Αθήνα, 10 εκεµβρίου 2014 Αριθ. Πρωτ. Φ. 1500.2/60650/2014 Σ.Στρατιδάκη Πληροφορίες: Προς: κο Σ. Κοκκινάκη, Προϊστάµενο ιεύθυνσης Πρόνοιας Γενική Γραµµατεία Πρόνοιας Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας Σολωµού 60 10432 Αθήνα Θέµα: Υπουργική απόφαση 27/οικ.34481/1526/8-10-14 (ΦΕΚ 2792 Β / 17-10-14) σχετικά µε Προϋποθέσεις Ίδρυσης και Λειτουργίας Μονάδων Προστασίας Παιδιού από Νοµικά Πρόσωπα Ιδιωτικού ικαίου Αξιότιµε κύριε Κοκκινάκη, Με το µε αρ. πρωτ. 22/ΓΠ.οικ.41392/1720/14-11-14 έγγραφό σας, σε συνέχεια και του εγγράφου µε αρ.πρωτ. 27/ΓΠοικ. 36950/1588/23-10-14 της ιεύθυνσης Προστασίας Οικογένειας - προς τις ιευθύνσεις Κοινωνικής Μέριµνας των Περιφερειών της xώρας, τις ενδιαφερόµενες Μονάδες Παιδικής Προστασίας και την Αρχή µας-, ενηµερωθήκαµε για τις ενέργειες στις οποίες έχει προβεί το Υπουργείο σας για την εφαρµογή της πρόσφατης Υπουργικής Απόφασης 27/οικ.34481/1526/8-10-14 µε την οποία ορίζονται οι προϋποθέσεις ίδρυσης και λειτουργίας Μονάδων Παιδικής Προστασίας από Νοµικά Πρόσωπα Ιδιωτικού ικαίου. Με το ανωτέρω έγγραφο ζητήσατε επίσης την αποστολή επισηµάνσεων µέχρι 10/12/2014 σχετικά µε την υλοποίηση της εν λόγω Υπουργικής Απόφασης. Όπως γνωρίζετε από την προηγηθείσα επικοινωνία και συνεργασία µας, ο Συνήγορος του Πολίτη, όπως και οι εκπρόσωποι αρµοδίων δηµοσίων φορέων, του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης και φορέων του ιδιωτικού τοµέα που παρέχουν υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας σε παιδιά, έχουν επανειληµµένως και οµόφωνα επισηµάνει διαπιστούµενα προβλήµατα λόγω της απουσίας ενός ενιαίου θεσµικού πλαισίου σχετικά µε τις προϋποθέσεις και προδιαγραφές λειτουργίας Μονάδων Παιδικής Προστασίας από ΝΠΙ, καθώς επίσης και την ανάγκη θέσπισης προδιαγραφών λειτουργίας για όλες τις µονάδες παιδικής προστασίας, του δηµοσίου και του ιδιωτικού τοµέα, προκειµένου να διασφαλίζεται η ποιότητα της παρεχόµενης φροντίδας στα ενδιαφερόµενα παιδιά. Χατζηγιάννη Μέξη 5, 115 28 Αθήνα Τηλ: 2131306600 Φαξ: 2107292129
Εκτός από τις παλαιότερες επιστολές µας προς το Υπουργείο σας και τις αναφορές σε ετήσιες εκθέσεις της Αρχής µας, και σε συνέχεια της αποστολής από την Γραµµατεία σας των «Πρακτικών της συνάντησης 18/12/2013 Φορέων για την Κοινωνική Πρόνοια για το Παιδί», στις αρχές του 2014 είχαµε απευθύνει προς το γραφείο της Γενικής Γραµµατέως (υπόψη κου Γ. Πίγκου, Α.