ΜΟΝΑΔΑ ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

ΤΕΥΧΟΣ 03 // ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2009 embryolab ΜΟΝΑΔΑ ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Εθνικής Αντιστάσεως 173-175 // 55134 Καλαμαριά // Θεσσαλονίκη Τ. 2310 475717 // F. 2310 475 718 // www.embryolab.gr // embryo@embryolab.gr

e: editorial ΜΕ ΣΕΒΑΣΜΟ ΣΤΟ ΟΝΕΙΡΟ Ο τομέας της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής τα τελευταία 30 χρόνια έχει σημειώσει μια σειρά συναρπαστικών επιτευγμάτων, τα οποία έχουν αλλάξει δραστικά τον τρόπο αντιμετώπισης της υπογονιμότητας καθώς και την πρόγνωσή της. Τα υπογόνιμα ζευγάρια έχουν πια στη διάθεσή τους μια σειρά επιλογών, προκειμένου να φτάσουν στον πολυπόθητο στόχο. Προβλήματα όπως: απόφραξη σαλπίγγων, ανωοθηλακιορρηξία, ανδρική υπογονιμότητα, τα οποία παλιότερα θεωρούνταν ίσως ανυπέρβλητα προβλήματα, σήμερα αντιμετωπίζονται με επιτυχία. Πέρα όμως από το κλινικό του κομμάτι, ο τομέας της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής χαρακτηρίζεται από μια πολύ σημαντική ερευνητική προσπάθεια προς διάφορες κατευθύνσεις. Σε αυτό το νέο μας τεύχος συγκεντρώνεται μέρος των πιο πρόσφατων εξελίξεων στον χώρο της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, καθώς και των εξελίξεων που αναμένονται. Μέχρι πολύ πρόσφατα οι γυναίκες δεν είχαν καμία δυνατότητα να συντηρήσουν με κάποιο τρόπο τη γονιμότητά τους, όταν αυτή για κάποιο λόγο κινδύνευε. Σε αντίθεση με τις γυναίκες, η συντήρηση γονιμότητας στους άνδρες θεωρείται εδώ και χρόνια μια διαδικασία εύκολη και εξαιρετικά επιτυχημένη. Σήμερα τα νέα επιστημονικά δεδομένα επιτρέπουν και στις γυναίκες που κινδυνεύουν να χάσουν τη γονιμότητά τους εξαιτίας κάποιας πάθησης ή επέμβασης ή ακόμα και λόγω γενετικής προδιάθεσης να συντηρήσουν τη γονιμότητά τους με την μορφή της κρυοσυντήρησης ωαρίων. Οι ερευνητικές προσπάθειες στον τομέα της συντήρησης γονιμότητας είναι συστηματικές και στοχεύουν και προς άλλες κατευθύνσεις, όπως συλλογή ανώριμων ωαρίων και κρυοσυντήρηση ωοθηκικού ιστού. Η συλλογή ανώριμων ωαρίων και η καλλιέργειά τους στο εργαστήριο αποτελεί έναν πολύ σημαντικό στόχο, μια και απαλλάσσει την γυναίκα από την ανάγκη της χρήσης φαρμάκων.

embryolab ΜΟΝΑΔΑ ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΟΝΑΔΑ ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗΣ Η υγεία των παι- ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ διών που προκύπτουν από την εφαρμογή των μεθόδων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής είναι επίσης αντικείμενο συστηματικής μελέτης. Παρόλο που τα μέχρι τώρα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά ως προς την ασφάλεια των μεθόδων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, θεωρείται απαραίτητη η συλλογή των δεδομένων και στις επόμενες δεκαετίες, προκειμένου να διευκρινιστούν όλοι οι παράμετροι ανάπτυξης αυτής της πρώτης γενιάς των παιδιών από εξωσωματική γονιμοποίηση. Αυτά και άλλα πολλά θα βρείτε σε αυτό το τρίτο μας τεύχος, στο οποίο δίνουν το «παρόν» άτομα που συνθέτουν την ομάδα του Embryolab, και διαπρέπουν στον χώρο της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. 01. Editorial 02. Εξωσωματική ωρίμανση ωαρίων 03. Διατήρηση γονιμότητας σε γυναίκες με καρκίνο 04. Κρυοσυντήρηση σπέρματος 05. Η διασφάλιση γονιμότητας σε ασθενείς με καρκίνο του μαστού. Μια ψυχολογική προσέγγιση 06. Κρυοσυντήρηση ωαρίων 07. Η υγεία των παιδιών από εξωσωματική γονιμοποιήση 08. Προεμφυτευτική διάγνωση 09. Η πορεία μας στην υπογονιμότητα Πάντα με σεβασμό στο όνειρο Αλεξία Χατζηπαρασίδου MSc Διευθύντρια Embryolab

ε: εξωσωματική γονιμοποίηση ΕξωσωματικH ωρiμανση ωαρiων: γυρiζοντας το κεφaλι στα ορμονικa φaρμακα Κάθε γυναικείος οργανισμός γεννιέται με έναν αριθμό ωαρίων, ο οποίος ξεπερνά τα δύο εκατομμύρια. Τα ωάρια αυτά βρίσκονται αρχικά σε ένα ανώριμο στάδιο που κρατά για πολλά χρόνια, μέχρι που η μετάβαση στην εφηβεία σηματοδοτεί την έναρξη της ωρίμανσης των ωαρίων αυτών μέσα από τη λειτουργία της ωορρηξίας κάθε μήνα. Σήμερα, γνωρίζουμε πως, κάθε μήνα, ο γυναικείος οργανισμός προετοιμάζει γύρω στα 20 ωάρια για το τελικό στάδιο ωρίμανσης, το στάδιο δηλαδή που προηγείται της ωορρηξίας. Αν και μόλις ένα από τα ωάρια αυτά θα προχωρήσει σε ωορρηξία, σχεδόν όλα τα υπόλοιπα ωάρια είναι ικανά προς ωρίμανση και γονιμοποίηση. Με την ολοκλήρωση της ωορρηξίας, ωστόσο, όλα τα υπόλοιπα ωάρια του κύκλου αυτού θα οδηγηθούν μοιραία σε εκφυλισμό και τελικά σε απορρόφηση από τον ίδιο τον οργανισμό. Ήδη, από τα μέσα του πρηγούμενου αιώνα, είχε παρατηρηθεί ότι τα ανθρώπινα ωάρια μπορούν να ολοκληρώσουν τα τελικά στάδια της ωρίμανσης τους σε συνθήκες εργαστηρίου. Το γεγονός αυτό της εξωσωματικής ωρίμανσης των ωαρίων σε συνδυασμό με την παρατήρηση ότι τα ωάρια αυτά μπορούν επίσης να γονιμοποιηθούν σε εργαστηριακές συνθήκες, έβαλε τις βάσεις για την ανάπτυξη ενός νέου πεδίου στο χώρο της υποβοήθησης της ανθρώπινης αναπαραγωγής, αυτού της εργαστηριακής ωρίμανσης ωαρίων, γνωστού και ως in vitro maturation (IVM). Το πρώτο μεγάλο πλεονέκτημα της εξωσωματικής ωρίμανσης των ωαρίων για μία γυναίκα είναι ότι μειώνει στο ελάχιστο τη χρήση ορμονικών φαρμάκων. Έτσι, από μία άποψη η θεραπεία με εξωσωματική ωρίμανση μοιάζει κατά πολύ με τη θεραπεία με εξωσωματική γονιμοποποίηση σε φυσικό κύκλο, με το πλεονέκτημα της συλλογής πολλών ωαρίων, αντί του ενός που συλλέγουμε στον φυσικό κύκλο. Οσο λιγότερα φάρμακα χρησιμοποιούνται, τόσο λιγότερες και οι παρενέργειες από αυτά, τόσο Η μέθοδος της εξωσωματικής ωρίμανσης ωαρίων σήμερα γνωρίζει μεγάλη ανάπτυξη και πολύ σύντομα θα αποτελέσει σημαντική θεραπευτική επιλογή. κατά τη διάρκεια της θεραπείας, όσο και μακροπρόθεσμα. Ειδικότερα, ο περιορισμός χρήσης φαρμάκων μειώνει στο ελάχιστο την πιθανότητα ανάπτυξης του συνδρόμου υπερδιέγερσης των ωοθηκών, της πιο σοβαρής επιπλοκής της θεραπείας με εξωσωματική γονιμοποίηση. Αν και το σύνδρομο υπερδιέγερσης στη σοβαρή του μορφή είναι ευτυχώς σπάνιο, υπάρχουν γυναίκες που έχουν αυξημένη πιθανότητα ανάπτυξής του, κυρίως γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών. Σήμερα, οι γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών θεωρούνται ο πιο κατάλληλος πληθυσμός γυναικών στον οποίο η εφαρμογή της εξωσωματικής ωρίμαν-

