ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να προσδιορίσετε αν το περιεχόµενο των προτάσεων που ακολουθούν είναι σωστό ή όχι, γράφοντας στο τετράδιό σας τη λέξη «Σωστό» ή «Λάθος» δίπλα στον αριθµό που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση. 1. Το κόστος των Βαλκανικών πολέµων κλόνισε σηµαντικά την εθνική οικονοµία της Ελλάδας 2. Στόχος του Εθνικού Κόµµατος του Γ. Θεοτόκη ήταν η «Ανόρθωση». 3. Η Συµφωνία της Άγκυρας αποτελούσε το οικονοµικό σύµφωνο µεταξύ Ελλάδας Τουρκίας. 4. Η Κερασούντα αποτελούσε το σταυροδρόµι της εµπορικής κίνησης µεταξύ ύσης και Ανατολής µέχρι το 1869. 5. Στις 30 Μαϊου 1913 κηρύχθηκε επίσηµα η ένωση της Κρήτης µε την Ελλάδα. 6. Ο Οργανικός νόµος του 1900 προέβλεπε την αυτονοµία της Κρητικής εκκλησίας από το οικουµενικό Πατριαρχείο. 7. Το σύνταγµα του 1844 αναγνώριζε το βασιλιά ως αρχηγό του στρατού και του κράτους. 8. Στα δυο συνέδρια των Ποντίων στην Κων/πολη και την Αθήνα επικράτησε ενθουσιασµός, γιατί η κυβέρνηση Γούναρη στάθηκε στο πλευρό τους. (10 µονάδες) Β. Να δώσετε το περιεχόµενο των ακόλουθων όρων : Αγροτική µεταρρύθµιση Λαϊκό κόµµα Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής Ηνωµένη Αντιπολίτευσις Οµάδα Ιαπώνων (12 µονάδες) ΘΕΜΑ 2 Ο 2.α.1 : Ποια αποτελέσµατα είχε για την ελληνική οικονοµία η λειτουργία της Τράπεζας της Ελλάδος ; 2.α.2. : Να παρουσιάσετε την πολιτική της τουρκικής κυβέρνησης απέναντι στο ελληνικό στοιχείο λίγο πριν την είσοδο της Τουρκίας 1

στον Α Παγκόσµιο πόλεµο καθώς και τις µορφές καταπίεσης που εφάρµοσε εναντίον των Ελλήνων. 2.β.1: Να παρουσιάσετε τις βασικές διαφορές της πολιτικής του ηλιγιάννη και του Τρικούπη. 2.β.2: Πώς επηρέασε την εξέλιξη του Κρητικού ζητήµατος η έναρξη των Βαλκανικών πολέµων ; ΘΕΜΑ 3 Ο Αφού λάβετε υπόψη σας τις ιστορικές σας γνώσεις και τις πληροφορίες του ιστορικού παραθέµατος να προσδιορίσετε τους παράγοντες που καθόρισαν τη στάση του Ελ. Βενιζέλου στο ζήτηµα της δηµιουργίας αυτόνοµης Ποντιακής ηµοκρατίας στο συνέδριο Ειρήνης στο Παρίσι. ΠΗΓΗ Οι απόψεις του Βενιζέλου σχετικά µε το ποντιακό ζήτηµα, που σχηµατίστηκαν µε βάση τις εκθέσεις του ειδικού στρατιωτικού εκπροσώπου του στον Πόντο συνταγµατάρχη Καθενιώτη, όπως ο Έλληνας πρωθυπουργός τις εξέφρασε και σε δηλώσεις του προς τον τύπο τον Ιανουάριο του 1919, έτειναν προς τη λύση συνεργασίας του ελληνικού και αρµενικού στοιχείου σε ένα αρµενικό κράτος... Αντίθετα τα αιτήµατα των Ποντίων για ανεξάρτητο Κράτος και ακόµη περισσότερο για ένωση µε την Ελλάδα κρίνονταν από το Βενιζέλο τουλάχιστον ως ουτοπικά. Οι δηλώσεις του Έλληνα πρωθυπουργού προκάλεσαν θύελλα αντιδράσεων των ποντιακών οργανώσεων, που µε διαβήµατα τους προς τους αντιπροσώπους των υνάµεων στο Παρίσι επέµεναν στην ένωση του Πόντου µε την Ελλάδα. Στις 22 Ιανουαρίου / 4 Φεβρουαρίου, αναπτύσσοντας ο Βενιζέλος στο Ανώτατο Συµβούλιο τις ελληνικές διεκδικήσεις, εξέφρασε την αντίθεση του για τη δηµιουργία Ποντιακής ηµοκρατίας και υποστήριξε την ένταξη της Τραπεζούντας στο Αρµενικό κράτος. Η υποχωρητικότητα του Έλληνα πρωθυπουργού σε αίτηµα, που είχε ελάχιστες πιθανότητες να γίνει δεκτό, αποσκοπούσε στην αποτελεσµατικότερη προβολή των υπόλοιπων εθνικών διεκδικήσεων. Όπως ήταν φυσικό, όµως, προκάλεσε και πάλι αντιδράσεις των Ποντίων, που στην Κωνσταντινούπολη εκδηλώθηκαν µε την υποβολή υποµνηµάτων προς τους αρµοστές των υνάµεων, στα οποία επαναλάµβαναν το αίτηµα της ενώσεως µε την Ελλάδα ή τουλάχιστον της δηµιουργίας «Ελληνικής ηµοκρατίας του Πόντου».Εξάλλου, ένα νέο ποντιακό συµβούλιο στο Βατούµ ζήτησε από την ελληνική κυβέρνηση να στείλει στρατεύµατα για να καταλάβει τον Πόντο (τέλη Φεβρουαρίου 1919). Η συµµετοχή της Ελλάδος στην εκστρατεία της Ουκρανίας ανάγκασε το Βενιζέλο να αναθεωρήσει κάπως την ποντιακή του πολιτική : χιλιάδες Έλληνες της νότιας Ρωσίας, που 2

διώκονταν από το νέο ρωσικό καθεστώς, κατέφευγαν στον Πόντο, ενισχύοντας αριθµητικά τον ελληνικό πληθυσµό της περιοχής. ΙΕΕ, τόµος ΙΕ, σελ. 113. (25 µονάδες) ΘΕΜΑ 4 Ο Λαµβάνοντας υπόψη τις ιστορικές σας γνώσεις και το περιεχόµενο του παραθέµατος, να αναφερθείτε στους παράγοντες που προκάλεσαν σοβαρή εσωτερική κρίση στην Κρητική Πολιτεία και οδήγησαν αφενός τα πολιτικά πράγµατα στο νησί σε πλήρες αδιέξοδο και αφετέρου στον σχηµατισµό της «Ηνωµένης Αντιπολίτευσης». ΠΗΓΗ Η πολυπόθητη ισορροπία όµως δεν ήταν εύκολα κατορθωτή ούτε στο εσωτερικό του νησιού. Πολύ γρήγορα ο Αρµοστής ήρθε σε αντίθεση µε το σύνολο σχεδόν των Κρητών ακόµα και µε τον µετριοπαθή σύµβουλο του Ελ. Βενιζέλο. Η ένταση ανάµεσα τους οξύνθηκε και οδήγησε το 1901 στην απόλυση του Βενιζέλου από τη θέση που κατείχε. Ο Βενιζέλος υπέβαλε σειρά προτάσεων µε θέµα τη σταδιακή ολοκλήρωση της αυτονοµία, που θα άνοιγε την προοπτική για µελλοντική ένωση. Ο Γεώργιος όµως ήταν µονοδιάστατος πολιτικά και δεν µπορούσε αντιληφθεί την ουσία των προτάσεων αυτών. Χαρακτήρισε λοιπόν τον Βενιζέλο «αληθινή επιβουλή» της Μεγάλη Ιδέας και, αφού τον απέλυσε, αποφάσισε και να τον συντρίψει πολιτικά. Ο Γεώργιος θεωρούσε την εξωτερική πολιτική αρµοδιότητα α- ποκλειστικά δική του και της ελληνικής µοναρχίας, αφήνοντας απέξω τον πολύ ευαίσθητο σ' αυτόν τον τοµέα λαό της Κρήτης. Η αυταρχική του ιδιοσυγκρασία τον εµπόδιζε να κατανοήσει την απαίτηση των Κρητικών να έχουν λόγο στον καθορισµό της τύχης του νησιού τους. Λ. ιβάνη, Η εδαφική ολοκλήρωση της Ελλάδας (1830-1947), εκδ. Καστανιώτη 2000, σελ. 406-407. (25 µονάδες) 3