Π. Φ.1500.2/2870/2014)) επιστολή στην οποία επισηµάναµε µεταξύ άλλων το σοβαρό πρόβληµα της απουσίας ενός επαρκούς θεσµικού πλαισίου όσον αφορά τις ελάχιστες προδιαγραφές για την στελέχωση των ιδρυµάτων παιδικής προστασίας, τόσο σε προσωπικό φροντίδας όσο και σε επιστηµονικό προσωπικό, συµπεριλαµβανοµένης της λειτουργίας σε αυτά κοινωνικής υπηρεσίας. Είχαµε αναφερθεί επίσης στην ανάγκη προώθησης του θεσµού της αναδοχής µε συντονισµένες νοµοθετικές και διοικητικές δράσεις σε συνέχεια σχετικού Πορίσµατος της Αρχής µας- και ανάπτυξης µικρών δοµών φιλοξενίας οικογενειακού τύπου και κέντρων ηµερήσιας φροντίδας για παιδιά µε αναπηρίες. Τονίσαµε δε ότι είναι αναγκαία η εισαγωγή ελάχιστων εθνικών προδιαγραφών λειτουργίας για όλα τα ιδρύµατα παιδικής προστασίας (δηµοσίου και ιδιωτικού δικαίου) και η επέκταση της πιστοποίησης σε όλους τους φορείς που παρέχουν υπηρεσίες φροντίδας για παιδιά και εφήβους, για τη διασφάλιση της ποιότητας των παρεχόµενων υπηρεσιών και την προάσπιση των δικαιωµάτων όλων των παιδιών που εξυπηρετούνται από αυτούς. Η παραπάνω αναφερθείσα πρόσφατη Υπουργική Απόφαση αποτελεί µία σηµαντική πρωτοβουλία του Υπουργείου σας στην κατεύθυνση της κάλυψης του σοβαρού αυτού κενού, τουλάχιστον ως προς τον ιδιωτικό τοµέα. Ωστόσο, το ειδικό περιεχόµενό της έχει εγείρει σοβαρούς προβληµατισµούς και ενστάσεις από ενδιαφερόµενους φορείς, όσον αφορά τη δυνατότητα των υφιστάµενων Μονάδων να αντεπεξέλθουν στις προβλεπόµενες προδιαγραφές, ή ακόµη και την σκοπιµότητα κάποιων από αυτές, που δηµιουργούν την εντύπωση ότι είναι παντελώς αδύνατο να πιστοποιηθούν οι περισσότερες υπάρχουσες µονάδες παιδικής προστασίας, εποµένως οι προβλέψεις της Απόφασης θα παραµείνουν άνευ εφαρµογής. Έτσι, προκαλείται το ενδεχόµενο είτε οι φορείς να εξαναγκαστούν σε διακοπή της λειτουργίας τους, µε συνέπεια να µείνει σηµαντικός αριθµός παιδιών χωρίς εναλλακτική φροντίδα, είτε οι φορείς να συνεχίσουν τη λειτουργία τους χωρίς να τηρούν τις εκ του νόµου προϋποθέσεις. Ήδη, όπως γνωρίζετε, ο Σύνδεσµος Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδος και σηµαντικοί φορείς ιδιωτικού δικαίου (όπως τα Παιδικά Χωριά SOS, το «Χαµόγελο του Παιδιού», κ.α.) σας έχουν απευθύνει τις ενστάσεις τους, κοινοποιώντας τις επιστολές τους και στο Συνήγορο του Πολίτη / Συνήγορο του Παιδιού. Επισηµαίνουµε επίσης ότι, αν και η εν λόγω ΥΑ αφορά τα Νοµικά Πρόσωπα Ιδιωτικού ικαίου, άποψη του Συνηγόρου του Πολίτη, που έχει εκφράσει επανειληµµένα, είναι ότι απαιτείται να υπάρξει αντίστοιχη ρύθµιση προδιαγραφών και για τις δηµόσιες µονάδες παιδικής προστασίας, είναι δε γνωστό ότι επί του παρόντος εκκρεµεί η έγκριση των
