Ειρήνη Θανοπούλου MD, MSc Ειδικευόμενη Παθολογικής Ογκολογίας ΕΑΝΠ «Μεταξά»

ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΚΑΠΝΙΣΜΑ Ειρήνη Θανοπούλου MD, MSc Ειδικευόμενη Παθολογικής Ογκολογίας ΕΑΝΠ «Μεταξά»

Ιστολογικοί τύποι καρκίνου του πνεύμονα Πλακώδες (20-30%) Αδενοκαρκίνωμα (30 40%) Εκ μεγάλων κυττάρων (10%) Μικροκυτταρικό καρκίνωμα (20%)

Στις αρχές του 20ου αιώνα ο καρκίνος του πνεύμονα ήταν μια σπάνια κακοήθεια Το 1912 374 περιπτώσεις παγκοσμίως Σήμερα το 28% των θανάτων από καρκίνο οφείλεται στον καρκίνο του πνεύμονα Επί του παρόντος υπολογίζεται ότι 5 εκατομμύρια άνθρωποι θα πεθάνουν από νόσους οφειλόμενες στο κάπνισμα Adler I. Primary malignant growths of the lungs and bronchi. 1912 Alberg A. Chest 2007

Άνδρες Γυναίκες Επίπτωση του καρκίνου του πνεύμονα στην Ευρώπη σύμφωνα με το EUROPEAN NETWORK OF CANCER REGISTRIES Ελλάδα: H πρώτη χώρα στην Ε.Ε με τη μεγαλύτερη επίπτωση καρκίνου του πνεύμονα σε άτομα ηλικίας κάτω των 45 ετών. H 2η χώρα μετά την Πολωνία σε κατανάλωση καπνού (μεγαλύτερη συχνότητα στη Bόρειο Ελλάδα).

Επιδημιολογικά Άνδρες ρς 675,300 Δεδομένα Γυναίκες 658,800 Προστάτης 33% Lung & bronchus 14% Πνεύμονας και βρόγχοι 14% Παχύ έντερο & Ορθό 11% Ουροδόχος Κύστη 6% Μελάνωμα δέρματος 4% Non Hodgkin Λέμφωμα 4% Νεφρός 3% Στοματική κοιλότητα 3% Λευχαιμία 3% Πάγκρεας 2% Άλλες θέσεις 17% 2ος συχνότερος τύπος καρκίνου και στα 2 φύλα 32% Μαστός 12% Lung & bronchus Πνεύμονας και βρόγχοι 14% 11% Colon & rectum 6% Τράχηλος μήτρας 4% Ωοθήκη 4% Non Hodgkin Λέμφωμα 3% Μελάνωμα δέρματος 3% Θυρεοειδής 2% Πάγκρεας 2% Ουροδόχος κύστη 20% Άλλες θέσεις *Excludes basal and squamous cell skin cancers and in situ carcinomas except urinary bladder Source: American Cancer Society, 2003

Άνδρες 675,300 Πνεύμονας και Βρόγχοι 31% Lung & bronch 31% Προστάτης 10% Παχύ έντερο και ορθό 10% Πάγκρεας 5% Non Hodgkin dk 4% Λέμφωμα Λευχαιμία 4% Οισοφάγος 4% Ήπαρ/Χοληφόρα 3% Ουροδόχος Κύστη 3% Νεφρός 3% Άλλες θέσεις 22% Επιδημιολογικά Δεδομένα 1η αιτία θανάτου από καρκίνο και στα 2 φύλα 25% Γυναίκες 658,800 25% Πνεύμονας και Βρόγχοι 15% 11% Lung & bronchus Μαστός 6% Πάγκρεας 5% Ωοθήκες Παχύ έντερο και Ορθό 4% Non Hodgkin Λέμφωμα 4% Λευχαιμία 3% Τράχηλος Μήτρας 2% Εγκέφαλος 2% Πολλαπλό μυέλωμα 23% Άλλες θέσεις *Excludes basal and squamous cell skin cancers and in situ carcinomas except urinary bladder Source: American Cancer Society, 2003

Άνδρες Γυναίκες Παγκοσμίως αποτελεί την πρώτη αιτία θανάτου από κακοήθεια και για τα δυο φύλα

ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ Στους άντρες: ελαφρά πτώση στην επίπτωση και θνησιμότητα από τη νόσο Στις γυναίκες: η επίπτωση και η θνησιμότητα συνεχώς αυξάνεται Οι γυναίκες είναι πιο ευάλωτες από τους άντρες με την ίδια καπνιστική συνήθεια Jemal A. Int J Cancer 2003 Brownson RC. Epidemiology 1992

ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ Η μέγιστη επίπτωση της νόσου εντοπίζεται στην 5η - 6η δεκαετία της ζωής (45-69 έτη) Οι μαύροι προσβάλλονται συχνότερα από τους λευκούς (50% υψηλότερη επίπτωση) Ries L. National Cancer Institute, 2005

ΑΙΤΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ Κάπνισμα Παθητικό κάπνισμα Επαγγελματική έκθεση Ατμοσφαιρική ρύπανση Ακτινοβολία Διατροφή Πνευμονοπάθειες Κληρονομικότητα Alberg A, Ford J. Chest. 2007

ΑΙΤΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ 1.Κάπνισμα (~90%) και Παθητικό κάπνισμα ( Ευθύνεται για το 90% των περιπτώσεων καρκίνου του πνεύμονα Το 15% των καπνιστών αναπτύσσει καρκίνο των πνευμόνων ) 2.Επαγγελματική μ ή έκθεση 3.Ατμοσφαιρική ρύπανση 4.Ακτινοβολία 5.Διατροφή 6.Πνευμονοπάθειες 7.Κληρονομικότητα ό Ουσίες: αρσενικό,, χρώμιο,, νικέλιο ραδόνιο Alberg A, Ford J. Chest. 2007

000 ανθ θρωποέ έτη Αναλογία α ανά 1 Κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα με την ηλικία και τη συχνότητα του καπνίσματος 20.0 17.9 16.0 13.2 12.0 9.2 8.0 7.0 7.1 4.5 3.9 4.0 2.7 1.7 1.1 0.6 0.6 0.0 0.1 0.3 0.6 0.0 Μη καπνιστές 1-1414 cigs 15-24 25 + Συχνότητα καπνίσματος 45-54 55-64 65-74 75-84

Κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα μετά τη διακοπή του καπνίσματος 35 Ο σχετικός κίνδυνος μετά τη διακοπή του καπνίσματος μειώνεται στο 50% στα 305 χρόνια, 80% στα 10 χρόνια και μετά 15 προσεγγίζει αυτόν των μη καπνιστών 25 20 32,4 21,2 20,3 15 10 10,3 13,6 84 8,4 11,4 5 1.0 3,3 3.0 1,6 1.0 4,1 4.0 0 Never Smoked Current Smokers 2 3-5 6-10 11-15 15 16+ Years of Cessation Never Current 2 3-5 6-10 11-15 15 16+ Smoked Smokers Years of Cessation Smoked 1-20 Cigarettes a Day Smoked 21 or More Cigarettes a Day Garfinkel L, Silverberg E. CA Cancer J Clin. 1991;41:137 145.

ΠΑΘΗΤΙΚΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ Σχετικός Κίνδυνος > 1.2 Αυξημένος κίνδυνος για ανάπτυξη καρκίνου πνεύμονος σε συντρόφους καπνιστών (20-30%) Ακόμα μεγαλύτερος κίνδυνος εμφανίζεται στα παιδιά Περίπου το 25% του καρκίνου του πνεύμονος σε μη καπνιστές οφείλεται στην περιβαλλοντική έκθεση σε καπνό Στις Η.Π.Α ευθύνεται για 3000 νέες περιπτώσεις Ca πνεύμονα κάθε χρόνο Alberg A, Samet J. Chest. 2003 Trichopoulos D. Int J Cancer 1981

ΚΑΠΝΙΣΜΑ Ο καπνός του τσιγάρου περιέχει ~ 4000 χημικές ουσίες, αρκετές από τις οποίες έχουν γνωστή καρκινογόνο δράση Alberg A, Samet J. Chest. 2003;123

ΚΑΠΝΙΣΜΑ Το κάπνισμα πούρων και πίπας σχετίζεται επίσης με αυξημένο κίνδυνο, μικρότερο όμως από τους καπνιστές τσιγάρων Διαφορές στη συχνότητα και το βάθος της εισπνοής Τα τσιγάρα light δεν προσφέρουν κανένα όφελος Οι μικρότερες αναλογίες σε πίσσα και νικοτίνη είναι παραπλανητικές Alberg A, Ford J. Chest. 2007

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ Η εμφάνιση καρκίνου του πνεύμονα έχει συσχετιστεί με την έκθεση σε διάφορα περιβάλλοντα εργασίας (5%- 10%) αμίαντος προϊόντα καύσης άνθρακα πίσσες ορυκτέλαια χρώμιο, νικέλιο, αλουμίνιο, ραδόνιο κ.α (Ο πιο συχνός καρκίνος που οφείλεται σε επαγγελματική έκθεση) Boffetta P. Scand J Work Environ Health 2002, Lawther PJ.Br J Ind Med 1965

ΡΑΔΟΝΙΟ Ο σχετικός κίνδυνος εμφάνισης αυξάνει γραμμικά με την έκθεση εργάτες ανθρακωρυχείων Εμφανίζει συνεργική δράση με το κάπνισμα εν έχει σαφώς καθοριστεί η σχέση μεταξύ της έκθεσης ραδονίου εσωτερικών χώρων κατοικιών και εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα ~ 10% των καρκίνων του πνεύμονα μπορεί να οφείλονται στο ραδόνιο των κατοικιών Lubin JH. J Natl Cancer Inst 1995