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 1 ου ΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΘΕΜΑ 1 Ο Α. 1. Λ, 2. Λ, 3. Σ, 4. Λ, 5. Λ, 6. Λ, 7. Σ, 8. Σ Β. Αγροτική µεταρρύθµιση : Καθώς η κατοχή γης έπαυε προοδευτικά να είναι πηγή εξουσίας και κοινωνικού -ταξικού- κύρους, άνοιξαν οι δρόµοι για την αγροτική µεταρρύθµιση. Την κατάργηση δηλαδή των µεγάλων ιδιοκτησιών και την κατάτµηση των αξιοποιήσιµων εδαφών σε µικρές παραγωγικές µονάδες, οικογενειακού χαρακτήρα, που ανταποκρίνονταν καλύτερα στις νέες παραγωγικές και κοινωνικές συνθήκες. Λαϊκό Κόµµα :στα µέσα του 1910 οι Κοινωνιολόγοι ίδρυσαν το Λαϊκό Κόµµα, µε αρχηγό τον Αλέξανδρο Παπανασταοίου. Βασικές προγραµµατικές δηλώσεις του ήταν η αναµόρφωση του πολιτικού συοτήµατος και η επιβολή αρχών κοινωνικής δικαιοσύνης. Στις δεύτερες εκλογές του Μαΐου 1910 εξελέγησαν 7 υποψήφιοι του κόµµατος, οι οποίοι παρείχαν κριτική υποσιήριξη στους Φιλελεύθερους. Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής : Με βάση το άρθρο 11 της Σύµβασης της Λοζάνης ιδρύθηκε η Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής µε έδρα την Κωνσταντινούπολη. Την αποτελούσαν έντεκα µέλη (τέσσερις Έλληνες, τέσσερις Τούρκοι και τρία µέλη -πολίτες ουδέτερων κατά τον Α' Παγκόσµιο πόλεµο κρατών) µε αρµοδιότητα τον καθορισµό του τρόπου µετανάστευσης των πληθυσµών και της εκτίµησης της ακίνητης περιουσίας των ανταλλαξίµων. Ηνωµένη αντιπολίτευσις : Γύρω από τον Βενιζέλο συνασπίστηκαν όσοι ήταν δυσαρεστηµένοι από την αυταρχική πολιτική του Πρίγκηπα και σχηµατίστηκε µια ισχυρότατη "Ηνωµένη Αντιπολίτευσις". Έµπιστοι συνεργάτες του Βενιζέλου ήταν ο Κ. Φούµης και ο Κ. Μάνος. Οι τρεις αυτοί αποτέλεσαν µια τριανδρία, που δεν δίστασε να προχωρήσει σε δυναµική αναµέτρηση µε τον Πρίγκηπα. Οµάδα των Ιαπώνων : Το µοναδικό νέο πολιτικό στοιχείο έως το 1909 ήταν η εµφάνιση της κοινοβουλευτικής οµάδας των Ιαπώνων, πολιτικού µορφώµατος υπό τον ηµήτριο Γούναρη, που ιδρύθηκε το 1906. Επίκεντρο της κριτικής του ήταν η αδυναµία του πολιτικού συστήµατος να προσαρµοστεί στις εξελίξεις της κοινωνίας. Η οµάδα δεν µπόρεσε να επιβιώσει και διαλύθηκε το 1908. Εν τω µεταξύ οι συντεχνίες και οι εργατικές ενώσεις έκαναν διαδηλώσεις ζητώντας φορολογικές ελαφρύνσεις και περιορισµό της γραφειοκρατίας. ΘΕΜΑ 2 Ο 2.α.1 : Σελ. 53 σχολικού βιβλίου : «Παρά τις αντιδράσεις τη Νέα Υόρκη το 1929» 2.α.2 : Σελ. 138 139 σχολικού βιβλίου : «Τους πρώτους µήνες του 1914... δολοφονίες σε βάρος των Ελλήνων» & «οι καταπιέσεις που υπέστησαν... όσοι συνελήφθησαν, εκτελέστηκαν» 4

2.β.1 : Σελ. 82 σχολικού βιβλίου : «Οι αντίθετοι µε την πολιτική... παραγωγικές δραστηριότητες» 2.β.2 : Σελ. 219 σχολικού βιβλίου : «Εκείνο που δεν είχε κατορθώσει... στις 12 οκτωβρίου 1912» ΘΕΜΑ 3 Ο [ Για την απάντηση αξιοποιείται το κείµενο του σχολικού βιβλίου στη σελ. 270 (οι δυο πρώτοι παράγραφοι). Η ανάπτυξη της πηγής γίνεται µε τη µέθοδο της παράθεσης, δίνονται δηλαδή πρώτα οι πληροφορίες του σχολικού βιβλίου και έπειτα τα στοιχεία της πηγής ] Η κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου ήταν αρχικά σύµφωνη µε τον αγώνα και τις εθνικές διεκδικήσεις των Ποντίων. Στο συνέδριο Ειρήνης όµως στο Παρίσι, που άρχισε το εκέµβριο του 1918, ο Ελ. Βενιζέλος πιέστηκε από τις συµµαχικές δυνάµεις και δεν συµπεριέλαβε τον Πόντο στο φάκελο των ελληνικών διεκδικήσεων, και, παρά τις έντονες διαµαρτυρίες Ελλήνων του Πόντου, συµφώνησε να παραχωρηθεί η περιοχή στην υπό ίδρυση Αρµενική ηµοκρατία. Η πρόταση του Ελ. Βενιζέλου προκάλεσε µεγάλη απογοήτευση στους Έλληνες του Πόντου, οι οποίοι στα διάφορα συνέδρια που πραγ µατοποίησαν στο Μπακού, στο Κρασνοντάρ, στο Βατούµ και στη Μασσαλία, διαµαρτυρήθηκαν έντονα για τη στάση της ελληνικής κυβέρνησης. Πολλά ποντιακά σωµατεία έστειλαν τότε τηλεγραφήµατα στο Παρίσι για να µεταπείσουν τον πρωθυπουργό, τον οποίο επισκέφθηκε µάλιστα τον Απρίλιο του 1919 ο µητροπολίτης Χρύσανθος. Μετά τη διεξοδική ενηµέρωση που έλαβε ο Έλληνας πρωθυπουργός από τον Χρύσανθο, για το Ποντιακό Ζήτηµα, αποφάσισε να ενισχύσει τις προσπάθειες των Ποντίων και έδωσε την έγκριση του στο µητροπολίτη να συνεχίσει την προσπάθεια ενηµέρωσης όλων των πολιτικών που έλαβαν µέρος στη Συνδιάσκεψη. Οι περισσότεροι από αυτούς, µε εξαίρεση τους Άγγλους αντιπροσώπους, είδαν µε πολλή κατανόηση τα αιτήµατα των Ελληνοποντίων. Συγκεκριµένα, στην πρόταση του µητροπολίτη να γίνει ο Πόντος ανεξάρτητο κράτος υπό ελληνική εντολή, ο Πρόεδρος των Η.Π.Α. Ουίλσον απάντησε: «Είναι θαυµάσια όσα µου λέτε. Ο Πόντος πρέπει να γίνει ανεξάρτητος. Μίαν ψήφον έχω εις την Συνδιάσκεψιν, αλλά θα την διαθέσω υπέρ του λαού σας». Οι πληροφορίες που εξάγονται από το ιστορικό παράθεµα διασαφηνίζουν τις συνθήκες που επηρέασαν τις εξελίξεις στο ζήτηµα δηµιουργίας αυτόνοµης Ποντιακής ηµοκρατίας. Η ενηµέρωση που έλαβε η κυβέρνηση του Βενιζέλου από τις σχετικές εκθέσεις του συνταγµατάρχη Καθενιώτη, ο οποίος είχε αποσταλεί στον Πόντο, προκειµένου να διερευνήσει επιτοπίως την κατάσταση, φαίνεται ότι είχαν βαρύνουσα σηµασία στη στάση που τήρησε ο πρωθυπουργός της Ελλάδας στο συνέδριο Ειρήνης στο Παρίσι. Συνεπώς, η εκτίµηση τον Βενιζέλου για το ανέφικτο των ποντιακών διεκδικήσεων, αλλά και οι πιέσεις, που, όπως ήδη τονίστηκε 5