ΜΟΝΑΔΑ ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ σης ωαρίων μπορεί να αποφέρει υψηλά ποσοστά ωρίμανσης, γονιμοποίησης και εμφύτευσης, αποφεύγοντας την ίδια στιγμή τις επικίνδυνες συνέπειες του συνδρόμου υπερδιέγερσης ωοθηκών. Η διαδικασία συλλογής ωαρίων στο πρόγραμμα εξωσωματικής ωρίμανσης γίνεται με παρόμοιο τρόπο, όπως και στο κλασικό πρόγραμμα της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Με τη χρήση υπερήχων γίνεται εκτίμηση του μεγέθους των ωοθυλακίων και του πάχους του ενδομητρίου και καθορίζεται ανάλογα ο χρόνος της ωοληψίας περίπου 10 ημέρες μετά την έναρξη της περιόδου. Η ωοληψία γίνεται με ήπια νάρκωση, ώστε η διαδικασία να είναι εντελώς ανώδυνη για τη γυναίκα. Τα ανώριμα ωάρια που συλλέγονται τοποθετούνται σε ειδικά καλλιεργητικά υλικά και μετά από 1 με 2 ημέρες επιβεβαιώνεται η ωρίμανσή τους. Την ίδια στιγμή ξεκινά και η γονιμοποίηση τους στο εργαστήριο. Μετά την πάροδο 2 έως 3 ημερών, επιλέγονται τα πιο κατάλληλα έμβρυα για να μεταφερθούν στη μήτρα της γυναίκας. Πιο πρόσφατα, η εξωσωματική ωρίμανση ωαρίων ξεκίνησε να εφαρμόζεται ερευνητικά και σε γυναίκες που επιθυμούν τη διαφύλαξη των ωαρίων τους και της γονιμότητας τους, πριν την έναρξη θεραπείας για μια κακοήθη νόσο. Τέτοιου είδους θεραπείες, όπως η χημειοθεραπεία και η ακτινοθεραπεία, είναι ιδιαίτερα επιβαρυντικές για τη λειτουργία των ωοθηκών και συχνά οδηγούν σε ανεπάρκεια της ωοθήκης και σε αδυναμία παραγωγής ωαρίων μελλοντικά. Η εφαρμογή της μεθόδου της εξωσωματικής ωρίμανσης επιτρέπει τη λήψη πολλών ανώριμων ωαρίων, χωρίς τη χρήση ορμονικών φαρμάκων σε πολύ σύντομο χρονικό στάδιο. Έτσι, δεν χάνεται πολύτιμος χρόνος για την έναρξη της θεραπείας της κακοήθους νόσου. Αμέσως μετά τη συλλογή των ωαρίων ακολουθεί η εξωσωματική ωρίμανση και κρυοσυντήρηση τους για μελλοντική χρήση. Μέχρι σήμερα, ο αριθμός των παιδιών που έχουν γεννηθεί σε παγκόσμια κλίμακα, μετά από την εφαρμογή της μεθόδου της εξωσωματικής ωρίμανσης ωαρίων μόλις που ξεπερνά περίπου τα χίλια. Τα παιδιά αυτά, ωστόσο, είναι υγιή και η ανάπτυξη τους μέχρι σήμερα είναι φυσιολογική, χωρίς να διαφοροποιείται από εκείνη των υπόλοιπων παιδιών. Η μέθοδος της εξωσωματικής ωρίμανσης ωαρίων σήμερα γνωρίζει μεγάλη ανάπτυξη και πολύ σύντομα θα αποτελέσει σημαντική θεραπευτική επιλογή για τις γυναίκες που θέλουν και πρέπει να αποφύγουν τις επιβαρύνσεις από την ορμονική θεραπεία, όπως και για τις γυναίκες που επιθυμούν να διαφυλάξουν τη γονιμότητα τους, όταν βρεθούν αντιμέτωπες με σοβαρές νόσους που απαιτούν θεραπείες ιδιαίτερα επιβαρυντικές για τη λειτουργία των ωοθηκών τους. Όπως σε κάθε νέα μέθοδο υποβοήθησης της αναπαραγωγής, έτσι και εδώ απαιτείται η κατάλληλη επιλογή των γυναικών που θα εφαρμοστεί η μέθοδος αυτή, μετά από σωστή ενημέρωση για τα πλεονεκτήματα αλλά και τους περιορισμούς της συγκεκριμένης μεθόδου. Νίκος ΧριστοφορίδηςMD, MRCOG, DFFP Γυναικολόγος Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής Υπεύθυνος Ιατρικού Τμήματος Embryolab

σ: συντήρηση γονιμότητας ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑΣ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΟΝΑΔΑ ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Ο καρκίνος προσβάλλει μεγάλο ποσοστό γυναικών και συχνά σε νεαρές ηλικίες. Η υπογονιμότητα (παροδική ή μόνιμη) και η πρόωρη εμμηνόπαυση αποτελούν συχνές επιπλοκές των σύγχρονων θεραπειών για καρκίνο. Η πιθανότητα πρόκλησης υπογονιμότητας από θεραπεία καρκίνου εξαρτάται από παράγοντες όπως: τύπος του καρκίνου, τύπος χειρουργικής επέμβασης, δόση και οδός χορήγησης του χημειοθεραπευτικού φαρμάκου, δόση της ακτινοθεραπείας και περιοχή του σώματος που ακτινοβολείται, φύλο και ηλικία του ασθενούς και προβλήματα γονιμότητας που προϋπήρχαν της διάγνωσης του καρκίνου. Σε ασθενείς με καρκίνο, απόλυτη προτεραιότητα έχει η επιβίωση και η ποιότητα ζωής. Τα τελευταία χρόνια πραγματοποιήθηκε τεράστια πρόοδος τόσο στην πρώιμη διάγνωση όσο και στη θεραπεία του καρκίνου, με αποτέλεσμα η πλειοψηφία των γυναικών να επιβιώνει για πολλά χρόνια και ένα μεγάλο ποσοστό να θεωρείται πως έχει ιαθεί από την νόσο. Συνεπώς, όλο και