Οργανισµών των Κέντρων Κοινωνικής Πρόνοιας, στα οποία περιλαµβάνονται οι Μονάδες για παιδιά και εφήβους. εδοµένου ότι στην εν λόγω Υπουργική Απόφαση προβλέπεται (Άρθρο 16) ότι οι λειτουργούσες δοµές υποχρεούνται να προσαρµοστούν στις διατάξεις σε αποκλειστική προθεσµία 3 ετών, ειδάλλως, «µετά το πέρας της προθεσµίας αυτής η λειτουργία τους παύει να υφίσταται», θεωρούµε θετική την πρόσκλησή σας για αποστολή επισηµάνσεων, αλλά και περαιτέρω αναγκαία την πραγµατοποίηση συνάντησης-σύσκεψης εκπροσώπων των αρµοδίων δηµοσίων υπηρεσιών, περιλαµβανοµένης της Αρχής µας, του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης, των φορέων του ιδιωτικού τοµέα που διαθέτουν δοµές φιλοξενίας παιδιών και εφήβων, όπως και άλλων φορέων µε ειδική γνώση και αρµοδιότητα επί του ζητήµατος, όπως ο Σύνδεσµος Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδος, προκειµένου να συζητηθούν οι υπάρχοντες προβληµατισµοί, και να αναζητηθεί η καλύτερη δυνατή λύση προς αποφυγή περαιτέρω επιπλοκών και δυσχερειών στη λειτουργία του συστήµατος παιδικής προστασίας. Επίσης, θεωρούµε σκόπιµη τη συγκρότηση επιστηµονικής επιτροπής η οποία θα µελετήσει τις απόψεις επισηµάνσεις όλων των φορέων και θα εισηγηθεί προς την Γενική Γραµµατεία Πρόνοιας αλλαγές επί της υπουργικής απόφασης και προτάσεις σχετικά µε την προβλεπόµενη µεταβατική περίοδο προσαρµογής. Ανταποκρινόµενοι πάντως στην πρόσκλησή σας, σας αποστέλλουµε τις παρακάτω αρχικές επισηµάνσεις µας επί της εν λόγω ΥΑ, επιφυλασσόµενοι και για την αποστολή περαιτέρω σχολίων εν καιρώ, ύστερα από διαβούλευση µε τους συναρµόδιους φορείς: 1) Στο Άρθρο 2 σε συνδυασµό µε το άρθρο 5, η διάκριση των Μονάδων Προστασίας Παιδιού ανάλογα µε τις ηλικίες (σε Βρεφική, Νηπιακή, Παιδική, Προεφηβική και Εφηβική Μονάδα και Ξενώνα Φιλοξενίας Νέων) αντιλαµβανόµαστε ότι αποβλέπει στην εξειδικευµένη ανάλογα µε τις ηλικιακές ανάγκες φροντίδα, ωστόσο φαίνεται να αποκλείει τις «οικογενειακού τύπου» Μονάδες που παρέχουν φιλοξενία και φροντίδα σε παιδιά ενός ευρύτερου ηλικιακού φάσµατος, όπως µπορεί να συµβαίνει σε µία οικογένεια. Οι δοµές φιλοξενίας που προσοµοιάζουν στην οικογένεια θεωρούνται διεθνώς προκρινόµενο µοντέλο εναλλακτικής φροντίδας (π.χ. παιδικά χωριά SOS), υλοποιούµενο µε αρκετά επιτυχηµένο τρόπο από ορισµένα ΝΠΙ και στη χώρα µας. Θεωρούµε ότι είναι εσφαλµένος ο διαχωρισµός, δεδοµένου µάλιστα ότι η συνύπαρξη των αδελφών σε µία µονάδα κρίνεται σηµαντική. Θα µπορούσαν να αιτιολογηθούν απλώς ειδικές προβλέψεις ανάλογα µε τις ηλικιακές ανάγκες των παιδιών (π.χ. στις αίθουσες µελέτης, ψυχαγωγίας, κλπ) στα δε βρέφη πιθανώς χρειάζεται περισσότερο εξειδικευµένο προσωπικό φροντίδας, µε την επισήµανση βέβαια ότι σε όλη την Ευρώπη η τάση είναι τα παιδιά πολύ µικρής ηλικίας να µην τοποθετούνται καθόλου σε ιδρύµατα, αλλά σε ανάδοχες οικογένειες!