δέχτηκε από τις συµµαχικές δυνάµεις, είχαν ως αποτέλεσµα να υιοθετηθεί από την ελληνική κυβέρνηση η «λύση συνεργασίας του ελληνικού και αρµενικού στοιχείου σε ένα αρµενικό κράτος» και να απορριφθεί το αίτηµα των Ποντίων για ανεξαρτησία ή ένωση µε την Ελλάδα. Στο ιστορικό παράθεµα επιβεβαιώνονται οι αντιδράσεις των Ελλήνων του Πόντου, για τις οποίες έγινε λόγος και προηγουµένως. Οι ποντιακές οργανώσεις ανέλαβαν έντονη διπλωµατική δράση και βοµβάρδιζαν µε συνεχή υποµνήµατα τους αντιπροσώπους των υνάµεων στο Παρίσι επιµένοντας στη λύση της ένωσης του Πόντου µε την Ελλάδα. Παρά τις πιεστικές διαµαρτυρίες και την κινητοποίηση των Ποντίων, ο Βενιζέλος έµεινε αµετακίνητος στην πρόταση του να συµπεριληφθεί η Τραπεζούντα στο Αρµενικό κράτος. Στην πηγή καταγράφονται δύο βασικές αιτίες για την ανυποχώρητη στάση του πρωθυπουργού. Ο Βενιζέλος αφενός υπολόγιζε βάσιµα ότι το αίτηµα των Ποντίων για ανεξαρτησία ή ένωση δεν επρόκειτο να γίνει δεκτό από το Ανώτατο Συµβούλιο στη Συνδιάσκεψη και αφετέρου γνώριζε ότι, εάν η Ελλάδα ήγειρε αξιώσεις και για τον Πόντο, θα έβλαπτε τις υπόλοιπες εθνικές διεκδικήσεις σε περιοχές γειτονικές προς τη χώρα. Η συνεχιζόµενη αρνητική στάση του Βενιζέλου προκάλεσε, µεγάλη απογοήτευση στους Έλληνες του Πόντου, οι οποίοι συνέχισαν να διεκδικούν το αίτηµα της ενώσεως µε την Ελλάδα ή τουλάχιστον της δηµιουργίας «Ελληνικής δηµοκρατίας του Πόντου» υποβάλλοντας σχετικά υποµνήµατα και στους Αρµοστές των υνάµεων που έδρευαν στην Κωνσταντινούπολη. Οι ποντιακές οργανώσεις δεν περιορίστηκαν στις διπλωµατικές παραστάσεις για την προώθηση των αιτηµάτων τους. Βλέποντας ότι οι Μεγάλες υνάµεις έδειχναν απροθυµία να ενισχύσουν την υπόθεση της Ποντιακής δηµοκρατίας σκέφτηκαν να εκβιάσουν την ανεξαρτησία του Πόντου. Με αυτό το πρίσµα εξηγείται και το αίτηµα ποντιακού συµβουλίου στο Βατούµ προς την ελληνική κυβέρνηση να στείλει στρατεύµατα, για να καταλάβει τον Πόντο (τέλη Φεβρουαρίου 1919). Οι συνεχείς πιέσεις και η σύντονη διπλωµατική δράση των Ποντίων έφερε καρπούς. Βασική αιτία για την αλλαγή γραµµής στην ποντιακή πολιτική από τον Βενιζέλο υπήρξαν τα αποτελέσµατα της συµµετοχής της Ελλάδας στην εκστρατεία της Ουκρανίας, µια και οι Έλληνες της νότιας Ρωσίας βρέθηκαν εκτεθειµένοι στα αντίποινα του νέου ρωσικού καθεστώτος. Προηγουµένως έγινε αναφορά στην επίσκεψη του µητροπολίτη Χρύσανθου και τη διεξοδική ενηµέρωση που έδωσε στον Βενιζέλο. Προφανώς ο ιεράρχης αναφέρθηκε στις χιλιάδες των προσφύγων που εγκατέλειψαν τη νότια Ρωσία και αναζήτησαν καταφύγιο στον Πόντο. Η εθνολογική ενίσχυση του ελληνικού στοιχείου στην περιοχή φαίνεται ότι έπεισε τον πρωθυπουργό να υποστηρίξει τελικά τις προσπάθειες των Ποντίων και να εγκρίνει την εκστρατεία 6

ενηµέρωσης των πολιτικών στη Συνδιάσκεψη που ανέλαβε ο µητροπολίτης Χρύσανθος. ΘΕΜΑ 4 Ο [Για την απάντηση αξιοποιείται το κείµενο του σχολικού βιβλίου στη σελ. 208 209 (τα πρώτα νέφη) και οι δυο πρώτοι παράγραφοι από το κεφάλαιο «η επανάσταση του Θερισσού : τα αίτια και οι αφορµές» στη σελίδα 209 210. Η ανάπτυξη της πηγής γίνεται µε τη µέθοδο της σύνθεσης, δίνονται δηλαδή παράλληλα τα στοιχεία του σχολικού βιβλίου και της πηγής. Οι πληροφορίες που αντλούνται από την πηγή δίνονται µε πλάγια γράµµατα ] Το θετικό και αισιόδοξο κλίµα των δύο πρώτων ετών της λειτουργίας του νέου καθεστώτος άρχισαν να σκιάζουν απειλητικά σύννεφα, τα οποία επρόκειτο να δηµιουργήσουν λίγο αργότερα σοβαρή εσωτερική κρίση. Το Σύνταγµα της Κρητικής Πολιτείας ήταν υπερβολικά συντηρητικό και παραχωρούσε στον Ηγεµόνα, όπως ονοµάστηκε ο Ύ- πατος Αρµοστής, υπερεξουσίες, που εύκολα µπορούσαν να τον οδηγήσουν σε δεσποτική συµπεριφορά. Επιπλέον, η ασάφεια στον ακριβή καθορισµό αρµοδιοτήτων δηµιουργούσε τριβές και προσωπικές αντιπαραθέσεις στο έργο της διοίκησης. Χαρακτηριστικά για την ένταση που επικράτησε στην Κρήτη δύο χρόνια µόλις µετά την αυτονοµία είναι και τα όσα αναφέρει το ιστορικό παράθεµα σχετικά µε την πολιτική που ακολούθησε ο Γεώργιος, η οποία εξαιτίας της δεσποτικής νοοτροπίας του και της αυταρχικής διακυβέρνησης τον οδήγησε σε σύγκρουση «µε το σύνολο σχεδόν των Κρητών». Την δυσµένεια του πρίγκηπα δεν κατάφερε να αποφύγει ούτε ο Ελευθέριος Βενιζέλος, παρά το γεγονός ότι η δική του πολιτική συµπεριφορά διαπνεόταν από µετριοπάθεια. Οι τοπικοί παράγοντες της Κρήτης, που πολέµησαν για την ελευθερία του νησιού και στήριξαν µε ενθουσιασµό τον Πρίγκιπα, έβλεπαν τώρα µε δυσφορία και πικρία να παραγκωνίζονται και να διορίζονται σε καίριες θέσεις Αθηναίοι σύµβουλοι του Γεωργίου, που αγνοούσαν τα κρητικά πράγµατα και την ψυχολογία των Κρητών. Αλλά το πιο σηµαντικό ήταν η διαχείριση του εθνικού ζητήµατος της ένωσης της Κρήτης µε την Ελλάδα. Η πηγή µάλιστα αναφέρει ότι η στάση του Γεωργίου, ειδικά µάλιστα στο εθνικό ζήτηµα της ένωσης µε την Ελλάδα, επηρεαζόταν σε µεγάλο βαθµό από την υπεροψία και την πληµµελή ενηµέρωση των συµβούλων του, µε αποτέλεσµα να προβάλλεται η αρνητική εικόνα της Ύπατης Αρµοστείας που αφήνει αµέτοχο και απληροφόρητο για τις τρέχουσες εξελίξεις στην εξωτερική πολιτική της Μεγαλονήσου «τον πολύ ευαίσθητο σ' αυτόν τον τοµέα λαό της Κρήτης». Στο ουσιώδες αυτό ζήτηµα παρατηρήθηκε εξαρχής διάσταση α- πόψεων µεταξύ του Γεωργίου και του Ελευθερίου Βενιζέλου. Ο Γεώργιος πίστευε ότι η λύση του εθνικού ζητήµατος θα ωρίµαζε µε συνεχείς παραστάσεις και υποµνήµατα προς τις Μεγάλες υνάµεις, ενώ ο Βενιζέ- 7