μεγαλύτερος αριθμός γυναικών (νέες γυναίκες που έχουν καλή πρόγνωση από τον καρκίνο) αποζητά το δικαίωμα στην τεκνοποίηση. Η παράλληλη πρόοδος στις τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (κατάψυξη εμβρύων, κατάψυξη ωαρίων, κατάψυξη ωοθηκικού ιστού κ.λπ.) προσφέρει δυνατότητες τεκνοποίησης, που δεν υπήρχαν έως πρόσφατα. Βέβαια κάθε άτομο είναι διαφορετικό και οι θεραπείες εξατομικεύονται. Από τα πιό ισχυρά όπλα κατά του καρκίνου είναι η χημειοθεραπεία και η ακτινοβολία. Το 30-50% των γυναικών που λαμβάνουν χημειοθεραπεία στην ηλικία των 30 ετών και 50-100% αυτών που λαμβάνουν θεραπεία στα 40 θα εμφανίσουν πρώιμη εμμηνόπαυση και θα χάσουν την ωοθηκική λειτουργία και την αναπαραγωγική τους ικανότητα. Ακόμα και όταν η έμμηνος ρύση διατηρηθεί ή αποκατασταθεί μετά τη χημειοθεραπεία, η εμμηνόπαυση έρχεται νωρίτερα κατά 5 έως 10 χρόνια. Επίσης έμμηνος ρύση μετά την ολοκλήρωση των θεραπειών δεν σημαίνει απαραίτητα και γονιμότητα. Ανάλογα, η ακτινοβολία προκαλεί συχνά σημαντική βλάβη στην ωοθηκική λειτουργία και στη μήτρα ανάλογα με τα χαρακτηριστικά χορήγησης της (δόση, πεδίο κ.λπ). Με βάση τα παραπάνω, η διαφύλαξη της αναπαραγωγικής ικανότητας των γυναικών αποκτά ιδιαίτερo ρόλο κατά το σχεδιασμό του πλάνου αντιμετώπισης του καρκίνου. Συνεπώς οι νέες γυναίκες με καρκίνο και καλή πρόγνωση δικαιούνται ενημέρωση και υποστήριξη από ειδικό γυναικολόγο αναπαραγωγής πριν από τη χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία. Να σημειωθεί ότι η διατήρηση της γονιμότητας σε άνδρες καρκινοπαθείς είναι ήδη καθιερωμένη με την κρυοσυντήρηση (κατάψυξη) σπερματοζωαρίων πριν από την έναρξη της χημειοθεραπείας / ακτινοθερεαπείας. Μέθοδοι διατήρησης γονιμότητας σε γυναίκες με καρκίνο Καθιερωμένες μέθοδοι Εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF / ICSI) και κρυοσυντήρηση εμβρύων (λήψη ωαρίων, γονιμοποίησή τους στο εργαστήριο και η κατάψυξη εμβρύων) Oλο και μεγαλύτερος αριθμός γυναικών (νέες γυναίκες που έχουν καλή πρόγνωση από τον καρκίνο) αποζητά το δικαίωμα στην τεκνοποίηση. Δανεισμός ωαρίων Μετάθεση ωοθηκών λαπαροσκοπικά πριν από ακτινοθεραπεία στην πύελο σε ασφαλή περιοχή της κοιλιάς που δεν θα ακτινοβοληθεί Νέες τεχνικές Κατάξυψη (μη γονιμοποιημένων) ωαρίων. Λήψη ανώριμων ωαρίων, ωρίμανση στο εργαστήριο (IVM), κατάψυξη ωαρίων, κατάψυξη εμβρύων. Τεχνικές υπό εξέλιξη Κρυοσυντήρηση ωοθηκικού ιστού και αυτομεταμόσχευση Καταστολή των ωοθηκών με ορμονοθεραπεία (πχ ανάλογα Γοναδοτροπινών, GnRH-a) κατά τη διάρκεια χημειοθεραπείας ή ακτινοθεραπείας. Η συζήτηση για τη γονιμότητα αμέσως μετά τη διάγνωση του καρκίνου και κατά το σύντομο χρονικό διάστημα μεταξύ διάγνωσης και θεραπείας ενδεχομένως να αποκτά δευτερεύουσα σημασία τόσο για την ασθενή όσο και για τους θεράποντες ιατρούς (χειρουργούς, χημειοθεραπευτές, ακτινοθεραπευτές). Παρόλα αυτά, οι παγκόσμιες ιατρικές οδηγίες για την αντιμετώπιση του καρκίνου περιλαμβάνουν τα παρακάτω: Οι ασθενείς με καρκίνο που θα υποβληθούν σε χειρουργείο / χημειοθεραπεία / ακτινοθεραπεία πρέπει να ενημερωθούν για τις πιθανές συνέπειες της θεραπείας στην αναπαραγωγική τους ικανότητα. Οι νέες γυναίκες με καρκίνο πρέπει να έχουν άμεση πρόσβαση σε ειδικό γυναικολόγο αναπαραγωγής. Ο γυναικολόγος θα διερευνήσει με την ασθενή τις διαθέσιμες τεχνικές διατήρησης της γονιμότητας ανάλογα με την περίπτωσή της. Σημειώνεται ότι κάποιες από τις τεχνικές διατήρησης της γονιμότητας, αφορούν συγκεκριμένη φάση του κύκλου της περιόδου της γυναίκας και συχνά δεν υπάρχει η «πολυτέλεια» της αναστολής της θεραπείας του καρκίνου για μεγάλο διάστημα. Πρωτόκολλα και αλγόριθμοι διατήρησης γονιμότητας πρέπει να είναι διαθέσιμα για την ενημέρωση των ασθενών. Ηλίας Τσάκος ΜD (Hons) MRCOG, DFFP, CST Χειρουργός Γυναικολόγος Αναπαραγωγής

σ: συντήρηση γονιμότητας ΚΡΥΟΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΣΠΕΡΜΑΤΟΣ ΣΤΟΥΣ ΑΝΤΡΕΣ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΕΠΙΛΟΓΗ Ή ΕΠΙΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΓΚΗ; Τις τελευταίες δεκαετίες οι αλματώδεις προσπάθειες για την έγκαιρη και έγκυρη διάγνωση του καρκίνου έχουν παρατείνει όχι μόνο την βιωσιμότητα του ασθενή αλλά και τον προσανατολισμό στη στάση ζωής του πέρα από τη θεραπεία. Προτεραιότητα όλων των θεραπευτικών σχημάτων αποτελεί η επιβίωση του ασθενή, η διατήρηση γονιμότητας όμως είναι επιτακτική ανάγκη. Οι όρχεις είναι όργανα πολύ ευαίσθητα σε κυτταροτοξικές θεραπείες. Διαφορετικά θεραπευτικά σχήματα μπορούν να επηρεάσουν τόσο την σπερματογένεση όσο και τη σεξουαλικη λειτουργία του ασθενή. ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑ Η θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου περιλαμ- βάνει φαρμακευτική αγωγή (χημειοθεραπεία), χρήση ακτινοβολίας (ραδιοθεραπεία) χειρουργική επέμβαση, μεταμόσχευση βλαστικών κυττάρων ή και συνδυασμό αυτών. Χημειοθεραπεια: Οι χημικοί παράγοντες που χρησιμοποιούνται διαφέρουν ως προς την τοξικότητα και τις επιδράσεις τους. Η χρήση φαρμάκων που περιέχουν αλκυλιακούς παράγοντες, αντιμεταβολίτες, ανάλογα πλατίνας, αλκαλοειδή Βίγκα (φυτικής προέλευσης) και αναστολείς τοποϊσομεράσης είναι συχνή. Οι φαρμακευτικοί αυτοί παράγοντες έχουν ενοχοποιηθεί για διαταραχές στην σπερματογένεση, οι οποίες μπορεί να εμφανιστούν σε διάστημα λίγων εβδομάδων από την έναρξη της θεραπείας. Οι παρενέργειες αυτές ενδέχεται να είναι μόνιμες και

