξηκέλσλ έξγσλ. Ζ αλαθάιπςε ηνπ ηξφπνπ κάζεζεο πνπ πξνηηκά ν θάζε καζεηήο είλαη επίζεο ζεκαληηθή ζηνλ θαζνξηζκφ ηνπ είδνπο ησλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ ν θάζε καζεηήο, ηδίσο εθείλνο κε ειάρηζην ή αλχπαξθην θίλεηξν, ζα βξεη πην εχθνιν θαη πην απνηειεζκαηηθφ λα εκπιαθεί ηνπιάρηζηνλ θαηά ηε δηάξθεηα ησλ αξρηθψλ ζηαδίσλ. Δλ θαηαθιείδη, ε δηαθνξνπνίεζε είλαη ε δηαδηθαζία πξνζαξκνγήο ησλ καζεζηαθψλ ζηφρσλ, ησλ θαζεθφλησλ, ησλ δξαζηεξηνηήησλ, ησλ πεγψλ ζηηο αηνκηθέο αλάγθεο, ην ζηπι κάζεζεο, ην ξπζκφ, ην ηζηνξηθφ κάζεζεο θαη ηε ζπλνιηθή βηνγξαθία ηνπ θάζε θαη φισλ ησλ καζεηψλ. Τν παηδαγσγηθφ ζπγθείκελν ηεο δηαθνξνπνίεζεο θαη νη πξνυπνζέζεηο ηεο εθαξκνγήο ηεο Ζ πξψηε παηδαγσγηθή πξνυπφζεζε γηα ηε δηαθνξνπνηεκέλε δηδαζθαιία αλαθέξεηαη ζηελ αλαγθαηφηεηα γηα αιιαγέο ζηε ζθέςε θαη ηηο πξαθηηθέο ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Τν πξφβιεκα ηεο «δηδαζθαιίαο ρσξίο κάζεζε» δελ είλαη άγλσζην ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο, αιιά ζπλερίδνπλ λα ελδηαθέξνληαη πεξηζζφηεξν γηα ηελ θάιπςε ηεο χιεο παξά γηα ηε κάζεζε ησλ καζεηψλ ηνπο (Koutselini & Persianis, 2000). Γηα ηελ εμήγεζε απηνχ, είλαη νπζηψδεο λα θαηαλνήζνπκε φηη νη αμίεο θαη ηα πηζηεχσ ησλ εθπαηδεπηηθψλ είλαη θνηλσληθά θαη ηζηνξηθά θαηαζθεπαζκέλα (Ball & Goodson, 1985 Goodson, 1992). Δπνκέλσο, ε εθπαίδεπζε θαη θαηάξηηζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ δελ πξέπεη λα πεξηνξίδεηαη ζην πεξηερφκελν θαη ηελ παηδαγσγηθή, αιιά πξέπεη λα βαζίδεηαη ζηελ θαηαλφεζε θαη ηνλ αλαζηνραζκφ γηα ηελ πξαγκαηηθφηεηα ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο, ηνπ ξφινπ ηνπο εληφο θαη εθηφο ζρνιείνπ, ηε ζρέζε ηεο εθπαίδεπζεο κε ηελ εμσηεξηθή πξαγκαηηθφηεηα, πνιηηηζκηθή, θνηλσληθή, νηθνλνκηθή θαη πνιηηηθή. Απηή ε δηάζηαζε ησλ πηζηεχσ ησλ εθπαηδεπηηθψλ έρεη δχν πηπρέο, ηε ζχγρξνλε, πνπ αλαθέξεηαη ζην ηη ζπκβαίλεη ζηελ θνηλσλία φπνπ νη εθπαηδεπηηθνί δνπλ θαη ηελ παξαδνζηαθή πνπ αλαθέξεηαη ζην ηη κεηαθέξεη ε θνηλσλία σο παξάδνζε (Koutselini, 1997a). Όπσο ν Sadler (1990, p. 60) ην έζεζε, θάζε εζληθφ ζχζηεκα εθπαίδεπζεο είλαη έλα δσληαλφ ζψκα, ην απνηέιεζκα μεραζκέλσλ πξνζπαζεηψλ θαη δπζθνιηψλ, νη νπνίεο είλαη ζηελά δεκέλεο κε ηελ ηζηνξία ηνπ θξάηνπο. Σε απηφ ην πιαίζην, ηα εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα κε κεγάιε ηζηνξία ζε πινθεληξηθά αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα ππνζηεξίδνπλ ηελ εκκνλή ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζε δηδαζθαιία πξνζαλαηνιηζκέλε ζην πεξηερφκελν θαη ηελ θαηερεηηθή δηάιεμε. 11