λος, βλέποντας τα πράγµατα πρακτικότερα και ρεαλιστικότερα, θεωρούσε ότι η λύση έπρεπε να είναι σταδιακή, µε βαθµιαίες κατακτήσεις. Ως πρώτη µάλιστα κατάκτηση θεωρούσε την αποµάκρυνση των ξένων στρατευµάτων από τις κρητικές πόλεις και την αντικατάσταση τους από ντόπια πολιτοφυλακή, µε Έλληνες αξιωµατικούς. Οι προαναφερθείσες απόψεις έρχονται σε πλήρη συµφωνία µε όσα καταγράφονται στο ιστορικό παράθεµα.ο Βενιζέλος, πράγµατι, παρουσιάζεται ως υπέρµαχος της σταδιακής πορείας προς την «ολοκλήρωση της αυτονοµίας», προκειµένου να επιτευχθεί στο εγγύς µέλλον η ένωση. Προσπάθησε µάλιστα, (µε υποβολή σχετικών υποµνηµάτων) να προσελκύσει στη δική του πολιτική γραµµή και τον ύπατο Αρµοστή. Αντίθετα, ο Γεώργιος φαίνεται, σύµφωνα µε την πηγή, να απορρίπτει τις προτάσεις του Βενιζέλου και να εµµένει στην άποψη ότι η διαχείριση εθνικών ζητηµάτων και η άσκηση της εξωτερικής πολιτικής αποτελεί αποκλειστική ευθύνη και προνόµιο της ελληνικής βασιλικής οικογένειας. Η διάσταση των απόψεων στο πολιτικό ζήτηµα δεν άργησε να λάβει τη µορφή προσωπικής αντιπαράθεσης. Ο Βενιζέλος είχε καταστήσει σαφές ότι δεν αναγνωρίζει στον Πρίγκιπα το δικαίωµα να διαχειρίζεται προσωπικώς το εθνικό ζήτηµα της Κρήτης : «Ως ένας εκ των τριακοσίων χιλιάδων Κρητών, δεν σας εκχωρώ το δικαίωµά µου, ώστε µόνος σεις να ρυθµίζετε αυτοβούλως την εθνικήν πολιτικήν του τόπου µου!». Κακοί σύµβουλοι του Γεωργίου διοχέτευαν χαλκευµένα και συκοφαντικά κείµενα στις αθηναϊκές εφηµερίδες εναντίον του Ελευθερίου Βενιζέλου, γεγονός που δηµιούργησε βαρύ κλίµα διχασµού. Συµπληρωµατικά, είναι αναγκαίο να επισηµανθεί ότι και το ιστορικό παράθεµα µιλά για τη µετάλλαξη της αρχικής διαφωνίας σε προσωπική σύγκρουση των δύο ανδρών. Αναφέρεται στην πηγή ο εµπαθής χαρακτηρισµός «αληθινή επιβουλή της Μεγάλης Ιδέας», µε τον οποίο ο Γεώργιος υπονόµευσε την πολιτική στάση του Βενιζέλου. Παράλληλα, στην έκφραση «αποφάσισε και να τον συντρίψει πολιτικά», λανθάνει η εκστρατεία λάσπης και δυσφήµισης, µε την οποία οι σύµβουλοι του Γεώργιου επιχείρησαν την πολιτική εξουδετέρωση του Βενιζέλου. Η κρίση κορυφώθηκε στις 18 Μαρτίου 1901, όταν ο Γεώργιος απέλυσε τον Βενιζέλο από το αξίωµα του υπουργού. Η πηγή επιβεβαιώνει το κλίµα διπολισµού που επέπεσε στα πολιτικά πράγ- µατα της Κρήτης τονίζοντας την όξυνση της έντασης µεταξύ των δύο ανδρών που κατέληξε στην αποποµπή του Βενιζέλου από το υπουργικό συµβούλιο. Για να υποστηρίξει τις απόψεις του στο εθνικό ζήτηµα της Κρήτης, ο Βενιζέλος δηµοσίευσε στην εφηµερίδα «Κήρυξ» των Χανίων, που ο ίδιος εξέδιδε, πέντε πολύκροτα άρθρα, µε το χαρακτηριστικό τίτλο «Γεννηθήτω φως». Ο 8

Γεώργιος ακολούθησε πολιτική αδιαλλαξίας και προχώρησε σε µέτρα περισσότερο αυταρχικά, µε την απαγόρευση της ελευθεροτυπίας και µε διώξεις και φυλακίσεις διακεκριµένων µελών της κρητικής αντιπολίτευσης. Η αντίδραση του Ύπατου Αρµοστή θεωρείται µάλλον αναµενόµενη, αν λάβει κανείς υπόψη του τις σχετικές πληροφορίες του ιστορικού παραθέµατος. Ο µονοδιάστατος πολιτικά Γεώργιος απέτυχε να διαχειριστεί µε διαλλακτικότητα και µετριοπάθεια την εσωτερική κρίση. Αντίθετα, µάλιστα, παρασύρθηκε σε επίδειξη αυταρχικής συµπεριφοράς, αποκαλύπτοντας στον κρητικό λαό, ότι η δηµιουργική περίοδος στο νησί άρχισε να υποστρέφει και να δίνει τη θέση της σε δεσποτική διακυβέρνηση, Κάτω από τις συνθήκες αυτές, τα πολιτικά πράγµατα στην Κρήτη οδηγήθηκαν σε πλήρες αδιέξοδο και όλες οι προσπάθειες συνδιαλλαγής των αντίπαλων πολιτικών µερίδων ναυάγησαν. Γύρω από τον Βενιξέλο συνασπίστηκαν όσοι ήταν δυσαρεστηµένοι από την αυταρχική πολιτική του Πρίγκιπα και σχηµατίστηκε µια ισχυρότατη «Ηνωµένη Αντιπολίτευσις». Έµπιστοι συνεργάτες του Βενιζέλου ήταν ο Κ. Φούµης και ο Κ. Μάνος. Οι τρεις αυτοί αποτέλεσαν µια τριανδρία, που δεν δίστασε να προχωρήσει σε δυναµική αναµέτρηση µε τον Πρίγκιπα. 9

ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό των δεδοµένων της στήλης Α και δίπλα σε κάθε αριθµό το γράµµα του δεδοµένου της στήλης Β που αντιστοιχεί (στη στήλη Β περισσεύουν δυο όροι ) Στήλη Α 1. Ίδρυση της Τράπεζας Ελλάδος 2. Κήρυξη της επανάστασης στο Θέρισο 3. Ίδρυση Ε.Α.Π 4. Υπογραφή συνθήκης Φιλίας ανάµεσα σε Μπολσεβίκους και Κεµάλ 5. Υπογραφή ελληνοτουρκικής σύµβασης για την ανταλλαγή πληθυσµών Στήλη Β α. Ιανουάριος 1923 β.μάϊος 1927 γ.σεπτέµβριος 1923 δ.μάρτιος 1905 ε.φεβρουάριος 1906 στ. Μάρτιος 1921 ζ.αύγουστος 1921 η. 1907 6. Ίδρυση Πολιτοφυλακής στην Κρήτη (10 µονάδες) Β. Να δώσετε το περιεχόµενο των ακόλουθων ιστορικών όρων : Φεντερασιόν Ορεινοί Οργανισµός Φροντιστήριο της Τραπεζούντας Κλήρινγκ (12 µονάδες) ΘΕΜΑ 2 Ο 2.α.1 : Να εκθέσετε το περιεχόµενο της αγροτικής µεταρρύθµισης του 1917 και να προσδιορίσετε τις συνέπειές της στην οικονοµική ζωή της χώρας 2.α.2 :Ποια τα χαρακτηριστικά του εκλογικού συστήµατος και τα κριτήρια µε τα οποία ψήφιζαν οι εκλογείς κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 19 ου αιώνα ; 2.β.1 : Πως πραγµατοποιήθηκε η αποκατάσταση των αγροτών προσφύγων που έφτασαν στην Ελλάδα µετά το 1922; 10