ΜΟΝΑΔΑ ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΕΠΕΜΒΑΣΗ Αφαίρεση τμήματος ή ολόκληρου όρχι έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της ορχικής μάζας, η οποία μεταφράζεται ως πτώση στην παραγωγή σπέρματος και τεστοστερόνης. Αφαίρεση του προστατικού αδένα και των σπερματικών πόρων σε άντρες με καρκίνο του προστάτη ή της ουροδόχου κύστης παρεμποδίζει τη μεταφορά του σπέρματος. Επιπρόσθετα, ο ασθενής μπορεί να εμφανίσει κάποιο βαθμό στυτικής δυσλειτουργίας. μη αναστρέψιμες ακόμα και 4 χρόνια μετά τη λήξη της θεραπείας. ΡΑΔΙΟΘΕΡΑΠΕΙΑ Παρά τη χρήση και χρησιμότητα της, η ραδιοθεραπεία έχει εξίσου σοβαρές επιπτώσεις στο σπερματικό επιθήλιο του όρχι. Αρκεί να σημειωθεί ότι ακόμη και χαμηλές δόσεις της τάξης του 0,1 Gy είναι ικανές να επηρεάσουν τα σπερματογόνια. Τυπικά η σπερματογένεση επανέρχεται 1-2 χρόνια μετά τη ραδιοθεραπεία. Ενδέχεται όμως και να μην επανέρθει ποτέ στα αρχικά της επίπεδα. Μια κακή αρχική εικόνα του ασθενή πριν τη θεραπεία επηρεάζει αρνητικά την πρόβλεψη επαναφοράς. ΚΡΥΟΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΚΡΥΟΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΣΠΕΡ- ΜΑΤΟΣ Η κατάψυξη σπέρματος εφαρμόζεται κλινικά εδώ και πολλά χρόνια δίνοντας τη δυνατότητα σε πολλούς άντρες που υπόκεινται σε θεραπεία κατά του καρκίνου ή άλλες θεραπείες, οι οποίες προκαλούν μόνιμη ή παροδική στείρωση, να αποκτήσουν δικά τους παιδιά. Η διαδικασία κατάψυξης είναι σχετικά απλή: το δείγμα που δίνει ο ασθενής ΠΡΙΝ τη θεραπεία, παραλαμβάνεται με αυνανισμό και μια πρώτη ανάλυση επιβεβαιώνει την ύπαρξη σπερματοζωαρίων. Με τη χρήση κρυοπροστατευτικών υλικών μπορούν να κρυοσυντηρηθούν δείγματα για τα οποία έχει επιβεβαιωθεί η ύπαρξη κινητών σπερματοζωαρίων. Τα φιαλίδια που περιέχουν το κατεψυγμένο σπέρμα αποθηκεύονται σε ειδικά δοχεία με υγρό άζωτο. Κάθε δείγμα έχει το δικό του χώρο φύλαξης στα δοχεία αποθήκευσης. Εκεί διατηρούνται στους -196 ο C (θερμοκρασία που σταματούν όλες οι γνωστές βιολογικές λειτουργιές του κυττάρου). Εάν υπάρχουν δυσκολίες στην παράγωγη σπέρματος (παλίνδρομη εκσπερμάτιση ή αζωοσπερμία) τότε η συλλογή σπέρματος γίνεται ή από την επιδιδυμίδα με μικροβελόνα (FNA) ή με χειρουργική συλλογή ορχικού ιστού (TESE). Στην περίπτωση της παλίνδρομης εκσπερμάτισης, η συλλογή σπέρματος μπορεί να γίνει και από τα ούρα, κατόπιν ειδικής επεξεργασίας. Η διαδικασία της κρυοσυντήρησης σε όλες τις περιπτώσεις παραμένει η ίδια. Η κρυοσυντήρηση σπέρματος ως μέσο για τη διατήρηση της γονιμότητας στους άντρες πριν από τη θεραπεία κατά του καρκίνου, είναι εύκολη, ανώδυνη (στις περισσότερες περιπτώσεις) και χωρίς σημαντικές οικονομικές επιβαρύνσεις. Η συμβουλευτική κατά του καρκίνου θα πρέπει να καθιστά σαφές πως η θεραπεία έχει ως πρωτογενή στόχο την εξάλειψη της νόσου και την επιβίωση του ασθενή. Υπάρχει όμως, σοβαρό ενδεχόμενο να έχει τοξικές και μη αναστρέψιμες επιπτώσεις στη μελλοντική αναπαραγωγική δυνατότητα του ασθενή. Η ενημέρωση δεν στοιχίζει τίποτα και μπορεί να δώσει ριζική λύση στο θέμα της διαφύλαξης γονιμότητας. Μαρθα Μωυσίδου MSc, Κλινικός Εμβρυολόγος

ψ: ψυχολογία Η ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΗΣ ΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΜΙΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΜΟΝΑΔΑ ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Όταν η Μαρία ήταν 23 ετών, στο τελευταίο έτος του πανεπιστήμιου παρατήρησε ότι το αριστερό τις πόδι ήταν αδύναμο και τα δάχτυλα της μουδιασμένα. Καθυστέρησε να επισκεφτεί το γιατρό της, όπως πολλοί έφηβοι συνηθίζουν να κάνουν, αλλά κατά τη διάρκεια των επόμενων μηνών, τα συμπτώματα σταθερά χειροτέρευσαν. Όταν τελικά το συζήτησε με τη μητέρα της, επισκεφτήκαν αμέσως τον ειδικό. Ο γιατρός προγραμμάτισε δίχως καθυστέρηση ένα MRI στο χαμηλό μέρος της μέσης της. Η Μαρία έμαθε ότι είχε έναν μεγάλο όγκο στην αριστερή πλευρά της σπονδυλικής της στήλης. Ενδείξεις μεταστατικής νόσου δεν υπήρχαν. Ακολούθησε θεραπευτική αγωγή με χημειοθεραπεία. Η θεραπεία ήταν δύσκολη αλλά το αποτέλεσμα εντυπωσιακό. Η Μαρία είναι τώρα μια νέα γυναίκα 26 ετών, που εργάζεται ως δικηγόρος και έχει πολύ καλές πιθανότητες να θεραπευτεί τελείως από τον καρκίνο. Το νέο πρόβλημα που έχει να αντιμετωπίσει είναι η πολύ σημαντική πιθανότητα τού να μην είναι σε θέση να αποκτήσει βιολογικά παιδιά, λόγω των επιπτώσεων της χημειοθεραπείας. Ο Κώστας ήταν μόνο 14 ετών, όταν παρατήρησε έναν όγκο στον δεξί του καρπό. Η βιοψία επιβεβαίωσε την ύπαρξη καρκίνου των οστών. Ευτυχώς η νόσος δεν είχε εξαπλωθεί. Ο όγκος αντιμετωπίστηκε με εντατική χημειοθεραπεία και χειρουργική επέμβαση και αυτός, όπως και η Μαρία, τα πήγε εξαιρετικά καλά. Η Μαρία και ο Κώστας, είναι δύο από τους χιλιάδες ασθενείς που βοηθήθηκαν να ζήσουν μια ζωή σχετικά υγιή και ελεύθερη καρκίνου, αλλά αδυνατούν να κάνουν βιολογικά παιδιά. Ένα σημαντικό ποσοστό επιζώντων υποφέρουν από αυτή την επιπλοκή. Θα πρέπει λοιπόν να αναρωτηθούμε αν αυτό θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί. Πώς η εμπειρία του καρκίνου επηρεάζει την επιθυμία επιζώντων να κάνουν παιδιά; Πώς η συνεχιζόμενη αβεβαιότητα σχετικά με το μέλλον, ακόμα και μετά από μια επιτυχή θεραπεία του καρκίνου αποθαρρύνει πολλούς από το να γίνουν γονείς; Η ιδιότητα του γονέα αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής για τους περισσότερους ανθρώπους. Το όραμα αυτό είναι βαθιά ριζωμένο ιδιαίτερα στην ελληνική κουλτούρα και ενισχύεται συνεχώς από τα κοινωνικά πρότυπα. Οι γυναίκες μεγαλώνουν βλέποντας τον εαυτό τους ως μελλοντικές μητέρες και οι άντρες βλέποντας τη γονιμότητα τους ως το επίκεντρο του ανδρισμού τους. Ως αποτέλεσμα αυτής της κοινωνικοποίησης, οι περισσότεροι Έλληνες θεωρούν τη ιδιότητα του γονέα ως απαραίτητο συ-