2) Στο Άρθρο 3, στις προϋποθέσεις εισαγωγής ενός παιδιού σε Μονάδα Προστασίας Παιδιού αναφέρεται η «ιατρική βεβαίωση ότι το παιδί δεν πάσχει από µεταδιδόµενο νόσηµα ή πιστοποιηµένη ψυχική νόσο ή βαριά νοητική στέρηση η βαριά σωµατική αναπηρία». Σε περιπτώσεις ήπιας νοητικής στέρησης ή σωµατικής αναπηρίας, θα πρέπει να παρέχεται ρητά η δυνατότητα διαµονής στις Μονάδες Προστασίας Παιδιού, ενδεχοµένως µε τις κατάλληλες προσαρµογές. 3) Στο Άρθρο 5, αν και δεν είµαστε σε θέση να σχολιάσουµε τις προβλεπόµενες προδιαγραφές καταλληλότητας των κτιρίων και των οικοπέδων, θα θέλαµε να επισηµάνουµε ότι, ειδικά για τις µονάδες φιλοξενίας εφήβων και τα προστατευµένα διαµερίσµατα νέων / µετεφήβων, άποψή µας είναι ότι δεν θα πρέπει να αποκλειστεί η λειτουργία τους σε οικοδοµές που χρησιµοποιούνται και για άλλο σκοπό, αρκεί οι τυχόν άλλες χρήσεις να µην έρχονται σε σύγκρουση µε τη λειτουργία της εκάστοτε µονάδας και να µην τίθεται ζήτηµα διακινδύνευσης της ψυχικής και σωµατικής υγείας των φιλοξενούµενων εφήβων / µετεφήβων. 4) Στο Άρθρο 7 γίνεται αντιληπτό ότι µε την πρόβλεψη µέγιστου αριθµού 18 κλινών (προτιµούµενος όρος «θέσεων») ανά Μονάδα, επιδιώκεται η λειτουργία µικρών Μονάδων οικογενειακού τύπου. Παρατηρούµε ωστόσο ότι υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις ιδιωτικών όπως και δηµοσίων - Μονάδων Προστασίας Παιδιών και Εφήβων (βλ. π.χ. Παιδόπολη Καβάλας), στις οποίες συµβαίνει στην ίδια Μονάδα να λειτουργούν περισσότερα του ενός αυτόνοµα οικήµατα / διαµερίσµατα, στο κάθε ένα των οποίων φιλοξενείται µικρός αριθµός παιδιών, αλλά στο σύνολό τους µπορεί να ξεπερνούν τις 18 θέσεις. Εποµένως κρίνουµε σκόπιµο να καθιερωθεί το µέγιστο των 18 θέσεων (ίσως µάλιστα και µικρότερο) µόνο ανά διαµέρισµα ή ανά οίκηµα και όχι ανά Μονάδα. Στο ίδιο άρθρο, οι προβλεπόµενοι χώροι και τα απαιτούµενα ελάχιστα τετραγωνικά ανά φιλοξενούµενο φαίνεται ότι δεν είναι ρεαλιστικά, µε τα δεδοµένα της πραγµατικότητας των ιδρυµάτων στη χώρα µας. Με την παρούσα πρόβλεψη, ελάχιστες Μονάδες θα µπορέσουν να αδειοδοτηθούν. Χρειάζεται απαραίτητα να γίνει επαναπροδριορισµός των σχετικών προβλέψεων, ύστερα από προσεκτική µελέτη και ακρόαση των απόψεων των εκπροσώπων των ΝΠΙ και των αρµόδιων επιστηµονικών φορέων. 5) Εντύπωση προκαλούν προβλέψεις που αναφέρονται στον απαιτούµενο εξοπλισµό, ιδίως των «χώρων αναρρωτηρίου», ως εάν πρόκειται για δοµές ιατρικής περίθαλψης. Αυτό που χρειάζεται να προβλέπεται οπωσδήποτε είναι ένα καλά εξοπλισµένο φαρµακείο. Επίσης, αντί για «χώρος ψυχολογικής υποστήριξης» προτείνεται να προβλέπεται γραφείο κοινωνικής υπηρεσίας/κοινωνικού λειτουργού και ψυχολόγου. 6) Στο Άρθρο 9 στο προβλεπόµενο απαραίτητο προσωπικό αναφέρονται ειδικότητες που πραγµατικά είναι σχεδόν αδύνατο να υπάρχουν στις περισσότερες µονάδες παιδικής