2.β.2. : Να παρουσιάσετε τις ενέργειες του Κ. Κωνσταντινίδη για την προώθηση της δηµιουργίας αυτόνοµου Ποντιακού κράτους και την αρχική στάση του Βενιζέλου απέναντι σε αυτές. ΘΕΜΑ 3 Ο Λαµβάνοντας υπόψη το περιεχόµενο του παραθέµατος που ακολουθεί και τις ιστορικές σας γνώσεις να προσδιορίσετε ποια ήταν η δοµή του κόµµατος των Φιλελευθέρων και ποια τµήµατα της ελληνικής κοινωνίας αποτελούσαν την εκλογική του βάση ; ΠΗΓΗ Το νέο κόµµα νίκησε πάλι στις εκλογές του Μαρτίου του 1912, στις οποίες πήραν µέρος όλες οι πολιτικές δυνάµεις. Αυτή τη φορά ανέδειξε 145 βουλευτές, ενώ τα αντίπαλα κόµµατα κέρδισαν 36 έδρες. Κατά κύριο λόγο στη σύνθεση του περιλαµβάνονταν οι ανερχόµενες µεταπρατικές και εµπορικές τάξεις (και πολλοί γαιοκτήµονες), µέλη διαφόρων επαγγελµατικών ενώσεων, καθώς και η νεότερη γενιά αξιωµατικών της καριέρας. Τα υπόλοιπα µέλη του προερχόταν από το χώρο των αγροτικών κοµµάτων της Θεσσαλίας, των σοσιαλιστών (από τους οποίους έκλεψε την παράσταση ο Βενιζέλος), από δηµοκρατικά στοιχεία που ανήκαν στην αριστερή πτέρυγα του Στρατιωτικού Συνδέσµου, και τέλος από άτοµα που προέρχονταν από το κόµµα των πρώην Τρικουπικών, όπως επίσης και στοιχεία που είχαν µεταπηδήσει καλόπιστα από τους συντηρητικότερους πολιτικούς σχηµατισµούς. Σε µεγάλο βαθµό το λεγόµενο κόµµα των Φιλελευθέρων το αποτελούσαν οι προσωπικοί οπαδοί του Βενιζέλου, ή µάλλον ένα συνονθύλευµα από τους προσωπικούς οπαδούς των λιγότερο σπουδαίων ηγετών, που είτε ανήκαν στο στενό του περιβάλλον, είτε προτίµησαν να προωθηθούν πολιτικά υποστηρίζοντας τον... Douglas Dakin, o.π. σελ. 279-280 (25 µονάδες) ΘΕΜΑ 4 Ο Αφού λάβετε υπόψη τις ιστορικές σας γνώσεις και τις πληροφορίες του ιστορικού παραθέµατος, να σχολιάσετε την άποψη ότι ο Βενιζελισµός αποτελούσε «συνδυασµό αστικού εθνικισµού και αστικού εκσυγχρονισµού». ΠΗΓΗ "Βενιζελισµός: Αστικός Εθνικισµός Αστικός Εκσυγχρονισµός" Πέρα και πίσω από το χάρισµα του ηγέτη του, η ανεπανάληπτη δυναµική του Βενιζελισµού πηγάζει από έναν εξίσου ανεπανάληπτο συνδυασµό αστικού εθνικισµού και αστικού εκσυγχρονισµού, σε αδιάσπαστη και διαλεκτική ενότητα. Από την πρώτη στιγµή, το 1910, ο εκσυγχρονισµός τέθηκε στην υπηρεσία της εθνικής ολοκλήρωσης. Με τη σειρά της, η εθνική ολοκλήρωση υπηρέτησε τον εκσυγχρονισµό µέχρι το τέλος, προσφέροντας την αναντικατάστατη πολιτική και ιδεολογική του νοµιµοποίηση. Στο γενικό αυτό επίπεδο, γίνεται φανερή η άρρηκτη συνέχεια και συνέπεια του Βενιζελισµού (και του Βενιζέλου προσωπικά). 11

Αν πρέπει κανείς να διακρίνει δύο φάσεις, ίσης περίπου διάρκειας, είναι επειδή το περιεχόµενο της εθνικής ολοκλήρωσης, άλλαξε αναγκαστικά και ριζικά µετά την καταστροφή του 1922. Πριν, σήµαινε πρωταρχικά την απελευθέρωση των αλυτρώτων µε την αντίστοιχη εδαφική επέκταση του εθνικού κράτους. Μετά σήµαινε αποκλειστικά την αφοµοίωση των πρώην αλυτρώτων ως Νέων Χωρών ή ως προσφύγων πια και την επίτευξη εθνικής οµοιογένειας και µιας νέας εθνικής ταυτότητας µέσα στα οριστικά πλέον κρατικά σύνορα. Έτσι, κατά την πρώτη ηρωική περίοδο του Βενιζελισµού (1910-1920), ο αστικός εκσυγχρονισµός συναρθρώθηκε µε τον αλυτρωτισµό, µε ιδεολογικό επιστέγασµα τη Μεγάλη Ιδέα. Κατά τη δεύτερη περίοδο (1922-1932), ο αστικός εκσυγχρονισµός συναρθρώθηκε µε την οικοδόµηση ενιαίου εθνικού κράτους, µε ιδεολογικό επιστέγασµα την Αβασίλευτη ηµοκρατία, στην οποία ο Βενιζελισµός επιχείρησε να προσδώσει ευρύτερο ιδεολογικό και κοινωνικό περιεχόµενο. Ως ανεπανάληπτος συνδυασµός αστικού εκσυγχρονισµού και αστικού εθνικισµού, ο Βενιζελισµός στηρίχθηκε σε εξίσου ανεπανάληπτες Ιστορικές προϋποθέσεις (που έλειπαν από τα προγενέστερα εγχειρήµατα του Μαυροκορδάτου και του Τρικούπη). Εκµεταλλεύτηκε αδίστακτα, και δηµιουργικά µία σειρά από διεθνείς συγκυρίες κατά την περίοδο 1910-1920, που πρόσφεραν τις καλύτερες αλλά και τελευταίες ευκαιρίες πραγµάτωσης της Μεγάλης Ιδέας, ως συνεπούς και ρεαλιστικού αλυτρωτισµού. Για πρώτη και τελευταία φορά, άλλωστε, τα συµφέροντα του βρετανικού ιµπεριαλισµού συνέπεσαν και συµπορεύτηκαν µε τις ελληνικές εθνικές επιδιώξεις... Γ. Θ. Μαυροκορδάτου, «Βενιζελισµός και Αστικός Εκσυγχρονισµός», Πανεπιστηµιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 1992, σ. 10. (25 µονάδες) 12

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 2 ου ΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΘΕΜΑ 1 Ο Α. 1 β, 2 δ, 3 γ, 4 η, 5 α, 6 στ. (περισσεύουν τα δεδοµένα ε και ζ) Β. Φεντερασιόν : Η µεγάλη πολυεθνική εργατική οργάνωση της Θεσσαλονίκης, µε πρωτεργάτες σοσιαλιστές από την ανοιχτή σε νέες ιδέες εβραϊκή κοινότητα της πόλης, που αποτέλεσε σηµαντικό δίαυλο για τη διάδοση σοσιαλιστικής και εργατικής ιδεολογίας στη χώρα Ορεινοί :Οι ορεινοί απαρτίστηκαν από διάφορες οµάδες (υπό τον. Γρίβα και τον Κ. Κανάρη) µε κοινό στόχο την αντίσταση στην πολιτική των πεδινών.βρήκαν υποστηρικτές µεταξύ των µικροκαλλιεργητών, των κτηνοτρόφων, των εµπόρων και των πλοιοκτητών Οργανισµός : Ιδρύθηκε τον Ιούλιο του 1914 στη Θεσσαλονίκη, µε σκοπό την άµεση περίθαλψη και στη συνέχεια την εγκατάσταση των προσφύγων σε εγκαταλελειµµένα τούρκικα και βουλγαρικά χωριά της Κεντρικής και Ανατολικής Μακεδονίας. Παρεχόταν συσσίτιο, προσωρινή στέγη και ιατρική περίθαλψη, µέχρι οι πρόσφυγες να βρουν εργασία ή να αποκτήσουν γεωργικό κλήρο. Φροντιστήριο της Τραπεζούντας : Το Φροντιστήριο της Τραπεζούντας, που είχε ιδρύσει το 1682 ο µεγάλος Τραπεζούντιος δάσκαλος του Γένους Σεβαστός Κυµινήτης και λειτούργησε παρά τις αντιξοότητες µέχρι το 1922, έπαιξε σηµαντικό ρόλο στην πνευµατικκαι ηθική ανάπλαση των Ελληνοποντίων και στην ανάπτυξη της εθνικής τους συνείδησης. Κλήρινγκ : Στο εξωτερικό εµπόριο κυριάρχησε προοδευτικά η µέθοδος του διακανονισµού «κλήριγκ».οι διεθνείς συναλλαγές δηλαδή δε γίνονταν, µε βάση το µετατρέψιµο συνάλλαγµα αλλά µε βάση διακρατικές συµφωνίες που κοστολογούσαν τα προς ανταλλαγή προϊόντα και φρόντιζαν να ισοσκελίσουν την αξία των εισαγωγών µε την αντίστοιχη των εξαγωγών, στο πλαίσιο ειδικών λογαριασµών.για µια χώρα όπως η Ελλάδα, όπου οι συναλλαγές µε το εξωτερικό ήταν έντονα ελλειµατικές η διαδικασία αυτή, πέρα από τα αρνητικά, είχε και θετικά στοιχεία ΘΕΜΑ 2 Ο 2.α.1 : Σελ. 43 45 του σχολικού βιβλίου : «Το αποφασιστικό βήµα... άλλα κράτη της Ευρώπης (Ισπανία, Βουλγαρία, Ρουµανία κ.λ.π).» 2.α.2 : Σελ. 82 83 του σχολικού βιβλίου : «Το εκλογικό σύστηµα... στη δηµόσια ζωή.» 2. β.1 : Σελ. 156 157 του σχολικού βιβλίου : «Η αγροτική αποκατάσταση ανέλαβε να εισπράξει η Αγροτική Τράπεζα» 13

2.β.2 : Σελ. 249-250 του σχολικού βιβλίου : «Στην Ευρώπη πρωτεργάτης του αγώνα... στην υπο ίδρυση Αρµενική ηµοκρατία.» ΘΕΜΑ 3 Ο [Για την απάντηση αξιοποιείται το κείµενο του σχολικού βιβλίου στη σελ. 48 (2 η παράγραφος) 89 (αποσπάσµατα από 1 η & 2 η παράγραφο), 91 (τελευταία παράγραφο). Η ανάπτυξη της πηγής γίνεται µε τη µέθοδο της σύνθεσης, δίνονται δηλαδή παράλληλα τα στοιχεία του σχολικού βιβλίου και της πηγής. Οι πληροφορίες που αντλούνται από την πηγή δίνονται µε πλάγια γράµµατα ] Στις εκλογές της 8 ης Αυγούστου 1910 φορείς των νέων ιδεών υπήρξαν ανεξάρτητοι υποψήφιοι, οι οποίοι διεκδικούσαν τις ψήφους των δυσαρεστηµένων µε τα παλαιά κόµµατα εκλογέων. Οι ανεξάρτητοι πολιτικοί µε το γενικό σύνθηµα της "Ανόρθωσης" εννοούσαν είτε την υλοποίηση των αιτηµάτων των συντεχνιών όπως εκφράστηκαν στα συλλαλητήρια του 1909 είτε την επίλυση του αγροτικού ζητήµατος µε την παροχή γης στους ακτήµονες. Οι εκσυγχρονιστές αυτοί συσπειρώθηκαν γύρω από το πρόσωπο του Ελ. Βενιζέλου, ο οποίος εξελέγη χωρίς να συµµετέχει στην προεκλογική αναµέτρηση. Παράλληλα, ο Βενιζέλος συσπείρωσε γύρω του την αστική τάξη που πλούτιζε σε όλη τη λεκάνη της ανατολικής Μεσογείου και της οποίας φιλοδοξία ήταν η κυριαρχία στο χώρο όπου άπλωνε τις οικονοµικές της δραστηριότητες. Οι πληροφορίες που εξάγονται από το ιστορικό παράθεµα βοηθούν στο να γίνει καλύτερα κατανοητή η πολύπλοκη σύνθεση του κόµµατος των Φιλελευθέρων. Οι ανερχόµενες µεταπρατικές και εµπορικές τάξεις, οι γαιοκτήµονες, τα µέλη διαφόρων επαγγελµατικών ενώσεων, καθώς και η νεότερη γενιά των αξιωµατικών καριέρας αποτέλεσαν τους κύριους υποστηρικτές του Βενιζέλου. Επίσης, πολλοί ήταν οι οπαδοί που προέρχονταν από το χώρο των αγροτικών κοµµάτων της Θεσσαλίας και των σοσιαλιστών (τους οποίους κατάφερε να υποσκελίσει ο Βενιζέλος), από την αριστερή παράταξη του Στρατιωτικού συνδέσµου, από το κόµµα των πρώην Τρικουπικών, καθώς και στοιχεία που είχαν προέλθει µε καλή θέληση από τους συντηρητικότερους σχηµατισµούς. Όσον αφορά τη δοµή του βενιζελικού κόµµατος, αυτό ήταν σε µεγάλο βαθµό προσωποπαγές.ο Βενιζέλος είχε ισχυρή θέση στο Κοινοβούλιο και µεγάλο κύρος. Οι σύνδεσµοι των Φιλελευθέρων που είχαν ιδρυθεί δεν έπαιζαν κάποιον ιδιαίτερο ρόλο στη διαµόρφωση της πολιτικής του κόµµατος. Το 1912 άρχισε η αναδιοργάνωση του κόµµατος µε την ίδρυση Λέσχης Φιλελευθέρων στην Αθήνα και σε ορισµένες άλλες εκλογικές περιφέρειες. Η άποψη αυτή επιβεβαιώνεται και από το ιστορικό παράθεµα. Όπως δηλώνεται, σε µεγάλο βαθµό το κόµµα του Βενιζέλου το αποτελούσαν οι προσωπικοί του οπαδοί, ή µάλλον ένα συνονθύλευµα από τους προσωπικούς οπαδούς των λιγότερο σπουδαίων ηγετών, που είτε ανήκαν στον στενό του περιβάλλον, είτε προτίµησαν να επωφεληθούν πολιτικά υποστηρίζοντάς τον. 14

ΘΕΜΑ 4 Ο [ Για την απάντηση αξιοποιείται το κείµενο του σχολικού βιβλίου στη σελ. 48 (οι δυο πρώτοι παράγραφοι). Η ανάπτυξη της πηγής γίνεται µε τη µέθοδο της παράθεσης, δίνονται δηλαδή πρώτα οι πληροφορίες του σχολικού βιβλίου και έπειτα τα στοιχεία της πηγής. Οι πληροφορίες που αντλούνται από την πηγή δίνονται µε πλάγια γράµµατα ] Στην περίοδο 1910-1922 εµφανίστηκε µια νέα πολιτική αντίληψη, που εκφράστηκε µε τον Ελευθέριο Βενιζέλο και ονοµάστηκε συνοπτικά "βενιζελισµός". Στον οικονοµικό τοµέα ο βενιζελισµός θεωρούσε το ελληνικό κράτος ως µοχλό έκφρασης και ανάπτυξης. Το ελληνικό κράτος δηλαδή έπρεπε να επιδιώξει την ενσωµάτωση του εκτός συνόρων ελληνισµού και, µε ενιαία εθνική και η κρατική υπόσταση, να διεκδικήσει τη θέση του στον τότε σύγχρονο κόσµο. Για να γίνει όµως αυτό, έπρεπε να εκσυγχρονιστούν οι θεσµοί και το κράτος να προσηλωθεί στην ιδέα της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάµεων του έθνους. Ο Βενιζέλος δεν ήταν µόνος στη διαδικασία διαµόρφωσης και υλοποίησης των νέων επιλογών.συσπείρωσε γύρω του µια δραστήρια αστική τάξη, η οποία πλούτιζε σε όλη τη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου και που φιλοδοξούσε να κυριαρχήσει και πολιτικά στο χώρο όπου άπλωνε τις οικονοµικές της δραστηριότητες. Όλος αυτός ο πλούτος (Νότια Ρωσία, ούναβης, Ρουµανία, Πόντος, µικρασιατικά παράλια, Κωνσταντινούπολη, Σµύρνη, Θεσσαλονίκη, Αίγυπτος, Σουδάν και Αλεξάνδρεια) θα µπορούσε να διασφαλιστεί µόνο µέσα από τη δηµιουργία ενός ισχυρού εθνικού κέντρου, µιας περιφερειακής δύναµης ικανής να παρεµβαίνει και να προστατεύει τα συµφέροντα των πολιτών της. Γι' αυτούς τους λόγους η Μεγάλη Ιδέα και οι προϋποθέσεις της -ο εκσυγχρονισµός του κράτους- αποτέλεσαν ισχυρά ιδεολογικά, πολιτικά και οικονοµικά ερείσµατα για την διεκδίκηση της Μεγάλης Ελλάδας µε πιθανότητες επιτυχίας. Σύµφωνα µε το ιστορικό παράθεµα, ο βενιζελισµός αποτελούσε συνδυασµό αστικού εθνικισµού και αστικού εκσυχρονισµού. Ο εκσυγχρονισµός τέθηκε στην υπηρεσία της εθνικής ολοκλήρωσης και η εθνική ολοκλήρωση του πρόσφερε ιδεολογική και πολιτική νοµιµοποίηση. Μάλιστα, όπως ήδη αναφέρθηκε προηγουµένως, στόχος του Βενιζέλου ήταν η αφοµοίωση στο ελληνικό κράτος των Ελλήνων που ζούσαν έξω από τα σύνορα. Έτσι, πριν την Μικρασιατική καταστροφή ο εκσυγχρονισµός του κράτους συνδέθηκε στενά µε την απελευθέρωση των αλύτρωτων αδελφών υπό την επίδραση του Μεγαλοϊδεατισµού. Μετά,όµως, από την καταστροφή ο αστικός εκσυγχρονισµός συνδέθηκε µε τη δηµιουργία ενιαίου εθνικού κράτους,αποβλέποντας κυρίως στη διακυβέρνηση του µε το πολίτευµα της Αβασίλευτης ηµοκρατίας. Συµπληρωµατικά, είναι αναγκαίο να αναφερθεί ότι προς την κατεύθυνση αυτή βοηθήθηκε πολύ από τα όσα διαδραµατίζονταν διεθνώς κατά τα έτη 1910 1920 και ιδιαίτερα από τις επεκτατικές βλέψεις της Αγγλίας. 15

ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό των δεδοµένων της στήλης Α και δίπλα σε κάθε αριθµό το γράµµα του δεδοµένου της στήλης Β που αντιστοιχεί (στη στήλη Β περισσεύουν δυο όροι ) Στήλη Α Κόµµατα 1. Λαϊκό κόµµα 2. Ραλλικό κόµµα 3. Κοινωνιολογική Εταιρεία 4. Σ.Ε.Κ.Ε 5. Εθνικό κόµµα Στήλη Β Εξαγγελίες α. Επιζητούσε ισότητα ευκαιριών β. Παροχή εκλογικού δικαιώµατος στις γυναίκες γ. Ζητούσε ενίσχυση της παραγωγής δ. Υποστήριζαν την Ανόρθωση ε. Εθνικοποίηση των πλουτοπαραγωγικών πηγών στ. ιανοµή των αγαθών ανάλογα µε τις ανάγκες του καθενός ζ. Αύξηση των θέσεων εργασίας η. Αναµόρφωση πολιτικού συστήµατος θ. Φορολογικές ελαφρύνσεις ι. Αρχές κοινωνικής δικαιοσύνης ια. Αύξηση των εξοπλισµών (6 µονάδες) Β. Να προσδιορίσετε αν το περιεχόµενο των προτάσεων που ακολουθούν είναι σωστό ή όχι, γράφοντας στο τετράδιό σας τη λέξη «Σωστό» ή «Λάθος» δίπλα στον αριθµό που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση. 1. Η διχοτόµηση της δραχµής πραγµατοποιήθηκε από το Βενιζέλο σε µια προσπάθεια να εξευρεθούν οικονοµικοί πόροι για το µικρασιατικό µέτωπο. 2. Η «αρχή της δεδηλωµένης», ιδέα του Χαρίλαου Τρικούπη, άλλαξε το πολιτικό σκηνικό της Ελλάδας µετά το 1875. 3. Η φροντίδα για τους πρόσφυγες ήταν περισσότερο οργανωµένη κατά τα έτη 1917 1921 4. Ο ηλιγιάννης το Μάρτιο του 1905 καταδίκασε το κίνηµα που εκδηλώθηκε από το Βενιζέλο και τους συνεργάτες του στην Κρήτη. 5. Οι Πόντιοι, µε πρωτοβουλία του µητροπολίτη Χρύσανθου, διοργάνωσαν δυο συνέδρια στην Κωνσταντινούπολη και στην Αθήνα τον Αύγουστο και τον Σεπτέµβριο του 1921. 16

6. Το 1925 το ΣΕΚΕ µετονοµάστηκε σε Κοµµουνιστικό Κόµµα Ελλάδος. 7. Η συµφωνία των Μεγάλων υνάµεων µε τον Βενιζέλο, που τερµάτιζε την επανάσταση εναντίον του Πρίγκηπα στην Κρήτη, υπογράφηκε στο φρούριο του Φιρκά στις 2 Νοεµβρίου 1905. 8.Η Εθνική Τράπεζα ανέλαβε να πληρώσει στους ανταλλάξιµους την προκαταβολή για την αξία της περιουσίας τους. (4 µονάδες) Γ. Να δώσετε το περιεχόµενο των ακόλουθων όρων : Ανόρθωση Πατριαρχική επιτροπή Ε.Α.Π Σώµα ηµοφρουρών Βενιζελισµός (12 µονάδες) ΘΕΜΑ 2 Ο 2.α.1 : Γιατί ο δανεισµός της Ελλάδας το 1917 χαρακτηρίστηκε ιδιόµορφος και ποιες επιπτώσεις συνεπαγόταν αυτός ; 2.α.2 : Ποιες πολιτικές συνθήκες εξέθρεψαν την επανάσταση του 1862 και ποιες οι συνέπειές της στην πολιτική ζωή της Ελλάδας ; 2.β.1. : Να περιγράψετε και να ερµηνεύσετε τη στάση που κράτησαν οι Μεγάλες υνάµεις απέναντι στην επανάσταση του Θερίσου; 2.β.2: Ποιες επιπτώσεις είχε στον αγώνα των Ποντίων για ανεξαρτησία το Σύµφωνο φιλίας που υπογράφηκε ανάµεσα στον Κεµάλ και τους Μπολσεβίκους το 1921; ΘΕΜΑ 3 Ο ιαβάστε προσεκτικά το παρακάτω παράθεµα και σε συνδυασµό µε τις ιστορικές σας γνώσεις να παρουσιάσετε τους όρους της Συνθήκης της Λοζάνης σχετικά µε το ζήτηµα των ανταλλάξιµων πληθυσµών και να καταγράψετε τις αντιδράσεις των προσφύγων απέναντι σε αυτήν. ΠΗΓΗ Τα πέντε άρθρα της σύµβασης της Λοζάνης : ΣΥΜΒΑΣΙΣ Αφορώσα την ανταλλαγήν των Ελληνο-Τουρκικών πληθυσµών και Πρωτόκολλον, υπογραφέντα την 30 ην Ιανουαρίου 1923. Η Κυβέρνησις 17

της Μεγάλης Εθνοσυνελεύσεως της Τουρκίας και η Ελληνική Κυβέρνηση συνεφώνησαν επί των ακολούθων όρων: Άρθρον 1: Από της 1 Μαΐου 1923, θέλει διενεργηθή η υποχρεωτική ανταλλαγή των Τούρκων υπηκόων Ελληνικού Ορθοδόξου θρησκεύµατος, εγκατεστηµένων επί των τουρκικών εδαφών, και των Ελλήνων υπηκόων Μουσουλµανικού θρησκεύµατος, εγκατεστηµένων επί των ελληνικών εδαφών. Τα πρόσωπα ταύτα δεν θα δύνανται να έλθωσιν ίνα να εγκαταοτα-θώσιν εκ νέου εν Τουρκία ή αντιστοίχως εν Ελλάδι, άνευ της αδείας της Τουρκικής Κυβερνήσεως ή αντιστοίχως της Ελληνικής Κυβερνήσεως. Άρθρον 2: εν θα περιληφθούν εις την εν των πρώτω άρθρω προβλεπόµενην ανταλλαγήν: α) οι Έλληνες κάτοικοι της Κων/πόλεως, β) οι Μουσουλµάνοι κάτοικοι της υτικής Θράκης. Θέλουσι θεωρηθή ως Έλληνες κάτοικοι της Κων/πόλεως πάντες οι Έλληνες οι εγκατεστηµένοι ήδη προς της 30 Οκτωβρίου 1918, εν τη περιφέρεια της Νοµαρχίας Κωνσταντινουπόλεως, ως αυτή καθορίζεται δια του Νόµου του 1912. Θέλουσι θεωρηθή ως Μουσουλµάνοι κάτοικοι της υτικής Θράκης πάντες οι Μουσουλµάνοι οι εγκατεστηµένοι εν τη περιοχή ανατολικώς της µεθορίου γραµµής της καθορισθείσης τω 1913, δια της Συνθήκης του Βουκουρεστίου. Άρθρον 3: Οι Έλληνες και οι Μουσουλµάνοι, οι εγκαταλείψαντες ήδη από της 18 Οκτωβρίου 1912 τα εδάφη, ων οι Έλληνες και οι Τούρκοι κάτοικοι Θέλουσι αµοιβαίως ανταλλαγή, θα θεωρηθώσι περιλαµβανόµενοι εν τη ανταλλαγή τη προβλεπόµενη εν τω 1 άρθρω. Η έκφρασις «µετανάστης» εν τη παρούση συµβάσει, περιλαµβάνει πάντα τα φυσικά και νοµικά πρόσωπα τα µέλλοντα να µεταναστεύωσιν ή έχοντα µεταναστεύσει από της 18 Οκτωβρίου 1912. Άρθρον 4: Πάντες οι ικανοί άρρενες, οι ανήκοντες εις τον Ελληνικόν πληθυσµόν, ων αι οικογενειαι εγκατέλειψαν ήδη το τουρκικόν έδαφος, οι κρατούµενοι νυν εν Τουρκία, θα αποτελέσωσι το πρώτο τµήµα εξ Ελλήνων, οίτινες θα σταλώσιν εις Ελλάδα συµφώνως τη παρούση συµβάσει. Άρθρον 5 : Υπό την επιφύλαξιν των διατάξεων των άρθρων 9 και 10 της παρούσης συµβάσεως, τα δικαιώµατα ιδιοκτησίας και αι απαιτήσεις των εν Τουρκία Ελλήνων ή των εν Ελλάδι Μουσουλµάνων, ουδόλως Θέλουσι θιγή συνεπεία της γενησοµένης δυνάµει της παρούσης συµβάσεως ανταλλαγής. Θέµατα Νεοελληνικής Ιστορίας, σελ 150-151 (25 µονάδες) ΘΕΜΑ 4 Ο Αφού λάβετε υπόψη σας τις παρακάτω πηγές και τις ιστορικές σας γνώσεις, να επισηµάνετε τις επιπτώσεις του κινήµατος του Κεµάλ, µέχρι το 1919, στην όξυνση του προσφυγικού προβλήµατος. 18

ΠΗΓΗ 1 Ο µητροπολίτης Χρύσανθος τελειώνει το βιβλίο του «Η Εκκλησία της Τραπεζούντας»: «... τη ενόχω συνεργασία δύο µεγάλων χριστιανικών υνάµεων της ύσεως, της Γερµανίας και της Αυστρίας, κατά τα έτη 1914-1918 εσφάγη υπό των Νεότουρκων ολόκληρον έθνος το Αρµενικόν και εκατοντάδες χιλιάδων Ελλήνων βιαίως απεσπάσθησαν από των εστιών αυτών και απέθανον εν τη εξορία.» ίδω Σωτηρίου, Η Μικρασιατική Καταστροφή και η στρατηγική του ιµπεριαλισµού στην Ανατολική Μεσόγειο, εκδ. Κέδρος, Αθήνα 1993, σ. 97 ΠΗΓΗ 2 Μετά άρχισε ο πόλεµος και οι Τούρκοι µπόρεσαν να δράσουν ελεύθερα. Μπαίνουµε στη δεύτερη φάση. Έσφαξαν πάνω από ένα εκατοµµύριο Αρµένιους. Οι Έλληνες δεινοπάθησαν, αν και σχετικά λιγότερο. εν τους έσφαξαν επί τόπου, αλλά εκτοπίστηκαν και καταδικάστηκαν σε αργό θάνατο. Είχαν πίσω τους την Ελλάδα και το στόλο της, τον προδότη βασιλιά, το γαµπρό του Γουλιέλµου, ενώ οι Αρµένιοι δεν είχαν ποτέ κανέναν προστάτη. Την εξήγηση αυτή για τη διαφορετική µεταχείριση τη δίνει τουλάχιστον ο Αµερικανός πρέσβης στην Κωνσταντινούπολη, ο Henri Morgenthau που βρισκόταν σε διαρκή επαφή µε τον Ταλαάτ, τον Εµβέρ και τον Τζεµάλ, από το 1913 έως το 1916, στο έργο του που µόλις κυκλοφόρησε στο Λονδίνο µε τον τίτλο Secrets of the Bosphorus. Η νέα αυτή περίοδος διακρίνεται από την προηγούµενη λόγω της µεγαλύτερης έκτασης των µέτρων και λόγω των διαφορετικών µεθόδων που ακολουθήθηκαν. Felix Sartiaux, Η Ελληνική Μικρασία, σελ. 169 171 ΠΗΓΗ 3 Πρέπει να σηµειωθεί πως στη διάρκεια των διαδοχικών φάσεων της εθνικιστικής επαναστάσεως οξύνθηκε το προσφυγικό πρόβληµα των Ελλήνων της Μικρός Ασίας και του Πόντου, που σύµφωνα και µε τη µαρτυρία του Άγγλου υπάτου αρµοστή στην Κωνσταντινούπολη J. B. de Robeck ήδη από τον Οκτώβριο του 1919 έφθαναν κατά χιλιάδες στα µικρασιατικά παράλια και στις ακτές της Προπσντίδας, χωρίς να υπάρχει δυνατότητα κατάλληλης περιθάλψεως και εγκαταστάσεως τους. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόµος ΙΕ', σ. 127-128 (25 µονάδες) 19

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 3 ου ΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΟΣ ΘΕΜΑ 1 Ο Α. 1 η & ι, 2- γ & ζ, 3 α & στ, 4 β & ε, 5 δ (περισσεύουν τα στοιχεία θ & ια) Β. 1. Λ, 2.Σ, 3. Σ, 4. Σ, 5. Λ, 6. Λ, 7. Λ, 8. Σ Γ. Ανόρθωση : Οι ανεξάρτητοι πολιτικοί, που συµµετείχαν στις εκλογές του Αυγούστου του 1910, µε το γενικό σύνθηµα της ανόρθωσης ανάλογα µε την περιοχή που ήταν υποψήφιοι και τον πληθυσµό στον οποίο απευθύνονταν, εννοούσαν είτε την υλοποίηση των αιτηµάτων των συντεχνιών, όπως εκφράστηκαν στα συλλαλητήρια του 1909, είτε την επίλυση του αγροτικού ζητήµατος µε την παροχή γης στους ακτήµονες. Πατριαρχική Επιτροπή : Η επιστροφή των προσφύγων στη Μικρά Ασία ξεκίνησε τους τελευταίους µήνες του 1918 µετά τον τερµατισµό του πολέµου για την Τουρκία. Τον Οκτώβριο του 1918 συστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη Πατριαρχική Επιτροπή, µε σκοπό την οργάνωση του επαναπατρισµού των εκτοπισµένων, µε τη βοήθεια του Πατριαρχείου και της ελληνικής κυβέρνησης. Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων (ΕΑΠ) : Η ελληνική κυβέρνηση, µπροστά στο τεράστιο έργο της περίθαλψης και αποκατάστασης των προσφύγων που έπρεπε να αναλάβει, ζήτησε τη βοήθεια της Κοινωνίας των Εθνών (ΚΤΕ). Με πρωτοβουλία της ΚΤΕ, το Σεπτέµβριο του 1923, ιδρύθηκε ένας αυτόνοµος οργανισµός µε πλήρη νοµική υπόσταση, η Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων (ΕΑΠ), µε έδρα την Αθήνα. Βασική αποστολή της ήταν να εξασφαλίσει στους πρόσφυγες απασχόληση και οριστική στέγαση. Η ΕΑΠ λειτούργησε µέχρι το τέλος του 1930. Με ειδική σύµβαση µεταβίβασε στο ελληνικό δηµόσιο την περιουσία της, καθώς και τις υποχρεώσεις που είχε αναλάβει απέναντι στους πρόσφυγες. Βενιζελισµός : Στην περίοδο 1910-1922, κατά την οποία η Ελλάδα βρισκόταν σε συνεχή πολεµική ετοιµότητα, εµφανίστηκε µια νέα πολιτική αντίληψη, που εκφράστηκε µε τον Ελευθέριο Βενιζέλο και ονοµάστηκε συνοπτικά «βενιζελισµός». Είναι δύσκολο να ορίσουµε µε λίγα λόγια τι ακριβώς ήταν αυτή η πολιτική, στον οικονοµικό όµως τοµέα φαίνεται ότι ο βενιζελισµός θεωρούσε το ελληνικό κράτος ως µοχλό έκφρασης και ανάπτυξης του ελληνισµού. Το ελληνικό κράτος δηλαδή έπρεπε να επιδιώξει την ενσωµάτωση του εκτός συνόρων ελληνισµού και, µε ενιαία εθνική και κρατική υπόσταση, να διεκδικήσει τη θέση του στον τότε 20