στατικό μιας γεμάτης ζωής. Η επιθυμία απόκτησης παιδιών αποτελεί ένα από τα ισχυρότερα ανθρώπινα ένστικτα, ενώ η αδυναμία ικανοποίησής της, μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικές ψυχολογικές και κοινωνικές δυσκολίες. Η μακροχρόνια ανικανότητα τις σύλληψης ενός παιδιού μπορεί να προκαλέσει σημαντική απώλεια και αισθήματα απελπισίας. Η βιβλιογραφία σχετικά με τις ψυχολογικές επιπτώσεις της υπογονιμότητας δείχνει ότι μπορεί να είναι μια καταστροφική εμπειρία, τόσο για τις γυναίκες όσο και για τους άντρες. Κάποιες έρευνες υποστηρίζουν ότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ γόνιμων και μη γόνιμων γυναικών, με τις τελευταίες να έχουν υψηλοτέρα επίπεδα στρες και χαμηλότερη αυτοεκτίμηση. Επιπλέον, αντιμετωπίζοντας την πληθώρα των ιατρικών εξετάσεων σε συνδυασμό και με την αβεβαιότητα που συνοδεύει την υπογονιμότητα, μπορεί να δημιουργηθεί μεγάλη συναισθηματική αναστάτωση σε γυναίκες και άντρες, με τους τελευταίους να υποφέρουν και από στυτική δυσλειτουργία λόγω άγχους. Γίνεται λοιπόν εμφανές ότι οι ψυχολογικές επιπτώσεις της υπογονιμότητας είναι ακόμη πιο έντονες στον πληθυσμό των επιζώντων καρκίνου, σε ανθρώπους δηλαδή που έχουν ήδη βιώσει μια απειλητική για τη ζωή τους ασθένεια. Κάποιοι μπορεί να πουν ότι οι επιζώντες του καρκίνου θα πρέπει να είναι ευγνώμονες που είναι ζωντανοί, ότι δεν θα πρέπει να ανησυχούν για αυτό το «μικρό» πρόβλημα και αν θέλουν παιδιά μπορούν πάντα να υιοθετήσουν. Η στάση αυτή όμως αγνοεί το ποσό σημαντικό είναι για πολλούς ανθρώπους να αποκτήσουν τα δικά τους βιολογικά παιδιά. Ίσως πάλι να φαίνεται ότι η στειρότητα είναι λιγότερο οδυνηρή απέναντι σε μια απειλητική για τη ζωή ασθένεια, ωστόσο έρευνες υποστηρίζουν ότι η απώλεια της γονιμότητας μπορεί να είναι σχεδόν τόσο οδυνηρή όσο και ο ίδιος ο καρκίνος. Ποιοτικές μελέτες σε γυναίκες νεαρής ηλικίας, επιζώντες καρκίνου του μαστού, καταδεικνύουν ότι οι περισσότερες θα ήθελαν να διατηρήσουν το δικαίωμα τους στη μητρότητα, καθώς είναι κάτι που θα τις κάνει να αισθανθούν ξανά «φυσιολογικές». Μόλις τα τελευταία χρόνια γυναίκες και άντρες ενημερώνονται για τις επιπτώσεις της θεραπείας του καρκίνου όσον αφορά στη γονιμότητα τους. Για πολλά χρόνια το ζήτημα αυτό αγνοήθηκε, αφού στο επίκεντρο της προσοχής βρισκόταν η θεραπεία του καρκίνου και η αποκατάσταση της υγείας του ασθενούς. Αυτό επισκίαζε οτιδήποτε άλλο. Εάν κάποιος σκέπτεται να αποκτήσει παιδιά, τότε οι αποφάσεις για τη διατήρηση της γονιμότητάς του θα πρέπει να παρθούν πριν από την έναρξη της θεραπευτικής αγωγής για την αντιμετώπιση του καρκίνου. Σε συνεργασία με τον γιατρό, μπορεί να προσδιοριστεί μια πορεία δράσης, που θα είναι καλύτερη Έρευνες υποστηρίζουν ότι η απώλεια της γονιμότητας μπορεί να είναι σχεδόν τόσο οδυνηρή όσο και ο ίδιος ο καρκίνος! για το μέλλον και τις ανάγκες ασθενών με καρκίνο. Η απόκτηση παιδιού, με τη βοήθεια της επιστήμης και της τεχνολογίας είναι πλέον εφικτή, καθώς ο καθένας που επιθυμεί να αποκτήσει παιδιά κάποια στιγμή στο μέλλον μπορεί να το κάνει, αρκεί να γνωρίζει ότι έχει τη δυνατότητα αυτή. Η αντιμετώπιση της υπογονιμότητας εμποδίζεται από το ψυχικό βάρος που συνοδεύει τη θεραπεία του καρκίνου. Αν βρεθείτε αντιμέτωποι με αισθήματα άγχους, θλίψης, κακής διάθεσης, αίσθηση απώλειας έλεγχου, τάσης για απομόνωση, μην φοβηθείτε, δεν είστε μόνοι. Όλοι, κατά καιρούς έχουν συναισθηματικά «σκαμπανεβάσματα». Αυτό που όλους κάποια στιγμή μας κυριεύει, είναι μια απόλυτα φυσιολογική αντίδραση, ιδιαίτερα όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με δύσκολες καταστάσεις. Ωστόσο, σε περίπτωση που αντιμετωπίσετε οποιοδήποτε από τα ακόλουθα συμπτώματα για μεγάλο χρονικό διάστημα (6-8 εβδομάδων), μπορείτε να βοηθηθείτε από υποστήριξη ενός ψυχολόγου: κατάθλιψη τεταμένες τις διαπροσωπικές σχέσεις (με οικογένεια, φίλους, συναδέλφους) υψηλά επίπεδα άγχους μειωμένη ικανότητα για την εκτέλεση εργασιών δυσκολία συγκέντρωσης αλλαγή σε συνήθειες ύπνου (υπνηλία, ξύπνημα νωρίς το πρωί χωρίς λόγο) αλλαγή στην όρεξη ή το βάρος σας (αύξηση ή μείωση) κοινωνική απομόνωση αισθήματα απαισιοδοξίας ή ενοχής αισθήματα πικρίας ή θυμού Πρωταρχικός στόχος της ψυχολογικής υποστήριξης στις περιπτώσεις αυτές είναι αφενός να σας βοηθήσει να κατανοήσετε και αφετέρου να μάθετε πώς να αντιμετωπίζετε τις συναισθηματικές αλλαγές που συνδέονται με την υπογονιμότητα, καθώς και τις ιατρικές θεραπείες που μπορεί να είναι ψυχολογικά επώδυνες. Για κάποιους άλλους πάλι, μπορεί να είναι το πώς να ελέγχουν το στρές, το άγχος και τους αρνητικούς συλλογισμούς. Σε ένα υποστηρικτικό περιβάλλον, ο ψυχολόγος μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της θλίψης, του φόβου και άλλων αρνητικών συναισθημάτων, ώστε κάθε πιθανή θεραπευτική αγωγή να ξεκινήσει με δυνατή ψυχολογία και ξεκάθαρα συναισθήματα. Τα καλά νέα είναι ότι η διατήρηση της γονιμότητας για γυναίκες και άντρες με διάγνωση καρκίνου είναι πλέον πραγματικότητα. Με τη σωστή καθοδήγηση και ψυχολογική υποστήριξη, όχι μόνο μπορούν να ζήσουν υγιείς, αλλά και να αποκτήσουν τα δικά τους παιδιά. Ελευθέριος Τ. Μόρροου, BA (Hons), Mphil., PgC, PgD Ψυχολόγος Ψυχοθεραπευτής Yπεύθυνος Ψυχολογικής Υποστήριξης του Εmbryolab