ΑΜΙΑΝΤΟΣ Ο σχετικός κίνδυνος σε μη καπνιστές που εκτίθενται σε αμίαντο είναι 5, ενώ σε καπνιστές πάνω από 50 (συνεργική ή δράση) ) Η ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονος εμφανίζεται μετά από 20 χρόνια συνεχούς έκθεσης Για καρκινογένεση ευθύνεται και η μη επαγγελματική έκθεση στον αμίαντο Hammond EC. Ann NY Acad Sci 1979 Churg A. Am J Respir Crit Care Med 1995

ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ Η επίπτωση και η θνησιμότητα από καρκίνο πνεύμονα είναι υψηλότερη σε αστικές περιοχές με αυξημένα επίπεδα ρύπανσης από ότι στις αγροτικές περιοχές Το μέγεθος του σχετικού κινδύνου δεν έχει καθοριστεί ακόμα Alberg A, Ford J. Chest. 2007

ΔΙΑΤΡΟΦΗ Αυξημένο κίνδυνο ΚΠ σε άτομα με διατροφή χαμηλής περιεκτικότητας σε βιταμίνη Α και Β-καροτένιο (φρούτα και λαχανικά) ) ίαιτες πτωχές σε βιταμίνη A και C και β- καροτένιο έχουν σχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο Κατανάλωση φρούτων και λαχανικών ήπια προστασία Τρεις μελέτες χημειοπροφύλαξης με β- καροτένιο, βιταμίνη Α ή παράγωγά τους Καμία προστασία κατά του καρκίνου του πνεύμονα Μάλιστα, η συμπληρωματική χορήγηση β- καροτένιου σχετίστηκε με αύξηση του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα στους βαρείς καπνιστές (2 από τις 3 μελέτες) Menkes Ml. N Engl J Med.1986, The Alpha-Tocopherol, Beta Carotene Cancer Prevention Study Group. N Engl J Med. 1994, Omenn G. N Engl J Med. 1996

ΠΝΕΥΜΟΝΟΠΑΘΕΙΕΣ Η πνευμονική ίνωση, η φυματίωση, και άλλες χρόνιες νόσοι επίσης παίζουν κάποιο ρόλο στην ανάπτυξη καρκίνου στον πνεύμονα Alberg A. Chest. 2007

ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ Υπάρχει γενετική προδιάθεση για εμφάνιση καρκίνου του πνεύμονα, καθώς μόνο το 15% των καπνιστών αναπτύσσει α καρκίνο του πνεύμονα Σε επιδημιολογικές μελέτες το οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του πνεύμονα σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο ( εν έχει βρεθεί κάποιο συγκεκριμένο γονίδιο) Gorlova OY. Int J Cancer.2007, Alberg A, Ford J. Chest. 2007

ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΠΡΟΔΙΑΘΕΣΗ Κληρονομούμενες ο ού ες διαταραχές αρα του μεταβολισμού και της επιδιόρθωσης του DNA, οδηγούν σε αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου πνεύμονα Συσχέτιση καρκίνου του πνεύμονα, με πολυμορφισμούς στη βλαστική σειρά των γονιδίων, που κωδικοποιούν ένζυμα που: είτε ενεργοποιούν ([CYP1A1] στο σύστημα του κυτοχρώματος P450) είτε αδρανοποιούν (glutathione S- transferases M1 [GSTM1] και T1 [GSTT1]) χημικά καρκινογόνα που βρίσκονται στον καπνό (π.χ. χ πολυκυκλικοί υδρογονάνθρακες) Hung RJ. Carcinogenesis 2003; Peluso M. Cancer Res. 2005

Εξαρτώνται από τις αλλαγές στην επικράτηση του καπνίσματος σε κάθε χώρα Η επιδημιολογία του καρκίνου του πνεύμονα ακολουθεί την επιδημιολογία του καπνίσματος (Lopez tobacco epidemic curve) Αλλαγές στην επιδημιολογία του καρκίνου του πνεύμονα Alberg A, Ford J. Chest. 2007

Αλλαγές στην επιδημιολογία του καρκίνου του πνεύμονα Σημαντική αλλαγή στην ιστολογία παγκοσμίως Μέχρι το 1987, συχνότερος τύπος το πλακώδες Αύξηση του αδενοκαρκινώματος Αύξηση του καπνίσματος στις γυναίκες Αλλαγές στη σύνθεση των τσιγάρων και αντίστοιχες αλλαγές στα εισπνεόμενα καρκινογόνα Ιδιαίτερα αύξηση στο βρογχιοκυψελιδικό Μείωση της επίπτωσης του μικροκυτταρικού Η επιδημιολογία του καρκίνου του πνεύμονα αλλάζει παγκοσμίως. Οι γυναίκες έχουν συχνότερα άδενο Η αλλαγή που παρατηρείται σε ΗΠΑ, Ευρώπη οφείλεται σε διαφορές στον τύπο των τσιγάρων που καταναλώνονται Alberg A, Ford J. Chest. 2007