προστασίας, όπως παιδίατρος, τραπεζοκόµος, οδηγός. υστυχώς δεν γίνεται διάκριση ως προς κάποιες ειδικότητες που θα πρέπει να θεωρούνται ως απολύτως απαραίτητες για την αδειοδότηση της λειτουργίας µιας Μονάδας, όπως ενός κοινωνικού λειτουργού (τουλάχιστον), διεπιστηµονικής οµάδας και επαρκούς αριθµού επιµελητών / φροντιστών σε αντιστοιχία προς τα φιλοξενούµενα παιδιά. Εντύπωση προκαλεί επίσης ότι ενώ προβλέπεται στο άρθρο 7 µέγιστο 18 κλινών/θέσεων ανά µονάδα, στην υπηρεσία φροντίδας και επιµέλειας παιδιών η αναφερόµενη αντιστοιχία είναι ένας επαγγελµατίας «ανά 22 παιδιά ανά 8ωρο», που εκτός της ασυµβατότητας µε την παραπάνω πρόβλεψη, δεν µπορεί να θεωρηθεί σε καµία περίπτωση επαρκής για την φροντίδα παιδιών και εφήβων, που µάλιστα συχνά έχουν σύνθετες συναισθηµατικές ανάγκες και η φροντίδα τους απαιτεί πολύ εντατικότερη προσωπική επικοινωνία και παρακολούθηση! Προβληµατική θα πρέπει να θεωρηθεί και η προϋπόθεση να κατέχουν όλοι οι επιµελητές / φροντιστές πτυχία ανθρωπιστικών / παιδαγωγικών / κοινωνικών επιστηµών, καθώς αυτό λογικά θα οδηγούσε στην απόλυση των περισσότερων εργαζοµένων στα ιδρύµατα, αλλά και την αδυναµία πρόσληψης προσώπων που έχουν επιµορφωθεί και αξιολογηθεί ως κατάλληλα! Θα έπρεπε, αντί των παραπάνω, να προβλεφθεί µια διαδικασία επιµόρφωσης και ειδικής αξιολόγησης της καταλληλότητας του προσωπικού, καθώς και η συστηµατική υποστήριξη και εποπτεία τους. 7) Θετική κρίνουµε την τήρηση Μητρώου Εθελοντών, επισηµαίνοντας ωστόσο ότι αναφέρεται ότι «η Μονάδα υποχρεούται να υποβάλει κάθε φορά την ανανεωµένη λίστα του Μητρώου Εθελοντών στη Γενική ιεύθυνση Πρόνοιας, η οποία διαθέτει ενιαίο Μητρώο Εθελοντών Προστασίας Παιδιού», χωρίς να διευκρινίζεται το χρονικό πλαίσιο της υποβολής αυτής (π.χ. σε ετήσια ή 6µηνιαία βάση). Επίσης, σε κάθε περίπτωση είναι σκόπιµο η κάθε Μονάδα να διαθέτει κανονισµό / πλαίσιο απασχόλησης και καθηκόντων των εθελοντών, και ρητή αναφορά στο σύστηµα επιλογής, επιµόρφωσης και εποπτείας τους. 8) Απουσιάζει από τις προδιαγραφές της εν λόγω Υπουργικής Απόφασης οποιαδήποτε αναφορά σχετικά µε την υποχρέωση ενηµέρωσης των φιλοξενούµενων ανηλίκων για το πλαίσιο υλοποίησης των δικαιωµάτων τους, τη δυνατότητα υποβολής παραπόνων εκ µέρους τους για τη συµπεριφορά µελών του προσωπικού ή την επιβολή αδόκιµων κυρώσεων, τη συµµετοχή τους στην εκπόνηση του καθηµερινού προγράµµατος (π.