σ: συντήρηση γονιμότητας ΚΡΥΟΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΩΑΡΙΩΝ Όταν, το 1986, ο κύριος Chen και οι συνεργάτες του ανακοίνωσαν τη γέννηση του πρώτου παιδιού μετά από κρυόψυξη ωαρίων, θεωρήθηκε επίτευγμα - σταθμός στον χώρο της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Σύντομα όμως, τις πρώτες αισιόδοξες ανακοινώσεις διαδέχτηκαν προβληματισμοί, μιας και οι επιστήμονες ήρθαν αντιμέτωποι με αντικειμενικές δυσκολίες κρυοσυντήρησης του ωαρίου, λόγω της ιδιαίτερης φύσης του. Αντίθετα με την κρυοσυντήρηση ωαρίων, η κρυοσυντήρηση εμβρύων και σπερματοζωαρίων σημείωσε σημαντικά βήματα και μπήκε στην κλινική εφαρμογή με πολύ καλά αποτελέσματα. Η ανάγκη όμως εύρεσης τρόπου συντήρησης της γονιμότητας, ιδιαίτερα σε νέες γυναίκες καρκινοπαθείς, οι οποίες αντιμετώπιζαν σημαντική πιθανότητα απώλειας τις γονιμότητας τους μετά από την εφαρμογή των θεραπευτικών σχημάτων κατά του καρκίνου, ήταν μεγάλη. Οι πιέσεις αυτές ώθησαν τους επιστήμονες σε νέους τρόπους κατάψυξης. Από τα διάφορα πειραματικά σχήματα που δοκιμάστηκαν, αυτό της υαλοποίησης φάνηκε να είναι πιο συμβατό με την ιδιαίτερη φύση του ωαρίου. Διαδοχικές τροποποιήσεις της μεθόδου οδήγησαν σε συνεχώς καλύτερα αποτελέσματα. Σήμερα, φαίνεται ότι η κρυοσυντήρηση των ωαρίων άρα και η συντήρηση γονιμότητας είναι εφικτός στόχος, μιας και τα αποτελέσματα δείχνουν ότι πάνω από το 95% των ωαρίων που μπαίνουν σε αυτή την διαδικασία κρυοσυντήρησης, επιβιώνουν μετά την απόψυξη και μπορούν να μπουν σε διαδικασία γονιμοποίησης, επιτυγχάνοντας ποσοστά γονιμοποίησης αντίστοιχα των φρέσκων ωαρίων! Τα νέα λοιπόν επιστημονικά δεδομένα μας επιτρέπουν να μιλάμε για συντήρηση γονιμότητας και στις γυναίκες. Αυτά τα δεδομένα αφορούν όχι μόνο τις άτεκνες καρκινοπαθείς γυναίκες, άλλα και πολλές γυναίκες του σήμερα. Η γυναίκα του σήμερα, στην προσπάθεια της να εξασφαλίσει την επαγγελματική της ανεξαρτησία, μεταθέτει σε όλο και μεγαλύτερες ηλικίες την αναπαραγωγή της. Είναι όμως πια σαφές ότι η γονιμότητα της γυναίκας μειώνεται από την ηλικία των 35 και ακόμη περισσότερο από την ηλικία των 40. Οι πτώση της γονιμότητας στην πλειοψηφία των περιπτώσεων αφορά τη μειωμένη ποιότητα των ωαρίων. Επομένως, η δυνατότητα κρυοσυντήρησης ωαρίων σε ηλικίες υψηλής γονιμότητας απαλλάσσει τη γυναίκα από την πίεση της ηλικίας και της επιλογής κατάλληλου συντρόφου. Μια άλλη κατηγορία γυναικών που μπορούν να ωφεληθούν από τις νέες αυτές συναρπαστικές εξελίξεις στον χώρο της κρυοβιολογίας είναι οι γυναίκες που έχουν οικογενειακό ιστορικό πρόωρης εμμηνόπαυσης. Αν αυτές οι γυναίκες καταψύξουν ωάρια έγκαιρα, η πρόωρη εμμηνόπαυση δεν θα επηρεάσει τη δυνατότητά τους να γίνουν μητέρες. Επίσης, ζευγάρια που για ηθικούς λόγους δεν επιθυμούν να καταψύξουν έμβρυα ή να παραχθούν υπεράριθμα έμβρυα, μπορούν να απευθυνθούν στο πρόγραμμα κρυοσυντήρησης ωαρίων, προκειμένου να συντηρήσουν τα πολύτιμά ωάρια χωρίς να κλονίσουν τα ηθικά τους δεδομένα. Στο Embryolab εφαρμόζεται ένα επιτυχημένο πρόγραμμα συντήρησης γονιμότητας, το οποίο απευθύνεται σε όλες τις γυναίκες, οι οποίες, είτε για λόγους ιατρικούς είτε για λόγους ηθικο-κοινωνικούς επιθυμούν να συντηρήσουν τη γονιμότητά τους. Αλεξία Χατζηπαρασίδου MSc Κλινικός Εμβρυολόγος

ε: εξωσωματική γονιμοποίηση Η ΓΕΝΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΤΗΣ ΕΞΩΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗΣ κή γονιμοποίηση είναι μεγαλύτερη, και αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι οι προσπάθειες τον ζευγαριών ξεκινούν αργά και για κάποια διαρκούν αρκετά χρόνια. Όμως οι γυναίκες που ξεκινούν μια εγκυμοσύνη πάνω από τα 38 τους αντιμετωπίζουν μεγαλύτερη συχνότητα επιπλοκών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, όπως προεκλαμψία, σακχαρώδη διαβήτη, επιβράδυνση ενδομήτριας ανάπτυξης, μικρότερο βάρος νεογνών κατά τη γέννηση και αυξημένη συχνότητα τοκετού με καισαρική τομή. Μια άλλη παράμετρος που μελετήθηκε είναι η συχνότητα πολύδυμων κυήσεων, η οποία βρέθηκε ότι είναι σημαντικά αυξημένη στα ζευγάρια που υποβάλλονται σε διαδικασία εξωσωματικής γονιμοποίησης. Η πιθανότητα δίδυμης κύησης είναι 20 φορές μεγαλύτερη. Παράλληλα είναι σημαντικά αυξημένη και η πιθανότητα τρίδυμης πολύδυμης κύησης, οι οποίες σχετίζονται επίσης με αυξημένη συχνότητα επιπλοκών. Για τον δραστικό περιορισμό αυτού του φαινομένου, σε πολλές χώρες έχει περιοριστεί ο αριθμός των εμβρύων που μπορούν να μεταφερθούν σε 2 και σε μερικές περιπτώσεις σε 1 έμβρυο. Σε μελέτες όπου συνέκριναν μονήρεις κυήσεις και σε αντίστοιχες ηλικιακές κατηγορίες διαπιστώθηκε αυξημένη συχνότητα προωρότητας και παιδιά με χαμηλό σωματικό Είναι βράδυ 25 Ιουλίου του 1978, στο Oldham Manchester της Αγγλίας o γυναικολόγος Patrick Steptoe ξεκινάει ίσως το πιο σημαντικό χειρουργείο της καριέρας του, δίπλα του, ανήσυχος ο εμβρυολόγος Robert Edwards. Λίγο μετά ακούγεται το κλάμα ενός παιδιού, η γέννηση ενός υγιούς κοριτσιού μετά από γονιμοποίηση ωαρίου έξω από το σώμα της μητέρας είναι πια πραγματικότητα! Την επομένη ημέρα, τα νέα κάνουν τον γύρο του κόσμου και το περιγράφουν σαν το θαύμα της επιστήμης. Αυτό το πρώτο παιδί είναι ένα σύμβολο επιτυχίας της εξωσωματικής γονιμοποίησης και σηματοδοτεί την αρχή μιας νέας εποχής στον χώρο της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Από τότε πέρασαν 30 χρόνια και υπολογίζεται ότι πολλές χιλιάδων παιδιών έχουν γεννηθεί σε όλο τον κόσμο με την μέθοδο της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Η ψυχοσωματική υγεία και ανάπτυξη των παιδιών αυτών σε σχέση με τα παιδιά που προκύπτουν από αυτόματη σύλληψη απασχόλησε από την αρχή τους επιστήμονες. Η συσχέτιση ανάμεσα στα παιδιά που γεννήθηκαν με τη μέθοδο της εξωσωματικής γονιμοποίησης και τα παιδιά από φυσική σύλληψη δεν είναι εύκολη. Για αυτόν τον λόγο οι επιστήμονες όρισαν συγκεκριμένες παραμέτρους συσχέτισης. Η πρώτη παράμετρος αφορά την προγεννητική περίοδο. Παρατηρήθηκε ότι η ηλικία των γυναικών που εγκυμονούν μετά από εξωσωματι- Tα μέχρι τώρα αποτελέσματα για την υγεία των παιδιών που προκύπτουν από εξωσωματική γονιμοποίηση είναι ενθαρρυντικά. βάρος κατά τον τοκετό μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση. Αντίθετα, η πρόβλεψη των διδύμων κυήσεων μετά από εξωσωματική φαίνεται να είναι καλύτερη από αυτή το γενικού πληθυσμού! Πολλές μελέτες συσχετίζουν την αυξημένη συχνότητα πρόωρων τοκετών που παρατηρείται στις μονήρεις κυήσεις με την αιτία της υπογονιμότητας της μητέρας, χωρίς να αποκλείουν και την επίδραση της ίδιας της μεθόδου. Η συγκριτική μελέτη της συχνότητας των γενετικών ανωμαλιών σε παιδιά που προκύπτουν από εξωσωματική έδειξε μικρή αύξηση. Η αύξηση που παρατηρείται φαίνεται να σχετίζεται περισσότερο με το γενετικό υλικό των γονέων και λιγότερο με την εφαρμογή της μεθόδου. Άλλες παράμετροι που μελετήθηκαν είναι η συχνότητα του παιδικού καρκίνου και των συγγενών καρδιακών ανωμαλιών. Οι μέχρι τώρα μελέτες δεν έδειξαν ιδιαίτερη ευαισθησία στα παιδιά που προέκυψαν από εξωσωματική γονιμοποίηση σε σχέση με τα παιδιά που προέκυψαν από αυτόματη σύλληψη. Παρόλο που τα μέχρι τώρα αποτελέσματα για την υγεία των παιδιών που προκύπτουν από εξωσωματική γονιμοποίηση είναι ενθαρρυντικά, είναι πολύ σημαντικό η συλλογή δεδομένων να συνεχιστεί και για τις επόμενες δεκαετίες προκειμένου να διευκρινιστούν πλήρως τα θέματα της υγείας και αναπτυξιακής πορείας των παιδιών. Ρόμπερτ Ναιντετσκι MD, PhD Χειρουργός Γυναικολόγος Αναπαραγωγής

γ: γενετική ΠΡΟΕΜΦΥΤΕΦΤΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΜΟΝΑΔΑ ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Μια από τις σημαντικότερες εξελίξεις στο χώρο της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής είναι η δυνατότητα γενετικής ανάλυσης εμβρύων πριν από την εμφύτευσή τους. Η μέθοδος αυτή απευθύνεται κυρίως σε ζευγάρια που είναι φορείς κληρονομικών νοσημάτων και αντιμετωπίζουν μεγάλη πιθανότητα απόκτησης παιδιού που πάσχει από το συγκεκριμένο κληρονομικό νόσημα. Στα πλαίσια ενός προγράμματος προεμφυτευτικής διάγνωσης το ζευγάρι υποβάλλεται σε διαδικασία εξωσωματικής γονιμοποίησης προκειμένου να παραχθούν στο εργαστήριο έμβρυα. Τα έμβρυα στην συνέχεια ελέγχονται ως προς την γενετική τους σύσταση και μόνον υγιή έμβρυα μεταφέρονται στην μήτρα της μητέρας. Χάρη στην μέθοδο της προεμφυτευτικής διάγνωσης όλα τα ζευγάρια που είναι φορείς μεσογειακής αναιμίας, κυστικής ίνωσης, χρωμοσωμικών αλλά και υγιή ζευγάρια με ιστορικό αλλεπάλληλων αποβολών, μπορούν να ωφεληθούν από την γενετική ανάλυση των εμβρύων τους. Τον τελευταίο χρόνο στο Embryolab εφαρμόζεται ένα πετυχημένο πρόγραμμα Προεμφυτευτικής Διάγνωσης σε συνεργασία με διακεκριμένους επιστήμονες του χώρου. Ζευγάρια που αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο απόκτησης παιδιού με γενετικό νόσημα έχουν την δυνατότητα να συζητήσουν με ειδικούς σύμβουλους και μετά από προσεκτικό σχεδιασμό της διαδικασίας να προβούν στην προσπάθεια προσβλέποντας στο μέγιστο δυνατό όφελος. Το πρόγραμμα Προεμφυτευτικής Διάγνωσης του Embryolab υποστηρίζεται από το πολύ υψηλό επίπεδο του εργαστηρίου όπου εξασφαλίζονται άριστες συνθήκες ανάπτυξης των πολύτιμων εμβρύων κατά την διάρκεια παραμονής τους στο εργαστήριο και μέχρι να ολοκληρωθούν τα στάδια της γενετικής ανάλυσης. Αλεξία Χατζηπαρασίδου MSc Κλινικός Εμβρυολόγος

ε: εμείς Η ΠΟΡΕΙΑ ΜΑΣ ΣΤΗΝ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ Η απόκτηση παιδιού δεν ήταν για μας προτεραιότητα στο ξεκίνημα της κοινής μας ζωής. Οι υποχρεώσεις και οι απαιτήσεις οικονομικές και άλλες, μας είχαν απορροφήσει. Όταν πια αποφασίσαμε να κάνουμε παιδί, μετά απο κάποιο διάστημα συνειδητοποιήσαμε οτι κάτι δεν πήγαινε καλά, και ότι χρειαζόμαστε επιστημονική βοήθεια. Αρχικά με τη συμβουλή γυναικολόγου και κατόπιν ουρολόγου και ενδοκρινολόγου, υποβληθήκαμε σε μία σειρά εξετάσεων για να διαπιστωθεί εάν υπάρχει πρόβλημα υπογονιμότητας και τι είδους. Προέκυψε οτι αφενός εγώ πάσχοντας απο ένα χρόνιο νόσημα και τα συνεπακόλουθά του, και αφ ετέρου ο σύζυγος με πρόβλημα παχυσαρκίας καθώς και ολιγοασθενοσπερμία, είχαμε μειωμένες πιθανότητες να τεκνοποιήσουμε φυσιολογικά. Εγώ υποβλήθηκα σε πάμπολους ορμονικούς και άλλους ειδικούς ελέγχους και σε σαλπιγγογραφία. Ο σύζυγος υποβλήθηκε σε εκτεταμένο ορμονικό έλεγχο, σπερμοδιαγράμματα, θεραπευτικές αγωγές και εγχείριση κυρσοκήλης. Μετά απο 7 χρόνια και ενώ όλες αυτές οι θεραπείες είχαν αποτύχει, αποφασίσαμε τελικά να καταφύγουμε σε εξωσωματική γονιμοποίηση. Η πρώτη μας προσπάθεια εξωσωματικής γονιμοποίησης έγινε σε γνωστό κέντρο της Θεσσαλονίκης. Για μας ήταν μία καθ όλα τραυματική εμπειρία για τους ακόλουθους λόγους: υπήρξε έλλειψη ολοκληρωμένης ενημέρωσης για τη διαδικασία απο πλευράς κέντρου, υπερβολικά μεγάλος αριθμός γυναικών που ταυτόχρονα υποβάλλονταν σε θεραπεία και ανεπαρκής προσοχή προς το κάθε ζευγάρι.υπήρξαν επιπλέον και αρκετές επιπλοκές κατα τη διάρκεια της θεραπείας στην οποία υποβλήθηκα.τελικά προέκυψε μία βιοχημική εγκυμοσύνη η οποία δυστυχώς δεν προχώρησε. Ετσι είχαμε την πρώτη μας αποτυχία. Πέραν όμως των οποιονδήποτε σωματικών επιπτώσεων απο τις επιπλοκές, το μεγαλύτερο πρόβλημα που προέκυψε απο την αποτυχημένη προσπάθεια ήταν ψυχολογικής φύσεως. Όπως αποδείχθηκε είμασταν εντελώς απροετοίμαστοι για να ανταπεξέλθουμε σε μία τέτοια δοκιμασία. Διαπιστώσαμε οτι όλη η διαδικασία ήταν φοβερά ψυχοφθόρα για τη μεταξύ μας σχέση. Εκτεθήκαμε σε τόσο για μας στρεσογόνες καταστάσεις που είχαν ως αποτέλεσμα να χάσουμε κάθε μεταξύ μας επικοινωνία. Ο καθένας απο μας κλείστηκε στον εαυτό του κουβαλώντας το βάρος όλων των αρνητικών εμπειρειών και παράλληλα τις ενοχές του. Προκειμένου να σώσουμε τη σχέση μας ζητήσαμε τη βοήθεια μιας ειδικής ψυχολόγου. Με την ενθάρρυνση και τη συνεχή στήριξή της μπορέσαμε να ξεπεράσουμε τα προβλήματα, να αφήσουμε πίσω τις αρνητικές εμπειρίες, να συγκεντρωθούμε στον αρχικό μας στόχο και να ξαναπροσπαθήσουμε. Αυτή τη φορά είμασταν έτοιμοι και συνειδητοποιημένοι. Απευνθήκαμε στο Embryolab. Απο την πρώτη επαφή τα πράγματα μας φάνηκαν εντελώς διαφορετικά σε σχέση με την προηγούμενη εμπειρία μας. Εκτιμήσαμε ιδιαίτερα την εκτενή πληροφόρηση για κάθε στάδιο της διαδικασίας, την επιστημονική κατάρτιση και μεθοδολογία και την βαθιά ανθρώπινη προσέγγιση και αντιμετώπισή μας. Στην πρώτη προσπάθεια δυστυχώς ο οργανισμός μου δεν ανταποκρίθηκε. Αυτή τη φορά στεναχωρηθήκαμε αλλά δεν πτοηθήκαμε. Ξεκινήσαμε εκ νέου την προσπάθεια. Αυτή τη φορά ήταν επιτυχής. Σήμερα, διανύω αισίως την 25η βδομάδα κύησης. Ο μεγάλος υπέρηχος έδειξε οτι περιμένουμε αγοράκι και προς το παρόν όλα φαίνονται να εξελίσσονται ομαλά. Μετά απο όλα όσα βιώσαμε και ήταν πράγματι μακρύς ο δρόμος -10 ολόκληρα χρόνια απο το γάμο μας- καταλήξαμε ότι παρ όλες τις ταλαιπωρίες ψυχολογικές, οικονομικές, σωματικές κ.α. που ένα ζευγάρι μπορεί να υποστεί, αξίζει να μάχεσαι για την απόκτηση ενός παιδιού με την σύμφωνη πάντα γνώμη και των ειδικών και να κερδίζεις. Είναι ένα θείο δώρο ανεκτίμητης αξίας που μας ολοκληρώνει και μας κάνει καλύτερους ανθρώπους. M+M

embryolab SOURCE OF LIFE ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ Διαγνωστική Υστεροσκόπηση Ενδοσκοπική Χειρουργική Αναπαραγωγής Κλινική και Υπερηχογραφική Εκτίμηση Πρόκληση Ωορηξίας ΑΛΛΕΣ ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ Διατροφή και Υπογονιμότητα Ψυχολογική Υποστήριξη ΜΟΝΑΔΑ ΥΠΟΒΟΗΘΟΥΜΕΝΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ Κλασική Εξωσωματική Γονιμοποίηση Μικρογονιμοποίηση (ICSI) Εξωσωματική σε Φυσικό Κύκλο Καλλιέργεια Βλαστοκύστεων Κρυόψυξη Εμβρύων Προεμφυτευτική Διαγνωση Κρυόψυξη Ωαρίων Συγκαλλιέργεια με Ομόλογα Κύτταρα Ενδομητρίου Σπερμοδιάγραμμα Προετοιμασία Σπέρματος για Σπερματέγχυση (ΙUI) MicroTESE Δωρεά Σπέρματος Αζωοσπερμία Κρυόψυξη Ορχικού Ιστού Κρυόψυξη Σπέρματος Κρυόψυξη Σπέρματος για Άνδρες Καρκινοπαθείς Εθνικής Αντιστάσεως 173-175 // 55134 Καλαμαριά // Θεσσαλονίκη Τ. 2310 475717 // F. 2310 475 718 // www.embryolab.gr // embryo@embryolab.gr