Δπηπξφζζεηα, ε ζπλεξγαηηθή ζπκβνιή, ε ελεξγφο εκπινθή θαη ν αλαζηνραζκφο γηα ηε δξάζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζεσξνχληαη νπζηψδε γηα ηε κεηαξξχζκηζε ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο θαη ηελ εθπαηδεπηηθή αιιαγή (π.ρ., Fullan, 1982 Hargreaves, 1994 1995). Ζ ζηξνθή απφ ηηο εξγαιεηαθέο, γξακκηθέο, αιγνξηζκηθέο πξνζεγγίζεηο ζηελ αλάπηπμε πξνγξακκάησλ απφ εκπεηξνγλψκνλεο ζε ηερλνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο ζε κηα επξεηηθή, αλαζηνραζηηθή, ζπεηξνεηδή πξνζπάζεηα φισλ ησλ ζπκκεηερφλησλ θαηαδεηθλχεη ηε ζηξνθή απφ ηε κνληεξληθφηεηα ζηε κεηακνληεξληθφηεηα (meta-modernity) (Koutselini, 1997b), κηα ζηξνθή πνπ επηδηψθεη πέξα απφ ηε κεηα-ην- κνληεξληζκφ (post-modern) θξηηηθή λα πξνζσπνπνηήζεη ηηο δηαδηθαζίεο εθπαίδεπζεο θαη κάζεζεο. Έλα πνιχ άθακπην επίζεκν αλαιπηηθφ πξφγξακκα, νδεγεί ηνπο εθπαηδεπηηθνχο λα απνιέζνπλ ηνλ επαγγεικαηηζκφ ηνπο, απνπξνζσπνπνηεί ηνπο καζεηέο, πνπ ζεσξνχληαη εθπαηδεπηηθά πξντφληα (Apple, 1979 1993), θπξίσο απεπζπλφκελα ζηελ αγνξά. Όπσο ην έζεζε ν Michael Apple ζην βηβιίν ηνπ Education and Power (1995) πξν-ζπζθεπαζκέλα παθέηα πιηθψλ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο θαη απζηεξά θαζνξηζκέλεο δξαζηεξηφηεηεο ησλ καζεηψλ απνηεινχλ κέζα «ηερλεηνχ ειέγρνπ» (p. 128) ησλ εθπαηδεπηηθψλ, κέζα πνπ απνπξνζσπνπνηνχλ ηηο δσέο θαη ηελ εξγαζία ησλ εθπαηδεπηηθψλ. Απηνχ ηνπ είδνπο ν έιεγρνο δηεπθνιχλεηαη πάληα απφ ηελ αλάγθε ησλ εθπαηδεπηηθψλ γηα θάηη «πξαθηηθφ» πνπ κπνξνχλ λα ην ρξεζηκνπνηήζνπλ κε ηνπο καζεηέο ηνπο, ζηάζε πνπ πεξηνξίδεη ηε δπλαηφηεηα γηα αληίζηαζε ζηνλ έιεγρν. Μηα ηειεπηαία αιιά φρη αζήκαληε πξνυπφζεζε αλαθέξεηαη ζηνπο καζεηέο. Ζ κάζεζε δελ είλαη έλα επηβαιιφκελν έξγν πνπ πξέπεη λα νινθιεξσζεί. Αληίζεηα, είλαη κηα αλάπηπμε ησλ καζεηψλ δεκέλε κε ην ζπγθείκελν. Απηφ ζεκαίλεη κηα καζεζηαθή θαηάζηαζε πνπ ιακβάλεη ππφςε ηε βηνγξαθία θάζε καζεηή, αθνχ είλαη ζπλδεδεκέλε κε ην θνηλσληθφ πεξηβάιινλ. Δθηεηακέλε έξεπλα έρεη δηεμαρζεί ζρεηηθά κε ηηο βηνγξαθίεο θαη ηα πηζηεχσ ησλ εθπαηδεπηηθψλ, αιιά φρη αξθεηή γηα ηηο ηζηνξίεο θαη ηηο ιαλζάλνπζεο ζεσξίεο ησλ καζεηψλ. Θεσξνχκε ηηο ζθέςεηο ησλ καζεηψλ ζεκαληηθέο γηα θάζε καζεζηαθή θαηάζηαζε, θαη ηδίσο γηα δηαδηθαζίεο πνπ πξνυπνζέηνπλ ηελ ελεξγφ εκπινθή ησλ καζεηψλ, φπσο ε δηαθνξνπνηεκέλε δηδαζθαιία -κάζεζε. Ζ θαηαλφεζε ηνπ ζρεκαηηζκνχ ηαπηνηήησλ πξνυπνζέηεη ηελ θαηαλφεζε ηεο δπλακηθήο ζρέζεο κεηαμχ ηνπ επίζεκνπ, αλεπίζεκνπ θαη θξπθνχ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο, κηα ζρέζε πνπ νδεγεί ζηε ζέζε φηη νηηδήπνηε ζπκβαίλεη εθηφο ηνπ ζρνιείνπ επεξεάδεη νηηδήπνηε πξνζπαζνχκε λα θάλνπκε ζηα ζρνιεία. Τν αλεπίζεκν αλαιπηηθφ πξφγξακκα αληηγξάθεη ηα ζθφπηκα θαη κε κελχκαηα πνπ ε θνηλσληθή ή / θαη ε ζρνιηθή δνκή πξνάγεη, ελψ ην επίζεκν αλαιπηηθφ πξφγξακκα πεξηνξίδεη ηε ιεηηνπξγία θαη ηα απνηειέζκαηά ηνπ ζηελ απνκλεκφλεπζε ζεσξεηηθψλ αξρψλ, π.ρ. νη καζεηέο ζα πξέπεη λα θαηαλνήζνπλ φηη φια ηα άηνκα ζηε ζχγρξνλε θνηλσλία έρνπλ ίζα δηθαηψκαηα: Τη ζπκβαίλεη ζηελ πξάμε; Πψο δίλνπκε ζηνπο καζεηέο ην κήλπκα φηη ε ζρνιηθή επίδνζε ηνπο βνεζά λα βειηηψζνπλ ηε ζέζε ηνπο ζηελ θνηλσλία; Απηφ ζπκβαίλεη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα; Δκείο, σο θνηλσλίεο, πείζακε ηνπο γνλείο φηη κηα θαιχηεξε δσή είλαη απνηέιεζκα ηνπ ζρνιείνπ ή ηεο γξήγνξεο απαζρφιεζεο, ηεο εθπαίδεπζεο ή ηεο εχθνιεο απφθηεζεο ρξεκάησλ; Οη θνηλσλίεο επελδχνπλ ζηελ εθπαίδεπζε θαη ηα δεκφζηα ζρνιεία; Σσκπέραζκα 12
Ζ δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο είλαη ε ζεκεξηλή πξφθιεζε γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο λα δξάζνπλ σο θνξείο αλάπηπμεο ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο ζε κηθξνεπίπεδν. Δληνχηνηο, νη εθπαηδεπηηθνί δελ κπνξνχλ λα δηαθνξνπνηήζνπλ ηελ επίδνζε ησλ καζεηψλ, εάλ δελ εθαξκφζνπλ ηαπηφρξνλα κε ηε δηαθνξνπνηεκέλε δηδαζθαιία δηαδηθαζίεο νηθνδφκεζεο απηνεηθφλαο θαη ρεηξαθέηεζεο, νη νπνίεο κπνξνχλ λα ηζνξξνπήζνπλ ηηο θνηλσληθέο αληζφηεηεο ησλ καζεηψλ. Μεηαθέξνληαο ζηε δηθή καο ζπδήηεζε απηφ πνπ ν Frye (1997, 319) είπε γηα ηε ζθφπηκε δηδαζθαιία, κπνξνχκε λα ζπκπεξάλνπκε φηη ε ζπκκεηνρή ηνπ καζεηή φρη ζην ηη θαη ζην πψο καζαίλεη αιιά θαη ζην γηαηί θαη πξνο ηη καζαίλεη είλαη απαξαίηεηε: «Δληνχηνηο, φηαλ νη αιιαγέο ζηε ζεσξία ηνπ λνπ δψζνπλ ζηα παηδηά ηελ επθαηξία λα δνπλ ηελ πξφζεζε ηεο δηδαζθαιίαο θαη, ηη, ζπγθεθξηκέλα, ν άιινο ππνδεηθλχεη φηη πξέπεη λα κάζνπλ, ηφηε ην πξφβιεκα ηεο γλσζηηθήο αιιαγήο θαζίζηαηαη πνιχ ιηγφηεξν κπζηήξην». Ο πξνζδηνξηζκφο θαη νη απφ θνηλνχ ζηφρνη είλαη ζεκαζηνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα ηεο απνηειεζκαηηθήο δηδαζθαιίαο - κάζεζεο. Ζ ζηξνθή απφ ηε δηδαζθαιία / παξάδνζε πξνο ηε κάζεζε/νηθνδφκεζε είλαη κηα εχθνιε δηαδηθαζία ζηε ζεσξία. Σηελ πξαγκαηηθφηεηα, εληνχηνηο, είλαη κηα ζπλερήο δηαδηθαζία αλαδήηεζεο θαη ζπλεηδεηνπνίεζεο ηνπ εαπηνχ θαη ησλ άιισλ ζην ζπγθεθξηκέλν πνιηηηζκηθφ-θνηλσληθφ θαη εθπαηδεπηηθφ ζπγθείκελν. REFERENCES Apple, M. (1979). Ideology and Curriculum. New York: Routledge Apple, M. (1993). Official knowledge. New York: Routledge Apple, M. (1995). Education and Power. New York: Routledge Aoki, T.T. (1992). Layered voices of teaching. The uncannily correct and the elusively true. In W. Pinar & W. Reynolds (Eds.) Understanding Curriculum as Phenomenological and Deconstructed Texts. New York: Teachers College Press Ball, S.J. & Goodson, I.F. (Eds.) (1985). Teachers Lives and Careers. London: Falmer Press Frye, D. (1997). Cognitive Development, Intention and Instruction. Cognitive Development, 12, 315-321 Fullan, M. 1982. The Meaning of Educational Change. New York: Teachers College Press. Goodson, I.F. (Ed.) (1992). Studying Teachers Lives. London: Routledge Habermas, J. (1972). Knowledge and Human interests. London: Heinemann Hargreaves, A. (1994). Changing teachers, Changing Times: teachers work and culture in the post-modern age. New York: college Press Hargreaves, A. (1995). Beyond Collaboration: Critical Teacher Development in the Postmodern Age. In Smyth, J. 1995 (Ed.) Critical Discourses on Teacher Development. London: Cassell, pp. 149-179. Koutselini, M. (1997a). Curriculum as political text: the case of Cyprus (1935-1990). History of Education, 26(4), 395-407 Koutselini, M. (1997b). Contemporary Trends and Perspectives of the Curricula: Towards a meta-modern paradigm for curriculum. Curriculum Studies, 5(1), 87-101 Kνπηζειίλε, M. (2007). Γηαθνξνπνίεζε Γηδαζθαιίαο Μάζεζεο ζε ηάμεηο κηθηήο ηθαλφηεηαο. Λεπθσζία. Κνπηζειίλε, Μ. (2008). Δπνηθνδφκεζε θαη Γηαθνξνπνίεζε Γηδαζθαιίαο- Μάζεζεο ζε Τάμεηο κεηθηήο Ηθαλφηεηαο. Λεπθσζία 13
Koutselini, M. (2008). Listening to students voices for teaching in mixed ability classrooms: Presuppositions and considerations for differentiated instruction. Learning and teaching, 1(1), 17-30 Koutselini, M. & Persianis, P. (2000). Theory practice Divide in Teacher Education and the Role of the Traditional Values. Teaching in Higher Education, 5 (4), 501-520 Koutselini, M. & Valiande, St. (2009). Techniques and principles underlying Differentiated Instruction, SDE (= Staff Development for Educators), National Conference on Differentiated Instruction, July 19-22, 2009- Las Vegas Moore, C., (1996). Evolution and the modularity of mindreading. Cognitive Development, 11, 605-6 Resnick, L.B (1989) (ed.) Knowing, Learning and Instruction. Essays in honor of Robert Glaser: L. E.A. Publishers Sadler, M., (1990). How Far Can we Learn Anything of Practical Value from the Study of Foreign Systems of Education? Guilford Strading, B., & Saunders, L. (1993). Differentiation in practice: responding to the needs of all pupils Educational Research, 35(2), 127-137 Tomlinson, C.A (1995) How to differentiate instruction in mixed ability classrooms. Alexandria, USA: ASCD Τomlinson, C. (1999). The Differentiated Classroom. Responding to the Needs of All Learners. Alexandria, USA: ASCD Valiandes, St. and Koutselini, M. (2008). Differentiated Instruction in mixed ability classrooms, the whole picture: Presuppositions and issues for discussion, International Academy of Linguistics, Behavioral, and Social sciences, Association for Global Business, 2008 Conference Newport Beach, California, November 20-22 14