χ ως προς τη σίτιση) αλλά και ψυχαγωγικών και επιµορφωτικών προγραµµάτων, την εκπροσώπησή τους -των εφήβων- σε συναντήσεις µε τη διοίκηση, κλπ. Επίσης απουσιάζουν συγκεκριµένες αναφορές σε σχέση µε τις ειδικές πολιτισµικές ή γλωσσικές ανάγκες ή για την άσκηση των θρησκευτικών καθηκόντων παιδιών από µειονοτικές οµάδες. Γενικότερα, όσον αναφορά «Τα δικαιώµατα των παιδιών που ζουν σε ιδρύµατα παιδικής προστασίας» κρίνουµε σκόπιµο να υπάρξει στο νόµο ρητή αναφορά στη σχετική Σύσταση 2005(5) της Επιτροπής Υπουργών του Συµβουλίου της Ευρώπης, που αναφέρεται στις σηµαντικότερες υποχρεώσεις των κρατών µελών, που προκύπτουν από τη Σύµβαση του
ΟΗΕ για τα ικαιώµατα του Παιδιού και τα υπόλοιπα διεθνώς αποδεκτά πρότυπα τα οποία έχει υιοθετήσει η χώρα. 9) Τέλος, ενώ ορθώς προβλέπεται στο άρθρο 2 παρ 4 ότι «Στις περιπτώσεις µη κατάλληλου οικογενειακού περιβάλλοντος ή ελλείψει αυτού ή αδυναµίας των γονέων να φροντίσουν τα παιδιά τους, η Κοινωνική Υπηρεσία της Μονάδας σε συνεργασία µε την Κοινωνική Υπηρεσία της οικείας Περιφέρειας, η οποία έχει την αρµοδιότητα διεξαγωγής Κοινωνικής έρευνας µεριµνούν για την κοινωνική τους φροντίδα και αποκατάσταση σε µόνιµο οικογενειακό περιβάλλον µέσω της µακρόχρονης αναδοχής», για να µπορέσει να υλοποιηθεί το εν λόγω άρθρο είναι απαραίτητο να προβεί το Υπουργείο σας σε ρυθµίσεις αφενός για την δυνατότητα παροχής επιδοµάτων στις αναδοχές που πραγµατοποιούνται από τις Μονάδες Προστασίας Παιδιού ιδιωτικού δικαίου, αφετέρου δε για την αποσαφήνιση του πλαισίου πραγµατοποίησης της αναδοχής στις περιπτώσεις αυτές (π.χ. τι γίνεται σε περιπτώσεις που έχει δοθεί η επιµέλεια και όχι η επιτροπεία στο ίδρυµα, κλπ). Είµαστε στη διάθεσή σας για περαιτέρω συνεργασία και ανταλλαγή απόψεων σχετικά µε τα ζητήµατα που θίγονται στην εν λόγω Υπουργική Απόφαση και γενικότερα σχετικά µε την καθιέρωση προδιαγραφών ποιότητας στον χώρο της παιδικής προστασίας στη χώρα µας. Με τιµή Γιώργος Μόσχος Βοηθός Συνήγορος του Πολίτη για τα ικαιώµατα του Παιδιού Κοινοποίηση: 1. Γραφείο Γενικής Γραµµατέως Πρόνοιας κας Ε. Μπέκου 2. Γραφείο κ.υφυπουργού Εργασίας, Κοιν.Ασφάλισης και Πρόνοιας κου Β. Κεγκέρογλου 3. /νση Προστασίας Οικογένειας, Γενική Γραµµατεία Πρόνοιας, υπόψη κου Α. Κοφινά 4. Eθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης